Ga naar het artikel

CONGRES IN WOORD KEUZESESSIES
Veilige sportinfrastructuur
De praktijk
Via uiteenlopende praktijkvoorbeelden diepen we de theorie over veiligheid in sportin-
frastructuur verder uit. Een handig systeem om keuringen en onderhoud op te volgen in
Stekene, een prettige samenwerking tussen sportdienst en preventieadviseur in Genk en
bijzondere aandachtspunten bij de aanleg van een BMX-parcours.
Opmaak van een beheersplan
sportinfrastructuur
Toen de huidige sportfunctionaris,
Helena Van Remoortel, startte op de
sportdienst van Stekene was er geen
aparte dienst gebouwen. De sportdienst
moest dus zelf instaan voor de
opvolging van de sportinfrastructuur.
Er was geen periodieke opvolging, geen
archief om op terug te vallen. Daardoor
was er ook bij defecten geen duidelijkheid
over wat er in het verleden al was
gebeurd. Er was schade aan de infrastructuur
als gevolg van slecht
onderhoud van materialen. Dat
stimuleerde de sportdienst om het
beter te doen en beter op te volgen:
dit vormde de aanzet tot de
opmaak van een beheersplan.
Wat wil de sportdienst van
Stekene?
Men wilde een transparant opvolgsysteem
voor sportinfrastructuur met
drie doelen: informeren en opvolgen;
preventie van schade aan de sportvloer
en materiaal; en veiligheid voor de
gebruikers garanderen.
Wat het beheersplan van Stekene niet
moest zijn, was een archief voor grote
infrastructuurdossiers, een handleiding
‘hoe veilig omgaan met sporttoestellen’,
een opsomming van EN- en
andere normen voor de aankoop van
nieuwe producten, een procedurehandboek,
de opvolging van nutsvoorzieningenverbruik.
Hoe ziet het beheersplan eruit?
Op de gemeentelijke server werd een
mappenstructuur uitgewerkt met alle
relevante documenten, namelijk de
documenten die de sportdienst regel-
86
matig (circa 10 keer per jaar) nodig
heeft. Daarbij werd een Excelbestand
opgesteld met koppelingen naar de
mappenstructuur voor de opvolging
van terugkerende opdrachten.
De structuur van het beheersplan
De opdeling werd niet per gebouw
gemaakt, maar overkoepelend voor
alle infrastructuur en volgens thema.
Dit is logischer aangezien bijvoorbeeld
onderhoudscontracten dikwijls over
verschillende gebouwen lopen. Er wor-
Het beheersplan werkt niet per
gebouw, maar volgens thema
den codes gebruikt per gebouw zodat
men wel weet over welke infrastructuur
het gaat. Volgende thema’s vormen
de tabbladen in het Excelbestand
(zie volgende pagina):
meubilair en inrichting;
schoonmaak;
sportmateriaal;
technieken (wordt nu meer door de
dienst Gebouwen opgenomen);
veiligheid;
openlucht (enkel keuring schutterswippen).
Waar wil de sportdienst naartoe?
Het doel is een systeem dat overal
raadpleegbaar is, en dus ook via internet
in de verschillende accommodaties,
wat nu nog niet het geval is.
Het systeem moet omvatten:
automatische meldingen van
opdrachten van terugkerende
opdrachten in de mailbox;
informatiefiches, documenten en
formulieren op maat;
een computerprogramma op maat.
De preventieadviseur van
de stad Genk
In veel steden en gemeenten wordt een
preventieadviseur aangesteld om de
veiligheid van gemeentelijke aangelegenheden
in de gaten te houden. Aan
het woord is Bart Geusens, preventieadviseur
van de Stad Genk.
De hoofdtaak van de preventieadviseur
is instaan voor de veiligheid. Een eerste
stap om dit te kunnen realiseren,
is samenwerken met andere diensten
en de betrokkenheid van andere
medewerkers binnen de stad verhogen.
Voor sport gaat het hier
dan om betrokkenheid van de
sportdienst met in het bijzonder
de directeur Sport, maar zeker
ook de beheerders (sporthal, zwembad,
technisch). Ook samenwerking
met de externe beheerder (de firma die
instaat voor alle onderhoudscontracten
binnen de stad Genk), leveranciers,
brandweer … is belangrijk. Kortom,
communiceren met alle partijen is de
boodschap.
Het overleg met de sportdienst beperkt
zich niet louter tot brand- en evacuatiebesprekingen,
maar gaat ook over
veiligheid en welzijn in het algemeen.
