Download GRID Feedback 2002 No.2 - Delft Center for Systems and ...

De Liberalisering van de Nederlandse Elektriciteitsmarkt
door Onno Nouwen
Het zal weinigen ontgaan zijn, maar de Europese elektriciteitsmarkten zijn
momenteel volop in beweging. Door de Europese richtlijn van 1996 om tot een open
interne elektriciteitsmarkt te komen, vinden in de diverse EU landen op verschillende
wijze en in een verschillend tempo deregulering van de elektriciteitsmarkt plaats. De
Europese richtlijn schrijft alleen een minimale opening van de markt voor (33% van
de markt op 28 februari 2003), maar de diverse lidstaten hebben het recht een
verdere opening toe te staan, wat in diverse landen het geval is. Met name in
Engeland en de Scandinavische landen is de markt al volledig geliberaliseerd. In
Nederland zal dit naar verwachting eind 2003 gebeuren wanneer ook de
huishoudens het recht hebben hun elektriciteitsleverancier te kiezen. In andere
landen, zoals Frankrijk en België, waar grote staatsbedrijven, zoals Electricité de
France (EDF) en Electrabel nog steeds een monopoly positie hebben, verloopt de
liberalisering een stuk trager.
Als gevolg van de liberalisering van de elektriciteitsmarkten vinden er in Europa op
grote schaal overnames en fusies plaats. Overal in Europa worden kleinere regionale
energiebedrijfjes, veelal in handen van gemeentes en lokale overheden,
overgenomen door de buitenlandse kapitaalkrachtige energiebedrijven. Het Duitse
E.ON bijvoorbeeld, is mede door overname van het engelse PowerGen en het Duitse
gasbedrijf RuhrGas al een van de grootste energiebedrijven ter wereld geworden.
Ook in Nederland hebben er de afgelopen jaren een aantal overnames en
consolidatie plaatsgevonden. De 4 grootste elektriciteitsproducenten zijn met
uitzondering van één - EPZ is in handen van Essent gebleven - overgenomen door
buitenlandse bedrijven. En verder zijn er door fusies en overnames nog maar een
handvol distributiebedrijven over, waarvan de grote drie (Nuon, Essent en Eneco)
verreweg het grootste marktaandeel hebben. Naar verwachting zullen er uiteindelijk
maar een paar grote spelers op de Europese energiemarkten overblijven. Ook in
Nederland zijn er nog verdere consolidatierondes te verwachten, waarbij de ook de
grote drie overgenomen zullen worden, of zelf buiten de grens op zoek zullen gaan
naar sterke partners.
Het Nederlandse marktmodel
Door de deregulering van de Nederlandse elektriciteitsmarkt, zoals is vastgelegd in
de Elektriciteitswet van 1998, is de structuur van de energievoorziening in Nederland
behoorlijk veranderd. De belangrijkste wijzigingen zijn:
?? Gehele contractvrijheid voor zowel afnemers als leveranciers en producenten
van elektriciteit
?? De oprichting van de ‘Amsterdam Power Exchange’ (APX)
?? De splitsing tussen netwerkbedrijven en leveranciers/producenten
Het Nederlandse model kenmerkt zich door een marktsituatie, die een gehele
contractvrijheid voor zowel vrije afnemers als leveranciers en producenten van
24