Artikel - Rotterdam

HET AANDEEL VAN DE ROTTERDAMSE
REGENTEN IN DE ACTIE-HANDEL VAN 1720
DOOR C. H. SLECHTE
IN de economisch-historische literatuur, die zich bezig houdt
met de problematiek van de achttiende eeuw, nemen studies
en geschriften over de befaamde 'windhandel' van 1720 een
grote plaats in. Evenals bij de beruchte tulpenhandel van 1636/7
komt de stroom van publicaties al op gang, terwijl het fenomeen
nog lang niet is uitgewoed. Nog in hetzelfde jaar verschijnt het
'Groote Tafereel der Dwaasheid, Vertoonende de opkomst, voortgang
en ondergang der Actie, Bubbel en Windnegotie, in Vrankrijk,
Engeland, en de Nederlanden, gepleegt in den Jaare
MDCCXX'; alle mogelijke en onmogelijke 'Spectators' geven hun
mening, geïllustreerd met de hun bekende feiten over wat er ter
beurze plaats vindt; in 1733 staat er in Hoogstratens 'Groot Algemeen,
Historisch, Geographisch, Genealogisch en Oordeelkundig
Woordenboek' een uitgebreid artikel over de actie-handel en deszelfs
gevolgen; talloos zijn de pamfletten, schotschriften en gedichten,
die nog lange tijd na de ineenzakking van de actie-handel
worden verspreid.
Deze en dergelijke geschriften beperken zich tot het schelden op
de actionisten en op de stedelijke en 'provintiale' overheden, die
zich van ingrijpen onthouden, ja zelfs in de meeste gevallen de oprichting
der compagnieën bevorderen.
Pas eind 19de eeuw zien we studies verschijnen, die pogen een
verklaring te geven van het in 1720 gebeurde. Zo schrijft G. Vissering
in zijn Gids-artikel van 1857 *) het totale verschijnsel van dit
jaar toe aan een latente speculatiezucht, altijd aanwezig in elk volk
en door de machinaties van John Law in Frankrijk en de directeuren
van de South Sea Company in Engeland aangewakkerd.
Daarnaast voert hij ook de 'ontsluiering van de geheimen van het
openbaar crediet' als oorzaak aan. De gebeurtenissen van 1720
vergelijkt hij met de tulpenmanie van 1636/7 en met de'spoorwegkoorts'
van 1844.
In het begin van de 20ste eeuw zien studies het licht, waarin de
auteurs pogen voor '1720' juridische, technische en economische
206

oorzaken en gevolgen aan te geven. Hierbij nemen meestal de gevolgen
een grotere plaats in dan de oorzaken.
E. J. J. van der Heyden noemt in zijn Amsterdamse dissertatie *)
van 1908 'de volle ontsluiering der Naamloze Vennootschapsidee'
als voornaamste oorzaak in plaats van de ontsluiering van de
geheimen van het openbaar financiewezen. Immers speculatieve
handel in acties (aandelen) werd sedert de oprichting der Verenigde
Oost-Indische Compagnie in 1602 gedreven en zolang als
deze handel bestond poogde de overheid ertegen op te treden door
middel van plakkaten. Echter zonder succes.
Neen, aldus Van der Heyden, het is de plotselinge opkomst van
de privaatrechtelijke actie-compagnie (in tegenstelling tot de bestaande
Oost- en West-Indische Compagnieën, die een duidelijk
publiekrechtelijk karakter hadden) die tot de speculatie-uitbarsting
heeft geleid.
Natuurlijk hebben ook de in en na 1720 optredende actie-compagnieën
sterke bindingen met de respectieve stedelijke overheden,
maar deze bindingen beperken zich tot het 'beschermen' of te wel
zich mengen in de bedrijfsvoering door deze overheden en passen
geheel in de tijd.
Taken zoals de Oost-Indische en de West-Indische Compagnieën
die hadden (kolonisatie, beveiliging en bestuur der koloniën,
kortom het bevorderen van het welzijn van de staat), ontbreken bij
de nieuwe compagnieën geheel. Zij vertonen het beeld van de
moderne naamloze vennootschap, met een van te voren vastgesteld
kapitaal als aansprakelijkheidsgrens van de deelnemers, persoonlijk
niet aansprakelijke directeuren, algemene vergaderingen,
jaarlijkse rekening en verantwoording en dividendvaststelling,
kortom, geheel gericht op winst en welzijn van degenen, die er hun
geld in hebben gestoken.
Natuurlijk ontkent Van der Heyden niet, dat er sprake is geweest
van dolle actie-handel, veelal door de uiterst wankele economische
basis van de meeste compagnieën gestimuleerd, maar hij
meent toch, dat de actie-compagnieën, en met name die van Rotterdam
en Middelburg, niet zuiver en alleen zijn opgericht om speculatie
in acties mogelijk te maken. Het is volgens hem dus, zoals
gezegd, veeleer de 'emancipatie van de Naamloze Vennootschapsgedachte',
die tot de gebeurtenissen van 1720 heeft geleid dan de

latent aanwezige en in navolging van andere landen tot een uitbarsting
gekomen speculatiedrift, die Vissering als voornaamste
schuldige aanwijst.
Een met die van Van der Heyden corresponderende mening
over de actie-handel treffen we aan in het werk van M. F. J.
Smith 3), wiens boek voornamelijk de beurstechnische aspecten
van de effectenhandel in het algemeen behandelt en waarin natuurlijk
'1720' een belangrijke rol speelt.
Geheel aan de gebeurtenissen van 1720 is gewijd het Amsterdamse
proefschrift van F. Ph. Groeneveld *), 'De Economische
Crisis in het jaar 1720'. Evenals Van der Heyden ziet Groeneveld
het jaar 1720 als een beslissend moment in de ontwikkeling van de
organisatievorm, zoals die sinds het begin van de 17de eeuw zichtbaar
was.
Daar de in 1720 opgerichte bedrijven het in deze nieuwe vorm
niet konden bolwerken, heeft het tot het midden der 19de eeuw
geduurd, voordat we de 'N.V.'s a la 1720' zien functioneren. Groeneveld
plaatst deze ontwikkeling echter in een economisch in plaats
van in een, zoals Van der Heyden, juridisch of, zoals Smith, beurstechnisch
kader.
Dat de doorbraak van het vennootschapswezen juist in het begin
der 18de eeuw plaats had, verklaart Groeneveld uit de accumulatie
van kapitaal waarvoor men onvoldoende beleggingsmogelijkheden
had. Voor het grootste deel der potentiële beleggers
was er weinig andere keus dan overheidspapieren of
speculatie in acties en loterij briefjes. De veel gesmade kapitaalexport
was uitsluitend voor een kleine groep van zeer rijken weggelegd.
Doordat in 1720 een op zich gezonde lust tot beleggen ontaardde
in een tot een catastrofe gedoemde speculatiekoorts, heeft het
tot het midden der 19de eeuw geduurd alvorens de in 1720 zichtbare
ontwikkeling haar loop kon vervolgen. Voor de stagnatie van
de economische groei stelt hij dus de gebeurtenissen van 1720 wel
medeverantwoordelijk.
Joh. de Vries, die in zijn dissertatie van 1959 over de Economische
achteruitgang van de Republiek in de 18de eeuw *), ook aandacht
aan de crisis van 1720 schenkt, onderschrijft de door Groe-
208

neveld aangegeven economische achtergronden. Hij voegt echter
nog iets toe.
De aanwezige kapitaalrijkdom heeft de ontwikkeling van de
acf/e-compagnie «/>/ gestimuleerd, omdat voor de bestaande en
verdere ontwikkeling in de 18de eeuw de bestaande ondernemingsvormen
voldeden. De hoofdoorzaak blijft voor hem de speculatiezucht.
W. H. Berghuis heeft in zijn onderzoek naar het ontstaan en de
ontwikkeling van de Nederlandse beleggingsfondsen •), aan de
gebeurtenissen van 1720 weinig aandacht besteed. Hij vindt geen
aanwijzingen voor de stelling, dat in 1720, ondanks de grote hoeveelheid
actie-compagnieën, een wezenlijke poging tot oprichting
van een beleggings/om/s, dus een instelling, die zich uitsluitend of
nagenoeg geheel op het beleggen in effecten richt, gedaan is. Als
mogelijke oorzaak voor het feit, dat deze toen aanwezige kans niet
benut is, voert hij aan, dat de meeste compagnieën zeer kort hebben
bestaan. Een poging tot verklaring van '1720' doet hij niet.
Ter afsluiting van dit overzicht, de door P. W. Klein in zijn oratie
in 1967') geuite opvatting, dat de speculatie in 1720 niet op
zichzelf staat, maar lange tijd voor en na dat jaar een regelmatig
voorkomend verschijnsel was, dat weinig invloed heeft gehad op
de uitkomsten van het economisch proces. Dat speculatieve aanwending
van het kapitaal, zoals b.v. in 1720, de door velen veronderstelde
desastreuze invloed op de economische groei heeft gehad,
meent hij sterk te moeten betwijfelen, ook al bij gebrek aan
kwantitatief bewijsmateriaal aan de zijde van hen, die het kapitaal
hiervoor veroordelen.
Het is het verschaffen van dergelijk bewijsmateriaal, zij het in
zeer bescheiden mate, dat dit onderzoek beoogt. Tot heden toe
heeft men vooral in theoretische zin over 1720 geschreven. Uit het
bovenstaande literatuuroverzicht blijkt dat duidelijk.
Hiervoor zijn, behalve het feit, dat de belangstelling voor kwantitatief
onderzoek nog betrekkelijk jong is, vooral practische redenen
aan te voeren.
Wil men deze problematiek kwantitatief benaderen, dan moet
men beschikken over een 'populatie', dat wil zeggen een groep
actionisten, wier positie en handelingen representatief zijn voor
het geheel. Zo'n groep is wel te vinden, want er zijn nog enkele in-
209

tekenregisters, copieën van intekenregisters en zelfs een verzameling
intekenbiljetten, bewaard gebleven. Vooral deze laatste verzameling,
die in het Haagse Gemeentearchief berust ®), zou een
schitterend uitgangspunt vormen voor een kwantitatief onderzoek.
Men heeft dan een zeer grote en unieke groep potentiële actionisten
uit alle rangen en standen en zelfs uit verschillende steden, bij
elkaar, terwijl de ballotage-commissie zijn werk nog niet heeft gedaan.
Een dergelijk onderzoek zou tot zeer boeiende resultaten
kunnen leiden. Men zou kunnen onderzoeken voor hoeveel een
ieder wilde intekenen, maar helaas niet hoeveel een ieder werd toegewezen,
omdat het definitieve register, (zo dit ooit bestaan heeft)
er niet meer is.
Maar ook zonder de definitieve toewijzingen zou er veel wetenswaardigs
te voorschijn gebracht kunnen worden. Alleen al de
sociale samenstelling van de groep, het aantal inschrijvingen uit de
diverse steden, de mate waarin elk der intekenaars handel dreef in
acties, de mate waarin men in compagnieën in andere steden inschreef
en nog veel meer.
Helaas, de man, die een dergelijk onderzoek zou willen aanpakken,
zou de eerste decennia elk ander werk moeten laten rusten
en zoveel voorbereidend werk moeten doen (o.a. het klapperen
van diverse notariële archieven op het onderwerp actiehandel),
dat hem de lust zou vergaan. Hij moet in staat zijn van al deze vele
honderden lieden (waaronder zeer obscure personen) de financiële
en maatschappelijke achtergronden na te gaan. Hij moet in
andere steden, waar actie-compagnieën zijn opgericht, notariële
archieven, die in vele gevallen ook nog niet of onvolledig zijn geklapperd,
doorwerken en trachten uit te vinden in hoeverre elk der
actionisten daar actief is geweest. En zo zou ik door kunnen gaan.
Wel doenlijk is een kwantitatief onderzoek, als men uitgaat van
een intekenregister, waarin de uitverkorenen met de hun toegewezen
bedragen zijn ondergebracht. Dan is de groep te overzien
qua getal (enkele honderden) en qua samenstelling.
Anderzijds zijn enkele aantrekkelijke elementen eruit: de door
ieder gewenste bedragen en de groep, die door de directeuren of
andere balloteurs, niet in staat werd geacht welk bedrag dan ook
op tafel te leggen, maar die vermoedelijk verder in de straat- en
koffiehuis-handel in acties wel een rol heeft gespeeld.
Wil men in de activiteiten van de uitverkorenen een goed inzicht
210

krijgen, dan gelden weer alle hierboven genoemde voorwaarden,
maar men heeft meer kansen: de achtergronden van deze mensen
zijn in het algemeen gemakkelijker te achterhalen en men kan hen
vermoedelijk wel terugvinden in enkele der nog bestaande registers.
Komen zij daarin niet voor, dan hebben zij in de meeste gevallen
ook niet gepoogd er in te tekenen. Toch vergt ook een dergelijk
onderzoek vele jaren en de resultaten een zeer uitgebreide
publicatie van tabellen en grafieken.
In aansluiting op mijn bijdrage in het Jaarboekje^) van 1970,
waarin ik de geschiedenis van zo'n actie-compagnie heb beschreven,
wil ik in dit artikel op zeer bescheiden schaal enig kwantitatief
materiaal over de actie-handel bijeen brengen.
Zoals na het bovenstaande duidelijk zal zijn, heb ik me niet kunnen
baseren op de Haagse intekenbriefjes en ook niet op het geheel
der beide volledig bewaard gebleven Rotterdamse intekenregisters
I»).
Mijn 'populatie' heb ik gehaald uit de Rotterdamse regenten,
die in 1720 zitting hebben en uit hen, die voor of na dat jaar één
der hoge stedelijke functies bekleed hebben: burgemeesters, leden
van de Vroedschap, schepenen, pensionarissen en secretarissen.
Natuurlijk is deze selectie betrekkelijk willekeurig, omdat en
dit geldt met name voor de schepenen, nu tot de regentengi oep ook
figuren gerekend worden, die in 1720 geen deel uitmaken van de
regentenstand en pas in b.v. 1740 een paar jaar schepen worden.
Deze stand was niet geheel gesloten en zodoende was het mogelijk,
dat bepaalde figuren wel eens een bepaald ambt kregen 'toegeworpen'.
Vooral het schepenambt, dat niet tot de 'beleidmakende'
ambten behoorde, werd hiervoor gebruikt. Deze situatie is te vergelijken
met die in het Romeinse rijk, waar de patriciërs met hun
'clientes' hetzelfde deden. Een zekere selectie was echter nodig en
omdat het schepenambt toch tot de aanzienlijkste openbare ambten
behoorde, heb ik hen wel tot de 'topregenten' gerekend, waardoor
dus, zoals gezegd, zich wel enkele lieden in mijn populatie bevinden,
die er strikt genomen niet in thuis horen. Het zijn er echter
niet veel.
Representatief voor het geheel der actionisten in de Republiek is
deze groep natuurlijk niet, maar wel biedt de keuze ervan verschillende
practische en wetenschappelijke voordelen. Zo is het belang-
211

ijk, dat het bepalen van de identiteit van de betrokkenen geen of
weinig moeilijkheden oplevert. Minstens even belangrijk is, dat
hun inteken-activiteiten beter zijn na te gaan, ook in compagnieën
waarvan geen intekenregisters meer bestaan, dan van de overige
actionisten. Zij immers hebben voor hun intekeningen, vooral in
ver van Rotterdam opgerichte compagnieën, meer gebruik gemaakt
van derden of 'gemachtigden' dan de kleinere kooplieden,
en de opdrachten aan deze derden zijn meestal bij notariële acte
vastgelegd. Behalve naar 's-Gravenhage, Delft, Vlaardingen en
misschien Gouda en Dordrecht, zullen zij zich hoogst zelden persoonlijk
naar andere steden begeven hebben, wat ook al weer
blijkt uit de notariële protocollen, waarin de meesten van hen veelvuldig
compareren.
Voor hen geldt ook zeker, dat als zij de wens hebben kenbaar gemaakt
ergens in te tekenen, hieraan meestal wel gevolg gegeven
is. Men zal hun vanwege hun sociale en economische positie
zelden geweigerd hebben. Hun vrijwel unanieme deelneming (wat
betreft de zittende regenten unaniem) in de Rotterdamse Maatschappij,
maakt het interessant hun activiteiten elders na te gaan.
Een ander interessant facet is, dat waar men aan de actiehandel
zulke desastreuze gevolgen voor veel deelnemers toeschrijft, het
onthullend kan zijn na te gaan of deze groep actief heeft deelgenomen
en hoe de afloop voor haar is geweest. Als onder de leden
van deze groep het aantal bankroeten in de eerste jaren na 1720
miniem is geweest, wil dit natuurlijk niet zeggen, dat dit bij andere
groepen ook zo was, maar wel, dat de krachtigste groep (de regenten
waren immers voor de grote meerderheid ook belangrijke kooplieden)
en daarmee ook de 'economie' niet overdreven door de
actiehandel aangetast en geremd is. Kort gezegd: de gevolgen
voor deze regenten zijn mede-indicatief voor de weerslag, die de
actie-handel heeft gehad op negatieve of positieve ontwikkelingen
in de economie.
Vrij goed is te analyseren het aandeel van deze regenten in de
intekening en dus ook oprichting van de actie-compagnieën. De
omvang van hun investeringen is, zij het niet in exacte cijfers, toch
bij redelijke benadering vast te stellen. Moeilijker ligt het met hun
aandeel in de handel, die in de acties gedreven werd en die mede
het beeld van 1720 bepaalt. De grootste moeilijkheid is, dat veel
van deze handel plaatsvond via contracten, die vaak onders-
212

