Casco nr. 5 augustus 2012 - FNV Bouw

In dit nummer:
● Bondsvoorzitter John Kerstens
klaar voor Haags avontuur
● Jonge bouwvakkers helpen
kankerpatiënten aan inloophuis
● Bijna alles kan met lichtgewicht
bouwpakket van Sismo
MAGAZINE VOOR LEDEN VAN
JAARGANG 5 | NUMMER 5 | AUGUSTUS 2012 | FNVBOUWENINFRA.NL

eeld Chris Pennarts
Afscheid
Na 33 jaar neemt Peter van der Aa afscheid van FNV Bouw (zie rechtsboven).
In die periode heeft hij zich met hart en ziel en met vele collega’s
ingezet voor diverse magazines van de bond. De laatste tweeënhalf daarvan
hebben wij met Peter samen mogen werken. Een boeiende en vooral
leuke tijd, waarin we veel van hem hebben geleerd. Via deze weg bedanken
we hem daarvoor en wensen Peter al het goeds voor de nabije toekomst!
Charlie Schuurman & Marlous Brand
WEGWIJS
Leden van FNV Bouw & Infra kunnen met vragen of problemen bij hun bond terecht.
Dat kan persoonlijk bij de vakbondscentra en de lokale afdelingen of telefonisch op nummer
0900 368 26 89 (lokaal tarief). Dit nummer is bereikbaar op werkdagen van 8.00 tot
17.30 uur. Zie verder voor servicegegevens pagina 21.
AUGUSTUS 2012
IS ONDERDEEL VAN FNV BOUW
Casco
rubrieken
Inhoud
Laatste puntje...
Een punt stelt niks voor. Behalve als je ‘m
zet achter het laatste woord van de laatste
zin die je schrijft in dienst van FNV Bouw.
Die punt zet ik achter dit stukje. Daarmee
ben ik uitgeschreven voor de bond, na
10.584.627 woorden. Daar doe je 33 jaar
en één maand over, weet ik nu.
Per 1 september komt mijn vakbondsloopbaan
ten einde. Dat betekent nogal iets.
Het was werk. Maar het was veel meer dan
dat. Daarom geeft het een dubbel gevoel om
ermee te stoppen.
Ik heb met veel plezier magazines voor
u gemaakt. Ik heb met talloze leden en
kaderleden van FNV Bouw prettige en
inspirerende contacten gehad. En ik heb fijn
samengewerkt met mijn collega-journalisten
Charlie Schuurman en Marlous Brand. Zij
gaan gewoon door met dit blad, samen met
de nieuwe hoofdredacteur Corine van Renswoude.
Alsof er niets gebeurd is. En zo hoort
het ook. Ik wens hen veel succes. En daar
is-ie dan: ●
Peter van der Aa
(nog net) hoofdredacteur
4 Keet
5 Uitgelicht
8 Branche
10 In beeld
15 Kort bestek
21 Service
26 Bondig
29 Puzzel
30 FNV Voordeel
WEBSITE
Informatie en nieuws: fnvbouweninfra.nl
HOOFDKANTOOR
FNV Bouw & Infra, Postbus 520, 3440 AM
Woerden. Opzegging lidmaatschap schriftelijk
aan dit adres of naar
ledenadministratie@fnvbouw.nl.
3

4
Keet
De schaar erin!
Casco
Kaalgeplukt door de Kunduzcoalitie, goed
geknipt door FNV Bouw & Infra! Onder dat
motto stuurde de bond kort voor de bouwvak
de kapsters Gitte en Anneloes naar een
bouwplaats in Tilburg om de werknemers
een gratis knipbeurt aan te bieden. Het was
een ludieke actie, een knipoog zogezegd,
om nog eens onder de aandacht te brengen
hoe slecht de plannen van de zogenaamde
Kunduzcoalitie uitpakken voor werknemers.
De forenzentaks, de versoepeling van het
ontslagrecht en het schrappen van het
zwaar bevochten pensioenakkoord plukken
de werknemers kaal. De schaar moet in het
Kunduzakkoord, vindt FNV Bouw & Infra.
De bouwvakkers in Tilburg ondersteunen dat
standpunt van de bond en lieten zich graag
door Gitte en Anneloes een vakantiekapsel
aanmeten.
FOTO PIET DEN BLANKEN
Luchtkasteel of werkelijkheid?
In China rijzen de ambities tegenwoordig flink de pan uit, zo lijkt
het althans. Staalconstructiebedrijf Broad Sustainable Building wil
in de stad Changsha namelijk binnen drie maanden tijd een wolkenkrabber
uit de grond stampen. En niet zomaar één. Nee, het moet
ook nog eens het hoogste gebouw ter wereld worden. Sky City, zoals
de toepasselijke naam voor het project luidt, moet tien meter hoger
worden dan de Burj Khalifa in Dubai, die met 828 meter op dit
moment het hoogste gebouw ter wereld is. Daar is destijds vijf jaar
aan gewerkt. Sky City bestaat straks echter compleet uit geprefabriceerde
hoogbouw. Met een dergelijk systeem is eerder al eens een
vijftienlaags bouwwerk neergezet in zes dagen tijd. De plannen liggen
klaar, het wachten is nu nog op een bouwvergunning.
Bouw plat vanwege
Olympische Spelen
In de zomer lagen vanwege de bouwvak veel bouwwerkzaamheden
op hun gat. Zo ook in het West-Vlaamse dorpje Steenkerke. De reden
ervan had echter niets te maken met de vakantieperiode, maar met
een glasvezelkabel. Onder het Belgische gehucht ligt namelijk een
groot glasvezelnetwerk dat in verbinding staat met Londen, de stad
waar dit jaar de Olympische Spelen werden gehouden. Heel televisiekijkend
Europa was tijdens de Spelen dus afhankelijk van de
glasvezelkabel in Steenkerke. Het risico dat bijvoorbeeld een graafmachine
de kabel zou beschadigen was te groot om door te kunnen
gaan met de bouwwerkzaamheden, zo concludeerde de verantwoordelijke
kabelmaatschappij en vervolgens ook de burgemeester. Inmiddels
zijn de bouwwerkzaamheden weer hervat.
FOTO SXC
AUGUSTUS 2012

