festival programma oktober november 2011

onder inzendingen en moesten de regels
aanpassen; per editie lagen er namelijk voor
de grote literatuurprijs meer dan achtduizend
werken ter beoordeling.
Brazilianen zijn trots op hun cultuur en
koesteren hun kunstenaars met succes.
Bij Vik Muniz stonden lange rijen voor het
museum. Regisseurs van tv-soaps zijn
meestal net zo bekend als de acteurs.
Iedereen kent dichtregels van Vinicius de
Moraes uit het hoofd. Concerten van geliefde
artiesten eindigen steevast in een singsong
van publiek. Staand zingt men mee en dat
coupletten lang.
Stervoetballers zijn halfgoden, maar
musici komen dicht in de buurt. Toen Tom
Jobim (componist van onder meer The
Girl of Ipanema) overleed, werd meteen
de luchthaven van zijn woonplaats Rio
de Janeiro naar hem vernoemd. Toen
zanger Chico Buarque zich vorig jaar in de
campagne van presidentskandidate Dilma
Roussef stortte, steeg ze meteen in de
peilingen. Rio was in rouw toen Paulo Moura,
een even beminnelijke als begenadigde
klarinettist en saxofonist, vorig jaar stierf.
En dit jaar was zijn leven al onderwerp voor
de carnavalsoptocht. Carmen Miranda
(zangeres), Jorge Amado (auteur), Iberê
Camargo (schilder), Luiz Gonzaga (muzikant)
en nog een handjevol kunstenaars kregen
mede dankzij de fans hun ‘eigen’ museum
8 www.brasilfestival.nl
na hun dood. Zanger Gilberto Gil was enkele
jaren een (populaire) Minister van Cultuur.
Nauwelijks overheidsgeld
Verrassend genoeg investeert de Braziliaanse
overheid verhoudingsgewijs nauwelijks
in cultuur. Vijfennegentig procent van het
geld in de cultuursector komt van bedrijven
en particulieren, maar indirect is het
belastinggeld. Bedrijven en particulieren
kunnen namelijk een percentage van hun
belastingen kwijtgescholden krijgen als
zij hetzelfde investeren in cultuur. Zowel
gemeenten als deelstaten en de centrale
overheid hebben daarvoor regelingen. De
bekendste is de landelijke Wet Rouanet.
Deze anonieme genieën
zijn Brazilië’s echte
helden.
Daardoor zijn er tienduizenden ‘culturele
loketten’, want ieder bedrijfje neemt de kans
te baat zo sympathie te generen.
Hoe ziet het culturele circuit er dan uit? Je
luistert naar muziek in de HBSC Arena of de
Citibank Hall. Of je hebt een abonnement bij
de Petrobras Sinfônica. Als je naar het toneel
gaat, houd je in de gaten wie genomineerd is
voor de Prêmio Shell; dat is de belangrijkste
^ Multidão, stoel van Humberto en Fernando Campana.
< Liggend schilderij van vuilnis, gemaakt door Braziliaanse
vuilsorteerders onder begeleiding van de kunstenaar Vik Muniz.
toneelprijs. Tien tegen een dat je voor de
voorstellling zelf naar een winkelcentrum
moet; daar vind je de commerciële theaters.
De voorstellingen zijn vrije producties, het
niveau is zeer hoog, de belangstelling groot
en de infrastructuur belazerd. Je zit dij aan dij
en in de pauze moet je voor een kopje koffie
in de rij bij de McDonalds.
Voor het experimentele werk kom je vanzelf
uit bij een SESC. De SESC (Serviço Social do
Comércio) is een netwerk van laagdrempelige
clubs voor sport, cursussen en cultuur. Ze
worden betaald via een (door de overheid)
verplichte afdracht op salarissen in de
dienstensector. Het systeem bestaat al meer
dan een halve eeuw. De overheid heeft geen
directe bemoeienis met de SESC’s en dat is
volgens velen het geheim van het succes. De
grote SESC’s hebben vaak prachtige theaters
waar de kaartjes nog goedkoper zijn dan die
voor de bioscoop. Er gaat heel veel geld in
om. De SESC’s in São Paulo hadden vorig
jaar bijvoorbeeld omgerekend 535 miljoen
euro te besteden.
Culturele walhalla’s
Zin in een tentoonstelling? In het cultureel
centrum van de staatsbank Banco do
Brasil zijn er altijd meerdere en ze zijn goed.
Toegang is gratis. Op een regenachtige
zaterdag is het CCBB, zoals het genoemd
wordt, drukker dan een winkelcentrum.