hands werden verkocht, en waarvan de volledige 'route' natuurlijk
nooit meer te achterhalen is. Behalve wat incidentele copieën is
van deze contracten niets bewaard gebleven. Dit zou de gang van
de acties onnaspeurbaar maken, ware het niet, dat er in 1720 geen
actie-bewijzen bestonden ") en de overgang in andere handen van
een actie steeds geregistreerd moest worden. Dit gebeurde in de
z.g. transportboeken **), waarin van elke transactie een acte werd
opgemaakt, getekend door koper en verkoper.
Dankzij deze transportboeken, die van de Rotterdamse Maatschappij
bewaard zijn gebleven, kunnen we (weer bij benadering)
de mate waarin de regenten aan de Rotterdamse actie-handel deelnamen,
analyseren. Alleen natuurlijk voor zover het de handel in
de Rotterdamse acties betrof.
Ook van de handel in de acties van de andere compagnieën is
een zekere neerslag te vinden, omdat ook hierbij veel van derden
gebruik werd gemaakt, die, weer bij notariële acte, gemachtigd
werden. Aangezien in deze z.g. procuraties vaak de exacte gegevens,
dus aantallen, bedragen, namen van kopers en data van
overdracht, niet vermeld worden, vormen zij geen erg bruikbare
bron, zeker niet voor deze betrekkelijk beperkte groep. Voor een
vele malen grotere groep, zouden deze gegevens misschien wel tot
bruikbare uitkomsten leiden.
Exacter, maar om voor de hand liggende redenen even onbruikbaar,
zijn de z.g. insinuaties, waarin de partijen elkaar via de notaris
op het niet nakomen van verplichtingen wijzen. Aangezien de
notaris ook als deurwaarder optrad en hiervan verslag deed in zijn
protocollen, weten we in een aantal gevallen wie wat aan wie verkocht
heeft en wie van beide partijen zijn verplichtingen niet is nagekomen.
Voor de actieve handel zijn ook deze gegevens ontoereikend,
omdat zij een (onmeetbaar) deel van het geheel vormen.
Bruikbaar zijn ze natuurlijk wel om na te gaan, wie door zijn kopen
of verkopen in moeilijkheden kwam en zijn verplichtingen niet
wilde of kon nakomen. Kortom, ondanks bepaalde 'materiële'
moeilijkheden komt uit de analyse van het aandeel van deze regenten
in de actiehandel een beeld van deze handel en haar gevolgen,
naar voren.
Een kwantitatieve benadering, zoals hier bedoeld en waarin de
boven al aangestipte begrippen als 'contract', 'transport', 'premie',
213

'insinuatie' en 'procuratie', om de belangrijkste te noemen, een rol
spelen, heeft een min of meer technische toelichting nodig.
Het werk van M. F. J. Smith dat, hoewel in 1919 verschenen, op
dit gebied nog steeds toonaangevend is, is voor de onderzoeker
hierbij een noodzakelijk hulpmiddel. Zo kort mogelijk wil ik hier,
aan de hand van dit boek, proberen de gang van zaken bij de 18de
eeuwse effectenhandel en de daarbij gehanteerde terminologie, te
schetsen ^).
De simpelste vorm van kopen en verkopen was via een contract,
waarbij werd bepaald, dat de actie(s) op de eerstvolgende datum,
waarop de directeuren voor transporten zitting zouden houden, opgeleverd
en betaald (of 'ontvangen') zou(den) moeten worden. In
het heetst van de actie-handel was dit feitelijk elke dag. Een commissie
van b.v. drie der directeuren, gesecondeerd door de boekhouder,
zat dan klaar om elke transport-acte te tekenen.
Op deze wijze van contracteren waren wel variaties mogelijk. Zo
kon bepaald worden, dat de contracten (van koper en verkoper)
'verwisseld' konden worden, d.w.z. men gaf elkaar de contracten
terug en verrekende het verschil tussen de afgesproken prijs en de
koers van de dag. Men kon ook het contract negeren en als de
ander binnen een bepaalde tijd niet gereageerd had, was het contract,
mits deze mogelijkheid erin opgenomen was, van geen enkele
waarde meer. Om beide partijen zeker te stellen, werd een verjaringstermijn
ingesteld.
Meer gebruikt, en vooral ook meer op speculatie afgestemd, was
het z.g. premie-contract, waarbij tegen een op de koers gebaseerde
prijs en tegen een bij het opstellen van het contract door de koper
contant betaalde premie, de verkoper op zich nam te leveren op
het tijdstip, waarop de koper dit eiste. Natuurlijk zal de koper zijn
acties dan opeisen op het moment, dat de koersen zijn gestegen en
hij zelf goed kan verkopen of al verkocht heeft en leveren moet.
Mochten de koersen dalen, dan is de koper slechts zijn premie
kwijt, want dan eist hij de in het contract genoemde acties natuurlijk
nooit op!
Deze documenten waren vaak 'aan toonder', waardoor de handel
werd vergemakkelijkt, maar het onderzoek ernaar in een latere
periode bepaald niet. Een dergelijk contract kon immers dagelijks
in andere handen overgaan zonder dat er werd opgeëist en dus
zonder dat er werd getransporteerd.
214

Om deze reden heb ik dan ook gesteld, dat de transportboeken
voor ons doel, althans een deel ervan, nl. het nagaan van de intensiteit
van de handel, niet geheel betrouwbaar zijn. Anderzijds is
natuurlijk uit de frekwentie van de transporten per persoon wel
een indruk van diens activiteiten te krijgen, vooral als men die
frekwentie gaat vergelijken met die van anderen.
De afwikkeling van deze transacties heeft vaak tot grote moeilijkheden
geleid, omdat er geen algemeen geldende regels voor bestonden.
Uit het grote aantal insinuaties in de notariële protocollen
(waarvan er natuurlijk ook een aantal alleen bedoeld zijn om
de koper erop te wijzen, dat de ontvangstdatum nadert of dat men
so wie so wil ontvangen), blijkt dat duidelijk.
De grote golf van insinuaties zien we aan het einde van december
1720 en in het begin van januari 1721, als veel termijncontracten
aflopen en de verkopers de kopers aanzeggen, dat ze moeten
komen ontvangen. Nog tot eind 1721 pogen verkopers langs deze
weg aan hun trekken te komen, meestal zonder succes.
Enkele van deze insinuaties geven fraaie voorbeelden van de excessen,
waarmee deze handel gepaard ging en waarvan ook de
regenten zich niet altijd afzijdig hielden.
Natuurlijk werden er ook contracten afgesloten, die enigszins
van de beide hoofdvormen afweken, maar het is niet nodig hier op
die variaties in te gaan.
De actionisten, die in dit verhaal een rol spelen, behoren, zoals
gezegd, tot diegenen (althans de meesten van hen), die niet zelf
hun zaken behartigden, maar hiervoor gebruik maakten van tussenpersonen
(makelaars, kooplieden uit de eigen stad of bekenden
in een andere stad), aan wie procuratie of machtiging werd verleend,
vastgelegd in een notariële acte. Dank zij het feit, dat deze
procuraties via de notaris liepen, weten we, dat deze groep de
meeste affaires in 1720 via derden afhandelde en weten we ook in
hoeverre deze regenten belangstelling hadden voor de compagnieën
in andere steden. Dit neemt niet weg, dat er onder deze
groep enkelen waren, die zelf ook opdrachten kregen en uitvoerden;
degenen, voor wie zij opdrachten uitvoerden behoorden tot
de eigen groep of de eigen verwanten. Zelfs de handel in acties van
de Rotterdamse Maatschappij lieten velen van hen aan gemachtigden
over.
215

(7/7 /Vi' (z/e 6/z. 206);
216

217

218

219

De bedragen, waarvoor in de Maatschappij van Assurantie te
Rotterdam door de regenten werd ingetekend, zijn niet zo imponerend
als ze lijken. Weliswaar was het in het project voorgestelde
kapitaal f 12.000.000,— en waren de maximale en minimale intekenbedragen
f 50.000,— en f 5.000,—, het bedrag, dat reëel gestort
moest worden, was slechts 5 % per actie, te betalen in maandelijkse
termijnen van 1 %. Voor één actie betekende dit een storting
van f 250,— en voor tien acties van f 2500,—, De laatste 1 %
moest in december 1720 betaald worden. Slechts enkelen hebben
zich aan deze verplichting onttrokken, waardoor hun acties aan de
Maatschappij vervielen **).
Van een geweldig kapitaal, dat hier in acties werd belegd, was
dus geen sprake. Het te storten bedrag over de f 12.000.000,— bedroeg
f 600.000,—, waarvan de aan de Maatschappij vervallen en
door haar opgekochte acties nog moeten worden afgetrokken. Dit
geldt ook voor de subscriptie, die de Maatschappij wegens het geweldige
succes van de eerste inschrijving, in augustus van hetzelfde
jaar hield. Het hiervoor vastgestelde bedrag van f 3.000.000,—
werd zonder moeite volgetekend.
Zelfs moesten, evenals bij de eerste inschrijving en bij alle inschrijvingen,
die in den lande werden gehouden, lagere bedragen
aan sommigen worden toegekend dan waarvoor zij geopteerd
hadden, zoals uit de voorlopige intekenregisters van de subscriptie
duidelijk blijkt, wanneer we de hierin vermelde bedragen vergelijken
met die in het definitieve register *•).
Voorin het eerste van deze voorlopige registers zijn 72 posten a
f 20.000,— vrijgehouden, terwijl verder bijna iedereen voor dit bedrag
inschrijft. In het definitieve register staan dan ook 72 porties
van f 20.000,— (waarvan in twee gevallen vijf porties aan één persoon
zijn toegewezen) met een aparte nummering op de eerste
pagina's. Opvallend hierbij is, dat de zittende regenten en de (tot de
regentengroep behorende) directeuren in de voorlopige registers
niet voorkomen, maar allen voor f 20.000,— (enkelen zelfs voor
f 40.000,—) in het definitieve register staan. Zij hebben dus kennelijk
al van tevoren een portie toegewezen gekregen of zichzelf
toegewezen. Dezelfde procedure werd, alleen op veel grotere
schaal, ook bij de intekening in de Provinciale Utrechtse Geoctroyeerde
Maatschappij gevolgd ").
Bovendien maakte men van de oorspronkelijk vastgesteld mini-
220

mum-intekening van f 5.000,— om meer mensen te kunnen plezieren,
f 1.000,—. Het maximum-bedrag bleef f 20.000,—, al werd
daar in enkele gevallen wel van afgeweken. Een uitzondering werd
gemaakt voor de prinses van Oranje Nassau en voor de Engelse
koopman Thomas Lombe, welke laatste een dergelijke uitzonderingspositie
in de Utrechtse Compagnie ook ten deel viel. Zij kregen
elk f 100.000,— subscription op hun naam.
Door de opsplitsing van de acties in kleinere eenheden, werden
ook bij deze inschrijving de per persoon geïnvesteerde bedragen
kleiner. Per f 1.000,— moest 15 % gestort worden, welke storting
mettertijd tot 80 % zou moeten oplopen. Voor het echter zover
kwam 'sprong' de beurs en achtte men het zakelijk en moreel niet
meer verantwoord de overige 65 % 'in te roepen' ").
Na veel geharrewar, waarin directeuren, stedelijke overheid en
actionisten elk als partij optraden en dat door G. van Rijn overtuigend
is weergegeven ), werd besloten de subscriptie te converteren,
waarbij elke vijf subscripties a f 1.000,— één 'oude actie' van
f 1.000,— werd. Hierdoor ontdeed men zich van het grootste deel
van de subscriptie, waardoor het kapitaal tot iets normalere proporties
werd teruggebracht en (naar men hoopte) de koersen van
de acties weer wat zouden stijgen.
Het is hier niet de plaats om op deze financiële aspecten in te
gaan. In ieder geval werden aan 2400 'oude acties' a f 5.000,— er
600 a f 1.000,— toegevoegd.
Hoe was nu de houding van de zittende regenten, toen in juni
1720 de inschrijving werd geopend? Dat zij hun toestemming hadden
gegeven betekende natuurlijk niet, dat zij ook automatisch
van plan waren een flink deel van de inschrijving voor hun rekening
te nemen.
Uit de intekenregisters (van de eerste inschrijving zowel als van
de subscriptie) blijkt echter, dat allen, die in Rotterdam in 1720
op het kussen zaten, in beide emissies of althans in één van beide,
inschreven.
Een paar zaken vallen hierbij op: De leden van de vroedschap
tekenen in juni allen voor het maximaal toegestane bedrag in en
doen dit ook in de subscriptie in augustus, wanneer het maximumbedrag
f 20.000,— is, terwijl sommigen dan uit hoofde van directeurschap
of anderszins voor f40.000,— in kunnen schrijven en dit
221

ook doen. De schepenen tekenen in juni niet in, behalve Isaac van
Schinne die met zijn f 10.000,— tot de kleinere inschrijvers behoort.
In augustus zijn ook de schepenen, zonder uitzondering, voor
f 20.000,— van de partij. De pensionarissen vertonen ook geen
homogeen beeld. Isaac van Hoornbeek, in hetzelfde jaar tot raadpensionaris
benoemd, neemt aan beide inschrijvingen voor het
maximum-bedrag deel, maar Cornells de Jonge van Ellemeet en
Cornelis Boey tekenen alleen in de subscriptie in voor respectievelijk
f 20.000,— en f 5.000,—. Bij dit laatste bedrag moet wel vermeld
worden, dat Boey, evenals vele anderen, in de subscriptie
voor f 20.000,— wilde intekenen, maar slechts f 5.000,— toegewezen
kreeg. De secretarissen zijn weer maximale intekenaars.
Herman van Zuylen van Nyevelt, die ook directeur is, komt in de
subscriptie zelfs tweemaal voor, beide malen voor f 20.000,—. Bij
de ene intekening staat 'als secretaris', bij de andere 'als directeur'.
Een verklaring voor de onthouding van een deel der regenten bij
de eerste inschrijving is moeilijk te geven. Financiële overwegingen
kunnen nauwelijks een rol gespeeld hebben, als we kijken naar de
bedragen, waarvoor de heren in de honderdste penning zijn aangeslagen
en waaruit blijkt, dat het niet speciaal de hoogst aangeslagenen
zijn, die voor het maximum bedrag intekenen en ook toegelaten
worden (zie bijlage 2). Ook de grootte van de investering kan,
zoals ik hierboven uiteengezet heb, niet erg afschrikkend gewerkt
hebben. Voorzichtigheid, die bij het zien van de met de acties uit de
eerste inschrijving gemaakte winsten werd overwonnen, zou een
verklaring kunnen zijn, maar wordt door de verdere uitkomsten
van het onderzoek niet bevestigd.
Immers deze heren hadden in de actie-handel als zodanig, noch
in de intekeningen in andere compagnieën een groot aandeel. Zelfs
in de door Rotterdammers gefrekwenteerde compagnieën als die
te Den Haag en Utrecht, ontbraken de meesten van hen. Als we
het aantal en de inhoud van de door hen verstrekte procuraties bekijken,
blijkt ook daaruit, dat zij zich, behalve hun inschrijving in
de subscriptie en in één of soms twee andere compagnieën, met de
actie-handel niet overmatig hebben bemoeid.
Bij de pensionaris Boey is er sprake van enige handel in acties
van de Delftse Maatschappij (twee procuraties, elk twee door
Boey verkochte acties betreffende) ").
222

De schepen Johan Brandwijk van Blokland machtigt zijn broer
in Dordrecht, zijn geboortestad, daar voor hem in te tekenen voor
de drie acties a f 4.000,—, die hem daar zijn toegewezen ^).
Leendert van Koopstad, eveneens schepen, machtigt zijn zoon
om voor hem in Dordrecht in te schrijven •*).
Van de schepen Hendrik Grimes zijn er twee procuraties: één om
in Utrecht in te schrijven ^), en één om de drie hem daar toegewezen
acties te transporteren ^).
Evenals Grimes, zijn ook Van Koopstad en Brandwijk van Blokland
in de Utrechtse Compagnie toegelaten voor f 3.000,— elk.
De schepen Pieter Theodore van Hersele geeft een blanco machtiging
om in de Provinciale Gelderse Maatschappij in te tekenen **)
en heeft samen met enkele anderen een notaris naar Claudius Lormier
gestuurd, die acties van hen heeft gekocht, maar in gebreke is
gebleven deze te ontvangen ^).
De procuraties van pensionaris Cornelis de Jonge van Ellemeet
hebben betrekking op de subscriptie van de Rotterdamse Maatschappij
26).
Schepen Samuel van der Lanen machtigt een inwoner van
Gouda voor hem het transport van vier acties in de compagnie aldaar
te verzorgen ") en machtigt een Rotterdams koopman transport
van f 10.000,— subscripties in de Rotterdamse Maatschappij
te verzorgen ^).
De activiteiten van Dominicus Roosmale, ook een schepen, beperken
zich tot de Utrechtse compagnie. Hij wordt gemachtigd
daar voor een Rotterdamse weduwe in te schrijven ^) en komt zelf
ook in het intekenregister voor, zij het niet als Rotterdammer.
Dat althans deze acht in functie zijnde regenten bepaald niet in
staat van opwinding zijn geraakt door de algemene speculatiezucht
blijkt uit het bovenstaande voldoende. De reden voor hun betrekkelijke
afzijdigheid moeten we vermoedelijk zoeken in een gebrek
aan belangstelling of in het feit, dat zij met de afloop van de
actie-handel in Parijs op de hoogte waren en daar óf hadden verloren
óf huiverig waren geworden.
De meeste andere regenten, waarbij ik ook hen, die in 1720 geen
ambt bekleedden, maar vroeger of later wel hoge posities innamen,
heb gerekend, dachten er anders over, al zijn ook bij hen
excessen uitzondering.
223

