festival programma oktober november 2011

Na 500 jaar muziekmixen kan de Braziliaanse identiteit niet meer stuk
Brazilië is een continent
binnen een continent. Met zijn
tweehonderd miljoen inwoners
biedt het een ongekende
verscheidenheid aan muzikale
stijlen. De muziekcultuur is als een
levend organisme in een kookpot
waaruit de meest uiteenlopende
geuren opborrelen; een waar
feestmaal waar de zelfbenoemde
‘culturele kannibalen’ van Brazilië
zich vol overgave op storten.
Door Armand Serpenti
‘Sorry dat wij bestaan’
“Wat zingen die inboorlingen met een mooie
nasale helderheid! Dat komt vast door
het zuivere water dat ze hier drinken”, zo
roepen de jezuïeten als ze de oorspronkelijke
bewoners van hun Portugese kolonie
ontmoeten. In hun bekeringsdrift laten ze hun
liturgische teksten los op de gouden keeltjes
van de indianen. Zingend in het Portugees en
ook nog een beetje in hun eigen taal nemen
de indianen deel aan de vroegste vorm van
de mixmuziek die de Braziliaanse klankwereld
kenmerkt. Het is een cocktail van Europese
koloniale en immigrantenculturen, Afrikaanse
muziek, meegebracht door slaven, en een
zuinig scheutje autochtoon geluid.
Aanvankelijk mogen de uit Afrika geïmporteerde
slaven hun muziek blijven maken,
zoals bij de candomblé, ceremonies waar
ze met drums en zang hun eigen goden
aanroepen. De slavenhouders zien het
De cd Rupestres Sonoros van de band Mawaca is een zeldzaam eerbetoon
aan de mensen van het oerwoud. Frontvrouw Magda Dourado Pucci:
“Portugees mag de officiële taal van Brazilië heten, maar wij hebben
tweehonderd autochtone indianenstammen die 180 talen spreken. Met onze
cd willen wij aandacht vestigen op deze enorme diversiteit aan sonoriteiten.
Taal en muziek zijn bij de indianen nauw verstrengeld. De liederen zijn
verhalend, langgerekt, ritmisch volledig vrij en klinken in een zeer traag
tempo. Om het contrast met het snelle verwesterde leven minder groot te
maken, hebben we ze in een sneller tempo getoonzet.”
De invloed van indianen op de muziek in hedendaags Brazilië is
verwaarloosbaar. “Indianen waren altijd terughoudend om hun eigen
muziek aan kolonisten te laten horen”, weet Pucci. “Ze heeft immers vaak
een magische en mythische lading die geheim moest blijven. Dat vergrootte
alleen maar de desinteresse van de ‘nieuwe’ Brazilianen voor de muziek
van de oorspronkelijke bevolking. Het belangrijkste overblijfsel van de
indiaanse muziek, de taal, de liederen, is de nasale toon ervan. Die hoor je
nog steeds in het Portugees dat in Brazilië gesproken en dus ook gezongen
wordt. Enkele instrumenten zijn bewaard gebleven, waaronder de pifano’s
die ze in het Noordoosten spelen, directe nazaten van indianenfluiten.” Met
hun muziek scoren de leden van Mawaca goed bij de mensen van de stad.
Ze weten hen de oren te openen voor de prachtige muziek en verhalen
van hun autochtone voorouders, die nog steeds als derderangsburgers blij
moeten zijn dat ze in hun eigen land mogen bestaan.
als een vorm van vermaak en nostalgie,
maar gaandeweg rijst hun vrees dat de
vieringen verhulde bijeenkomsten zijn van
georganiseerd verzet. Een verbod volgt.
Maar de slaven paaien hun meesters
door te doen of ze met hun ceremonies
niet hun eigen, maar katholieke heiligen
eren. Candomblé zal in modern Brazilië
uitgroeien tot een magische magneet die
zwart én blank aantrekt in een queeste
naar geluk, gezondheid en muzikale
inspiratie. Een andere ‘vermommingstruc’
bedenken de slaven voor hun capoeira.
Met schijnbaar onschuldige muziek en dans
maskeren ze hun fysieke verdedigings- en
overlevingstactieken die goed van pas
komen voor vrijheidszoekers.
Braziliaanse barok
Ondertussen is de muzikale inbreng van
promotiebijlage bij de Volkskrant van 17 september 2011 15