Dr. F. L Rutgers - VU-DARE Home

vil
Het kan wellicht - na wat in het tweede deel van deze inleiding over
Fruins kritiek op De geldigheid der oude Kerkenordening is opgemerkt -
enige verwondering wekken Rutgers getypeerd te zien als leerling van Fruin.
Hij was het inderdaad niet in geestelijke zin. Fruin staat in het kamp van het
negentiende eeuwse liberalisme, Rutgers in dat van het calvinisme.
Als er in dit opzicht van een leermeester-leerling verhouding gesproken
moet worden, dan moet hier de naam van Calvijn worden genoemd. Weinigen
zijn zó vertrouwd geweest met en zo gestempeld door de reformator
van Geneve als Rutgers.
Ook in academische zin was Rutgers niet Fruins leerling. Op 31 mei
1860 promoveerde Rutgers te Leiden tot doctor in de Godgeleerdheid op
een theologisch-exegetische dissertatie en één dag later, 1 juni 1860, aanvaardde
Fruin zijn hoogleraarschap met een rede over De onpartijdigheid
van den geschiedschrijver.
Toch noemt Rutgers zich met erkentelijkheid „oud-leerling" van Fruin.
Het is in zijn werk Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden uit
1899. Als Rutgers zich dan zet tot kritiek op Fruins voorstelling over „De
voorbereiding in de ballingschap van de Gereformeerde Kerken van Holland"
merkt hij op dat het gewaagd kan schijnen van een voorstelling van
zaken door Fruin gegeven te stellen dat deze "op de hoofdpunten zelve
onjuist moet genoemd worden". "Maar - zo gaat Rutgers verder - hijzelf,
zoo hij thans nog leefde (Fruin was 29 jan. 1899 gestorven), zou het zeker
niet wraken. Veeleer heeft hij schrijver dezes ... in een particulieren brief
tot critiek aangemoedigd". Men hoort: dit is de toon van reverentie die een
leerling laat horen als hij de leermeester moet weerspreken! Dat wordt
geheel duidelijk als we lezen dat Rutgers op de door ons opengelaten plaats
na de woorden "schrijver dezes" nog opmerkt: "zijn oud-leerling, reeds op
het gymnasium waaraan hij docent was in de Geschiedenis" ^'').
Wie zich nu realiseert dat Fruin als leraar aan het Leidse gymnasium
maar niet alleen als apologeet van het Thorbeckiaanse liberalisme was opgetreden
tegenover Groen van Prinsterer ^i), maar in deze jaren ook naar
voren trad als de grote historicus, die zodra hij optrad een onbetwist gezag
genoot ^), zal verstaan dat de gymnasiast Frederik Lodewijk Rutgers de
invloed van de jonge historicus Fruin heeft ondergaan. En toen Rutgers
zich later tot de studie van de kerkgeschiedenis wendde, inzonderheid tot
10) F. L. Rutgers, Calvijns invloed op de reformatie in de Nederlanden enz., pag. 199.
11) Uit 1853 dateert zijn Het antirevolutionaire staatsrecht van Mr, Groen van Prinsterer
ontvouwd en beoordeeld en uit 1854 zijn De antirevolutionaire bezwaren van Mr.
Groen van Prinsterer tegen onzen staat en onze maatschappij overwogen (beide opstellen
te vinden in het tiende deel van de Verspreide Geschriften).
12) De Tien faren, het geschrift dat hem in één keer beroemd maakte en dat voorgoed
zijn niveau bepaalde, verscheen merkwaardig genoeg in eerste druk, van 1857, als
"Bijlage tot het Negentiende en Twintigste verslag aangaande den staat van het Stedelijk
Gymnasium te Leyden"!