Zij hebben in juni allen het maximale bedrag toegewezen gekregen,
dus f 50.000,—. Of Isaac van Schinne, die voor slechts
f 10.000— in het register voorkomt, voor méér heeft ingetekend,
is niet te achterhalen. Het is natuurlijk mogelijk, dat hij, in tegenstelling
tot zijn medeschepenen, wel mee heeft willen doen, maar
niet te opvallend. Hij blijft ook verder niet afzijdig van de actiehandel.
In de notariële protocollen komen twee procuraties van
hem voor om in te tekenen in de compagnieën te Harlingen ^) en
Maassluis •*). Uit de copie van het actie-houdersregister in de
Provinciale Geoctroyeerde Utrechtse Compagnie ^) blijkt, dat
hem daar vijf acties a f 1.000,— zijn toegewezen en in Den Haag
opteerde hij voor het maximum van f 20.000,—. Hoeveel hem daarvan
toegewezen is, is niet meer te achterhalen. Acties in de Goudse
compagnie had hij ook, want in de notariële protocollen komt een
machtiging van hem voor om acties in die compagnie voor hem te
transporteren ®*).
Niet iedereen is tegenover hem zijn verplichtingen nagekomen,
want hij heeft twee kopers van zijn acties moeten insinueren ^).
Gezien de personen om wie het gaat, vermoedelijk wel met een
negatief resultaat. Processen zijn er in ieder geval niet op gevolgd.
Deze gang van zaken was trouwens normaal: een insinuatie en, als
dat niet hielp, niets meer.
In augustus behoort Van Schinne tot de gelukkigen, die
f 20.000,— toegewezen krijgen, zulks vanwege zijn regenten-ambt.
Het is onmogelijk en zinloos de activiteiten van alle regenten
hier in volgorde te behandelen. Het verhaal zou eentonig zijn. Pas
door directe vergelijking komen de interessante kanten naar voren.
De in de bijlagen opgenomen tabellen geven dan ook een veel
beter in- en overzicht dan een alfabetisch en chronologisch verhaal
mijnerzijds zou kunnen.
Een paar voorbeelden kunnen echter toch wel illustratief zijn.
Allereerst één van de jongere deelnemers aan de actie-handel,
Isaac Elsevier, die in 1690 werd geboren uit een tak van het bekende
boekdrukkersgeslacht. Hij was in 1720 dertig jaar en zou in
1721 pas zijn eerste (bescheiden) baantje in de stadsregering krijgen
(zie bijlage 1).
Vanaf dat jaar tot zijn dood in 1747 heeft hij, behalve het burmeestersambt,
wel zo ongeveer alle regentenfuncties bekleed. Als
224

eroep staat in de meeste notariële acten achter zijn naam 'koopman'.
Hij was in 1720 al tamelijk welgesteld. In de honderdste penning
werd hij in dat jaar aangeslagen voor f 260,— (zie bijlage 2).
In 1742 was hij zelfs één van de honderd hoogstaangeslagenen in
de Personele Quotisatie ^). Hij had toen vijf dienstboden, een
koets en twee paarden, allemaal tekenen van niet geringe welstand
36).
In 1720 dus, ambteloos en vrijgezel, heeft hij alle tijd om voor
die en gene wat karweitjes op te knappen en wat te reizen. En de
omstandigheden van dat jaar boden hem voldoende gelegenheid.
In juni tekent hij in de Rotterdamse Maatschappij in voor
f 50.000,—. Ook in de subscriptie van augustus wil hij het maximale
aantal acties hebben, maar dat lukt niet. Hoewel hij voor
f 20.000,— intekent, wordt hem slechts f 4.000,— toegewezen.
Maar hij is tenslotte ook nog geen regent.
Meteen vanaf het begin ontplooit hij grote activiteiten in de
handel met de acties van de Maatschappij.
verkocht gekocht verkocht gekocht
juli 1720 4 3 nov. 3 —
aug. 10 22 dec. 4 2
sept. 3 2 jan. 1721 8 1
okt. 10 7 juni 8 —
Dit staatje vraagt een korte toelichting. Het gaat hier om acties
van f 5.000,— dus z.g. 'oude acties'. De cijfers voor de maanden,
waarin de actie-handel bloeide, spreken voor zichzelf, maar met
name januari en juni 1721 vallen enigszins uit de toon.
De hier gegroepeerde cijfers geven niet meer dan een afspiegeling
van de werkelijke handel, omdat hier alleen de met een overdracht
bekrachtigde transacties vermeld zijn. En de overdracht
kon wel maanden na de transactie plaatsvinden, omdat dan pas de
actie(s) werd(en) opgeëist of de koper werd gemaand te ontvangen.
Vandaar ook de acht verkopen van Elsevier in januari. Hij heeft
kennelijk een aantal contracten gehad, die in december of januari
afliepen en die nagekomen werden. Zelf heeft hij in januari kennelijk
ook een actie moeten ontvangen. In juni 1721 vinden ook
nogal wat transporten plaats. Dit is vermoedelijk ten dele te verklaren
uit de dan geëiste nakoming van contracten (vóór de ver-
225

jaring) en ten dele uit een mogelijke opleving van de handel, omdat
de Maatschappij '1720' had overleefd en in augustus een 'uitdeling'
zou doen.
In de subscripties van de Maatschappij handelde Elsevier nauwelijks.
In november 1720 verkocht hij er vier a f 1.000,— en kocht
hij er twintig. Naast deze drukke bezigheden in Rotterdam vond
hij kennelijk ook nog tijd en gelegenheid om zijn geluk en dat van
anderen elders te beproeven. Vooral door ongetrouwde dochters
van zeer goede huize en door welgestelde weduwen werd een beroep
op hem gedaan.
Catharina Roosmale, Theodora Petronella van Hogendorp en
zijn toekomstige echtgenote Wilhelmina Adriana van Hogendorp
machtigen hem voor hen in te tekenen in de in Utrecht opgerichte
compagnie. Het bedrag waarvoor wordt aan hem zelf overgelaten^).
Dezelfde vrijheid krijgt hij van Engelbert van Berckel, lid van de
vroedschap, en van P. Scheffens en Pieter de Vos, welke laatste
handelt in opdracht van Robert de Vlieger, een Londense koopman,
die we nog tegen zullen komen ^). Elsevier zelf wordt
f 5.000,— toegewezen, de dames niets. Van Berckel en Scheffens
krijgen elk f 2.000,— of twee acties en Pieter de Vos krijgt voor
Robert de Vlieger f 5.000,—.
Intussen geeft Elsevier zelf een blanco volmacht om voor hem
in de te Weesp opgerichte compagnie in te tekenen voor het maximale
bedrag **).
Toch concentreerde hij zich kennelijk op Utrecht, want in
november en december wordt hij door de Rotterdammers Pieter
Messchart, Frans Oudaen, Michiel Oudaen, Christiaan van Meel,
Isaac Verdoes, Joan Daniel Schenkenberg, Herman van Zuylen
van Nyevelt, Pieter de Ridder, Pieter de Mey en Maria van der
Sluis, gemachtigd hun Utrechtse acties te verkopen en te transporteren
*°). Het is jammer, dat van de Utrechtse compagnie, behalve
een copie van de verdeling van de acties onder de intekenaars,
niets meer over is. Het zou interessant zijn te zien, welke
activiteiten Elsevier precies in Utrecht ontplooide.
Bovenstaande namen heb ik genoemd om aan te geven, dat
veel Rotterdammers (en dit is nog maar een klein deel) en niet
alleen regenten, acties in deze compagnie hebben gekocht.
226

Intussen verzorgde Elsevier ook nog voor talloze Rotterdammers
en niet-Rotterdammers het transport van hun acties in de
Maatschappij van Assurantie.
Tot de zwaarste speculanten in Rotterdam behoorden vader en
zoon Pantoune, van wie de vader, Robert Pantoune, het in 1720
zelfs tot directeur van de Maatschappij van Assurantie bracht. Zij
waren afkcmstig uit Schotland en zijn vlak voor de speculatie-golf
uit Veere, waar zich in vroeger tijden veel Schotse kooplui hadden
gevestigd, naar Rotterdam gekomen. Toen de grond hun hier te
heet onder de voeten werd, zijn ze met zeer stille tiom naar Engeland
vertrokken en nooit meer teruggekomen. Met hen had Elsevier,
zoals vrijwel iedereen, ook zaken gedaan. Robert Pantoune
had vier acties ") en Henry één, van f 5.000,— elk **), van hem gekocht
tegen een forse koers (84 %). Toen de vervaldatum verstreken
was, stuurde Elsevier een notaris om hem te sommeren de
acties te ontvangen. Zij waren echter gevlogen. Veel schade heeft
Elsevier er kennelijk niet van gehad.
Als de Maatschappij in augustus 1721 voor het eerst dividend
uitkeert, staat Elsevier voor f 30.000,— in het uitdelingsboek **).
Een heel ander en veel professioneler deelnemer aan de actie-handel
was Hendrik Haasbroek. Ook hij was in 1720 nog jong, 29 jaar.
In tegenstelling tot Elsevier was het bekleden van regentenambten
voor hem slechts bijzaak. Rond 1750 vervult hij een aantal functies,
zoals schepen, Oude-Vrouwenhuismeester en vredemaker,
maar voor alles is hij koopman (zie bijlage 1).
Bij de beide inschrijvingen van de Rotterdamse Maatschappij
treedt hij op als gemachtigde voor diverse buitenlandse kooplui en
ook voor veel Amsterdammers. Behalve als Hendrik Haasbroek
tekent hij in en treedt hij op als de firma Wed. van der Heyde en
Hendrik Haasbroek. Zijn activiteiten in 1720 hebben voornamelijk
op het gebied van de actie-handel gelegen, niet alleen in de Republiek,
maar ook in Engeland, waar hij zijn agent Peter Crellius
regelmatig machtigt acties in de South Sea Company, de Bank of
England en andere actiecompagnieën te kopen **).
In Rotterdam is hij de vertegenwoordiger van de Amsterdamse
regenten- en koopmansfamilie Roeters, voor wie hij in juni intekent
voor totaal f 250.000,— «). Hij heeft zelfs de beschikking
over de rekening, die George Roeters bij de Maatschappij heeft *®).
227

Zijn handel in de acties van de Rotterdamse Maatschappij was vrij
actief, maar niet excessief, zoals uit de volgende overzichten van
transporten en ontvangsten van acties a f 5.000,— door Hendrik
Haasbroek en door de firma Wed. van der Heyde en Haasbroek
blijkt. Veel van zijn activiteiten bestonden uit het vertegenwoordigen
van buitenlanders en en niet-Rotterdammers.
H. Haasbroek
juli
aug.
sept.
Wed.
juli
aug.
sept.
okt.
verkocht
12
3
3
van der Heyde
23
1
10
3
gekocht
4
1
1
okt.
dec.
en Haasbroek
34
10
11
9
nov.
dec.
maart 1721
juli
verkocht
1
5
2
gekocht
2
Van belangen in andere compagnieën dan de Rotterdamse,
waarvan Haasbroek van 1720-1726 directeur was, is weinig terug
te vinden. Op 4 september 1720 machtigt hij de Utrechtse makelaar
Pieter Smith voor hem in te tekenen in de in die stad op te
richten compagnie voor een bedrag van f 50.000,— **). Toegewezen
werd hem f 3.000,—. Behalve een enkele opdracht van hem
om transport van acties in de Delftse compagnie te verzorgen **),
concentreerde hij zijn aandacht kennelijk op Rotterdam. Zijn
actie-bezit in de Maatschappij van Assurantie bedroeg in augustus
1721 f 30.000,— en dat van de firma Wed. van der Heyde en Haasbroek
f 194.000,—.
Een zeer ijverig actionist was Pieter de Ridder, geboren in Dordrecht
en koopman in kruidenierswaren. Zijn bestuurlijke activiteiten
zijn, evenmin als die van Hendrik Haasbroek, erg intensief
en langdurig geweest. Hij was een aantal jaren commissaris van het
waterrecht en gedurende twee jaar (1732/3) schepen. Voor alles
was ook hij koopman (zie bijlage 1).
In de Maatschappij van Assurantie nam hij in juni deel voor
228
16
2

f 40.000,—, en in augustus voor f 4.000,— hoewel hij voor het
maximum had ingeschreven. Directeur van de Maatschappij was
hij van 1722-1738. Zijn handel in de acties van de Maatschappij
was zeer intensief en voornamelijk gericht op kopen.
Pieter de Ridder
juli
aug.
sept.
okt.
nov.
verkocht
9
14
9
10
gekocht
22
13
8
16
12
dec.
jan. 1721
april
mei
verkocht gekocht
4
— 2
— 9
— 2
Bij de eerste uitdeling in augustus 1721 staat hij voor f 278.000,—
in het uitdelingsboek, waarmee hij één der grootste actie-houders
is.
Ook voor compagnieën buiten Rotterdam was zijn belangstelling
groot. In de notariële archieven treffen we diverse machtigingen
van hem aan. Hij geeft opdracht in te tekenen in Delft voor
f 15.000,— *>), jn Hoorn voor f 50.000,— **), in Leiden voor het
maximale bedrag ^), in Amsterdam **) en Utrecht ^) idem. In
Den Haag tekende hij zelf in voor het maximum van f 20.000,—.
We weten niet van al deze activiteiten, wat ze opgeleverd hebben.
Vermoedelijk was het bedrag, waarvoor hij in Delft liet intekenen
het hem toegewezen bedrag. De Delftse compagnie was namelijk
op 11 juli opgericht en zijn procuratie dateert van 23 juli. Tussen
oprichting, dus intekening, en toewijzing zullen wel een paar weken
verlopen zijn.
Te Leiden en Amsterdam is het nooit tot oprichting van compagnieën
gekomen en in Utrecht werd hem f 2.000,— toegewezen.
Van Hoorn en Den Haag zijn ook geen toewijzingen bekend.
Het is niet onwaarschijnlijk, dat hij ook in Dordrecht heeft meegedaan,
aangezien hijDordtenaar van oorsprong was. In de Goudse
compagnie had hij acties, want op 29 oktober machtigt hij het factotum
van de Rotterdamse actionisten, Barend Toren, het transport
van zijn acties in die compagnie te verzorgen **). Ruim
zeventig procuraties aan Toren zijn uit de notariële archieven te
halen, die betrekking hebben op het inschrijven in compagnieën of
22 9

het transporteren en ontvangen van acties. Van sommigen, o.a.
Jan Jacob Witheyn, kreeg hij zelfs blanco volmacht voor hem overal
in de Republiek, waar compagnieën werden opgericht, in te
tekenen en acties te kopen en verkopen ^). Het is met name door
dergelijke vage opdrachten, dat het vaak onmogelijk is met exacte
gegevens over de actie-handel te komen.
Helemaal vlekkeloos zijn de handelingen van De Ridder niet
geweest, want nog in juni 1721 komen we een notariële acte tegen,
waarin sprake is van justitiële actie tegen hem, als hij een contract
betreffende acties in de Delftse compagnie, die hij in september
1720 van de koopman Jan van Es gekocht heeft en voor 1 januari
1721 moest ontvangen, niet nakomt ^).
Overzichten als hierboven zouden we van veel meer actionisten
uit de regentengroep kunnen geven, maar er zou te weinig verschil
tussen de diverse verhalen zijn.
Er is echter nog één regent wiens handelwijze niet weggelaten mag
worden, nl. de stadssecretaris mr. Herman van Zuylen van Nyevelt.
Hij behoort in 1720 met zijn 50 jaren tot de oudere actionisten.
Sinds 1692 is hij al werkzaam als secretaris. Daarnaast was hij van
1720 tot 1735 directeur van de Maatschappij van Assurantie (zie
bijlage 1).
In de actie-handel is hij, voor zover na te gaan, niet erg actief
geweest. Zijn aandeel in de Rotterdamse Maatschappij was, beide
inschrijvingen tezamen genomen, f 90.000,— en was dit in augustus
1721, ondanks enig kopen en verkopen, nog. Verder is hem in
de Utrechtse compagnie f 5.000,— toegewezen. Hij is echter betrokken
geweest bij een affaire, zoals die in 1720 wel meer voorkwamen,
en die hem toch wel tot een echte actionist stempelt.
Samen met de Amsterdammers George Roeters en Jan van
Meekeren en de Rotterdammers Adriaan de Graeff en Dirk Brethouwer
heeft hij namelijk deelgenomen aan een weddenschap met
de Londense, in 1720 Nederland afstropende, super-speculant
Robert de Vlieger. Robert de Vlieger was één van die Engelse kooplui,
die zo gauw in Engeland de actie-spoeling dunner werd en het
actionisme in de Republiek naar een hoogtepunt toe leek te groeien,
een enkele reis Amsterdam of Rotterdam namen en zich vaak
zelfs hier min of meer blijvend vestigden.
Robert de Vlieger zag kans door zijn grote fantasie in vrijwel
230