tekst BDU Uitgevers beeld Irene Wouters/Fotobureau Meulenhof
AUGUSTUS 2012
Casco
Uitgelicht
‘Message in a bottle’ duikt na 54
jaar weer op tijdens restauratie
Vierentwintig jaar was Frans van de Vin, toen hij in 1958 op de
steigers stond hij Huize De Burgh in Eindhoven. Daar, in de nok
van het gebouw, verstopte de jonge bouwvakker een beugelflesje
met foto’s en een brief. Onlangs dook het flesje weer op.
Ooit zou het weer eens tevoorschijn komen,
wist Frans van de Vin. De vraag was alleen
wanneer. Nu, 54 jaar na dato was het
moment daar. Twee timmerlieden van aannemersbedrijf
Nico de Bont uit Vught waren
nietsvermoedend bezig met een grote restauratiebeurt
aan Huize De Burgh, toen ze
bovenin de toren een flesje zagen hangen.
Nadat ze het glas stuksloegen, rolde er een
brief uit het flesje, verpakt in een blaadje
van de Sint Willibrordus-scheurkalender.
Deze verklapte dat het flesje er in de week
van 20 tot 26 april 1958 was opgehangen.
De brief was ondertekend door ene Frans
van de Vin. In zwierig handschrift stond
beschreven dat de ‘moeder provinciaal van
In deze rubriek belicht Casco bijzondere
mensen en projecten uit de sector.
Heeft u een tip voor de redactie?
Laat het ons weten via casco@bdu.nl.
de orde St. Jozef’ de opdrachtgever was van
de restauratiewerkzaamheden die er toen
werden uitgevoerd. Ook was uit het schrijven
op te maken dat de firma Huijbrechts
uit Eindhoven het werk uitvoerde. De meest
opmerkelijke passage in de brief gaat echter
over de toestand van de wereld: ‘Het hoogtepunt
is de ruimtevaart naar de maan, waarmee
binnen enkele jaren proeven worden
genomen. Verder is er niet veel nieuws’, zo
citeert het Eindhovens Dagblad uit de brief.
Frans van de Vin bleek de oud-directeur van
het gelijknamige ramen- en kozijnenbedrijf
uit Heeze te zijn, dat nu door zijn twee
zoons gerund wordt. Onlangs maakte hij
kennis met de bouwvakkers die zijn flesje
vonden. Hij vertelde ze dat het in die tijd
gebruikelijk was om, vooral bij de bouw van
kerken, de bouwtekeningen in een koker te
plaatsen en deze te verstoppen in pilaren of
in de fundering. Van de Vin: “Ik dacht, dat
doe ik ook.” Hij heeft echter heel wat capriolen
uit moeten halen om in de nok te geraken.
Hoe hij er precies gekomen is weet hij
niet meer. “Steigers zoals we die nu kennen,
waren er niet. Toen de leien tijdelijk van het
dak waren gehaald, ben ik er denk ik met
een ladder, via de buitenkant, naartoe geklommen.
Ik heb het bijna nooit aan iemand
verteld. Alleen mijn eigen gezinsleden wisten
ervan.” Tijdens deze restauratie werden
de leien eveneens tijdelijk verwijderd om het
houtwerk te kunnen inspecteren. Zodoende
werd het flesje ontdekt. ●
5

