Groninger Kerken Groninger Kerken - Stichting Oude Groninger ...

2 Uurwerk met opschrift uit 1835. Foto: Harry Hartsema.
zou al in 1659 zijn gelegd door vervener Adriaan Geerts Wil-
dervanck. De participanten droegen als collatoren zorg voor
de benoeming van predikanten.
De eerste, eenvoudige kerk bestond uit een eenbeukige
dig waren, werden door de Participanten voor elk schip met
zand dat de sluizen passeerde zes stuivers extra passagegeld
geëist ‘ten voordele van de kerke’. Ook de uitbreiding
van de kerk in 1777 gebeurde voor rekening van de Participanten.
Zij zorgden ook voor toezicht op het werk en dat ‘de
materialen zo veel geschieden kan, aan de minst eijschende
worden uijtbesteet, ook de arbeidsloonen bij articulen, of
in het geheel.’ Bij deze verbouwing werd het kerkgebouw vergroot
met drie traveeën naar het noorden. Het interieur werd
verrijkt met onder andere een ‘nieuwe Bank agter in de
nieuws gebouwde kerk, voor kerkvoogden en Dijkrigters.’
In 1835 vonden de werkzaamheden plaats waarvan in de
inleiding sprake is. Op de lage toren werd een achtkantig
opzetstuk geplaatst met daarop een open houten lantaarn
bekroond door peervormige spits. Hierin kwamen een uurwerk
en een klok, gegoten door A.H. van Bergen in Heiligerlee.
Door de kerkvoogden werden de participanten van harte
bedankt ‘voor zulk een geschenk uit den kas onder uw beheer’.
Daarbij werd tevens de deur open gehouden voor nieuwe
verzoeken om bijdragen. De dankbrief van 3 november
1835 besluit met ‘Tevens geene twijffelingen overlatende, dat
van den kant van U Weledelen in den toekomst, alle pogingen
met ons, tot heil en welvaart dezer plaats zullen aangewend
worden.’
Een slotakkoord in de bouwgeschiedenis van de kerk was
in een enkele familie en in het bloeiende dorp Wildervank
bewaard wordt.’
De participanten, verantwoordelijk voor het reilen en zeilen
van de kerk in de eeuwen erna, worden bescheidener herdacht,
enkel in de vorm van het genoemde uurwerk. Vanaf de
tweede helft van de negentiende eeuw, toen de gemeente
steeds meer algemene taken voor haar rekening nam, werd
de organisatie steeds meer een ‘gewoon’ waterschap, sinds
2000 onderdeel van het Waterschap Hunze en Aa.
Bronnen
RHC Groninger Archieven, Toegang 34, Waterschap het
70 ruimte. De ingang werd gevormd door een toren van drie ver- de aanbouw in 1857 van twee traveeën naar het zuiden, waar-
Wildervankster Participanten Verlaat, (1671) 1694 – 1859.
71
diepingen, die echter niet boven de kerk uitstak. In de bovenmee het gebouw zijn huidige kruisvorm kreeg.
T. Tepper, ‘Bestuur: een mengeling van gezagsdragers’, in
ste verdieping was een klokkenstoel. In 1697 werd door de
P. Brood, M. Hillenga en H. van der Veen (red.), 350 Jaar 6 Gedenkteken voor vervener Adriaan Geerts Wildervanck, in 1857
Participanten betaald voor ‘hout voor de kercktoren, daer de Besluit
Veendam en Wildervank (Bedum 2005) 48-52.
aangebracht in de oostgevel van de kerk. Foto: Regnerus Steensma
klock aenhangt.’ Een voorstelling van de oude kerk is te Stichter Adriaan Geerts Wildervanck wordt op veel plaatsen
C.P.J. van der Ploeg, ‘Vijf veenkoloniale kerken uit de 17e
vinden op het middenpaneel van de preekstoel, in of kort na in het dorp geëerd. Een eerste gedenkteken was de gevel-
eeuw’, Publicatiemap Stichting Oude Groninger Kerken 2 Martin Hillenga (m.hillenga@online.nl) is historicus en redac-
1705 vervaardigd naar een ontwerp van Allert Meijer en met steen in de oostwand van de kerk, aangebracht na de laatste
(1978) 33-48.
tiesecretaris van Groninger kerken.
snijwerk van Jan de Rijk.
uitbreiding van 1857, ‘tot eene nagedachtenis aan den eer-
Toen in 1771 onderhoudswerkzaamheden aan de kerk nosten aanlegger dezer aanzienlijke veenstreek, wiens naam
5 Exterieur van de kerk van Wildervank, met de torenopbouw uit 1835, vanuit het westen. Foto: Regnerus Steensma.
3 Het Midden Verlaat met het Verlaatshuis. Foto: Regnerus Steensma.
4 Afbeelding van de kerk van Wildervank op een zegel uit 1693.
Collectie Martin Hillenga.