bijlage 1 bij het raamakkoord

Integraal beheerplan Landschap De Liereman 20
Tijdens het pleistoceen (circa 1,8 miljoen tot 10.000 jaar geleden) brak een periode aan die belangrijk
was voor de vorming van het landschap in de Kempen. Tijdens het oud-pleistoceen was
de Noorderkempen een waddenlandschap waarvan de zuidelijke grens van Zandvliet over
Westmalle naar Turnhout en zo verder naar het oosten liep. In het zuiden, ter hoogte van het
huidige waterscheidingsvlak tussen de Maas en het Schelde-Netebekken, lagen schorren waar
voornamelijk klei werd afgezet, de typische Klei van de Kempen. De kleilaag, die weinig erosiegevoelig
was, zorgde voor een hoger liggend gedeelte, daar waar nu de waterscheidingskam
tussen Schelde en Maasbekken ligt.
Aan het eind van het oud-pleistoceen evolueerde het gebied in zijn geheel naar een schorrenlandschap.
De tegenstelling tussen de gemakkelijk erodeerbare wadzanden en de vastere schorrenklei
is de oorzaak van de dalmorfologie ter plaatse.
Ter plaatse, in de omgeving van het Landschap De Liereman, situeerde de zee zich tijdens de
overgang van het plioceen naar het oud-pleistoceen (2,5 tot 1 miljoen jaar BP) op de lijn Turnhout-Arendonk.
Het Landschap De Liereman vormde het grensgebied van land en water. Het
was een slikken- en schorrengebied (zie ook Hermans en Vandermeeren, 1984), waar voornamelijk
klei en in mindere mate zeer fijne, witte zanden (Klei van de Kempen, Formatie van Malle
en Formatie van Weelde) werden afgezet. De klei domineerde in het noordwesten, terwijl het
zuidoosten rijker was aan zand. In de buurt van het Landschap De Liereman mondde echter ook
de Maas-Moezel uit in de zee en zijn er puinkegelafzettingen (Maasgrint) (Haest, 1978). Volgens
de Pidpa gegevens is de afwisseling van zand en klei wel degelijk van groot belang en neemt het
belang van klei naar het zuiden toe sterk af. De belangrijkste kleilagen situeren zich duidelijk ten
noorden van het deelgebied de Liereman (onder meer Turnhouts Vennengebied en domeinbos
Ravels).
Opnieuw ligt het Landschap De Liereman in het grensgebied van twee geologische systemen.
Net ten zuiden van het projectgebied ontbreekt de Formatie van de Kempen en ligt de holocene
deklaag direct op de pliocene en pleistocene zanden.
In de loop van het pleistoceen trok de zee zich verder terug. Het klimaat van de laatste ijstijd, het
weichselglaciaal, zorgde met zijn stormen en koud klimaat voor de aanvoer van löss en fijn zand.
Dit werd vooral vastgehouden door de plantengroei op de rijkere kleigronden en zorgde er voor
een ophogen van het reliëf. Ter hoogte van het deelgebied de Schuurhovenberg vinden we dan
ook hoogtes tot 30 meter en ruggen van ‘lemig zand’. Ter plaatse worden deze eolische sedimenten
benoemd als de Formatie van Gent.
Het deelgebied de Liereman was een permanent natte depressie met weinig plantengroei en de
voortdurende erosie en ijswerking zorgden ervoor dat de lössleem hier verdween. Het aangevoerde
zand wist zich beter te handhaven, maar werd opgeblazen tot lage landduinen die afvoerloze
depressies omsluiten. Zo bekomen we een reeks van depressies, afgewisseld met zones
van landduinen. Het deelgebied de Liereman is de belangrijkste laagte, maar ten noorden van
het deelgebied vinden we het Klein Moddergoor en in het zuiden en oosten van het Landschap
De Liereman zijn er de deelgebieden het Rode Goor, het Groot Moddergoor en de Braekeleer.
In het deelgebied Liereman zijn eigen boringen uitgevoerd (Bastiaens, Deforce & Van den Berghe,
2005, Langohr et al, 2005, Bastiaens, Van der Veken & Van den Berghe (verslag in bijlage
5.2)). Daaruit komen volgende conclusies:
In het hele gebied zijn de dekzanden weggeblazen zodat onder de holocene veenlagen de
Klei van de Kempen senso lato dagzoomt. Ze zijn zichtbaar in een afwisseling van zandlagen
en kleilaagjes (2 tot 10 cm).