Interview
tekst Peter van der Aa beeld Martin de Bouter
Voorzitter John Kerstens van FNV Bouw wordt Kamerlid voor de PvdA
‘Ik ga proberen de band tussen de
partij en de vakbond aan te halen’
Vrijdag 1 juni 2012. Voorzitter John Kerstens van FNV Bouw zal er nog vaak aan terugdenken. Op die
tweede dag van de jaarvergadering van de bondsraad werd zijn zoon Evan geboren. En hij kreeg een
telefoontje dat zijn leven een ingrijpende wending zou geven.
Beller was Hans Spekman, de voorzitter van
de Partij van de Arbeid. Of John eens na zou
willen denken over een plaats op de kandidatenlijst
voor de Tweede Kamer. Kerstens
dacht na en stemde in. Op 12 september,
de dag van de verkiezingen, staat hij op een
eervolle tiende plek op de lijst voor de PvdA.
Dan wordt hij parlementariër en legt hij het
voorzitterschap van FNV Bouw neer.
Hectische tijd
John Kerstens heeft een hectische tijd achter
de rug. Na de ruzie vorig jaar binnen
de FNV over het Pensioenakkoord, kwam
de vernieuwing van de vakbeweging in een
stroomversnelling. In beide kwesties speelde
hij een hoofdrol. Tot op het laatste moment
schreef hij mee aan de teksten die op de
cruciale datum 23 juni tijdens een speciaal
FNV-congres werden voorgelegd aan de voorzitters
van de bonden. Op een paar na zetten
die hun handtekening. Daarmee was een
belangrijke hobbel genomen op weg naar,
wat voorlopig heet, De VakBeweging.
Grote uitdagingen
“In plaats van de laatste stap naar het ravijn
te nemen, zijn we net op tijd omgedraaid
en hebben we een stap gezet naar vernieuwing”,
zegt Kerstens. “Dat betekent gelukkig
dat ik geen zinkend schip verlaat. Maar
voor geruststellend achteroverleunen is ook
geen aanleiding. Met andere woorden: het
is niet hopeloos maar aan de andere kant
ook allerminst vanzelfsprekend dat het nu
goed komt. Er moet nog veel gebeuren. Over
6
Casco
de noodzaak van vernieuwing zijn we het
allemaal wel eens. Nu moeten we ook laten
zien dat we het willen en kunnen. Wat nodig
is, is een inspirerend verhaal. We moeten
in de vakbeweging eindelijk weer toekomen
aan de vraag waartoe we op aarde zijn. We
staan voor grote uitdagingen. Er komen
hervormingen aan in de arbeidsmarkt, de
woningmarkt en de zorg. Daarbij moet de
vakbeweging vooroplopen. De politiek heeft
het afgelopen jaar genadeloos misbruik gemaakt
van het feit dat de FNV op zijn kont
lag. Neem het Pensioenakkoord, waarover de
meningen zo verdeeld waren binnen de FNVgelederen.
Zelfs de grootste tegenstanders
zouden het nu omarmen als ze zien wat de
politiek ervan heeft gemaakt. Dat mogen we
niet opnieuw laten gebeuren. Daarom moet
het weer over de inhoud gaan, veel méér dan
over de structuur. We hebben te veel tijd
verspild met gesteggel over wie wat te zeggen
heeft en waarom.”
Concrete dingen
Kerstens had zelf een groot aandeel kunnen
hebben in het vervolg van het vernieuwingsverhaal.
Kwartiermaakster Jetta Klijnsma,
die het pad effende voor De VakBeweging,
polste hem als voorzitter van de nieuwe
organisatie én van de FNV tijdens de transitieperiode,
waarvoor een jaar is uitgetrokken.
“Maar”, zegt Kerstens, “ik voorzag
een nieuwe tijd van praten, bemiddelen en
kleine stapjes nemen. Daar ben ik nu al een
paar jaar mee bezig. Ik heb er behoefte aan
om me weer met concrete dingen voor de
AUGUSTUS 2012

