Nieuwsbrief 40 (pdf) - Sophia

More documents

Recommendations

Info

ecension 48 recensie gender en politiek Vrouwen vertegenwoordigd, Wetstraat gekraakt? Karen Celis & Petra Meier (red.) (2004) Vrouwen vertegenwoordigd, Wetstraat gekraakt? Representativiteit feministisch bekeken. Brussel, Centrum voor Vrouwenstudies, Uitgeverij VUBPress. In de lente van 2003 organiseerde het Centrum voor Vrouwenstudies van de Vrije Universiteit Brussel voor de zesde keer een cyclus Tweespraken. Gedurende vier avonden werden er lezingen gehouden over gender en de representativiteit van onze vertegenwoordigende instellingen. In “Vrouwen vertegenwoordigd, Wetstraat gekraakt? Representativiteit feministisch bekeken” werden de bijdragen gebundeld. De publicatie bevat achtereenvolgens bijdragen van Petra Meier, Monique Leyenaar, Joni Lovenduski en Karen Celis. Interessant is ook dat de drie laatste teksten vergezeld zijn door kritische beschouwingen van respectievelijk Kris Deschouwer, Els Witte en Leen Van Molle. In haar inleiding wijst Petra Meier er op dat de aandacht voor vrouwen en gender in de politiek een sluimerend bestaan heeft gekend tot na de Tweede Wereldoorlog. Vrouwen gaven dan de aanzet om onderzoek te doen naar vrouwen en gender en politiek. Dit onderzoek valt uiteen in drie fasen. Eerst was er aandacht voor vrouwen in het onderzoek naar kiesgedrag, politieke socialisatie en politieke participatie. Dit onderzoek was doorspekt met seksistische mythes die in een tweede fase ontmanteld werden. Bovendien was er in deze fase aandacht voor de Recensie door Katrien Vanhove invloed van structuren en mechanismen die de toegang tot machtscentra voor vrouwen verhinderden. In de derde, meest recente, fase stelde men “het politieke” in vraag. Het besef groeide dat dit doordrongen was van een androcentrische norm en daarom gereconceptualiseerd moest worden. Met deze ontwikkeling in het achterhoofd, wil deze publicatie niet alleen ingaan op de positie van vrouwen in de Belgische politiek. Ook worden recente inzichten van het onderzoeksdomein “gender en politieke vertegenwoordiging” onder de aandacht gebracht. In het eerste hoofdstuk van de hand van Petra Meier wordt het concept “vertegenwoordiging” onder de feministische loep genomen. Meier stelt vast dat vrouwen in onze democratische instellingen ondervertegenwoordigd zijn waardoor de representativiteit op de helling staat. In de wetenschappelijke literatuur gaan twee stromingen in op deze problematiek. Enerzijds is er de Anglo-Amerikaanse stroming die de representativiteit tracht te verhogen door middel van “groepsvertegenwoordiging”. De auteurs uit deze stroming problematiseren de geringe representativiteit van een meerderheidsstelsel. Zulk een stelsel kent zijn oorsprong in het liberale gedachtegoed. In de liberale traditie heeft het begrip “vertegenwoordiging” betrekking op ideeën en belangen zonder rekening te houden met het referentiekader van de drager ervan. De auteurs binnen de Anglo-Amerikaanse stroming vinden dit een gemis. De ver- sophia | n° <strong>40</strong> | 2004 kozenen, veelal uit geprivilegieerde groepen, slagen er in beperkte mate in om de belangen van gemarginaliseerde groepen te vertegenwoordigen. Daarom pleiten deze auteurs voor een vorm van “groepsvertegenwoordiging”. Deze kan gerealiseerd worden door de invoering van een proportioneel kiessysteem, het hertekenen van de grenzen van kiesdistricten, maatregelen nemen die kandidaten uit ondervertegenwoordigde groepen ertoe aanzet politiek actief te zijn, invoering van quota of een systeem van voorbehouden zetels. De zogenaamde Franse stroming houdt een pleidooi voor pariteit binnen de vertegenwoordigende organen. Hun vertrekpunt