elke compagnie grote toewijzingen los te krijgen.
Het fraaiste is het verhaal van zijn optreden bij de oprichting
van de Utrechtse compagnie. Door samen met Thomas Lombe,
eveneens uit Londen en eveneens zeer geïnteresseerd in de Nederlandse
actie-compagnieën (f 100.000,— in de subscriptie van de
Maatschappij van Assurantie!), de Utrechtse directeuren voor hun
compagnie een koers van 300 % te garanderen, hun een instrument
te beloven, waardoor bij het graven van het kanaal van
Utrecht naar de Zuiderzee het werk van tien man gedaan kon worden
door één, en door een dividend te garanderen van 100 % gedurende
twintig jaar, wist hij nog voor de inschrijving geopend
was duizend acties a f 1.000,— toegewezen te krijgen. Zelfs kreeg
hij van de stedelijke overheid gratis het burgerrecht van Utrecht
aangeboden '*). Eind 1720 was hij spoorloos verdwenen, een massa
niet nagekomen contracten en schulden achterlatend.
Met deze man gingen Herman van Zuylen van Nyevelt c.s. een
contract aan **), waarbij werd bepaald, dat als de acties in de
Maatschappij van Assurantie voor 1 januari 1721 tegen 150 % of
meer verkocht waren, elk van deze heren aan Robert de Vlieger
een bepaald bedrag moest betalen. Stegen de acties niet tot of boven
de 150 %, dan moest De Vlieger hetzelfde bedrag aan elk van
hen betalen.
In het contract werd een bepaling opgenomen, dat voor geval er
tussen de partijen verschil van mening mocht ontstaan, er geen
proces zou worden aangegaan, terwijl het zich beroepen op bestaande
plakkaten of wetten al in het contract verboden werd. Met
nadruk wordt echter toch in het contract gesteld, dat hier van een
weddenschap geen sprake is, maar dat dit contract alleen wordt
afsloten om de actie-handel te beschermen (zie bijlage 10).
Aangezien de acties de koers van 150 % niet gehaald hebben,
moet De Vlieger betalen. Hij is echter allang niet meer in het
land.
De gezamenlijke wedders sturen de notaris daarom naar de firma
Wed. Verburgh en Hendrik van Meel, de in het contract genoemde
plaatsvervangers van De Vlieger. Zij zijn echter niet thuis. Een wel
aanwezige kantoorknecht zal de boodschap doorgeven. Daarna is
er niets meer van gehoord, wat gezien het feit, dat in het Oud
Vaderlands Recht om weddenschappen niet geprocedeerd kan
worden, maar hoogstens gearbitreerd, niet verwonderlijk is.
231

Vele wettelijk volkomen zuivere contracten zijn overigens in de
eerste maanden van 1721 dezelfde weg gegaan.
Overzien we nu het aandeel van de Rotterdamse regenten in de
actie-handel aan de hand van het hiervoor beschikbare materiaal,
dan blijkt, dat zij, 79 man sterk, gezamenlijk f 3.298.000,— hebben
ingetekend van het totale kapitaal van de Maatschappij van Assurantie
(zie bijlage 3).
Van deze f 3.298.000,— komt f 2.477.000,— voor rekening van
de 37 regenten, die in 1720 in functie zijn. Voor de rest van het
oorspronkelijk f 15.000.000,— grote kapitaal, dus f 11.702.000,—
is ingetekend door 626 overige intekenaars. De regenten hebben
dus een naar verhouding zeer groot deel voor hun rekening genomen.
Ook in de handel in deze acties hebben zij actief geparticipeerd,
sommigen zelfs zeer actief. Hun intekeningen en toewijzingen in
compagnieën, die buiten Rotterdam zijn opgericht verschillen per
persoon, maar slechts enkelen hebben in geen van deze compagnieën
deel genomen.
Wel is er verschil in activiteiten te constateren tussen de zittende
regenten en de niet-zittende, tot wie natuurlijk ook diegenen behoorden,
die eigenlijk geen deel van de regentenstand uitmaakten,
maar ooit een paar jaar schepen waren. De laatsten hebben duidelijk
actiever meegedaan aan de handel in Rotterdamse, zowel als in
andere acties. Dit alles volgens de transportboeken van de Maatschappij
van Assurantie (zie bijlage 6 en 7) en de procuraties en insinuaties
in de notariële archieven (zie bijlage 8 en 9).
Van excessen zijn weinig voorbeelden onder de regenten aan te
wijzen en evenmin zijn zij veelvuldig geïnsinueerd, omdat zij hun
verplichtingen niet nakwamen. Een vluchtig onderzoek heeft duidelijk
gemaakt, dat dit voor de overige actionisten anders ligt.
Van de insinuaties, waar leden van deze groep bij betrokken zijn,
nl. 21, zijn zij zelf zestien maal de insinuerende partij en slechts vijf
maal de geinsinueerde.
De gevolgen van de actie-handel, die zo vaak als catastrofaal
worden afgeschilderd, zijn voor hen niet aanwijsbaar ongunstig.
Faillissementen noch processen worden hun deel. Alleen Johannes
Ravesteyn wordt veroordeeld tot het ontvangen van vijf acties a
f 2.000,— in de Goudse compagnie, die hij van Jacob Noorthey ge-
232

kocht heeft ^), en de eis van Herman Vingerhoet tegen Robert Partridge,
die van hem twee acties a f 5.000,— in de Maatschappij van
Assurantie heeft gekocht, maar niet ontvangen, wordt toegewezen
®°). Dan zijn er nog drie gevallen, waarin leden van deze
groep een verzoek bij de schepenbank indienen om door anderen
niet nagekomen contracten ongeldig te verklaren, wat in elk der
drie gevallen gebeurt •*).
Aangezien er na 1720 geen kohiers van de 100ste penning bewaard
zijn gebleven, moeten we het met deze gegevens doen. Een
aanwijzing, dat er van ernstige economische ontwrichting na 1720
geen sprake is, vormt het feit, dat de notariële protocollen, die in
1720 vol procuraties voor de actiehandel staan, in 1721 weer gevuld
zijn met charterpartijen en andere handelsovereenkomsten. Voor
zover men in 1720 zijn gebruikelijke handelsactiviteiten heeft verminderd,
is hiervan in 1721 niets meer te merken.
Het lijkt dus alleszins redelijk om aan te nemen, dat dit deel der
actionisten, dat alle schakeringen van deelname, variërend van zeer
gematigd tot zeer actief, vertoont, van de actie-handel geen schadelijke
gevolgen heeft ondervonden. Niet vergeten moet hierbij worden,
dat ook al tekenen de regenten en andere actionisten in diverse
compagnieën in voor geweldige bedragen, aan hen, zoals uit de
voorbeelden blijkt, slechts kleine bedragen zijn toegewezen, waarvan
dan ook nog maar een paar procent gestort hoefde te worden.
Bovendien zijn in verreweg de meeste gevallen (behalve Rotterdam,
Middelburg en Utrecht) nooit vorderingen gedaan, omdat de
meeste compagnieën nooit gefunctioneerd hebben. Het totaal der
reëel gestorte gelden is dus niet bijzonder groot geweest (zie bijlage
4).
Anders ligt dit natuurlijk met de bedragen, die met de handel
gemoeid zijn geweest en naar de ware omvang waarvan we helaas
slechts een slag kunnen slaan, omdat van een onbekend, maar
waarschijnlijk vrij groot deel, niets meer terug te vinden is. Alleen
de gegevens uit transportboeken en notariële archieven staan ons
hier ten dienste.
Een conclusie als ik hier gegeven heb, gebaseerd op gegevens betreffende
een kleine en voor het geheel niet representatieve groep
actionisten, kan natuurlijk in deze vorm niet toepasbaar gemaakt
worden voor het geheel. Wel is zij een aanwijzing, maar ook niet
233

meer dan dat, voor de invloed, die de actie-handel van 1720 op het
economisch gebeuren heeft gehad.
Het lijkt, gezien het bovenstaande, niet overdreven te stellen, dat
aan deze actie-handel in dit verband geen al te grote invloed moet
worden toegekend, waarmee ik me voorlopig aan de zijde van
P. W. Klein (zie pag. 209) wil scharen.
Om echter deze conclusie met meer zekerheid te kunnen presenteren,
zal een analyse van de activiteiten van en de gevolgen voor
een veel grotere en heterogenere groep actionisten nodig zijn •*).
NOTEN
1) G. Vissering, Het Groote Tafereel der Dwaasheid. In: De Gids
1856, blz. 643-684.
2) E. J. J. van der Heyden, De ontwikkeling van de Naamloze Vennootschap
in Nederland vóór de codificatie, blz. 132-171.
3) M. F. J. Smith, Tijdaffaires aan de Amsterdamse beurs, blz.
106-121.
4) F. Ph. Groeneveld, De economische crisis van het jaar 1720, passim.
5) Joh. de Vries, De economische achteruitgang van de Republiek in
de achttiende eeuw, blz. 71-74.
6) W. H. Berghuis, Ontstaan en ontwikkeling van de Nederlandse beleggingsfondsen,
blz. 33-34.
7) P. W. Klein, Kapitaal en stagnatie tijdens het Hollandse vroegkapitalisme,
blz. 5.
8) J. E. J. Geselschap en G. 't Hart, De archieven berustende in de
Archiefbewaarplaats der Gemeente 's-Gravenhage. 1963, blz. 35, nr. 23:
inschrijf biljetten in de Compagnie van Beleeninge, Discontering enz.
9) C. H. Slechte, De Maatschappij van Assurantie enz. In: Rott. Jaarboekje
1970, blz. 252-310.
10) Inventaris 196, Mij van Assurantie, nrs. 7 t/m 11.
11) J. G. van Dillen, Isaac Le Maire en de handel in actiën der O.I.C.
In: E. H. J. 1930, blz. 11; Smith, a.w., blz. 35.
12) Inventaris 196, Mij van Assurantie, nrs. 14 en 19 t/m 29.
13) Smith, a.w., blz. 122-126.
14) Inventaris 196, Mij. van Assurantie, nr. 1, Res. Boek A, fol. 77.
15) Inventaris 196, Mij. van Assurantie, nr. 11.
16) Van Noorle Jansen, Provinciale Utrechtsche Geoctroyeerde Compagnie,
blz. 16-18.
17) Inventaris 196, Mij. van Assurantie, nr. 1, Res. Boek A, fol. 126.
18) G. van Rijn, De actiehandel in 1720 te Rotterdam en de Maatschappij
van Assurantie, Disconteering en Beleening dezer stad. In:
Rott. Jaarboekje 1899, blz. 29-42.
19) NA, inv. nr. 2095, fol. 15-16.
20) NA, inv. nr. 1700, fol. 538.
234

21) NA, inv. nr. 1881, fol. 367.
22) NA, inv. nr. 2217, fol. 1085.
23) NA, inv. nr. 1831, fol. 385.
24) NA, inv. nr. 1700, fol. 441.
25) NA, inv. nr. 2217, fol. 884.
26) NA, inv. nr. 1521, fol. 456; inv. nr. 1522, fol. 4.
27) NA, inv. nr. 1832, fol. 107.
28) NA, inv. nr. 2093, fol. 207.
29) NA, inv. nr. 1521, fol. 325.
30) NA, inv. nr. 1700, fol. 504.
31) NA, inv. nr. 1700, fol. 693.
32) S. Muller Fzn., Catalogus van het archief van de Staten van
Utrecht, 1375-1813 (Utrecht 1915), inv. nr. 232-67 (1720), fol. 188vso-224.
33) NA, inv. nr. 1700, fol 522.
34) NA, inv. nr. 1700, fol. 986, 990; inv. nr. 1701, fol. 142.
35) W. F. H. Oldewelt, Een merkwaardige verzameling belastingcohieren
in het archief der gemeente. In: Rott. Jaarboekje 1949, blz.
278-280.
36) Deze gegevens zijn ontleend aan het nog niet gepubliceerde manuscript
van E. A. Engelbrecht: De Vroedschap van Rotterdam.
37) NA, inv. nr. 1700, fol. 453, 457, 461.
38) NA, inv. nr. 2010, fol. 277, 335, inv. nr. 1830, fol. 373.
39) NA, inv. nr. 1182, fol. 345.
40) NA, inv. nr. 1831, fol. 180, 305, 350.
41) NA, inv. nr. 1701, fol. 4.
42) NA, inv. nr. 1701, fol. 19.
43) Inventaris 196, Mij. van Assurantie, nr. 54.
44) b.v. NA, inv. nr. 1522, fol. 51.
45) NA, inv. nr. 2009, fol. 466.
46) NA, inv. nr. 1521, fol. 37.
47) NA, inv. nr. 1521, fol. 319.
48) NA, inv. nr. 2010, fol. 79.
49) NA, inv. nr. 2009, fol. 513.
50) NA, inv. nr. 2163, fol. 294.
51) NA, inv. nr. 2314, fol. 469.
52) NA, inv. nr. 2010, fol. 53.
53) NA, inv. nr. 2163, fol. 552.
54) NA, inv. nr. 2010, fol. 396.
55) NA, inv. nr. 1831, fol. 53.
56) NA, inv. nr. 2095, fol. 206.
57) Van Noorle Jansen, a.w., blz. 17-18.
58) NA, inv. nr. 2094, fol. 39-41.
59) Civiele sententienbosk, 1715-1722, inv. nr. 445, fol. 115.
60) Idem, 1722-1728, inv. nr. 446, fol. 12.
61) Besoignes van Schepenen, 1721, inv. nr. 296, fol 182vso, 195vso.
62) Bij het doen van het onderzoek, waarvan dit artikel de neerslag is,
heb ik van vele zijden medewerking gekregen, waarvoor ik zeer dankbaar
ben. Bijzondere dank ben ik verschuldigd aan drs. H. L. P. Leeuwenberg,
chartermeester aan het Rijksarchief te Utrecht, die mij op het
235

spoor bracht van belangrijke gegevens betreffende het aandeel van de
Rotterdamse regenten in de Utrechtsche Compagnie, aan prof. dr. P. W.
Klein en aan drs B. Woelderink, adjunct-gemeentearchivaris te Rotterdam,
voor hun nuttige kritiek na lezing van dit verhaal.
LITERATUUR
W. #. Zter^/zww, Ontstaan en ontwikkeling van de Nederlandse beleggingsfondsen
tot 1914. Assen, 1967.
/4. Z?0z7zemM.s-Browwer, Gedenkboek 200-jarig bestaan der Maatschappij
van Assurantie, Discontering en Beleening der Stad Rotterdam. Rotterdam,
1920.
/. G. ra/* Z)///e«, Isaac Le Maire en de handel in actiën der Oost-Indische
Compagnie. In: E. H. J. 1930, blz. 1-165.
/. G. vtfrt Z)/7/e«, Effectenkoersen aan de Amsterdamsche beurs, 1723-
1794. In: E. H. J. 1931, blz. 1-46.
£". J4. .EH^e/Zvec/tf, De Vroedschap van Rotterdam. Nog niet gepubliceerd.
ff. 7. Ftf/ms/ntf, De windhandel van 1720 in Overijssel. In: Verslagen en
mededelingen van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch
Regt en Geschiedenis, 1945, blz. 110-124.
F. P/z. Groe/zeve/d, De economische crisis van het jaar 1720. Amsterdamse
dissertatie 1940.
Verzorgd door David Hoogstraten, 1733.
ƒƒ

afgegaan door eenige mededeelingen over de Utrechtsche en Middel -
burgsche Compagnieën. Amsterdam, 1905.
C. /f. «S/ecA/e, De Maatschappij van Assurantie, Discontering en Beleening
der stad Rotterdam van 1720, bekeken naar haar productiefactoren
over de periode 1720-1874. In: Rott. Jaarboekje 1970, blz.
252-310.
M. F. /. Sm/ïA, Tijdaffaires in effecten aan de Amsterdamsche beurs. Den
Haag, 1919.
/. #. W. £/w#er, De Regeering van Rotterdam, 1328-1892. Rotterdam,
1892.
5. WOTi/if, Het Groote Tafereel der Dwaasheid. In: De Gids 1856, blz.
643-684.
*, die K/7e$, De economische achteruitgang van de Republiek in de
achttiende eeuw. Amsterdamse dissertatie, 1959.
Wme, De Commercie Compagnie te Middelburg van haar oprichting
tot het jaar 1754. Utrechtse dissertatie, 1933.
BRONNEN
Archief van de Maatschappij van Assurantie, Discontering en Beleening
der Stad Rotterdam van 1720. Hieruit: intekenregisters; transportboeken;
resolutieboek A; uitdelingsboek, 1721. Gemeentelijke Archiefdienst
Rotterdam, inventaris nr. 196.
Archief van de Middel burgsche Commercie Compagnie. Hieruit: register
van geintresseerdens. Rijks-archief in de provincie Zeeland, Middelburg,
inventaris Unger, nr. 1581.
Inschrijf biljetten in de Compagnie van Beleeninge, Discontering etc. te
's-Gravenhage. Gemeentearchief Den Haag, inventaris Geselschap en
't Hart, blz. 35, nr. 23. (Dit zijn twee dozen, genummerd C.B.D.A. 9
en 10, met door Rotterdammers ondertekende inschrijf biljetten.)
Archief van de Staten van Utrecht. In de Resolution van de Staten van
Utrecht van 1720 komt een copie voor van de toewijzing van de acties
aan de geinteresseerden in de Provinciale Utrechtsche Geoctroyeerde
Compagnie. Rijks-archief in de provincie Utrecht, Utrecht.
Mededeling van de gemeente-archivaris van Zwolle betreffende de intekening
in de Zwolsche Compagnie door Rotterdammers. Deze mededeling
is ontleend aan nr. 446 van het stadsarchief Zwolle: 'Ligger
der personen, aanbedeeld in de Commercie Compagnie'. Gemeentearchief
Zwolle.
Notariële Archieven. Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam.
Schepen-archief. Gemeentelijke Archiefdienst Rotterdam.
Doop-, trouw- begraaf- en poorterboeken. Gemeentelijke Archiefdienst
Rotterdam.
Oud-Financieel Archief der Gemeente Rotterdam. Gemeentelijke Archiefdienst
Rotterdam.
237