mensen bezig te houden. Wat niet wil zeggen
dat ik niet bereid ben me er in de toekomst
vanaf de zijlijn nog eens tegenaan te
bemoeien als dat nodig is.”
Meer belangen
Van de vakbeweging naar de politiek.
Kerstens ziet parallellen als het gaat om het
behartigen van belangen van mensen. Maar
ook verschillen: bij het maken van afwegingen
heb je in de Tweede Kamer met méér
belangen te maken dan bij de vakbeweging,
die vooral pal moet staan voor haar eigen
achterban. Dat zal wennen zijn.
Kerstens kwam aan het begin van de zomer,
zoals dat heet ‘met stip’, binnen op de kandidatenlijst
van de PvdA. In september gaat
AUGUSTUS 2012
het Haagse avontuur echt beginnen. Eerst
met de verkiezingen en de vraag welk mandaat
de PvdA van de kiezers krijgt. Dan het
debat binnen de fractie over de verdeling
van de portefeuilles en daarna de kabinetsformatie.
Benaderbaar blijven
Hoe begint Kerstens aan zijn nieuwe loopbaan?
“Vermoedelijk zoals alle nieuwe parlementariërs”,
zegt hij, “met het voornemen
om me niet te laten opsluiten op die vierkante
kilometer in Den Haag. Ik wil me laten
zien in het land. Ik wil dáár komen waar de
PvdA hoort te zijn, waar de mensen de partij
verwachten. Ik wil zichtbaar zijn en benaderbaar
blijven. Wat ik zeker ga proberen is
Casco
Interview
de band tussen de partij en de vakbeweging
aan te halen. Het moet weer normaal worden
dat Kamerleden even contact leggen met de
bonden als er iets speelt op hun terrein. Dat
is de laatste tijd te dikwijls niet gebeurd.”
Wat dat betreft, denkt Kerstens dat hij op
een goed moment de fractie binnenkomt.
Hij vertelt dat hij met lede ogen heeft gezien
hoe de PvdA zich de afgelopen jaren
verwijderde van haar achterban. “Ze hebben
een hoop laten liggen en daarmee heeft de
partij veel krediet verspeeld. Gelukkig zie ik
nieuwe krachten die er volop mee bezig zijn
de partij weer op de goede koers te krijgen.
Dat zijn gelijkgestemden. Daar wil ik mee in
zee.”
Het grote geld
Kerstens heeft er duidelijk zin in. Hij hoopt
alleen niet dat mensen in de vakbeweging
denken: ‘daar gaat er weer een naar Den
Haag; daar gaat er weer een voor het grote
geld’. Hij zegt: “Ik ben niet vies van geld
maar het is nooit een drijfveer geweest in
mijn leven. Ik ben de laatste jaren veelvuldig
in het nieuws geweest vanwege mijn
voortrekkersrol in de FNV en dat heeft ertoe
geleid dat ik meerdere aanbiedingen heb
gekregen voor andere functies. Daar waren
er ook bij waarmee ik groot geld had kunnen
verdienen, maar dat heb ik niet gedaan. Het
sóórt werk dat ik doe vind ik belangrijker
dan wat het in materiële zin oplevert.”
Verschil maken
De politiek, zegt hij ten slotte, was niet zijn
jongensdroom. Werken bij de vakbond was
dat wel. Nu hij dan toch de politiek ingaat,
zal hij de achterban die hij achterlaat niet
vergeten. “Ik wil herkenbaar blijven voor de
leden van de vakbeweging. We staan aan de
vooravond van ingrijpende hervormingen.
Ik ga ervoor knokken op al die punten voor
gewone mensen het verschil te maken. Het
liefst natuurlijk tussen verschrikkelijk slecht
zonder en fantastisch dankzij mijn bemoeienis.
Zit dat er niet in, dan kies ik er liever
voor om vuile handen te maken om toch iets
fatsoenlijks voor elkaar te boksen, dan dat
ik met schone maar lege handen aan de zijkant
sta te klagen dat het niet fantastisch is
geworden. Dat moeten anderen maar doen.
Ik niet.” ●
7