ligt in het problematiseren van de begrippen “burger” en “gelijkheid”. Aanvankelijk sloeg het begrip “burger” enkel op mannen. Nadien werden ook vrouwen als burgers beschouwd maar de invulling van het concept “burger” werd niet fundamenteel gewijzigd. Hetzelfde geldt voor het gelijkheidsbegrip. Hierbij is er sprake van een gelijkheid op het formele niveau maar in de praktijk is dat niet het geval. Daarom pleiten de Franse auteurs ervoor om deze begrippen een volledig nieuwe invulling te geven. Daarnaast moet in de grondwet erkend worden dat zowel mannen als vrouwen burgers zijn en bijgevolg gelijk. Op die manier wordt ook de basis gelegd voor een gelijke deelname van beide seksen aan de institutionele besluitvorming. Dit pleidooi voor pariteit kan in de praktijk omgezet worden door gebruik te maken een quotum. Beide stromingen hebben eigen invalshoek, vertrekpunt en sterktes en tekortkomingen. Daarom pleit Petra Meier er ook voor om tot een vruchtbare kruisbestuiving te komen tussen de twee visies. Hoe deze er moet of kan uitzien is evenwel nog onduidelijk. Monique Leyenaar werkt in het tweede deel een kiessysteem uit voor de verkiezingen voor het Europees Parlement dat moet
2004 | n° <strong>40</strong> | sophia recension 49 recensie zorgen voor een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen. Daarnaast doet ze ook suggesties met betrekking tot de selectie van kandidaten binnen de politieke partijen. Een vrouwvriendelijk kiessysteem moet voldoen aan 6 kenmerken. Ten eerste moet het beschikken over een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. In een meerderheidsstelsel kan slechts één kandidaat per district verkozen worden. Daarom moeten de kandidaten zich zeer sterk profileren en daartoe zijn vrouwen minder bereid. In een stelsel met evenredige vertegenwoordiging is dit veel minder het geval. Een tweede kenmerk is dat de verkiezing moet plaatsvinden in een nationaal kiesdistrict. Dan is er een groot aantal zetels te verdelen waardoor de lijsten meer uitgebalanceerd zullen zijn. Hierbij merkt Kris Deschouwer op dat ook het aantal zetels dat per partij te begeven valt mee in rekening moet worden genomen omdat dit ook invloed uitoefent op de lijstsamenstelling. In de derde plaats draagt de invoering van een kiesdrempel van 4% bij tot een groter aantal verkozen vrouwen. Een kiesdrempel gaat de versnippering van het politieke landschap tegen en zorgt ervoor dat er per partij meer zitjes te rapen zijn. Met meer zeggenschap in het parlement in het vooruitzicht, zijn partijen sneller geneigd om vrouwen op verkiesbare plaatsen op te stellen. De vierde suggestie van Monique Leyenaar heeft betrekking op de invoering van een systeem van voorkeursstemmen of open lijsten. Dit blijkt de kansen op verkiezing van vrouwen te verhogen. In dit kader merkt Kris Deschouwer op dat een systeem van gesloten lijsten (zonder voorkeursstemmen) gekoppeld aan de rits een paritaire verdeling garandeert. Ten vijfde raadt Leyenaar aan om het geslacht van de kandidaten te vermelden. Dit verhoogt de duidelijkheid voor de kiezers. Tot slot pleit ze voor een beperking van ambtsperioden. Leyenaar stelt vast dat kandidaten meer kans op verkiezing hebben wanneer ze een tweede of een derde keer opkomen. Daarom stelt ze voor om dit aantal te beperken waardoor ook andere, nieuwe kandidaten meer kans krijgen. Naast de suggesties met betrekking tot het kiesstelsel, doet Monique Leyenaar ook aanbevelingen in verband met de selectie van kandidaten door de politieke partijen. Zo komt het in de eerste plaats voordeliger voor vrouwen uit wanneer het selectieproces gecentraliseerd verloopt. Nationale bestuurders van een partij houden rekening met