BIJLAGEN
7720
VÖW 2tee///w£/r: geb. 1682 Delft, zoon van Francois van Beeftingh
en Elisabeth van der Walle, gehuwd (Ie) 1705 Amelia van der Velde,
(2e) 1708 Maria van der Dussen, poorter 1705, overleden 1771 Rotterdam,
woonde Wijnhaven/hoek Bierstraat.
Beroep: koopman; directeur Maatschappij van Assurantie 1736-61.
Functies in stadsregering: RW 1711-16; 1722; CW 1728-29; S 1732, 33,
49, 50; OV 1734.
mr. SVzrawe/ iteyer: geb. 1657 Rotterdam, zoon van Samuel Beyer en
Anna de Ruyter, gehuwd (Ie) Sara van Wassenhoven, (2e) Philopota
Martina de Braeuw, overleden 1729 Rotterdam, woonde Oppert.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: V 1685-92; S 1685, 86; Vr.
1690-92; Kap. 1686-89; GD 1686-91; St. Bleiswijk 1686; Bo 1687; CL
1687; Cwa 1687; Bu 1688; CW 1690-92; Kol 1690-91. Hij is in 1692 uit
al zijn functies ontslagen, omdat hij een tegenstander van Jacob van
Zuylen van Nyevelt was, maar is later weer in de regering gekomen.*)
V 1704-29; W 1704,5,8,13; GD 1704-12,18; F1705, 8,9,12; Bu 1706,7;
Boe 1707; Bo 1708, 9, 11; R 1708, 9, 10. 11,12,14, 17-25, 27-29; St. Cool
1708; CL 1709-11; CW 1715, 16; Vr 1715, 16; K 1708-12.
/ioco6 v

mr. 7oAa// va« itercAre/: geb. 1658 Delft, zoon van Gerard van Berckel en
Anna Jacobs, ongehuwd, overleden 1740 Rotterdam, woonde Scheepmakershaven.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: Seer. W 1700-10; V 1710-
40; W 1710, 11, 1715-32; GD 1710, 17; CWij 1711, 1715-20; Ba 1711-14;
Bo 1715, 18, 21, 24, 25, 29, 32; F 1720; GC 1721-24; CWL 1725; CL
1733-40.
mr. Co/vze/w jBoejv geb. 1686 's Gravenhage, zoon van Cornelis Boey en
Anna Maria van der Hoeven, gehuwd 1711 Agneta van Schoonhoven,
poorter 1711, overleden 1759, s'-Gravenhage.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: CWa 1713, 20; Vr 1714, 15,
18, 19; P 1720-1736. Hij volgde in 1720 Isaac van Hoornbeek op die tot
Raadpensionaris benoemd was. In 1736 wordt hij secretaris van de
Staten van Holland en West-Friesland en neemt hij ontslag als pensionaris.')
mr. /Jdr/aa/i itoo/*: geb. 1683 Rotterdam, zoon van Adriaan Boon en
Theodora Meerman, gehuwd 1706 Johanna Jacoba Dubois, overleden
1728 Rotterdam, woonde bij de Binnewegse Poort.
Functies in stadsregering: S 1711,12,18, 19; Vr 1714,15; BWC 1719-30;
V 1721-28; W 1721-23; Kap 1721-28; GD 1721, 22, 24, 27, 28; CWij
1722, 1723, 1727, 1728; St. Moercapelle 1723; GC 1724-27; CL 1727-28.
C^mr/Gfl/z fioowew: geb. 1672 Oudewater, gehuwd Geertruid Munter,
overleden 1750 Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: LM 1721-48; S 1730, 31.
y

Beroep: advocaat. Functies in Stadsregering: Vr 1725,26,47; S 1727, 28,
48, 49; Kap 1734-47.
mr. /If/r/aa/i Zteywoo/: geb. 1685 Rotterdam, zoon van Pieter Deynoot en
Catharina de Lange, gehuwd 1710 Aletta van Mierop, overleden 1744
Rotterdam, woonde Westnieuwland.
Beroep: koopman en advocaat. Functies in stadsregering: CWa 1718,
19; V 1721-44; W 1721-23, 33-35; Bo 1722, 24, 30, 38,43; Kap. 1722-30;
GD 1722-24; 26-34; 37-41,44; F 1724,25,27-30; CWij 1724-31; Bu 1731,
39, 40, 44; T 1733, 34, 36; R 1733, 1734-36, 38, 41; CW 1742, 43; Vr
1742, 43.
7TÖ«CO/5 De/i/cA:: geb. 1685 Rotterdam, zoon van Gerard Denick en
Geertruida van Leeuwen, gehuwd 1723 Elisabeth Dignes de la Motte,
overleden 1748 Rotterdam, Woonde Punt.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: Vendrig 1715-21; Luit.
1721-38; Vr 1722,23; CWa 1738; S 1739,40; Kap 1739-46; OM 1741-47.
/Tiw^o JD/Z^O/J: geb. 1680 Rotterdam, zoon van Franco Dubois en Margrieta
Dane, gehuwd 1709 Geertruida de Back, overleden 1740 Rotterdam,
woonde Leuvehaven.
Functies in stadsregering: Cwa 1707, 8; Vr 1710,11; V 1712-40; W 1712-
1714,1717-20, 25,1729-40; GD 1713,16, 20; CL 1715,16; CW 1721-28;
Bo 1726; PV 1720-30; BWC 1730; BOC 1734.
/yoöc £/yev/er: geb. 1690 Rotterdam, zoon van Abraham Elsevier en
Antonia Roosterman, gehuwd (Ie) Wilhelmina Adriana van Hogendorp
1721, (2e) 1727 Maria van Meel, overleden 1747 Rotterdam, woonde
Wijnhaven.
Functies in stadsregering: Vr 1721, 22, 26, 27, 32, 35, 40; S 1723, 24, 33,
34; V 1740-47; CWL 1740; CL 1741; GD 1741-44, 1746; Kap 1741-44;
W 1742-44; Bo 1744; F 1745; Kol 1745; R 1746, 47; CWij 1747.
mr. /o^ttfl die Fre/w: geb. 1682 Rotterdam, zoon van Francois de Frens
en Maria van Lier; ongehuwd, overleden 1732, woonde Boompjes.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: Br 1709-22; S 1723, 24, 28,
29; OV 1725-32.
mr. /aco6 Gers/: geb. 1680 Rotterdam, zoon van Gijsbert Gerst en
Maria Vosmaar, ongehuwd, overleden 1760, Rotterdam, woonde Boompjes
(in het midden).
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: Ven 1711-14; Vr 1716, 17,
45, 46, 49, 50; CWa 1724-25; S 1734, 35, 42, 43, 47, 48; OV 1735-48;
Kap 1736-40.
PÖ«/«5 Gevers: geb. 1680 Rotterdam, zoon van Abraham Gevers en
Aletta Hailing, gehuwd 1707 Adriana Leuven, overleden 1757 Rotterdam,
woonde Dijk.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa: 1717; S 1718,19, 23,
24.
/wr. PF/7te Gevers: geb. 1672 Rotterdam, zoon van Hendrik Gevers en
Anna de Wit, gehuwd 1704 Anna IJsbrans, overleden, 1744 Rotterdam,
woonde Hoogstraat.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: V 1704-1744; CL 1704-6,
39, 42-44; Bo 1705-8, 10, 23, 25, 30, 42, 44; CWij 1705-10; GD 1706,
8-11,15-30, 1732-35, 37-39; Bu 1707,16,17, 21, 22, 28, 29, 33, 34, 37, 38;
240

W 1707, 40, 41; R 1708, 9, 25, 26, 39-44; F 1710, 11, 15, 18, 19, 30, 31;
Adm 1712-15; CW11720,1723, 24, 27, 32, 35, 36,40; Vr 1720, 23, 24, 27,
32, 35; St. Bleiswijk 1729.
//era&7*£ Gr/mes: geb. 1659 Rotterdam, zoon van Johan Grimes en Elisabeth
Beyer, gehuwd 1682 Cornelia de Haan, overleden 1739 Rotterdam,
woonde Wijnhaven (bij de Vissteeg).
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: G 1691-1710; Vr 1702, 3, 6,
7, 12; S 1708, 1709, 13, 14, 20, 21, 24, 25, 33, 34.
mr. Marm«5 GroemHje: geb. 1655 Rotterdam, zoon van Marinus Gillisse
Groeninx en Maria Vastards van Ardenne, gehuwd 1692 Catharina de
Neyn, wed. M. Abrugge, overleden 1730 Rotterdam, woonde Oppert.
Functies in stadsregering: V 1692-1730; Bu 1692, 93, 1708, 9, 14, 15, 19,
20,25,26;GDI694,98,1701,8-27;Adm 1694-97; Bo 1697, 98, 1700, 18,
24, 27; SG 1697-1700; BOC 1698-1730; T 1700, 27-29; R 1700, 16-18;
27, 28, 30; RS 1701-4; GC 1704-8; F 1710, 11, 16, 17, 21-24; CW 1712,
13; Vr 1712,13.
/fe/zdh'A: /faaró/wA:: geb. 1691 Rotterdam, zoon van Jan Haasbroek en
Cornelia Wielaart, gehuwd Ida Cornelia Marcus, overleden 1774 Rotterdam,
woonde Nieuwe Haven.
Beroep: koopman, directeur Maatschappij van Assurantie 1720-26.
Functies in stadsregering: Ven 1719, 20; S 1746, 47, 53, 57, 58; OV 1750-
58; Vr 1752.
/nr. /fem/r/A: ra/ï /feey; geb. 1694 Rottterdam, zoon van Antony van Hees
en Jenneke Schuyrmans, gehuwd 1716 Barbara Johanna van der Hoeven
overleden 1748 's-Gravenhage (waar hij dan president van de Hoge Raad
van Holland, Zeeland en West-Friesland is).
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: S 1715,16; Vr 1717, 18;
Gwa//Am/.s //ie/i/ie^w/Vi: geb. 1654 Rotterdam, zoon van Jan Hennekijn en
Catharina Graswinckel, gehuwd (Ie) Geertruyd Graswinckel 1685, (2e)
Ewouda Verschuer 1713, overleden 1738 R'dam, woonde Leuvehaven.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa 1699, S 1700, 1;
V1701-38; CL 1702-6,1709,10,13-17; GD 1703,7-9,11-13; Kap 1704-8;
R 1707, 8; CWij 1707-19, 1721-25; PV 1708, 19; Bo 1709, 12, 24, 35, 36;
Kol 1708-19; CWL 1709, 10; Bu 1711, 12; W 1718, 19, 1721-25, 1733-3;
AZ 1725-33.
/ÖCOZ> VÖ/Z /fe/w/e: geb. 1676 Rotterdam, zoon van Johan van Hersele en
Anna Valekenburgh, gehuwd 1708 Catharina op de Camp, overleden
1724 Rotterdam, woonde Leuvehaven.
Beroep: zeepzieder. Functies in stadsregering: CWa 1702, 3, 14, 15; S
1704, 6, 12, 13, 18, 1719; Kap 1714-24.
LeonW rart /fewe/e: geb. 1657 Rotterdam, zoon van Jacob van Hersele
en Marytje Besemer, gehuwd (Ie) 1685 Adriana van der Horst, (2e) Johanna
Guldewagen (1695), overleden 1723 Rotterdam, woonde Rijstuin.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa 1706,7; S 1708,9,21,
22; Vr 1712, 13,1716, 17.
P/eter 77te0dfore va« //e/rafe: geb. 1687 Amsterdam, zoon van Abraham
van Hersele en Anna d'Orville, poorter 1711, gehuwd 1716 Catharina
Suzannavan Schoonhoven, overleden 1743 Rotterdam, woonde Scheepmakershaven.
241

Beroep: koopman. Functies in stadsregering: S 1719, 20, 26, 27; Vr 1722,
23.
/VII7//> vow der i/oevew: geb. 1663 Rotterdam, zoon van Claes Jansz. van
der Hoeven en Baeyken de Graeff, gehuwd (Ie) 1691 Anne Verwey (2e)
1693 Aletta de Ruuck, (3e) 1708 Maria de Bertry, (4e) 1727 Margaretha
Vingerhoet, overleden 1747 Rotterdam, woonde Wijnhaven (bij de
Jufferstraat).
Beroep: koopman, directeur van de Maatschappij van Assurantie 1721-
1747. Functies in stadsregering: CWa 1695,96, 1700, 1, 4, 5, 26, 27, 32,
35, 36, 1741; Vr. 1697, 98, 1702, 3, 7, 8, 15, 16, 20, 21, 24, 25, 28, 29, 33,
34, 39, 40; K 1708-44; S 1709, 10, 13, 14, 17, 18, 22, 23, 42, 43.
mr. /o/fort vow der //beve/i: geb. 1661 Rotterdam, zoon van Claes Jansz.
van der Hoeven en Baeyken de Graeff, gehuwd (Ie) 1685 Maria Poppe,
(2e) 1694 Adriana van der Kloot, Overleden 1704 Rotterdam, woonde
Vasteland.
Functies in stadsregering: V 1692-1744; S 1692, 94; Kap 1692-1704;
St. Hogenban 1693; GD 1693, 95, 97, 99-1702, 4, 13-19, 22-30, 34, 36,
40-42; Bo 1695, 98, 1706, 15, 22, 32, 33, 37, 38; Vr 1695, 1700; Bu 1696,
97, 1701, 2, 17, 18, 25, 28, 29 34, 35, 40, 41; F 1698, 99, 1704, 14-16, 22,
23, 27, 30, 30-39, 42; CW 1700; K 1701-7; CWij 1702-4; R 1703, 43, 44;
Ba 1705-7; 1719-21; 31-33.
mr. ffï//em VÖ/I J/ic^wdor/j: geb. 1656 Rotterdam, zoon van mr. Diederik
van Hogedorp en Petronella Ketting, gehuwd 1689 Wendelina Roosmale,
overleden 1733 Rotterdam, woonde Leuvehaven.
Functies in stadsregering: S 1687, 88; V 1688-1730; T 1689, 90, 95,1706,
7, 10, 11, 30; R 1689, 90, 93-96, 99, 1706, 1710-12, 15, 16, 19-23, 27-30;
Kap 1689-91; GD 1689-95; 97, 1703-30; Bo 1690, 1703, 11, 12, 19, 21;
CL 1690-1692; W 1691,92,1706, 7; Boe 1692-1733; Bu 1697, 98,1704, 5,
8, 9, 13, 14, 17, 18, 21, 25, 26; K 1699-32; Adm 1700-3; F 1703, 24.
mr. /saac von i/oorrtteeA:: geb. 1655 Leiden, zoon van Johannes van
Hoornbeek en Anna Bernard, overleden 1727 's-Gravenhage.
Functie in stadsregering: Pensionaris 1699-1720. In 1720 werd hij benoemd
tot Raadpensionaris, wat hij tot zijn dood in 1727 was.
C0rwe//.y de /ow^/r geb. 1668 Geertruidenberg, gehuwd 1688 Maria van
Teylingen, overleden 1732, Rotterdam, woonde Oppert.
Beroep: koopman in kruideniers waren. Functies in stadsregering: G
1694-99; OM 1708-19; S 1716, 17; V 1718-32; CW 1718, 20; R 1719-28;
Cwij 1719-30; GD 1719, 22, 24, 25, 27, 29-31; W 1720-21, 23, 24, 26;
Kap 1720-27; T 1723, 24, 27; Bo 1726, 28; Kol 1728, 29; Bu 1729, 30;
Baljuw van Schieland 1730-32.
mr. Corwe//.y de ./tf/z^e VÖ/Ï £7/emee/: geb. 1646 den Briel, poorter 1707,
gehuwd Maria Oyens, overleden 1721 Rotterdam, woonde Boompjes.
Functies in stadsregering: P. Hon. 1704-7; P 1707-1720. Voor hij te
Rotterdam honorair pensionaris werd, was hij van 1674-1704 ontvanger
-generaal.*)
Leewder/ va/i üfoo/wtad: geb. 1661, gehuwd 1694 Elisabeth van Halm,
overleden 1738 Rotterdam, woonde Oudedijk.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: Ven 1692, 93; RWs 1703-
18; S 1719-20.
242