Branche
Driekwart materialen
voldoet niet aan regels
Driekwart van de bezochte bedrijven in de bouwmaterialenindustrie
houdt zich niet aan alle regels voor
gezond en veilig werken. Dat blijkt uit controles van
de Inspectie SZW vorig jaar bij fabrikanten van onder
meer betonmortel, betonproducten, bakstenen, dakpannen
en tegels. De Inspectie gaat dit jaar opnieuw
controleren op de arbeidsomstandigheden. Daarbij
komen vooral de bedrijven aan bod die toen niet bleken
te voldoen. Overtreders kunnen rekenen op stillegging
van werkzaamheden en boetes.
Smalle vrachtwagen
geeft ruimte op de weg
Een doorsnee vrachtwagen is 2,50 meter breed.
Als deze vrachtwagens bij werk aan de weg over de
vluchtstrook moeten rijden, betekent dit dat er in verband
met de veiligheid een rijstrook moet worden afgesloten.
Rijkswaterstaat eist namelijk minimaal 1,10
meter vrije ruimte vanaf de kantstreep. Om onnodige
overlast te voorkomen liet Vioss, verhuurder van onder
meer tijdelijke verkeersregelinstallaties en signaleringssystemen,
een smalle trekker-opleggercombinatie
bouwen van 2 meter breed. Deze SmaVi (Smalle
Vioss) werkt efficiënter doordat er gewoon overdag en
doordeweeks kan worden gewerkt. De werkzaamheden
in de avond, weekend en nacht kunnen dan weer
tot een minimum worden beperkt. Een vuilniswagen
stond model voor de trekker. De oplegger kan maximaal
een last van 22 ton vervoeren, het totale gewicht
van de combinatie is 44 ton. De kraan van Palfinger
heeft een capaciteit van 40 tonmeter, die nodig is om
onder meer een aggregaat voor tijdelijke rijbaanverlichting
langs de weg te zetten. FOTO VIOSS
8
Casco
Bouwsector
voorkomt
ongevallen in
de toekomst
De geschatte arbeidskosten
van de
arbeidsongevallen in
de bouw zijn de laatste
jaren gemiddeld
65 miljoen euro per
jaar. Daar komen de
kosten voor procesverstoring
en materiële
schade nog bij.
Werkgevers- en werknemersorganisaties
in de bouwnijverheid
hebben nu de handen
ineengeslagen om
een volgende stap te
maken waarmee ongevallen
in de toekomst
worden voorkomen.
Ze hebben Arbouw
opdracht gegeven een
registratieinstrument
te ontwikkelen waarmee
ondernemingen
de veiligheid kunnen
verbeteren.
Het instrument zal
nog dit jaar kosteloos
aan alle bedrijven in
de bouwnijverheid
worden aangeboden.
Kerngedachte achter
het instrument is dat
men van elk (bijna-)
ongeval kan leren.
Door deze op een
eenduidige manier te
registreren en analyseren
kan herhaling
in de toekomst worden
voorkomen. Het
nieuwe instrument
wordt een praktisch
digitaal hulpmiddel.
Tijdelijk geluidsscherm
Een tijdelijke en effectieve oplossing om geluidsgolven
óp de bouwplaats te houden. Dat is de Acoustic
Barrier van Heras. Voor geluidwering, bijvoorbeeld
in de heifase van een project, worden nu nog vaak
containers geplaatst. De Acoustic Barrier is tot circa
25 procent goedkoper en bespaart ruimte: de panelen
worden aan het al aanwezige bouwhek gemonteerd.
Zie voor meer informatie: heras.com. FOTO HERAS
Draait u al ‘nieuw’?
In de bouw worden grote hoeveelheden brandstof
verbruikt. Dit zorgt voor hoge kosten en voor veel
milieuvervuiling. Door de bouwmachines slimmer te
bedienen kan tot wel 10 procent worden bespaard op
de brandstofkosten. Dit noemen de BMWT en Natuur
& Milieu Het Nieuwe Draaien. Voor de gehele branche
is dat een winst van circa 200 miljoen per jaar. Het
nieuwe draaien levert daarmee direct financieel voordeel
op. Volker Wessels, BAM, Mourik, Strukton, Van
der Weerd en Grafhorst gaan bij wijze van pilot het
nieuwe draaien toepassen op hun bouwmachines.
Materialen bij de hand
Wienerberger presenteert de vernieuwde Building Box.
Deze handzame cassettebox met zes waaiers toont
het complete assortiment keramische bouwmaterialen
voor gevel en dak. De waaiers geven aannemers
en bouwkundige adviesbureaus een duidelijk totaaloverzicht,
zodat zij samen met hun opdrachtgevers
vrij kunnen combineren. De box bevat naast een
dakpanwaaier en een raamdorpelwaaier de bekende
baksteenwaaiers, voorzien van alle technische specificaties.
Zowel voor handvorm, vormbak, strengpers en
wasserstrich gevelbakstenen. De Building Box is gratis
aan te vragen via info.nl@wienerberger.com.
AUGUSTUS 2012

Online verfadvies
De staat waarin de ramen en deuren van
een woning verkeren, bepaalt voor een groot
deel het aangezicht van een woning. Het
is daarom van groot belang dat ze op een
juiste manier afgewerkt en onderhouden
worden. Doorwin heeft daarom in samenwerking
met verfleverancier PPG/Sigma een
verftechnisch advies opgesteld. Hierin doet
het bedrijf aanbevelingen over de wijze van
afwerking en onderhoud in de deurenfabriek
en op de bouwplaats. Het advies wordt
gegeven per concept (I, II of III) en per afwerkingsvorm
(dekkend of transparant). De
concepten zijn branchebrede richtlijnen die
staan voor de drie vormen van compleetheid
waarin buitendeuren kunnen worden afgeleverd.
Daarnaast wordt er een ‘algemeen
advies’ en een advies ‘zorg en afwerking’
gegeven. Zie voor meer informatie: kegro.nl/
Verftechnische_adviezen.html.
AUGUSTUS 2012
Branche
Renovatiesysteem zorgt voor veilige gevels
Spouwankers kunnen in de loop der tijd
minder sterk en stabiel worden, door corrosie
of onvoldoende of zelfs gebrekkige
plaatsing. Een spontane stenenregen van
loslatende buitenspouwbladen kan het
gevolg zijn. Met het Facamax-renovatiespouwankersysteem
worden de bestaande
buiten- en binnenspouwbladen opnieuw
aan elkaar verankerd. Ditmaal met een metalen
anker, dat volledig is omsloten door
kunststof. Hierdoor behoren corrosieproblemen
tot het verleden. De plug heeft twee
spreidzones, één voor in het binnenblad
en één ter hoogte van het buitenblad. Het
systeem wordt gemonteerd zonder gebruik
van specialistische gereedschappen, installatietechnieken
of incourante boormaten.
Het renovatiesysteem is geschikt voor alle
steenachtige materialen en zorgt voor een
spanningsvrije verankering met zeer hoge
Voor langdurig en afwisselend werk zijn wij op zoek naar
STELLEURS
Ben jij de ogen en oren van de uitvoerder? En beschik je over eigen
vervoer? Regiebouw zoekt voor gerenommeerde aannemers naar
vaklieden voor verantwoordelijk werk. Vakkrachten hebben bij
Regiebouw een volledig bouwpensioen.
meer vacatures vind je op www.regiebouw.nl/fnv
Regio West: 071-4081144 | Regio Zuid: 040-2908178 | Kader: 071-4090797
Casco
sterktewaarden op zowel druk als trek. Het
systeem wordt geplaatst in de volle steen of
in lintvoegen van voldoende harde kwaliteit.
Bij plaatsing in de lintvoeg is het kleine
boorgat met mortel onzichtbaar af te werken.
Zie voor meer informatie: borgh.net.
FOTO BORGH
ACTUELE VACATURES
UITVOERDER ONDERHOUD
Regio: Midden-Nederland
WERKVOORBEREIDER
Regio: Leiden-Bollenstreek
STELPLOEG
Regio: Gouda
RUWBOUW SPECIALIST
Regio: Haaglanden-Delfland
MODERNE TIMMERMAN
Regio: Leiden-Haarlem
MONTAGE/AFBOUW TIMMERMAN
Regio: Eindhoven
TIMMERMAN/MAATVOERDER
Regio: Brabant - Utrecht - Gelderland
9