De werkomstandigheden van het
personeel: wat zijn aandachtspunten
voor administratie, techniekers, redders,
zaaltoezichters? Ook wijzigingen
aan procedures en situaties, bestaande
installaties, verbouwingen, nieuwbouw,
keuringen komen aan bod. Een
maandelijks overleg met de externe
technisch beheerder blijkt noodzakelijk
om technische problemen en veiligheidsproblemen
in de sportinfrastructuur
te doorlopen.

CONGRES IN WOORD KEUZESESSIES
Kern van het beheersplan sportinfrastructuur in Stekene
1. Meubilair
en inrichting
2. Schoonmaak
3. Sportmateriaal
4. Technieken
5. Veiligheid
1. Inventaris los en vast meubilair (per gebouw) 1x per jaar interne update
2. Actuele grondplannen (per gebouw)
1. Huurcontracten binnenmatten en mops 26x per jaar door externe firma
2. Onderhoudscontract ramen 2x per jaar door externe firma
3. Onderhoudscontract schrobzuigmachines 1x per jaar door externe firma
4. Onderhoudsovereenkomst schoonmaak gebouwen wekelijks door externe firma
5. Informatiefiches onderhoudsproducten
6. Handleidingen en technische fiches schrobzuigmachines
1. Inventaris klein sportmateriaal
4x per jaar interne controle
Omvat: natellen, verwijderen verouderd materiaal, markeren en aankoop
nieuw materiaal
2. Controle groot en vast sportmateriaal
6x per jaar interne controle
Omvat: uitvoeren herstellingen, nieuwe stukken bestellen, op te volgen
onderhoudscontract…
3. Onderhoudscontracten sportmateriaal
1x per jaar onderhoud sportmateriaal
2x per jaar onderhoud turnmateriaal
A. Elektriciteit
B. Luchtbehandeling
C. Sanitair
en verwarming
1. Data en telefonie Informatiefiches
2. Stopcontacten Technisch schema per gebouw
3. Veiligheidstechnieken:
Onderhoudscontract gasdetectie en brandalarm
1x per jaar door externe firma
4. Verlichting
Technisch schema + armatuurfiche per gebouw
Opvolging vervanging lampen per 5 jaar
Lichtmetingen per 2,5 jaar
1. Airco
- Onderhoudscontract airco 1x per jaar
- Handleiding toestel
2. Ventilatie
- Onderhoudscontract blazers per 2 jaar
- Uitkuisen/vernieuwen filters 1x per jaar
Technische schema’s sanitair en verwarming per gebouw
Handleiding sturing stookinstallaties
Handleiding verwarming per gebouw
Onderhoudscontract stookinstallaties
jaarcontract sanitair en verwarming
Controleverslagen legionella
1x per jaar
Brandweerverslag per gebouw Elke 5 jaar
Evacuatieplannen per gebouw
Opvolging brandoefeningen 1x per jaar
Onderhoudscontract brandblusapparaten en brandhaspels 1x per jaar
Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer N° 229 87

CONGRES IN WOORD KEUZESESSIES
Verantwoordelijkheden
Via het Koninklijk Besluit van 27 maart
1998 betreffende het beleid inzake
het welzijn van de werknemers bij de
uitvoering van hun werk heeft het
gemeentebestuur de verplichting om
ook effectieve controle uit te oefenen
op de arbeidsmiddelen, de collectieve
en persoonlijke beschermingsmiddelen
en de gebruikte stoffen en preparaten,
teneinde onregelmatigheden vast te
stellen en maatregelen te nemen. Ook
de verantwoordelijkheden van de preventieadviseur
zijn vastgelegd in een
Koninklijk Besluit (KB van 27 maart
1998 betreffende de interne dienst
voor preventie en bescherming op het
werk). Zijn opdracht bestaat erin om
de werkgever, de leden van de hiërarchische
lijn en de werknemers bij te
staan in de uitwerking, programmatie,
uitvoering en evaluatie van het beleid
bepaald door het dynamisch risicobeheersingssysteem
bedoeld in het KB
van 27 maart 1998 (zie boven).
In het kader van het dynamisch risicobeheerssysteem
is het de taak van
de preventieadviseur om een globaal
preventieplan op te stellen en dit te
verfijnen in een jaaractieplan. Als je dat
te theoretisch doet, werk je met veel
te lange lijsten. De kunst is om uit het
globaal preventieplan een jaaractieplan
te destilleren dat haalbaar is. Zet een
tiental items op een rij met een periode
en duid een verantwoordelijke aan.