va/i derLöwew: geb. 1647, gehuwd (1) 1683 Maria van der Does,
(2e) Maria Meerman 1691, overleden 1733 Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: brouwer in de brouwerij 'De Roode Leeuw'. Functies in stadsregering:
Ven 1673: Kap 1680-85; CWa 1688, 89; S 1696, 97, 1700, 3, 4,
20, 21; Br 1689-1700; Vr 1709, 10, 18.
C/ÖW/Ü/S Lor/w/Vr: geb. 1687 's-Gravenhage, gehuwd 1712 Johanna
Catharina Steen lack, poorter 1713, overleden 1762 Rotterdam, woonde
Haringvliet, Z.Z.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa 1714,15; S 1729, 30;
V 1733-54; CL 1733, 34, 38,44-46, 51-53; Kap 1735-38; CW 1735-38,47,
48; Bo 1738, 40, 41, 46; W 1738; R 1738, 46; PV 1738-61; Kol 1739, 40;
HR 1740-44; F 1743; Bu 1744, 45, 52; T 1746; CWij 1746-50; Vr 1747,
48.
/ört vow A/ee/: geb. 1670 Rotterdam, zoon van Hendrik van Meel en
Maria de Leeuw, gehuwd 1698 Maria Catharina van Schoonhoven, overleden,
1744 Rotterdam, woonde Noordblaak.
Functies in stadsregering: Br 1701-9; S 1710,11; Kap 1711; V1712-1738;
CL 1713, 14; GD 1714, 15, 17-30, 32-34, 36-39; W 1715, 16, 20, 28;
T 1716, 29, 35, 38; R 1716, 17, 28-30, 31, 34, 35, 38; CWij 1716-18; Bo
1717, 1722-24, 31; Bu 1718, 19, 26, 27, 33, 36, 37; CW 1721, 22, 25; Vr
1721, 22, 25; F 1723, 24, 29; K 1733-43.
Teo/; f/e Mey: geb. 1633 Rotterdam, zoon van Jehan de Mey en Sara
Raey, gehuwd (Ie) 1673 Clara Nieuwgaard, (2e) 1686 Cornelia Johanna
van Beaumont, (3e) 1689 Maria Niedeck, overleden 1721 Dsselmonde,
woonde Wolfshoek.
Functies in stadsregering: S 1660, 61, 72, 73; Kap 1662, 63; BWC 1667;
V 1672-1720; Bo 1673, 76, 79, 83, 85, 87, 91, 95-97, 1708, 11, 14, 16;
GD 1673, 76, 74, 76, 83-87,90-93,96,99-1700, 2, 3 6, 7,19-21; CW 1674,
75, 85, 92, 93, 99, 1700; R 1675, 76, 82-84, 89-92, 95, 96, 99, 1700, 18;
Adm 1677-79, 1703-6; GC 1679-82; W 1682, 85, 89, 92, 93, 97, 98; Kol
1683-1685; T 1684; Vr 1684, 85, 91, 92; F 1686, 87; AZ 1688-90; CL
1690, 94; Bu 1701, 2, 6, 7, 19, 20; BaS 1707-17.
P/e/er */e Me^: geb. 1642 Rotterdam, zoon van Jean de Mey en Magdalena
Bertels, gehuwd 1663 Geertrui van der Hey, overleden 1722 Rotterdam,
woonde Vasteland.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: V 1675-1692, 1703-18, L
1671; CWa 1675; Bu 1676, 77, 80, 81, 1713, 14; Kol 1677-82; St. Moercapelle
1677; GD 1678-80, 1704, 5, 10, 13-15; Bo 1678, 84, 86, 91, 1709,
15, 17, 18; CW 1678, 79, 1703-9, 15-18; K 1679-85, 1713-22; F 1679,
1705, 6, 15-17; Adm 1682-85; W 1685-92, 1710-22; CL 1707.
Tfceof/ore /rcrwfo/s f/e Mey: geb. 1684 Rotterdam, zoon van Pieter de Mey
en Geertrui van der Hey, gehuwd 1716 Cornelia Vingerhoet, overleden
1758, Rotterdam, woonde Gelderse Kade.
Beroep: suikerraffinadeur. Functies in stadsregering: CWa 1711, 12;
S 1714, 15; V 1718-58; T 1718, 19, 32, 37, 38, 41, 45, 46, 49-51, 54-58;
R 1718,19, 32, 37, 38, 41,42, 45,46,49-51, 54-58; Bo 1719,24,27, 37,41,
45, 55, 56, 58; GD 1719-22, 28, 30-32, 35-37, 39-41, 43-45, 47-49, 52-55
57, 58; Kap 1719-21; Bu 1720 21, 30, 31, 35, 36, 39, 40, 43, 44, 47, 48,
243

52, 53; St. Cool 1728; 29; CWij 1728-1745, 58; Vr 1728, 29, 33, 34; W
1737, 38; K 1740-58.
Gerard Meyners: geb. 1677 Amsterdam, poorter 1711, gehuwd 1711
Digna Petronella Wendelina Leydecker, overleden 1723, Rotterdam,
woonde Leuvehaven.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: Vr 1712, 13, 16, 19, 20;
CWa 1714, 15; S 1717, 18.
/o/jan van Mierop: geb. 1696 Rotterdam, zoon van Gerbrand van Mierop
en Martina Pedy, gehuwd (Ie) Margrieta Deynoot 1725, (2e) 1731 Magdalena
Schenkenberg, overleden 1734 Rotterdam, woonde Leuvenhaven
(bij Soetenburg).
Beroep: koopman. Functie in stadsregering: S 1734.
mr. Mco/aas Mow/aw&a/i: geb. 1690 Rotterdam, zoon van Nicolaas Montauban
en Elisabeth van Broekhuysen, gehuwd 1719 Elisabeth van
Usendoorn, overleden 1753 Rotterdam, woonde Zuidblaak.
Beroep: wijnhandelaar. Functies in stadsregering: CWa 1726, 27, 31, 32,
39, 40, 43, 44; OV 1741-48; P 1748-52.
Hoofdman van het wijnkopersgilde: 1731, 32, 36, 37, 40, 41, 42; directeur
van de admodiatie op de impost en accijns van de wijnen en brandewijn:
1738, 39.5)
mr. /oAa/i *fe TVey/r geb. 1669 's-Gravenhage, gehuwd (Ie) 1713 Catharina
Koninck, (2e) 1716 Engeltie Hugaert, overleden 1732 Rotterdam,
woonde Nieuwhaven.
Functies in stadsregering: CWa 1697, 98, 1702, 3; Vr 1699; S 1700,1;
V 1707-1731; W 1707-10; GD 1708, 9, 11-24, 24-27; R 1710, 11, 13, 26;,
CWij 1710-12; Bu 1711, 12, 25; Bo 1713, 14,16, 22, 23, 31; GC 1713-14
1718-21; SG 1718-15; Kol 1719; Adm 1721-24; 27-32; F 1726.
Z)an/W Afoor/Ztey: geb. 1670 Rotterdam, zoon van Jacob Noorthey en
Maria Schepers, gehuwd 1705 Maria Jacoba Schepers, overleden 1721
Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: V 1700-21; W 1700-5;
PV 1702-21; GD 1702-1706, 11-21; F 1706, 7, 13, 14; S 1706, 7; GC
1708-11; T 1711, 12; R 1711, 1712; Bo 1712, 17; Bu 1715, 16, 20, 21;
CW 1717-19; Vr 1717, 18.
/saac Z,e Pe//7: geb. 1651 Rotterdam, zoon van Abraham Le Petit en
Cornelia Bouwens, geh. (le) 1682 Maria Coolbrandt, (2e) 1696 Anna
Maria Bredenbijl, overleden 1723 Rotterdam, woonde Wijnhaven (bij de
Bierstraat).
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa 1706, 7, 10, 11, 18,
19, 34; S 1721, 22, 25, 26; Vr 1723, 24; V 1723, 24.
^r/aa/i Pr/Vis: geb. 1692 Delft, poorter 1716, gehuwd 1720 Elisabeth
Schepers, overleden 1780 Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: BOC 1720; V 1738-63;
W 1738, 39,40; GD 1738, 39,42-45, 53-57, 59-62; Kap 1739,40; R 1740,
45, 57-59, 62; F 1741-44,46, 53; Kol 1741-44; Bo 1745,46, 51-54, 59, 62;
T 1745, 59, 62; Adm 1747—53; CL 1754, Bu 1755, 56, 60, 61.
mr. Gwa///rer«s de /toe/: geb. 1683 Rotterdam, zoon van Dirck de Raet
en Francoise Fagel, gehuwd 1718 Margaretha Rosiana Fagel, overleden
1740 Rotterdam, woonde Boompjes.
244

Functies in stadsregering: S 1711, 12, 15, 16; V 1719-39; CW 1719; Kap
1720-29; W 1720,21; GD 1720, 25, 26, 30-32; Bo 1722, 23, 25,26,28, 37;
CL 1725, 26; St. Katendrecht 1726; CWij 1726; RS 1722-25; GC 1727-
1730; Bu 1730, 31; Kol. 1730; Adm 1732-40.
/oAtf/mes /tovesteyw: geb. 1693 Rotterdam, zoon van Hendrik Ravesteyn
en Cornelia Quack, gehuwd 1718 Maria de Vos, overleden 1751 Rotterdam,
woonde Hoogstraat.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: RWs 1718-23; S 1729, 30.
P/eter cfe J?/dtfer: geb. 1685 Dordrecht, gehuwd 1710 Cornelia Boon,
overleden 1750 Rotterdam (begraven te Dordrecht), woonde Wijnhaven.
Beroep: koopman in kruidenierswaren, directeur Maatschappij van
Assurantie 1722-38. Functies in stadsregering: Br 1715-31; CWa 1720,
21, 26, 27, 30, 31, 37, 38; S 1732, 33.
Gerard /toos: geb. 1674 Rotterdam, zoon van Adriaan Roos en Catharina
Steenlack, gehuwd 1698 Lucia Steenlack, overleden 1751 Rotterdam,
woonde Nieuwe Haven.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: L 1702-5; CWa 1710, 11,
16, 17, 21; S 1713, 14.
/4dr/aa/i itoosma/e: geb. 1662 Heusden, gehuwd 1709 Kenau van de
Mierop, wed. Ewout Prins, overleden 1740 Rotterdam, woonde Leuvehaven.
FH/IC/K?5 in stadsregering: Vr. 1690-92, 95, 96; S 1697, 98; V 1698-1740;
R 1698, 1700-3, 8, 14-16, 20, 21, 24-26, 29-40; GD 1698, 1700-2, 5, 6,
8-11, 14, 16-20, 22-24, 27-29, 37-39; Bo 1701, 7, 8, 12, 20, 21, 25, 29, 32,
34, 36; W 1701; T 1702, 3, 8, 14, 15, 20, 21, 24, 25; CWij 1702, 5, 8-10;
Bu 1704, 5, 9, 10, 18, 19, 22, 23, 27, 28, 38; AZ 1706-7; CL 1708, 24-26;
BWC 1710-17; GC 1711-14; F 1717; K 1723-39.
mr. jDom//HC«j /toosmo/e: geb. 1690 Rotterdam, zoon van Dominicus
Roosmale en Soetie Putmans, gehuwd 1710 Emilia de Leeuw, overleden
1726, woonde Boompjes (bij de Draaisteeg).
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: Vr 1717, 18; S 1719, 20.
mr. T/efldr/A: /ta«?v

32, 35, 39, 41, 45, 48, 49; T 1718, 28; Adm 1718-21; F 1721, 29; CWij
1721; Bu 1722,23, 33, 34,43,44; HR 1724-27; GC 1730-33, 36-42,45-50;
CL 1742; K 1744-49.
/yaac va/2 £c/i//2/2£: geb. 1668 Rotterdam, gehuwd 1690 Adriana Quarles,
overleden 1737 Rotterdam, woonde Leuvehaven.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: S 1699, 1700, 4, 5, 20, 21;
Kap 1700-37; CWa 1712, 13.
-P/eter va« ,Sc/wo«/wve/2: geb. 1684 Rotterdam, zoon van Thymon van
Schoonhoven en Angelique van Hersele, gehuwd 1706 Maria Anna Witheyn,
overleden 1767, woonde Boompjes.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: CWa 1711; S 1714, 15;
V 1730-48; CW 1730-32, 41, 45; Kap 1731-38; GD 1731-48; F 1732, 34,
35,40,44; T 1733,48; R 1733, 36, 37,40,48; CWij 1733-45; Bo 1736,48;
Bu 1738, 39, 42, 43, 46, 47; Vr 1741, 45.
G«a///?e/-«5 .Se/we//: geb. 1683 Rotterdam, zoon van Jacob Senserf en
Anna Harris, gehuwd 1731 Johanna Elisabeth de Geer, overleden 1752
Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: V 1748-52, CWa 1709, 10;
S 1715,16; BOC 1731; CL 1748; Bo 1749-52; W 1749-52; GD 1749, 51;
52; Bu 1750.
7aco6 Se/wer/: geb. 1666, gehuwd Jacoba Massijs 1695, overleden 1733
Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: koopman, directeur Maatschappij van Assurantie 1720-22.
Functies in stadsregering: CWa 1698, 99; S 1703, 4.
Co/vze/w va« S0/2: geb. 1687 Amsterdam, poorter 1720, gehuwd 1708
Cornelia Blokhuys, overleden 1750 Rotterdam, woonde West Nieuwland.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: RWs 1722; OM 1723-49;
CWa 1726, 41, 42; Vr 1729, 30, 37; S 1727, 28, 31, 32, 38; Kap 1728-42;
PV 1733-37.
/w\ //e/*aW& va// der Stoa/: geb. 1671 Schoonhoven, zoon van mr.
Wolhpert van der Staal en Elisabeth Botter, gehuwd 1701 Johanna Maria
Hechtermans, overleden 1746 Rotterdam, woonde Leuvehaven.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: Br 1701-7; CWa 1702, 3;
Vr 1704, 5; W 1707, 13, 22, 40; F 1708, 9, 25, 29; GD 1708, 9, 13, 19-21,
23-38, 40-43, 45, 46; Kap 1709 -13;GR 1710-13, 38-40; CWij 1713, 14,
20-37, 46; R 1714, 19-22, 34, 35, 40, 43, 44; Ba 1715-18; Bo 1718, 31, 34,
38, 39, 44; T 1721, 22, 34, 35, 44; Bu 1723, 27, 28, 33, 36, 37, 41, 42, 45,
46; CW 1726, 30, 31; Vr 1726, 30, 31; CL 1743, 44.
/wr. .To/raw S/mz/acA:: geb. 1694 Rotterdam, gehuwd 1721 Johanna Leonora
van der Kaa, overleden 1775 Rotterdam, woonde Hoflaan.
Beroep: advocaat. Functies in stadsregering: S 1737, 38, 51, 52, 58, 59;
Vr 1753, 54.
Gr

7, 8,16,17, 21, 22,26,27; CW 1698,99,1729, 30; Vr 1698,99; F 1700,1.
18,19; CWij 1702-6; 14; 15; St. Benthuizen 1705; Adm 1709-12; W 1712.
77feodorw.s van 7ey///ï#e/i: geb. 1689 Rotterdam, zoon van Dirk van Teylingen
en Anna Bosch, gehuwd 1719 Angenieta van Meel, overleden 1768
Rotterdam, woonde Haringvliet.
Beroep: controleur van de convoyen en licenten van de Maze. Functies in
stadsregering: CWa 1717, 18; S 1721, 22; C 1730-48; W 1730; PV 1731,
32; Kap 1731, 32; T 1731, 32; GD 1731, 36, 37, 39-45, 47; R 1731, 32;
GC 1733-36,44,45 ;Bo 1736; Kol 1735-38; F 1736-41,45; CWij 1738-48;
Bu 1742, 43, 46; CW 1744, 46; Vr 1744, 46.
mr. ./o/ran 77wwe/-j; geb. 1684 Rotterdam, zoon van Pieter Timmers en
Ingenatia van Zoelen, gehuwd met Alida Anna van Belle, overleden 1738
Rotterdam, woonde Hoogstraat.
Beroep: directeur Maatschappij van Assurantie 1722-38. Functies in
stadsregering: Br 1705-9; Secr. 1709-37.
mr. //mwa/z Fï/i^er/roef: geb. 1697 Rotterdam, zoon van Jacob Vingerhoet
en Catharina van der Plas, gehuwd (Ie) 1718 Johanna Ignatia van
der Hoeven, (2e) 1729 Maria 's Graafweg, overleden 1762 Rotterdam,
woonde Vasteland.
Functies in stadsregering: CWa 1725, 28, 29; S 1726, 27; V 1734-62;
CL 1735-38; GD 1735-37, 39, 46-49, 51-62; Bo 1737, 39, 49, 50, 58, 59;
Kap 1738, 39; R 1739; Ba 1740-48; St. Bleiswijk 1746, 49; F 1746, 49;
Bu 1747,48,52,56, 57, 60, 61; CW 1750; Vr 1750; R 1753-58, 59; T 1755,
59; CWij 1758-61; Adm 1762.
wr. Maa/7e« F/aaraYw^erwowaV geb 1681 Delft, poorter 1708, gehuwd
(Ie) 1710 Elisabeth van Schagen, (2e) 1722 Aletta Jacoba van Schinne,
(3e) 1726 (te 's-Gravenhage) Anna van Baerle, overleden 1762 's-Gravenhage.
Beroep: brouwer in de brouwerij 'Drie Aken'. Functies in stadsregering:
S 1722, 23, 34, 35, 38, 39; Kap 1725-38.
C7rr/s//aa/i 7o/wn Fro/V/A:: geb. 1668 Delft, poorter 1713, gehuwd 1715
Geertrui Elisabeth Schoonheid, overleden 1753, woonde Hoogstraat.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: OV 1720-40; S 1725, 26.
•/ÜT/Z /aco£ Wi/Aeyw: geb. 1690 Rotterdam, zoon van Jacob Witheyn en
Catharina Boon, gehuwd 1718 Anna Antonia van Naarssen, overleden
1738, woonde Leuvehaven.
Beroep: koopman. Functies in stadsregering: Vr 1719, 20; CWa 1724,
25; S 1735, 36.
mr. /oco/3 //sóra/w: geb. 1665 Rotterdam, zoon van dr. IJsbrand IJsbrans
en Maria Blaeuw, gehuwd (Ie) 1695 Johanna Maria van Quaelbergh,
(2e) 1700 Theodora Meerman, (3e) 1724 Catharina Emilia Junius,
overleden 1749 Rotterdam, woonde Hoogstraat.
Functies in stadsregering: Secr. 1692-1709; V 1709-49; F 1709-14, 18-22,
25, 27, 28, 31-37, 40; Bo 1710, 17, 20, 21, 33, 35, 42, 43, 46; GD 1710, 17,
20, 21, 33, 35, 42, 43, 46; CWij 1711-13; Bu 1723, 29, 30, 38; St. Cool
1729; Adm 1740-47; CL 1747, 48; R 1747.
mr. /Jlr/io/v/ va/i Zwy/e/i van iVyeve/f: geb. 1664 Lingen, zoon van Jacob
van Zuylen van Nyevelt en Johanna de Beaumont, gehuwd 1694 Martha
Maria Lichtenberch, overleden 1731 Rotterdam, woonde Wijnhaven.
247