10
In beeld
Casco
beeld Martin de Bouter
AUGUSTUS 2012

AUGUSTUS 2012
Casco
In beeld
Nog steeds
niet klaar
Het beroemdste meesterwerk van de Catalaanse
architect Antoni Gaudí (1852-1926)
is de Sagrada Familia, de monumentale
basiliek in Barcelona. In 1882 werd begonnen
met de bouw die nu, 130 jaar later, nog
altijd niet is voltooid. Voor de toeristen is
dat geen bezwaar of misschien juist wel een
extra attractie. De basiliek in aanbouw is de
grootste trekpleister van Barcelona en wordt
massaal bezocht. ●
11

Reportage
Vakopleidingsinstellingen ondersteunen ambitieus initiatief
tekst Peter van der Aa beeld Topshots
Dankzij (jonge) vrijwilligers krijgt
Zevenaar inloophuis voor zieken
Met giften en schenkingen maar vooral door de inzet van vrijwilligers, krijgt Zevenaar een inloophuis
voor kankerpatiënten. “De betrokkenheid is hartverwarmend”, zegt ‘bouwpastoor’ Arend Timmerman
over de jongeren van de bouw-, schilders- en techniekopleiding die er enthousiast aan werken.
De ene dag zijn het er vier; een dag later
kunnen het er ook zomaar veertien zijn.
Jonge bouwvakkers die samenwerken voor
het goede doel. En al doende kennis vergaren
en ervaring opdoen in het vak dat ze
straks professioneel gaan uitoefenen. “Wat
je op school leert, kun je hier in de praktijk
brengen. Je werkt heel zelfstandig en bedenkt
zelf oplossingen voor de problemen
die je tegenkomt”, zegt Bart Zweers (19) uit
12
Casco
Zeddam als hij even de gipswand die hij aan
het maken is in de steek laat voor een boterham
en koffie.
Ambities
Het begon allemaal met een oncoloog van
het plaatselijke ziekenhuis die met pensioen
ging. Als afscheidscadeau gaven zijn collega’s
hem een stichting met zijn naam: de
Jan Braamstichting. Met als doel het leven
van kankerpatiënten te veraangenamen.
Aanvankelijk werden de wachtruimtes in het
ziekenhuis wat verfraaid en kwam er betere
koffie. Het geld daarvoor kwam uit bonussen
van de farmaceutische industrie. Maar al
snel reikten de ambities verder. Veel verder.
“Het idee ontstond om een inloophuis voor
kankerpatiënten te realiseren”, vertelt Arend
Timmerman, die zichzelf voorstelt als ‘de
bouwpastoor’. De gepensioneerde regiobe-
AUGUSTUS 2012