Aanpak in Genk
De twee belangrijkste lijsten die in
Genk worden gebruikt zijn de lijst
met actiepunten veiligheid en welzijn
en een lijst van keuringen met opmerkingen.
Actielijst
Deze lijst wordt opgesteld aan de hand
van opmerkingen naar aanleiding van:
nazicht of keuringen als ‘goede huisvader’;
rondgangen (met bijvoorbeeld de
arbeidsgeneesheer);
opmerkingen van derden (opmerkingen
van buitenstaanders zijn soms
een echte meerwaarde);
1 EDTC: Externe Dienst voor Technische Controles op de werkplaats
figuur 1: Voorbeeld van een actielijst
gewijzigde wetgeving;
arbeidsongevallen;
inspectie;
…
Het is daarbij belangrijk om per actie
de uitvoerder en de deadline vast te
leggen (figuur 1). Evalueer deze lijst op
regelmatige tijdstippen.
Lijst van keuringen
Eerst en vooral moet je de keuringen in
kaart brengen via een lastenboek:
verplichte keuringen door EDTC; 1
niet verplicht door EDTC: bevoegd
persoon (ladders - stellingen);
controles door interne technisch
beheerder sportcentrum of door
dienst Gebouwen.
Uiteraard moet je ook een systeem
maken voor het opvolgen van keuringen,
en de bijhorende opmerkingen.
Hiervoor moet de preventieadviseur
in principe de keuringsverslagen (en
facturen) controleren, maar indien hij
het niet doet, ligt die taak wel bij de
verantwoordelijke van het centrum.
Welke stappen neem je?
Neem verslagen met inbreuken en/of
opmerkingen op in lijst.
Stuur het verslag door naar de
betrokken dienst en de dienst verantwoordelijk
voor de uitvoering.
Stel via extranet de verslagen van
EDTC ter beschikking.
De wachttijd voor verslagen is soms
een probleem (zeker voor driemaandelijkse
keuringen).
Ook hier is het belangrijk om de uitvoerder
en de deadline vast te leggen,
en op regelmatige tijdstippen een evaluatie
te voorzien. Eventueel moet je
een herkeuring voorzien.
In Genk hanteert men een kleurencode
voor het markeren van periodiek
gekeurde materialen aan de hand van
gekleurde strips (figuur 2). Dit dient
ter communicatie naar de gebruikers,
maar zeker ook intern voor de medewerkers.
Hoe volg je op?
Keuringen uit te voeren door externe
beheerder (in dit geval Cofely) volg je
op door:
maandverslagen ter beschikking laten
stellen door de technisch beheerder;
lijsten op te vragen met op te volgen
keuringen en stand van zaken;
keuringsverslagen op te vragen naar
aanleiding van bijvoorbeeld een
inspectie.
figuur 2: Kleurcodes periodieke keuringen
Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer N° 229 89

CONGRES IN WOORD KEUZESESSIES
Voorbeelden van keuringen die Cofely
uitvoert in het sportcentrum: liften, wanden
sporthal, elektriciteit, gasketels …
Keuringen in andere accommodaties,
bijvoorbeeld een sporthal in een school
of andere locatie, worden dan uitgevoerd
door de school, met:
opvolging als ‘goede huisvader’;
een zaaltoezichter die iedere dag
een verslag opmaakt en eventuele
gebreken meldt, bv. welke sportploeg
was er, wat is er aan de hand
… (ook in niet-gemeentelijke infrastructuur).
Gezond verstand
Gekeurd wil niet zeggen ‘in orde tot
de volgende keuring’. Gezond verstand
en aandacht voor de omgeving is minstens
even belangrijk.
Wat kan je zelf doen? Loop eens door
de accommodatie met een andere bril.
Niet vanuit het idee ‘waar zijn mijn
kinderen’, maar met een blik op de
brandveiligheid met volgende aandachtspunten:
Brandblussers: zijn ze nog aanwezig? Is
de verzegeling nog intact? Controleer
de sticker van de laatste keuring.
Brandhaspels: zijn ze goed opgerold?
Rol ze af en controleer op lekken.
Werkt de spuitlans, kan hij afgerold
worden?
Controleer ook nieuwe toestellen.
Controleer evacuatiewegen en nooduitgangen.
Brandcentrale: test de correcte werking!
Als de beheerder verwittigd
wordt met een automatische SMS of
telefonische boodschap, hoe weet je
dan zeker of hij op de hoogte is?
