bijlage 1 bij het raamakkoord

Integraal beheerplan Landschap De Liereman 40
Van de vijftien onderzochte en bekende natuurgebieden in Vlaanderen scoort het deelgebied de
Liereman het hoogst voor de koolstofwaarden, dus hoger dan een aantal gebieden in de eutrofe
sfeer zoals de natuurgebieden de Kevie of de Oude Leiearm en met een factor 10 hoger dan een
ander heidegebied zoals het Groot Schietveld (392 g/kg tegenover 38 g/kg). Ook voor de stikstofwaarden
haalt het Landschap De Liereman de tweede hoogste waarde en opnieuw veel hoger
dan andere heidegebieden. Bovendien scoort de Liereman ook zeer hoog voor beschikbare
stikstof (vaak veruit de hoogste waarden). Opvallend is echter dat de minerale stikstof bijna uitsluitend
in de vorm van ammonium (NH4-N) beschikbaar is en niet als nitraat (NO3-N), wat afwijkt
van de meeste andere gebieden die een veel meer gemengd beeld geven. Uit deze gegevens
volgt vanzelfsprekend dat de planten veel stikstof opnemen en een relatief grote hoeveelheid
wortelmassa hebben.
Heel anders (en gelukkig) is het gesteld met de fosforwaarden. Hier scoort het Landschap De
Liereman de tweede laagste waarde (490 mg/kg). Bovendien is 89 % van de fosforvoorraad van
organische aard en dus niet beschikbaar voor de planten.
Uit de hoge hoeveelheid stikstof en de lage hoeveelheid fosfor komt een zeer hoge stikstof/fosfor
verhouding naar voor, wat aangeeft dat de vegetatie fosforgelimiteerd is. Dat betekent dat het
voorkomen van laagproductieve vegetaties niet het gevolg zijn van voedselarme omstandigheden
(integendeel), maar vooral van het zeer beperkt voorkomen van (beschikbare) fosfor.
Al deze gegevens zijn zorgelijk en verdienen dus een interpretatie. Waar komen die hoge hoeveelheden
stikstof vandaan? Vier factoren zijn mogelijk van belang:
Depostie uit de lucht: De omgevende landbouwgronden worden intensief bemest
en inwaaiende mest mag dan ook verwacht worden. Daarnaast is er ook de depositie
vanaf grotere afstanden.
Aanvoer via het kwelwater: Het deelgebied de Liereman is een kwelgebied waarvan
het infiltratiegebied in de omgevende landbouwgronden ligt. Stikstof als basisnutriënt
in de bemesting van de landbouwgronden is een mobiel element en spoelt
dus makkelijk mee in de grondwaterstromen. Op die manier komt het ook in de
kwelgebieden.
Aanvoer via oppervlaktewater: De twee belangrijkste beken (Lieremansloop, zijtak
Lieremansloop) door het gebied komen vanuit het landbouwgebied, vanwaar ze
oppervlakkig afspoelend mestwater afvoeren. Bij overstromingen van de betreffende
beken zetten ze ook nutriënten af. Dit effect is zichtbaar in de vegetatiesamenstelling.
Mineralisatie van de strooisellaag: Heide heeft een relatief beperkt beheer en heeft
dus een relatief dikke strooisellaag die mineraliseert. Ook die kan bijdragen tot de
hoge stikstofwaarden.
Daartegenover staan de lage fosforwaarden. Fosfaten komen ook voor in bemesting, maar zijn
veel minder mobiel en zetten zich dus vast in de bodem. Daardoor komen ze niet mee met depositie
uit de lucht en veel minder via het kwelwater. Ze blijven dus steken in het landbouwgebied
(zie ook Ameloot, 2003).
Toch blijft het geheel uiterst zorgelijk. Elke milligram fosfaat die extra in het gebied komt, verbetert
de kansen van de hoge stikstofwaarden en zijn nefast voor de laagproductieve vegetaties.
Het stopzetten van de bemesting in de infiltratiegebieden is dan ook noodzakelijk voor een duurzaam
behoud van de topvegetaties. Hoe meer fosfaat er in de bodem van het landbouwgebied
vastgezet wordt, hoe groter de fractie is die toch meegenomen wordt door het grondwater.