Met beelden aan de macht. Politieke en sociale conflicten in ...

voortdurende conflicten werd de polarisatie geïllustreerd tussen links en rechts, tussen katholiek en antiklerikaal,
tussen socialist, liberaal, katholiek en tussen flamingant en ‘franskiljon’.
Al deze conflicten leverden veel en fraai beeldmateriaal op, al is de zuiver artistieke kwaliteit sterk
uiteenlopend. In de jaren 1930 reeds haalden de nationale campagnes reeds een hoog peil terwijl het materiaal van
de plaatselijke kandidaten tot minstens eind de jaren 1960 technisch van een veel lager niveau bleef. Naast
conflicten met politieke tegenstanders brak ook de machtsstrijd binnen de politieke fracties en partijen meermaals in
alle openheid beeldrijk los.
Het unionisme (1830-1840 en 1843-1857)
De Belgische revolutie betekende een belangrijke stap in de evolutie van een quasi verlicht despotisme naar een
massademocratie. De ‘maatschappelijke piramide van onderdrukking’ moest worden omgegooid. Maar de weg was
lang en zorgde permanent voor conflicten. De grondwet van 1831 mag dan wel geroemd worden als een voor die
tijd voorbeeldig instrument van een parlementaire monarchie met ministeriële verantwoordelijkheid en door de
grondwet gewaarborgde vrijheden, het stemrecht bleef beperkt tot de welgestelde elite. Van de ca. 23.000
Mechelaars waren er slechts 340 kiesgerechtigd, of amper 1,5% van de bevolking. Enkel mannen mochten gaan
stemmen en het minimum aan belastingen om kiesgerechtigd te zijn, bleef even hoog als tijdens de Hollandse
periode. Bovendien, terwijl in de euforie van de revolutiedagen door het Voorlopig Bewind met het
bekwaamheidskiesrecht toch enige uitbreiding voorzien was, werd dit niet in de Grondwet van 1831 opgenomen en
ook niet in de Gemeentewet van 1836, tot ongenoegen van de (meeste) katholieken en progressieve liberalen. De
generatie bekwaamheidskiezers stemde dus in 1830 voor het eerst en meteen ook voor het laatst in hun leven,
want pas in 1884 werd het bekwaamheidskiesrecht opnieuw ingevoerd. Stemmen werd niet gezien als een recht
maar als een functie. De democratisering had nog een lange weg te gaan.
De Belgische revolutie was mogelijk door het ‘Monsterverbond’ (La Sainte Alliance’) tussen katholieken en
liberalen. De twee opiniegroepen vonden elkaar in hun verzet tegen het autoritaire bewind van de protestantse
koning Willem I. De bizarre coalitie was uiteraard voer voor karikaturisten, die vooral de broosheid van het bestand
en de permanente onderhuidse conflicten op de korrel namen.
Soirée Lamot – Met beelden aan de macht. Politieke en sociale conflicten in spotprenten en affiches.
La Sainte Alliance, spotprent in het liberale antiorangistische
blad Mathieu Laensbergh van 23
juli 1828, met als onderschrift ‘voor – tijdens –
na’ over de toen al dubbelzinnige verhouding
tussen katholieken en liberalen (Atlas van Stolk,
Rotterdam).
Zolang het nieuwe België in zijn bestaan bedreigd werd, vormden de contrarevolutionairen de
gemeenschappelijke vijand van liberalen en katholieken. Het vredesverdrag met Nederland en de definitieve
internationale erkenning van België in 1839 betekende het politieke einde van de contrarevolutionairen. Voortaan
werd het Mechelse politieke leven beheerst door de tegenstelling katholieken – liberalen. In mei 1841 verscheen het
Journal de Malines et de l’arrondissement als het eerste politieke nieuwsblad, maar het al te radicale optreden van
jonge liberalen in dit blad lag aan de basis van de liberale electorale nederlaag in 1842. In de meeste andere steden
bleven de liberalen hun traditioneel geworden antiklerikale koers volgen, maar de Mechelse liberalen hadden de les
geleerd. Zij sloten vanaf 1845 een electorale coalitie met de katholieken. Die waren daartoe bereid omdat zij zich
bedreigd voelden door de wisselende en onvoorspelbare liberale successen en het zekere boven het onzekere
verkozen.
2