partijgebonden vrouwenorganisaties. Dit gebeurt veel minder op lokaal vlak. Leyenaar raadt in de tweede plaats aan op voorhand een profiel op te stellen van de ideale fractie. Dit structureert het ganse selectieproces en zorgt ervoor dat verborgen en onbewuste vooroordelen achterwege blijven. Ten derde is er het rekruteringsproces. Het lidmaatschap van politieke partijen is in dalende lijn en ook buiten de partij zoekt men kandidaten. Veel vrouwen zullen hier op ingaan indien het dit proces toegankelijk is en transparant. Een laatste belangrijke aspect in de selectie van kandidaten is het toepassen van de rits. Hierbij wordt afwisselend een man en een vrouw op de lijst geplaatst wat de kansen op verkiezing voor vrouwen uiteraard drastisch doet toenemen. Monique Leyenaar beseft dat het niet evident is om zulk een kiessysteem in alle Europese lidstaten te implementeren. Toch groeit het besef dat een stijging van het aantal vrouwen op politieke machtsposities een positief effect heeft op de besluitvorming en het functioneren van de politieke organisatie. In het derde hoofdstuk gaat Joni Lovenduski in op twee overlappende ideeën in verband met de gevolgen van een stijging van het aantal vrouwelijke vertegenwoordigers. Deze twee ideeën zijn de “politics of presence” en “kritische massa”. Het concept van de “politics of presence” houdt in dat er genderverschillen bestaan en dat deze ook op politiek vlak relevant zijn. Vrouwen hebben nu eenmaal andere behoeften en belangen en zij kunnen deze omwille van hun aard het best zelf vertegenwoordigen. Daarom is het waarschijnlijk dat de inhoud van de politieke debatten zal wijzigen bij een grotere aanwezigheid van vrouwen in de wetgevende instellingen. Hier rijst natuurlijk de vraag hoe groot dit vrouwelijk aandeel moet zijn om zulk een wijziging teweeg te brengen. In dit kader komt Lovenduski met het concept “kritische massa” op de proppen. Maar het lijkt Joni Lovenduski erg moeilijk om rond dit beschrijvend concept een theorie op te bouwen. Om alsnog een antwoord te geven op de gerezen vraag naar de gevolgen van een gestegen aantal vrouwelijke mandatarissen, grijpt Lovenduski terug naar het concept “politics of presence”. Ze wil deze “politics of presence” onderzoeken door na te gaan of er veranderingen in waarden, houdingen, stijlen en inhoud zijn nadat er een groter aandeel vrouwen toegang kreeg tot de wetgevende assemblee. Dit heeft Lovenduski getoetst in het Britse Lagerhuis. Op basis van dit onderzoek kon ze concluderen dat een gestegen aandeel vrouwen niet voor radicale veranderingen zorgde maar dat de vrouwen toch op een aantal punten verschilden van hun mannelijke collega’s. In haar reactie merkt Els Witte op dat ook in de Belgische politiek een voorbeeld terug te vinden is waarbij de vrouwelijke politici het verschil maakten. Ze verwijst naar het abortusdebat waarbij vrouwen over de partijpolitieke grenzen heen het eens waren over een liberalisering van de abortuswetgeving. Uiteindelijk is de versoepeling er ook gekomen. Tot slot wijst Lovenduski er op dat onderzoek naar de verschillen die vrouwen veroorzaken nooit los mag gezien worden van de (partij)politieke context
Page 1 and 2: 2004 | n° 40 | sophia sommaire 1 i
Page 3 and 4: 2004 | n° 40 | sophia information
Page 5 and 6: 2004 | n° 40 | sophia information
Page 7 and 8: 2004 | n° 40 | sophia dossier 7 do
Page 9 and 10: 2004 | n° 40 | sophia dossier 9 do
Page 11 and 12: 2004 | n° 40 | sophia dossier 11 d
Page 45 and 46: 2004 | n° 40 | sophia recherche 45
Page 47: 2004 | n° 40 | sophia recherche 47
Page 51 and 52: 2004 | n° 40 | sophia appel 51 opr

Nieuwsbrief 40 (pdf) - Sophia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?