stuurder van FNV Bouw werd een paar jaar
geleden gevraagd als penningmeester van
de Jan Braamstichting. “Op een prachtlocatie
stelde de gemeente een flink pand ter
beschikking en het idee was dat we dat met
drie handige vrijwilligers een beetje zouden
opkalefateren.”
Vernieuw de binnenboel
Maar eenmaal begonnen, kwam er meer
hulp. En er kwamen meer plannen. Een
ontwerpster en een architect bemoeiden
zich ermee. En deden voorstellen die verder
gingen dan een opknapbeurt en letterlijk
betekenden: strip de hele handel, laat alleen
de buitenwanden van het huis staan en
vernieuw de binnenboel. Een uitdaging die
het vermogen van drie vrijwilligers behoorlijk
te boven ging, tenminste als het werk geen
tienjarenplan mocht worden. Arend Timmerman
kreeg een idee. “Uit mijn tijd bij de
bond kende ik Hein Polinder nog, de directeur
van de Schilder^sCOOL in Zutphen. Ik
belde hem op met de vraag of zijn leerlingen
niet iets voor ons konden betekenen. Hij zag
dat meteen zitten en maakte op zijn beurt
de directeuren van andere vakopleidingsinstellingen
enthousiast. En zo kwam er in no
time een hele bouwploeg beschikbaar van
jongens die in het kader van hun opleiding
niet geplaatst waren bij een bedrijf.”
Mooi werk; prima doel
Jonge timmerlieden, schilders, stukadoors,
elektriciens en loodgieters meldden zich en
gingen geestdriftig aan de slag onder aan-
AUGUSTUS 2012
voering van Willy Wichers, kaderlid van FNV
Bouw en gepensioneerd leermeester stukadoor.
De jongeren vinden het een prachtklus.
Bert Zweers bijvoorbeeld, is vrijwel
klaar met zijn opleiding maar hij peinst er
niet over zijn hamer in Zevenaar neer te leggen.
“Het is mooi werk en een prima doel.
Ik blijf gewoon als vrijwilliger doorwerken tot
het project klaar is.” Dat geldt ook voor zijn
collega Michael Bloemen (17) uit Wehl. Hij
stopte onlangs met zijn opleiding, maar niet
met het inloophuis in wording. “Ik werk hier
al sinds april en ik leer hartstikke veel”, zegt
hij. “Ik blijf zolang het nodig is.”
Verantwoordelijk werk
Volgens de planning is dat nog tot novem-
Casco
Het inloophuis in wording: een flinke woning op een prachtige plek in Zevenaar
Reportage
ber, vertelt Arend Timmerman tijdens een
rondleiding door het huis waarin al veel
is gebeurd maar waar nog veel meer moet
gebeuren. Er is dan in totaal bijna een jaar
aan gewerkt. Hij laat de ruimten zien die
straks ter beschikking komen van de kankerpatiënten:
een huiskamer en een keuken,
een schilderkamer, een stiltekamer, een yogaruimte,
een kantoortje en een opvangplek
voor kinderen. Veel materialen en attributen
zijn geschonken door sponsors, zoals de
verf, de verlichting, de dakramen, de beveiligingsinstallatie
en de verwarming. En ook
de tuin is al geadopteerd door een bedrijf
dat de buitenboel gaat opknappen. “Hartverwarmend,
al die steun”, zegt Timmerman.
Intussen zijn er ook al 23 gastvrouwen
opgeleid die het inloophuis straks gaan bemensen.
Ook dat zijn vrijwilligers, maar ze
moeten terdege worden voorbereid op hun
taak. Het omgaan met zieken en de zorg
voor het inloophuis is verantwoordelijk werk.
Warme plek
Met het Braamhuis, zoals het inloophuis
gaat heten, heeft Zevenaar dus nog voor de
winter een ontmoetingsplek voor iedereen
die met kanker te maken heeft. Maar waar
de mens centraal staat en niet de ziekte.
De deur staat open voor mensen die kanker
hebben of hadden, maar ook voor familieleden,
vrienden en zorgverleners. Het wordt
een warme plek voor lotgenotencontact, informatie
en een divers aanbod aan activiteiten.
Met dank aan de vrijwilligers die er dan
vele honderden uren aan hebben gewerkt. ●
13

KOM SAMEN NAAR EEN PENSIOENBIJEENKOMST
HOE ZIT HET EIGENLIJK MET MIJN PENSIOEN?
Wat krijg ik eigenlijk als ik met pensioen ga? Wat gebeurt er
bijvoorbeeld met mijn pensioen als ik ga trouwen, kinderen
krijg, ga scheiden of werkloos word? Over pensioenen
bestaan veel onduidelijkheden. Daarom organiseren wij
voor u en uw partner een pensioenbijeenkomst.
WAT STAAT ER OP HET PROGRAMMA?
Tijdens deze bijeenkomst willen wij u zo goed mogelijk
informeren over uw pensioen, zodat u straks niet voor
verrassingen komt te staan. Daarnaast krijgt u de kans om
met een medewerker van FNV Bouw te praten over uw eigen
situatie. Ook zal er een adviseur van Loyalis aanwezig zijn,
die zal ingaan op wat u nog extra kunt regelen voor uw
pensioen.
HEBT U NOG VRAGEN, OF WILT U ZICH OPGEVEN?
Kijk dan op onze website fnvbouw.nl en geef u op voor
één van de bijeenkomsten! Of bel ons op 0900 368 26 89
(op werkdagen van 8.00 – 17.30 uur).
De bijeenkomsten zijn bedoeld voor leden tot 55 jaar.
15 SEPTEMBER 2012
(regio Oost)
Beekbergen
29 SEPTEMBER 2012
(regio Noord)
Marum
6 OKTOBER 2012
(regio Noordwest)
Woerden
20 OKTOBER 2012
(regio Zuidoost)
Veldhoven
3 NOVEMBER 2012
(regio Zuidwest)
Zevenbergen
Alle bijeenkomsten
beginnen om 10.00 uur
de zaal is open vanaf
09.30 uur.
Eindtijd:
12.30 – 13.00 uur.

