UIT EN OVER DE MINAHASA. " - Books and Journals

394 BESTUUR.
vergroot. Loffelijk was het streven van het Bestuur om zooveel
mogelijk kleine eenheden tot één district te vormen en zoo min
mogelijk tot splitsing over te gaan.
(Voorbeelden: Pasan, Ratahan en Ponosakan in 1871 en 1880;
Ka'kas en Rembokken in 1879, Tomohon en Sarongsong in 1880,
Aris, Negri-baroe, Klabat di-bawah vereenigd tot district Menado
in 1881 en 1884, Klabat-di-atas, en Likoepang vereenigd tot
Maoembie in 1884).
In twee gevallen dwongen de omstandigheden tot splitsing.
In de eerste plaats geschiedde dit met het gebied aan de overzijde
van de Rano-i-Apo', dat in 1882 verdeeld werd onder de districten
Tompaso' en Roemo'ong, een weliswaar ingrijpende, doch zeer
heilzame maatregel.
Daar toch — ik stipte dit boven reeds terloops aan — lagen
op een afstand van 40 a 50 paal der districtshoofdplaats, daarvan
gescheiden door het gebied van andere districten, negorijen, die
onder de districten Sonder, Kawangko'an en Tompaso' ressorteerden,
een toestand, die Graafland *) zeer terecht »allerdwaast«
noemde.
Het tweede voorbeeld van districtsverbrokkeling waartoe de
omstandigheden noodzaakten was de splitsing van het district
Kakaskassen onder de districten Tombaririe, Tomohon en Menado
(1908). En toen in hetzelfde jaar ook nog de districten Roemo'ong
en Tombassian vereenigd werden, bleven er aan echte rechtsgemeenschappen
nog over alleen Tonsawang, Bantik, Sonder,
Kawangko'an Lango'an en Tonséa'.
Toch waren zelfs uit samenvoeging ontstane districten nog te
klein. Op Java bijv. heeft men gemiddeld één Inlandsche ambtenaar
van het districtsbestuur op 22.108 zielen; voor Sumatra's Westkust
is dit 13.600, voor Tapanoeli 9100 en voor de Minahassa 5900.
Daarom is in 1918 wederom een nieuwe districtsindeeling voorgesteld,
waarbij zooveel mogelijk eenzelfde-taal-sprekende districten
bijeengevoegd werden.
Een terugkeeren dus eigenlijk tot den oer-toestand. Geheel
zuiver kon het beginsel niet altijd doorgevoerd worden. Zoo was
men wel genoodzaakt het kleine Bantiksche gebied met een
zielental van ± 4400 en een volkje, dat steeds eene zelfstandige
plaats heeft ingenomen en een taal spreekt, behoorende tot de
i) Zie deel I blz. 58.