Functies in stadsregering: CWa 1688, Secr. 1689-92; BaS 1692-1707;
1718-31; V 1695-1731; GD 1697-99, 1701-4, 13-19, 22, 23, 28-30; Bo
1700, 2, 4, 7, 10, 12, 16, 21, 25, 28, 29; CW 1707, 8; W 1709-12; F 1712,
13, 16, 17; Bu 1714, 15; SG 1724-27.
mr. flierman va« Zwy/e/i va/i Nyeve//: geb. 1670 Lingen, zoon van Jacob
van Zuylen van Nyevelt en Johanna de Beaumont, gehuwd 1706 Ida
Adriana van Berckel.
Beroep: directeur Maatschappij van Assurantie 1720-35. Functies in
stadsregering: Secr. 1692-1735, Kap 1697-1721.
NB De gegevens onder 'Functies in stadsregering' zijn ontleend aan:
J. H. W. Unger, De Regeering van Rotterdam, 1328-1892, Naamlijst
van Personen, die in of van wege de regeering ambten hebben
bekleed, voorafgegaan door eene Geschiedkundige inleiding over
den Regeeringsvorm van Rotterdam.
1) J. Melles, Ministers aan de Maas, pag. 145.
2) Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel I, 310.
3) Melles, a.w. pag. 158.
4) Melles, a.w., pag. 151-155.
5) W. F. Lichtenauer, Een Rotterdamsch wijnhandelaar in de hooge
politiek (De koopman-politicus mr. Nicolaus Montauban). In: Rott.
Jaarb. 1945, pag. 137.
248

waarvoor de o/iaVrzocA/e I/I 7720, I/I /tottmiam, />i
Schalkius van Beeftingh
Samuel Beyer
Jacob van Belle
Josua van Belle
Arnout van den Berch
Engelbert van Berckel
Johan van Berckel
Cornel is Boey
Adriaan Boon
Christiaan Boonen
Johan Brandwijk van Blokland
Adriaan Brouwer
Christiaan Casteleyn
Willem Commenicq
Philip Jacob van Cloon
Johannes Cordelois
Adriaan Deynoot
Francois Denick
Hugo Dubois
Isaac Elsevier
Josua de Frens
Jacob Gerst
Paulus Gevers
Witte Gevers
Hendrik Grimes
Marinus Groeninx
Hendrik Haasbroek
Hendrik van Hees
Gualtherus Hennequin
Jacob van Hersele
Leonard van Hersele
Pieter Theodore van Hersele
Philip van der Hoeven
Johan van der Hoeven
Willem van Hogendorp
Isaac van Hoornbeek
Cornelis de Jongh
Cornelis de Jonge van Ellemeet
Leendert van Koopstad
Samuel van der Lanen
Claudius Lormier
Jan van Meel
Jean de Mey
Pieter de Mey
Theodore Francois de Mey
Gerard Meyners
f 58,19,4.
994,—,—.
40,- —. (als secretaris)
2136,— •
i • 6.10
581,14 4.
30,- ,—. (als fabrieksmee
200,- ,—. (als pensionaris]
460-
190,-,-.
279,19,11.
260,—,—. + 10,17,2.
294.1,—.
31,11,-.
444,1,2.
62,10,—.
259,14,—.
249,—,-.
652,15,12.
288,6,—.
55,-,—.
120,—,—.
356,18,4.
120,—,—. (als pensionaris)
148,9,—.
1206,13,4.
90,1,2.
366,11,8.
63,18,—.
1863,19,8.
313,1
206,7,-.
172,4,-.
249

Johan van Mierop
Nicolaas Montauban
Johan de Neyn 115,1,2.
Daniel Noorthey 88,7,—.
Isaac Le Petit 121,7,—.
Adriaan Prins 1596,5,—.
Gualtherus de Raet 350,—,—.
Johannes Ravesteyn 74,19,—.
Pieter de Ridder " 12,3,—
Gerard Roos 72,5,—.
Adriaan Roosmale 258,10,8 + 642,10, h 1620,—
Dominicus Roosmale 1167,15,4.
Hendrik Rosevelt
Paulus Scheffens 210,—,—.
Joan Daniel Schenkenberg 16,15,—.
Willem Schepers 88,7,—.
Isaac van Schinne 16,15,—.
Pieter van Schoonhoven 147,10,—.
Guatherus Senserf
Jacob Senserf 248,18,—.
Cornelis van Son 49,19,—.
Hendrik van der Staal
Johan Steenlack 63,18,—.
Gregorius van Teylingen 237,6,—.
Theodorus van Teylingen
Johan Timmers 1304,19,8, (+ 40,—,—. als secr.)
Herman Vingerhoet 206,7,—.
Maarten Vlaardingerwout
C. J. Vrolijk
Jan Jacob Witheyn 147,10,—.
Jacob IJsbrans 1176,16,8.
Arnout van Zuylen van Nyevelt 20, h 145,10,10. + 6, 16, 12
Herman van Zuylen van Nyevelt 145,9,2 + 145,10,9 + 40
1) De hier vermelde gegevens zijn ontleend aan het kohier van de
100ste penning 1720, dat zich bevindt in het oud-financiële archief der
gemeente Rotterdam.
Niet alleen op vermogen werd men aangeslagen, maar ook op het
ambt. Zo werd de commissaris van de Wisselbank voor f 20,—, die van
de Leenbank idem, de Fabrieksmeester voor f 30,—, de secretaris voor
f40,— en de pensionaris voor f 120,— aangeslagen.
Dat een aantal der heren in het kohier niet voorkomt vindt vermoedelijk
zijn oorzaak in het feit, dat hun bezittingen (landerijen etc.) zich
elders bevonden.
250

S. van Beeftingh
•S. Beyer
* Jacob van Belle
Josua van Belle
*A. van den Berch
*E. van Berckel
*J. van Berckel
*C. Boey
A. Boon
Chr. Boonen
*J. Brandwijk v. Blokland
A. Brouwer
*Chr. Casteleyn
Ph. J. van Cloon
W. Commenicq
J. Cordelois
A. Deynoot
F. Denick
*H. Dubois
I. Elsevier
J. de Frens
J. Gerst
P. Gevers
*W. Gevers
•H. Grimes
*M. Groeninx
H. Haasbroek
H. van Hees
*G. Hennequin
J. van Hersele
L. van Hersele
•P. Th. van Hersele
Ph. van der Hoeven
*J. van der Hoeven
*W. van Hogendorp
•I. van Hoornbeek
*C. de Jongh
*C. de Jonge van Ellemeet
*L. van Koopstad
*S. van der Lanen
C. Lormier
*J. van Meel
*J. de Mey
P. de Mey
van y455wra////e te Zco/teraa/w f x
toe^en^zen
50
50
50
—
50
50
50
—
50
—
—
50
50
50
—
50
—
10
50
50
—
—
50
50
—
50
37
—
50
—
5
—
50
50
50
50
50
—
—
—
—
50
50
50
20
—
20
20
—
—
—
20
—
20
—
20
—
20
20
20
20
20
—
20
20
20
20
—
—
—
—
20
—
20
20
—
20
—
—.
—
—
—
—
— 20
—
—
20
3
20
20 5
20
20
20
5
— 4
20
5
20 5
5
5
5
2
20
4
V/l
3
5
20
20
40
20
5
20
5
5
20
5
20
20
20
20
20
20
204
20
40
—
1721
10
—
29 1
50
35
39
21
50
—
—
70
20
30
—,
23
—
—
6
30
1
26
51
10
—
64
30
—
4
26 2
20
385
54
24
—
—
—
1
3
10
20
—
46
251

•Th. F. de Mey
G. Meyners
J. van Mierop
N. Montauban
*J. de Neyn
*D. Noorthey
I. le Petit
A. Prins
*G. de Raet
J. Ravesteyn
P. de Ridder
G. Roos
*A. Roosmale
*D. Roosmale
H. Rosevelt
P. Scheffens
J. D. Schenkenberg
•W. Schepers
•I. van Schinne
P. van Schoonhoven
G. Senserf
J. Senserf
C. van Son
*H. v. d. Staal
J. Steenlack
*G. van Teylingen
Th. van Teylingen
*J. Timmers
H. Vingerhoet
M. Vlaardingerwoud
C. J. Vrolijk
J. J. Witheyn
*J. IJsbrans
*A. van Zuylen
v. Nyevelt
*H. van Zuylen
v. Nyevelt
1721
1) In augustus 1721 is er geen verschil meer tussen de acties van de
inschrijving van juni en de subscriptie van augustus. De subscripties a
f 1.000,— zijn per 5 stuks geconverteerd in 1 actie van f 1.000,—.
De met * gemerkte personen zijn de in 1720 in functie zijnde regenten.
Degenen, die in de subscriptie f 20.000,— of f 40.000,— toegewezen gekregen
hebben, zijn de zittende regenten en directeuren, die hiervoor ook
niet hebben hoeven intekenen. In de intekenboeken zijn 72 posten van
f 20.000,— voor hen vrijgehouden.
252
50
— 505
50
50
50
— 50
—
40
50
50
50
— 50
50
10
— 50
50
— 50
__
50
_ 50
50
—
—
50
50
50
50
—
20
20
—
—
— 20
20
—
20
20
20
—
— 20
20
20
—
— 20
—
—
20
— 20
—_
20
20
20
20
20
—
—
40 5
4
—
20
40
4 5
20 344
20
20 355
20
20 5
20
20
4
20
4
20 4
20 5
4 13
20
20
40
74
21
15
— 54
82
20
—
4 5
278
—
20 2
80 1
40
24
28
101
245
107
60
30
20
175
—10
—
25
25
64
95

m^ I/Ï Maa/5cAö/7/j//en f X ƒ7000,).
S. van Beeftingh —
Samuel Beyer —
Jacob van Belle —
Josua van Belle —
Arnout van den Berch —
Engelbert van Berckel —
Johan van Berckel —
Cornells Boey —
Adriaan Boon —
Chr. Boonen »)
J. Brandwijk v. Blokland —
Adriaan Brouwer —
Christiaan Casteleyn 50
Willem Commenicq —
Ph. J. van Cloon max.
Johannes Cordelois —
Adriaan Deynoot —
Francois Denick —
Hugo Dubois —
Isaac Elsevier —
Josua de Frens —
Jacob Gerst —
Paulus Gevers —
Witte Gevers —
Hendrik Grimes max.
Marinus Groeninx
Hendrik Haasbroek 50
Hendrik van Hees —
Gualtherus Hennequin —
Jacob van Hersele —
Leonard van Hersele —
P. Th. van Hersele —
Philip van der Hoeven —
Johan van der Hoeven —
Willem van Hogendorp —
Isaac van Hoornbeek —
Corn, de Jongh —
C. de Jonge van Ellemeet —
Leendert van Koopstad —
S. v. d. Lanen —
C. Lormier —
Jan van Meel —
Jean de Mey —
3
— 3
—
— 2
— —3
— 3
—
—
— 5
—
—
—
— 5
—
— ——353
—
—
3
—
—
—
— 5
—
—
— 3
— —
— —
20
—
— 20
— 20
— 20
20
20
20
—
—
20
—
— 20—20
10
— 20
20
—
—
— —
— 20
20
20
20
20
20
20
— —
—
20
— 20
— 20
6 —
6 —
8
8
30 8
253
25
50
25

Pieter de Mey — 3 20 — — 20 —
Th. Fr. de Mey — 5 — — — — —
G. Meyners — — 20 — — — —
Johan van Mierop — — — 6 — — 50
Nic. Montauban — — 20 — — — —
Johan de Neyn — — — — — — —
Daniel Noorthey max. 5 20 — — — —
Isaac Le Petit _ _ _ _ _ _ 10
Adriaan Prins 50 3 20 — — — —
G. de Raet — 20 —
Joh. Ravesteyn — — 20 — — — —
Pieter de Ridder — 2 20 — — — 50
Gerard Roos — — 20 6 — — 50
Adriaan Roosmale — 5 — — — — —
Dominicus Roosmale — 5 — — — — —
Hendrik Rosevelt — 3 20 — — — 50
Paulus Scheffens max. 2 20 — — — —
J. D. Schenkenberg 50 3 20 — — 12 —
Willem Schepers — 5 — — — — —
I. van Schinne — 5 20 — — 8 —
P. v. Schoonhoven max. 3 20 — — — —
G. Senserf — 5 — — — — —
J. Senserf — 3 — — — — —
Corn, van Son — — 20 — — — —
H. v. d. Staal — — 20 — — — —
Joh. Steenlack — — 20 — — — —
G. van Teylingen — — — — — — —
Th. van Teylingen — — — — — — max.
Johan Timmers 50 5 — 24 — — —
H. Vingerhoet — — 20 — — 4 —
M. Vlaardingerwoud — — 20 — — — —
C. J. Vrolijk — 2 10 — — — —
J. J. Witheyn — 3 20 — — — —
Jacob IJsbrands — — — — — — —
A. v. Zuylen v. Nyevelt — 5 20 — — — —
H. v. Zuylen v. Nyevelt — 5 — — — — —
1) Zte/i T/öfl^. Van de Haagse Compagnie van Beleeninge, discontering etc. zijn alleen de
verzoeken tot inschrijving bewaard gebleven. Als het ooit tot toewijzing is gekomen, dan zijn
de registers daarvan niet bewaard gebleven. De hier vermelde bedragen slaan dus op de verzoeken
tot inschrijving van de Rotterdammers. Mr. J. E. J. Geselschap en G. 't Hart: De
archieven berustende in de Archiefbewaarplaats der gemeente 's-Gravenhage. Den Haag, 1963,
pag. 35, nr. 23: 2 dozen inschrijf biljetten van Rotterdammers, genummerd C.B.D.A. 9 en 10.
2) Gowda e/2 //bora. Van de aldaar opgerichte Maatschappijen zijn geen inschrijvingen en
toewijzingen bewaard gebleven. De hier vermelde bedragen zijn procuraties, die in het Notarieel
Archief van Rotterdam voorkomen.
254

3) Zwo/fe. Chr. Boonen heeft Willem Kersseboom wel opdracht gegeven voor hem in te
schrijven in de Commercie Compagnie te Zwolle (Not. Prot. 1830/186, 21-9-1720, Rotterdam),
maar in de 'Ligger der personen, aanbedeeld in de Commercie Compagnie' komt zijn naam
niet voor.
4) M/V/fife/Zwfy. De voor de Commercie Compagnie aldaar genoemde bedragen zijn toewijzingen,
behalve de f 2.000,— van Witte Gevers. Volgens een procuratie in het Not. Archief te
Rotterdam heeft hij een blanco procuratie doen passeren voor intekening in deze Maatschappij
(Not. Prot. 2217/1098, 12-9-1720). In het Middelburgse register komt hij echter niet voor.
W. S. Unger, Het Archief der Middelburgse Commercie Compagnie. Den Haag 1951, nr. 1581.
N.B. De gegevens, vermeld onder Utrecht, Den Haag, Middelburg en Zwolle, zijn ontleend
aan lijsten van intekenaars in de Maatschappijen in die plaatsen, die nog in de archieven aldaar
aanwezig zijn. Voor Utrecht is dit een copie van de toewijzing, die zich bevindt in de bijlagen
van de Resolutien van de Staten van Utrecht van 1720: Archief Staten van Utrecht, nr. 234-39.
Gouda en Hoorn zijn in dit overzicht betrokken, omdat voor de in die steden opgerichte
Maatschappijen in Rotterdam grote belangstelling bestond. Van de intekeningen in andere
Maatschappijen heb ik een apart overzicht gemaakt: bijlage 5.
a. iVocwrfl//e.s VÖ/I /to/terdoT/ise re#e/j/ew /o/
da/i d/e /e /to/ferdd/n e/i de I/I o/y/a^e
Vlaardingen: 4 Weesp: 1
Maassluis: 6 Harlingen: 4
Hamburg: 2 Gelderland: 2
Dordrecht: 2 Enkhuizen: 2
Delft: 3 Alkmaar: 2
6. Proc«ra//ej
va/z ac//es />z
Delft:
Utrecht:
Gouda:
Vlaardingen
21
26
233
ow/Ve/z
Maassluis:
Dordrecht:
Den Haag:
w
Leiden: 3
(niet opgericht)
Amsterdam: 1
(niet opgericht)
Hoorn: 4
Monnikendam: 1
Enkhuizen: 2
door itotferdd/we re,?e/z/e/z o/w
worden o/j^er/c/rf /« /e /e£e«e«, /e /rö/w/?or/ere/7 e//
on/vonden, «aar e/£e« fazzc/rfen: 5.
Deze procuraties zijn ontleend aan het Rotterdamse Notarieel Archief.
Het is waarschijnlijk, dat deze actionisten in andere steden ook procuraties
hebben verstrekt.
255