Sprinklerinstallatie: volg eens een
wekelijkse test op.
Procedures: stel actiekaarten op. Wat
te doen bij brand, verdrinking …?
Controleer noodverlichting, noodaggregaat
… Voer een test uit
samen met een technieker, technisch
beheerder, preventieadviseur …
Opslag gevaarlijke producten: maak
een inventaris, zorg dat er veiligheidsinstructiekaarten
zijn, zorg voor
degelijke en correcte opslag.
EHBO: zorg dat er procedures zijn
omtrent het gebruik van EHBOmateriaal.
90
In Genk zijn er een vijftigtal EHBOkoffers
in omloop, in beheer per
dienst. Als materialen gebruikt
worden, moet de dienst ze zelf
aanvullen via een centraal magazijn.
Jaarlijks worden alle koffers
ter controle en/of aanvulling
naar het magazijn gebracht. Bij
externe accommodaties wordt ook
een EHBO-koffer ter beschikking
gesteld, in beheer bij de zaaltoezichter
(altijd aanwezig). Ook hier
wordt aangevuld na verbruik (op
aangeven van de zaaltoezichter) en
is er een jaarlijkse controle/aanvulling
door Covarmed.
Aandachtspunten bij nieuwbouw
Het is belangrijk om een aantal aandachtspunten
mee op te volgen in de
planningsfase.
Welzijn personeelsleden: is er voldoende
ruimte? Zijn er ergonomische
stoelen en beeldschermwerkers,
is er voldoende verlichting en verluchting?
Zijn de sanitaire voorzieningen volgens
de wetgeving?
Zet de te keuren materialen/installaties
met opmerkingen in een lastenboek.
- Vraag altijd de prijs inclusief keuring
met als voorwaarde een blanco
keuringsrapport.
- Laat deze keuring uitvoeren door
de vaste keurder van de stad/
gemeente.
Stel een deurenlijst op:
- Zijn de branddeuren zelfsluitend
bij brand?
- Welke deuren moeten overdag
in open stand geblokkeerd
worden?
- Maak een sleutelplan: welke deuren
zijn toegankelijk met sleutel,
badge of ander systeem?
In functie van de brandveiligheid:
denk aan automatische sturing van
deuren, plaatsing van liften en gaskleppen
…
In Genk is er een goede wisselwerking
tussen de sportdienst en de preventieadviseur.
Voor de diensten die hier
alleen maar van kunnen dromen en
het gevoel hebben er alleen voor staan,
kan het bovenstaande hen toch al op
weg helpen.
Veiligheid op BMXterreinen
In Vlaanderen kreeg BMX sinds 2003
een serieuze boost. Wielerbond
Vlaanderen en ISB krijgen meer een
meer vragen van gemeenten, ook en
vooral over hoe je de aanleg van een
BMX-terrein aanpakt. Daarom is het
belangrijk om BMX te situeren. Welke
disciplines zijn er en hoe kan je er als
gemeente best mee omgaan?
Er zijn twee grote groepen binnen
BMX: Freestyle en Cross. Freestyle is
meestal geen georganiseerde sport.
Er is geen vast parcours voor nodig en
het ontstaat meestal vanuit een vriendengroepje.
Daartegenover staat Cross
met een vast parcours, voor zowel
competitie als recreatie.
Freestyle
Street, Flatland, Vert, Virt, Park en Dirt
zijn allemaal vormen van BMX die vallen
onder het Freestyle BMX’en. Voor
Street en Flatland is geen specifieke
accommodatie nodig, voor de andere
vormen wel. Aangezien het om gevaarlijke
disciplines gaat, is het noodzakelijk
om het domein te omheinen,
anders gebeuren er zeker ongevallen.
De vraag van gemeenten stijgt vooral
omtrent de aanleg van dirtparcours. Dirt
omvat een startberg met een aaneenschakeling
van bergen. Heel extreem,
heel mooi om te zien, maar ook heel
gevaarlijk. Hier bestaan ook vandaag
geen reglementen of richtlijnen voor.
Toch lijkt het aangewezen dat ook bij de
aanleg hiervan rekening wordt gehouden
met de verder gegeven tips.
BMX Freestyle
de ‘speeltuin’;
variatie in parcours of zelfs geen
specifiek parcours nodig;
georganiseerde sport?
BMX Cross
competitie en recreatie;
vast parcours met eigen invulling,
regelgeving m.b.t. veiligheid/afstand;
clubwerking.

