Dr. F. L Rutgers - VU-DARE Home

XI
Kuyper zijnerzijds wist hoeveel hij juist op het punt van de 'beginselvastheid'
aan zijn vriend Rutgers verschuldigd was" '").
En zoals in de strijd om de stichting en de uitbouw van de Vrije Universiteit
het aandeel van Rutgers zeker niet minder dan dat van Kuyper is
geweest, zo is het ook met de Doleantie van 1886. Het is weer Kuyper zelf
die in een terugblik op die gemeenschappelijke worsteling aandacht vraagt
voor het meesterwerk dat Rutgers samen met De Savornin Lohman schreef
De rechtsbevoegdheid onzer plaatselijke kerken en dan zegt: "ge zult van
bladzijde tot bladzijde bespeuren, hoeveel rijker zijn aandeel in de lange
worsteling was dan het mijne" -").
Maar - Rutgers was de man die op de achtergrond bleef, zoals typerend
uitkwam bij de opening van de Vrije Universiteit op 20 oktober 1880. De
Universiteit begon, zoals men weet, uiterst klein: de theologische faculteit
telde bij de opening drie hoogleraren: Kuyper, Rutgers en Hoedemaker; de
juridische faculteit één: mr. Fabius en de "litterarische faculteit" ook één,
dr. F. W. J. Dilloo, die al spoedig weer vertrok. Vijf hoogleraren - van wie
Kuyper en Rutgers, de eerst-benoemden, ook de zwaarste last van het
begin hebben gedragen. Welnu: Hoedemaker hield op de vooravond van
de opening een "wijdingsrede"; Kuyper hield de volgende dag de openingsrede:
Souvereiniteit in eigen kring; Fabius inaugureerde de dag daarop als
juridisch hoogleraar met een rede over Het goddelijk karakter van het
recht, maar - zo schrijft Rullmann terecht - "Dr. Rutgers, de stichter bij
uitnemendheid hield . . . zich stil" -^).
In het tweespan Kuyper-Rutgers trad de eerste op de voorgrond, was de
tweede de man die diensten verleende. Het is één van de meest-boeiende
trekken van Rutgers en dan komen we weer bij Kuypers karakteristiek: de
man die groot was in het kleine.
Er is hier niet meer dan een enkel aspect van het wapenbroederschap
tussen Kuyper en Rutgers belicht en dan nog niet meer dan: enigszins. Zou
er volledigheid zijn betracht, dan had minstens ook nog gesproken moeten
worden over de gemeenschappelijke arbeid van beiden voor de Vereniging
van 1892 tussen de kerken die in de weg van de Afscheiding en die in de
weg van de Doleantie vrij waren komen te staan van het genootschap der
Nederlandse Hervormde Kerk, zoals het in 1816 was gereglementeerd.
Dan zou ook het werk van beiden in de verenigde kerken besproken moeten
zijn, waarbij inzonderheid de organisatie van de kerkelijke zending de
aandacht had moeten ontvangen. Er ligt nog een breed terrein braak voor
dan meer in het algemeen: "En indien er niet van Gods wege steeds broederen om
mij heen waren geweest, die in zoo hachelijk oogenblik mij ontnuchterd hebben, - ik
zeg waarlijk niet dat mijn voet altoos vast op den weg had gestaan", pag. 74. Maar
zonder twijfel heeft Kuyper hier in de eerste plaats aan Rutgers gedacht.
20) Heraut van 25 maart 1971, no. 2044.
^1) RuHmann, a.w., pag. 93.