Dr. F. L Rutgers - VU-DARE Home

31
Reeds in het midden der 17o eeuw is die vraag bevestigend beantwoord,
b. V. door Voetius, die daarvoor deze twee hoofdgronJen
aangeeft: lo. dat de Kerken feitelijk hare ordening opvolgden, onder
toelating en met goedkeuring van de Overheid zelve, zoodat ook in
die provinciün, waar formeel nog geen approbatie verleend was, de
bedoelde ordening toch wel kon beschouwd worden als „reipsa" geapprobeerd;
en 2o. dat de Formulieren van eenigheid, met de Liturgie,
in alle provinciën door de Overheid waren goedgekeurd, en dat
mitsdien ook geapprobeerd was al wat daarin te lezen stond over
de regeerders der Kerk en de kerkelijke ordinantiën ^). — Inderdaad
was er ook wel kracht in die redeneeringen ; en vooral de laatste
was nog al klemmend. Want indien op het stuk van kerkregeering
niet anders dan volgens de belijdenis mocht geleerd worden, kon dezelfde
Overheid, die dat voorschreef, eigenlijk de toepassing ook niet
afkeuren. Wat uit die belijdenis blijkbaar voortvloeide, was dan
eigenlijk ook reeds geapprobeerd.
Toch zou nog te antwoorden zijn, gelijk inderdaad door de „politieken"
gedaan is, dat in deze materie rchus ipsis et fuctis geene
wettigheid voor de Kerken kon verkregen worden, daar bij rechten
die aan de Overheid per se toekomen, geen praescriptie ooit gelden
kan, allerminst, wanneer reeds bestaande en uitdrukkelijke bepalingen
daardoor zouden worden opgeheven ; en dat voorts alleenlijk te
rekenen is met uitdrukkelijke besluiten van de Overheid zelve ^j. In
') Zie Polit. Eccl., Pars I, Lib. I, Tract. II, Cap. XI, S 4 (Tom. I, pagg. 292 sq.; Ed.
Rutgers, pag. 2i3). Van de vier gronden, die Voetius aldaf.r voor zijn gevoelen bijbrengt, is
de hoofdzaak in de twee boven genoemde punten samengevat.
') Op de boven vermelde wijze is door vele „politieken" geredeneerd, b.v. door den
rechtsgeleerde, die in de vorige eeuw, nevens Trof. F. A. van der Marck, hun beste woordvoerder
was, nl. den Leidschen griffier Mr. Daniel van Alphen, in zijn geschrift „Het Recht
der Overheden omtrent kerkelyke bedieningen" (eerst, in Juli 1755, onder den naam van
„ J. C. Dikaiophilus" enz. als een klein opstel in den „Nederlandschen Spectator" geplaatst;
daarna in Januari 1756 tot een boekje uitgewerkt en afzonderlijk uitgegeven ; en eindelijk
in Juni 1750, wederom veel vermeerderd en nog altijd zonder vermelding van den naam des
schrijvers, herdrukt).
Aangenaam is do lectuur van dat boekje zeker niet; door de onbetamelijke heftigheid,
waarmede de schrijver, zonder eenige provocatie, tegen andersdenkenden uitvaart. Wel verzekert
hij aan het einde (a. w., blzz. 3CC vg.), dat hij geschreven heeft, „geenzins uit oene
kloinachtinge voor de Kerkelyken, . . . . waarom ik ook niet hoope, dat iemand zig
door myno uitdrukkingen zal beleedigd vinden : . . . . Meent echter iemand, dat myne
uitdrukkingen zomtyds wat scherp zyn, 't welk ik niet denke, hy schryve zulks alleen toe
aan eenen geoorloofden ijver . . . . en geenzins aan eenige bitterheid ofte haat tegen
iemand der Kerkelyken''. Maar zijn gansche hoek maakt dit ieder oogenblik tot eene „protestatio
actui contraria". Overal is de toon, gelijk b.v. ter plaatse waar hij de behandeling
der Dordtsche Kerkenordening begint met de historische herinnering (a. w., blzz. 246 en
248), dat „de Kerkelvken hunne gewoone streeken, van in troubel water te visschen, in 't