De handel in acties van f 5.000,— van de Maatschappij van Assurantie, juni 1720-juli 1721,
en achter de streep de handel in de subscription van f 1.000,— van de Maatschappij van
Assurantie, oktober 1720- juni 1721. In deze laatste tabel zijn de zg. geconverteerde acties,
waarbij uit vijf subscription van f 1.000,— één oude actie van f 1.000,— werd gemaakt, verwerkt
alsof niet geconverteerd was. Elk getal duidt dus op een navenant aantal subscriptiën.
g = gekocht, v = verkocht.
*) Hierbij staat in het transportboek vermeld: 'betaalt met seshondert guldens'.
juni juli aug. sept. okt. nov. dec. jan. febr. mrt.
v g v g v g v g v g v g v g v g v g v
S. v. Beeftingh - 3 4 3 6 1 - 4 4 1 - - - - 1 - - - 5
S. Beyer - _ _ _ _ _ i o - - - - - - - - - - - -
J.v. Belle - _ _ _ 3 1 4 2 1 - - - - - - - - - -
Josua v. Belle - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Arn. v. d. Berch - 95 13--4-5
E.v.Berckel 5 3 3 9 - 2 2 2 4 - - - - 1 - - - -
J. v. Berckel - _ _ _ 3 _ _ _ _ _ - _ _ _ _ - - _ _
C. Boey - _ _ _ _ _ _ i _ _ 3 _ _ - _ - - - _
Adr. Boon - 1 - 9 4 3 4 - 7 3 - - 2 - - - - - -
Chr. Boonen - - — 1 1 - - 1 _ _ _ _ _ 1 2 - - — -
J. Brandwijk v. BI. - - - - - 1 - 1 - - - - - - - - - - -
Adr. Brouwer - _ 5 _ 3 _ _ 7 _ 2 - - - 3 - - - - -
Chr. Casteleyn 3 9 _ _ _ 1 _ 3 4 _ _ _ _ _ _ _ _ _
Ph. J. v. Cloon - 23 13 10 2 4 1 1 2 - - - - - 4 4 2 4
W. Commenicq - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Joh. Cordelois - - 2 2 3 - 2 1 - - - - - - - - - - -
A. Deynoot - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Fr. Denick - _ _ _ _ i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Hugo Dubois - _ _ _ _ _ 4 _ 5 _ - _ _ - - - - - -
I. Elsevier - 34 22 10 2 3 7 1 0 - 3 2 4 1 8 - - - -
J. de Frens - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ - _ - - - -
J. Gerst - 3 1 - - - - 3 2 2 - - - - - - - - -
P. Gevers - - 4 5 1 2 1 4 5 - - - - - - - - - -
W. Gevers - 4 - - 2 - 1 - 1 - - - - - - - - - -
H. Grimes - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
M. Groeninx - ___22-------l-----
H. Haasbroek - 4 12 1 3 1 3 2 - - - 3 1 - - - - - -
H. v. Hees - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
G. Hennequin - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ - - - -
J. v. Hersele - 5 - 1 2 - - 1 - - - - - - - - - - -
L. v. Hersele - _ _ _ _ _ _ _ i _ _ _ _ _ _ _ - - -
P. Th. v. Hersele - 3 2 - 1 - - 4 - - - - - - - - - - -
J. v. d. Hoeven - _ _ _ i _ _ _ 3 4 _ _ _ _ _ - - - -
Ph. v. d. Hoeven - - 3 5 9 5 2 4 - 1 1 21-12
W. v. Hogendorp - - 1 - 4 - 2 - 1 2 - - - - - - - - -
I. v. Hoornbeek - _ _ _ _ _ 7 _ 3 _ _ _ _ _ _ - _ _ _
256

apr. mei juni juli
g v g v g v g v
1 _ _ _ _
_ _ 4 _ _
- 8 - - -
- 2 -
2 - -
4 2-
- - 2
okt. nov. dec. jan. febr. mrt. apr. cei juni
g v g v g v g v g v g v g v g v g v
1 0 - - - - - - - - 13 _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ 20*- - - - - - - -
- 20 16
- 20 -
- 5
- 5
- 20
- 5
- 5
10 -
- 5
--20 4 - - - - -
10 - -
20
- 10
- - 2
10 - -
- 2 -
4 _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ 15
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 20- - - -
10 6------ 1 - - - - - - - - -
5 15 - 10
- 1 5 - 5
35- 1 0 - - - - - - -
257

juni juli aug. sept. okt. nov. dec. jan. febr. mrt.
v g v g v g v g v g v g v g v g v g v
C. de Jongh - - 7 - - - - - 3 - - - - - - - - - -
C. de Jonge v. Ellemeet - 2 - - 2 - - - - - - - - - - - - - -
L. v. Koopstad - - _ - - - - - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
S. v. d. Lanen - - - - - _ _ - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
C. Lormier - 13 7 4 7 - 1 3 1
J, v. Meel 4 2 8 4 2 4 2 - - 2 - - - - - - 2 - -
J. de Mey - _ 6 - - - - - 3 - - - - - - - - - -
P. deMey - - - 3 6 4 - 3 1 - - 1 - - - - - - -
Th. F. de Mey - - - 4 - - - _ - - _ _ _ _ _ _ _ _ _
G. Meyners - _ - _ 2 - - - 2 - - - - - - - - - -
J. v. Mierop - - 7 1 - 1 2 2 - - 2 - 1 - - 1 - - -
N. Montauban - - _ _ i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
J. de Neyn - - - - 1 21 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
D. Noorthey - - - - - 2 - 6 4 2 - - - - - - - - -
I. Ie Petit - 2 10 - - 2 1 - 4 2 - -
Adr. Prins - 2 - — 1 - - - 1 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
G. de Raet - - 6 - - - - - - - 4 - - - - - - - -
J. Ravesteyn - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
P. de Ridder - 229 13 14 8 9 1110 12- 4 - 2 - - - - -
G. Roos - 3 6 2 7 2 - 2 1 8 9 - - 1 - - - - 5
A. Roosmale - 1 1 — 8 — — — — 4 2 — — - - - — — —
D. Roosmale - - - - - - - _ - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
H. Rosevelt - - - - 1 - 2 2 4 2 - - - 1 - 2 - - -
P. Scheffens - _ - - - _ - - - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
J. D. Schenkenberg - 1 - 4 4 - - 3 2 3 2 - - - - - - - -
W. Schepers - - 2 - 2 - 1 1 2 - - - - - - - - - -
I. v. Schinne - 1 1 2 1 2 1 1 - - - - - - - - - - -
P. v. Schoonhoven - 2 - - - - - - - - - - - - - - - - -
G. Senserf - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
J. Senserf - 27 37 4 6 15 9 8 32 2 - - - - - - 1 26 1
C. v. Son - - - - - 2 - 1 - - - - - - - - - - -
H. v. d. Staal - - 4 _ _ - - _ 5 - _ _ _ _ - _ _ _ _
J. Steenlack - 4 4 7 3 4 - 8 - 2 - - - - - - - - -
G. v. Teylingen - - 4 - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Th. v. Teylingen - - - - 1 1 - 1 - 1 - 2 - - 1 - - - -
J. Timmers - 9 11 17 19 14 12 13 3 6 3 - - - - - - - -
H. Vingerhoet - - - 3 2 1 1 - - 1 - - - 1 2 - 1 - -
M. Vlaardingerwoud - - — — - 2 — — — — — - — - — — — —-
C. J. Vrolijk - - - _ _ - - - - _ - - _ _ _ _ _ _ _
J. J. Witheyn - 2 10 3 6 - 4 2 4 - - - - - - - - - -
J. IJsbrans - - 4 4 2 - 5 3 - - - - - - 1 - - - -
A. v. Zuylen v. N. - - 3 1 6 6 - 8 9 - - - - - 2 - - - -
H. v. Zuylen v. N. - 7 10 4 3 1 2 4 6 1 1 1 - 3 1 - - - -
258

apr. mei juni juli
g v g v g v g v
- - 2 -
okt. nov. dec. jan. febr. mrt. apr. mei juni
g v g v g v g v g v g v g v g v g v
_ 20 - - - - - - - - - - - - - - - -
_ 2 0 - - - - - - - - - - - - - - - -
- 15 - - - - - - - - - - - - - - - -
_ _ _ 1 0 - _ - - 3 - 2 - - - - - - -
- 20
- 15
15 40 5
- 4 -
30
4 _ _ _ _ _ _ _ _
- 1 -
5 - -
9 - 2 - - - - - 49 41 _ - - - _ _ 14 - 14 -
- 3 - 1
- 20 - -
- 8 - -
1 _ 1 _ _ _ _ _ _ -
_ _ _ _ _ 1
_ _ _ 6 - - - -
3 - -
- - 5
15 - -
- 30 -
2 - -
10 - -
_ _ _ _ 3 _ _ 5 _ _ _ _ _ _
3 - - 3
- - - 2
_ _ _ _ _ 2 - -
4 _ _ _ _ _ _ _ _
______ 12 -
_ 20 - - - -
_ 4 _ _ _ _ _
8 3 35 30 57 2
- 5 - - - -
_ _ _ 4 _ _
_ 1 2 _ 3 - - - - - - -
-_ 1_ O_ - -1 -_ 3_3 - - -
15 - 10 - - - - - 10
3 - - - - - -
259

vo/i ee/i procttraf/e, zoa/y J/e I/I die /zo/ariiér/e arc/wevew va/i 7720
e/i 772/ voorAromew.
Op huyden den lOen September 1720, compareerde voor mij Gommer
van Bortel, notaris publyk binnen Rotterdam, de Heer en Mr. Johan
Timmers, Secretaris dezer Stad ende verklaarde te constitueren en magtig
te maken Sr. Pieter Smith, makelaar binnen Utregt, om in de Compagnie
binnen de provincie van Utregt met consent van de Ed. Mog.
Heren Staten van dezelve provincie opgeregt ofte nog op te regten op de
name en voor rekeninge van hem Heer Constituant in te schrijven of in
te tekenen soodanige sommen van penningen als de geconstitueerde zal
te rade werden, de gereede bijlage te doen, en voorts ten eynde dezelve
inschrijvinge effect (te doen) hebben alles te doen, wat hij Heer constituant
zelfs present zijnde zoude konnen doen, belovende 't verrichte van
waarde te houden onder verband als na regten. Gedaan te Rotterdam
present Mattheus Sonmans en Jan Douyere als getuigen,
w.g. Johan Timmers
260
J. Douyere
Mattheus Sonmans
Gommer van Bortel.
(NA, inv. nr. 1521, fol. 378.) (G.A.R.)

w Je «o/ar/ë/e orc/z/eve/z va/z 7720
e/z 7727 voor^o/ne/z.
Op heden den 4e January 1721 heb ik Johan Obreen, notaris pub
binnen Rotterdam, ten verzoeke van den Heer Gerard van der Wolf,,
woonachtig alhier, houder van het na te noemen contract, mij vervoegt
ten huize en aan den persoon van den Heer Mr. Adriaan Boon, Heer van
Steenhuizen, out-schepen dezer Stad, ende den zelven geinsinueert en
aangezegt, dat hij Heer geinsinueerde ingevolge van de aanzegging hem
door den Makelaar Brethouwer op den 28e December laatstleden gedaan,
alsnog aanstons ofte wel binnen zekeren korten tijt door zijn Ed.
te expresseren, zal gelieven te ontvangen transport van zood. een actie
van vijfduisent guldens Capitaal in de Assurantie Comp. dezer Stad Rotterdam
ten prijze van dertig percento, als hij Heer geinsinueerde heeft
aangenomen ende tot pmo. January zig verbonden te ontvangen, en
waarvoor bij zijn Ed. een Premie van Een hondert en vijftig gulden is genoten,
breeder vermogens der originelen contracten daarvan zijnde in
dato den 21 Juli 1720, luidende ten behoeve van den Heer Jonas van
Asperen, die het zelve heeft geassigneert aan den Heer Theodorus Fries,
welke laatst genoemde het meergenoemde contract in blanco heeft getekent,
't welk ik den Heer geinsinueerden hebbe getoont: met aanzegginge,
dat hij nevens het ontvangen der voorsz. actie, de beloofde kooppenningen
zal gelieven te voldoen en betalen als naar style: Ende in cas
van weigeringe of dilai heb ik Notaris in den name als boven jegens den
Heer geinsinueerde wel expresselijk geprotesteert van alle kosten, schaden
en intresten daar door alrede gedaan en na deze nog te doen en
lijden, om die te verhalen als naar behooren, waarop de voorsz. Heer
Boon tot antwoordt gaf, dat hij den Heer van der Wolf dezen middag
gesproken had ende zig daartoe refereerde.
Gedaan en geprotesteert binnen Rotterdam in 't bijzijn van Willem
Obreen en Jeremias Reinaud als getuigen,
w.g. W. Obreen Joh. Obreen
J. Reinaud
(NA, inv. nr. 2011, fol. 14 (G.A.R.)).
70
i/mmwi van Zwy/e/i VÖ« TVyeve/f c.s. e/i 7toZ>e/7 de
Wij onderschr. ter eenre zijde ende de Heer Robert de Vlieger koopman
tot Londen (ten desen aansien verkiesende domicilium citandi et
executandi ten huyse van mejuffr. de Wed. Dionis Verburgh en Hendrik
van Meel, koopluiden alhier) ter andere zijde, verklaren met den andre te
hebben gecontracteerd, dat indien de actiën in de Compagnie of Maatschappij
van Assurantie binnen dese Stad binnen dit lopende jaar en
oversulx voor den Ie Januari 1721, alhier ten beurse komen te rijsen tot
één hondert en vijftig percento avans, en tot die prijs contant op ordinaire
261

conditien courant werden verkogt, dat in dien gevalle yder van ons
ondergeschr.
aan den voorn. Heer Robert de Vlieger den 2e Januari 1721 sal opleggen
en betalen gelijk wij aannemen bij desen, zoodanige somma als
hieronder bij yders naamteikening is uytgedrukt;
dat integendeel zoo wanneer de gemelde actiën binnen de voors. tijt
niet tot de gemelde cours kwame te rijsen nogte courant als boven vercogt
werden, dat de Heer Robert de Vlieger dan op den 2e Januari 1721
aan yder van de voorsz., George Roeters Jan van Meekeren, Herman van
Zuylen van Nyevelt, Adriaan de Graeff & Dirk Brethouwer zooals ik bij
dese ben aannemende sal opleggen betalen sodanige somme als hier
onder bij ieders naamteikening is uytgedrukt.
Ende dat bij aldien over den inhoud deses eenige questien off verschillen
mochte komen te ontstaan, daarover geen proces sal mogen werden
gemoveerd, maar dat wij deselve zullen moeten submitteren en verblijven
onder afstand van relieff en reductie en overgifte van willige condemnatie,
aan de arbitragie en uitspraak van twee neutrale personen, van
wedersijde één te kiesen, om deselve questien off verschillen na regt, rede
en billijkheyd aff te doen zooals zullen oordeelen te behooren, met magt
om in cas van diffentie een derde tot superarbiter te kiesen.
Beloven wij ondergeschr. ter goeder trouw elkander over en weder den
kragte en effecte van hetgeene vorenstaat, en waar ider is gehouden, volkomen
te zullen doen hebben en genieten, als verklarende desen contracte
met geen ander intentie te hebben aangegaan, als tot versekering van
onse gedane negotie in actiën, en geenszins als een wedding off wintnegotie,
zullen de oversulx ons hiertegens niet behelpen met eenige placaten
of wetten die deselve zouden mogen contraireren off verbieden als
daarvan (voor zooveel desnoods zij) renuncierende bij dese. Verbindenen
voor de nacominge en voldoeninge van 't geene voorenstaat over de
weder onse persoonlijke goederen die stellende ten bedwange van aller
regten en regteren.
Aldus gedaan en geteikent binnen Rotterdam den 28e Augustus 1720;
is getekent George Roeters voor één duysent gl., George Roeters voor
Jan van Meekeren en de rato van hem caverende voor één duysent ge-
Adriaan de Graeff voor twee duysent gl., één duysent gl. Herman van
Zuylen van Nyevelt, Dirk Brethouwer voor één duysent gl., Robert de
Vlieger. In cas de Heer Robert de Vlieger mogt uytlandig sijn, soo sulle,
wij sijn persoon representeeren, de Wed. Dionys Verburgh en Hendrik
van Meel.
(NA, inv. nr. 2094, fol. 39-41 (G.A.R.))
262