CONGRES IN WOORD KEUZESESSIES
Freestyle BMX’en in een skatepark Het olympisch BMX-parcours in Londen
BMX Cross
De kernwerking van de sportfederatie
gaat om Cross met een parcours van
vier rijen, met eigen invulling. Als een
gemeente infrastructuur wil uitbouwen,
dan is het aan te raden om contact op te
nemen met de federatie. Reglementen
geven aan hoe
een circuit
moet opgebouwdworden,
waar je
op moet letten.
Dit parcours
wordt ook gekeurd, met enkele elementen
op vlak van veiligheid. Hier ontstaat
dan ook logischerwijs een clubwerking
zodat er een bepaald beheer mogelijk is.
Tips voor een BMX-circuit
Vertrek vanuit de vraag van de
BMX’ers zelf. Starten zonder
betrokkenheid heeft geen zin
Aanleg parcours
Als de vraag komt vanuit de BMX’ers
zelf, dan kan de gemeente wel initiatief
nemen. Er moet een passie
zijn vanuit een aantal trekkers. Het
heeft geen zin om te starten zonder
betrokkenheid.
Betrek de federatie in het uitbouwen
van een parcours, vanaf de planningsfase
(vooral voor BMX Cross,
maar ook voor de andere parcours).
Voorzie in het budget de kostprijs
voor een omheining.
Uitbating en beheer
Zorg dat er een clubwerking is. Dit
zorgt automatisch voor ervaren
begeleiders, wat het risico beperkt
houdt. Maak afspraken omtrent uitbating,
openingsuren en veiligheid.
De gemeente is pas aansprakelijk als
men kan aantonen dat de gemeente
een fout heeft gemaakt. Maak dus
een risicoanalyse op waaruit blijkt
dat werd nagedacht over de veiligheid
van het parcours, bijvoorbeeld
uitrijzones, geen toegang voor
wagens mogelijk, begeleiding, afsluiting
terrein …
De verzeke-
ring zal hier
rekening mee
houden als er
zich iets voordoet.
Plaats een informatiebord met een
aantal aanwijzingen: het dragen van
beschermingsmiddelen verplichten
of aanbevelen, de normen van BMX
vermelden …
Laat zelfgemaakte constructies altijd
afbreken. Eender welk parcours op
openbaar domein (op grond van
de gemeente) waar gevaarlijke losse
elementen worden omgebouwd tot
een parcours vormen een risico. Als
hier iets gebeurt, dan kan de verzekering
inbreuk op de algemene
zorgvuldigheidsplicht inroepen en de
gemeente aansprakelijk stellen. Het
gaat immers om openbaar domein,
eigendom van de stad. De stad weet
er in dat geval van en grijpt niet
in. Als er iets gebeurt, komt men
altijd terecht bij de eigenaar van het
domein. We verwijzen hier ook naar
het KB Speelterreinen: ‘Alles wat zelf
gemaakt is, moet afgebroken worden’,
waar het vooral gericht is op
zelfgemaakte constructies van jeugdbewegingen.
Dezelfde denkwijze kan
je ook hier toepassen.
De bovenstaande tips worden gegeven
vanuit het idee dat je een dienst
moet aanbieden als een goede huisvader
(Kaderwet 1994 - veiligheid
van producten en diensten).
Keuzesessie ‘Veilig beheren van sportinfrastructuur’
Helena Van Remoortel
sportfunctionaris Stekene
Bart Geusens
preventieadviseur stad Genk
Peter Verhoeven
Wielerbond Vlaanderen
Marc Vlogaert (moderator)
diensthoofd Sport Bornem
Lien Van Belle
stafmedewerker ISB
© carlbob via Flickr
Aanleg BMX-parcours
Lengte: +- 350 m
Oppervlakte:
vier lijnen van 6 meter breed, plus
veiligheidszones tussenin
Raming kostprijs: van € 100.000
tot € 250.000, afhankelijk van
wat je errond wil bouwen
De federatie werkt mee om het
parcours te ondersteunen, maar
subsidies zijn er niet. BMX staat
bovenaan het lijstje van ontbrekende
wielerinfrastructuur
(gezien de groei van de laatste
jaren).
Wil je een kijkje nemen bij anderen?
Huidige BMX-terreinen vind je in
Aarschot, Keerbergen, Peer, Zolder,
Ranst, Massenhoven, Wilrijk, Dessel,
Ravels, Gent en Oostende.
Trefwoorden: ISB-Congres, sportinfrastructuren,
beheer en exploitatie, veiligheid, BMX,
BMX-pistes
Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer N° 229 91