Dr. F. L Rutgers - VU-DARE Home

11
werkt, of wel dat eenige regeling mot de veranderde omstandigheden
in overeenstemming werd gebracht, of wel dat ter wille van do
Overheid en om politieke approbatie te verkrijgen sommige bepalingen
uit de Kerkenordening naar de andere Acta werden overgebracht
en nieuwe bepalingen werden bijgevoegd, of wel dat bijzonder
gelet werd op de formuleering of de rangschikking van een aantal
artikelen '). AI wat niet veranderd was, bleef eenvoudig gelden.
En wanneer dan, gelijk doorgaans ter Synode zelve geschiedde,
alle die veranderingen ter plaatse waar zij thuis hoorden waren
overgebracht, dan kon het daaruit ontstane stuk wel in zekeren zin
de Kerkenordening van die bepaalde Synode genoemd worden, maar
eigenlijk was het toch niet anders dan de oude in gewijzigden vorm.
Vooral omdat de veranderingen inderdaad niet iets nieuws in het
leven riepen. Niet slechts de beginselen, maar ook bijna alle toepassingen,
niet slechts de hoofdlijnen, maar ook verre de meeste
formuleeringen, werden telkens overgenomen en gehandhaafd; ja
zelfs is er tusschen alle die redaction zóó weinig wezenlijk onderscheid,
dat men in de kerkelijke handboekjes veihg de gewoonte kon
aannemen, om ze alle achter elkander te doen afdrukken ~): welke
der redaction men ook volgde, men liep weinig gevaar van te komen
tot handelingen, die de kerkelijke orde verstoren zouden. Dat was
ook de beschouwing van de tijdgeuooten zelven, die aan die regelingen
hebben medegewerkt; b. v. van den Dordtschon predikant
Hendrik de Corput, die, toen in 1586 de vijfde redactie gemaakt
was, kort daarna o. a. schreef: „daer benevens en is de gestelde
ordeninge niet nyeuw, maer geüseert onder 'tcruys ende van aenvang
aen, ende geconfirmeert met veel Synoden" ^). En ook die
') Wat hierboven in den tekst gezegd ia, blijkt vanzelf, als men van die oude Synoden
de kcrkenordeningen, de notulen, de instruction, de antwoorden op particuliere vragen, enz.
doorleest (zie de Ned. Syn. Acta, waarin dat alles is afgedrukt).
') Van den aanvang af is dit geschied in alle algemoene kerkelijke handboekjes, nl.
in „De Kercken-ordeninghen der Ghereformeerder Nedorlandtscher Kercken" enz. (lo druk,
1012; 5e druk, 1730) en in het „Kerkelyk Handboekje" (Ie druk, 1732; 5e druk, 179i) ;
en voorts in een aantal Provinciale on Classikale handboeken en handboekjes. Aan do
Kcrkenordeningen werden dan doorgaans, en met toenemende volledigheid, ook nog andere
kerkelijke resolution toegevoegd; met name in de algenieene handboekjes, die o. a. do
Synodale antwoorden op particuliere vragen en de Post-acta van de laatste Dordtscho Synode
mede opnamen. In volledigheid, en ook in nauwkeurigheid, laten echter alle die uitgaven
(ook zelfs de „Oude Korkordeningen", door C. Hooijer in 1805 uitgegeven) te wenschen
over; waarom door de Marnix-Vereeniging gezorgd is voor de hiervoren blz. 7, noot 3,
aangehaalde nieuwe uitgave.
•) Dit komt voor in een brief van Henricus Corputius 'aan Ariioldus Cornelii, d.d.
15 Aug. 1587 (Werken dor Marnix-Vereen., Serie III, Dl. II, blz. 281).