Bouwbedrijven zien het somber in
Steeds meer bouwbedrijven komen in de problemen doordat er steeds minder opdrachten
worden verstrekt. Zes op de tien ondernemingen in de burgerlijke en utiliteitsbouw
had in mei te weinig orders. Dat is een absoluut dieptepunt, zo blijkt uit cijfers van
het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB). De gegevens werden verzameld
bij een conjunctuurmeting onder meer dan vierhonderd hoofdaannemingsbedrijven
met meer dan tien werknemers. Vier op de tien bouwwerkgevers verwachten
een daling van het aantal medewerkers in hun bedrijf. En bijna niemand denkt de komende
tijd personeel aan te zullen nemen. In de grond-, weg- en waterbouw heeft 28
procent van de bedrijven te weinig orders en denkt een op de vijf bedrijven personeel
te moeten laten gaan.
Extra controles en forse boetes in bouw
AUGUSTUS 2012
De Inspectie SZW, de vroegere
Arbeidsinspectie, gaat
met een lik-op-stukbeleid
proberen de veiligheid in de
bouw te bevorderen. Vanaf
1 september wordt extra
gecontroleerd op arbeidsomstandigheden.
Als een bouwvakker
te zwaar werk moet
doen wordt er niet meer
gewaarschuwd maar meteen
een forse boete opgelegd.
Volgens de inspectie is bijna
de helft van het ziekteverzuim
te wijten aan lichamelijke
belasting.
FOTO ANP
VolkerWessels hanteert de botte bijl
VolkerWessels moet bijdragen aan een fatsoenlijk sociaal plan voor mensen die
wegens reorganisaties weg moeten bij haar werkmaatschappijen. FNV Bouw & Infra
heeft daarover met het concern overlegd maar dat leverde geen overeenstemming
op. De bond organiseert nu een handtekeningenactie onder de werknemers. Het
gaat slecht met de bouw en ook onderdelen van VolkerWessels lijden daaronder
en moeten reorganiseren. Maar daarbij wordt de botte bijl gehanteerd: er worden
te lage ontslagvergoedingen aangeboden, er wordt te weinig informatie verstrekt
en ondernemingsraden worden onder druk gezet om een sociaal plan af te sluiten.
Daarbij worden de bonden soms buiten de deur gehouden. De werkmaatschappijen
zouden te weinig geld hebben voor een goede regeling. FNV Bouw & Infra wijst
erop dat de werkmaatschappijen hun winst afdragen aan het concern. En dat heeft
vorig jaar 81 miljoen euro winst gemaakt. Er is geen enkele aanleiding om niet fatsoenlijk
om te gaan met mensen die nu af moeten haken, vindt de bond.
Casco
Kort bestek
Veiligheid is niet
goed geregeld bij
bouwprojecten
“De verantwoordelijkheid voor de veiligheid
bij bouwprojecten is volkomen
onduidelijk. Er moet veel beter worden
samengewerkt en gecoördineerd.” Dat
zegt voorzitter John Kerstens van FNV
Bouw & Infra naar aanleiding van het
rapport van de Onderzoeksraad voor
de Veiligheid over het ongeluk in de
Grolschveste. De Raad stelt vast dat bij
het in aanbouw zijnde stadion van FC
Twente in Enschede onduidelijk was
wie verantwoordelijk was voor de veiligheid.
Op 7 juli van vorig jaar stortte een
deel van het stadion in, waarbij twee
bouwvakkers omkwamen en er negen
zwaargewond raakten. Kerstens constateert
dat in dit geval dezelfde conclusie
wordt getrokken als onlangs over het
ongeval in de B-tower in Rotterdam dat
in 2010 plaatsvond. “Dat is zorgwekkend.
Beter samenwerken is een eerste
vereiste. Een bouwvakker heeft zijn
eigen verantwoordelijkheid, maar hij
moet er ook van op aan kunnen dat zijn
veiligheid op alle mogelijke manieren
is gewaarborgd. Dat is nu onmogelijk
en daarom moet de inrichting van de
bouwketen fundamenteel veranderen.”
FOTO ANP
15

18
Reportage
Casco
tekst Charlie Schuurman beeld Topshots
Met lichtgewicht, prefab bouwpakket van Sismo is bijna alles mogelijk
‘Mensen staan raar te kijken als je met
een complete muur de trap oploopt’
Op het eerste gezicht is de bouwplaats midden in het centrum van Zaandam er één als alle anderen.
Toch heb je al snel het gevoel dat er iets ontbreekt. En verrek. Als je een tijdje goed kijkt, zie je dat
de steigers ontbreken. Daarnaast valt er geen bouwkraan te ontwaren om bijvoorbeeld zware, prefab
wanddelen op hun plek te zetten. Het cement voor de wanden kan natuurlijk gestort worden, maar ook
van enige bekisting lijkt hier geen sprake.
AUGUSTUS 2012

Hoe langer je naar de bouwplaats kijkt, des te
meer vragen zich aandienen. Helemaal als één
vakman in z’n uppie een complete muur optilt.
Alle antwoorden zitten verscholen in het nieuw
soort bouwsysteem waarmee hier gewerkt
wordt: Sismo. Alhoewel, nieuw is het niet. “In
het buitenland wordt er al 27 jaar lang mee
gewerkt en worden er de meest opzienbarende
gebouwen mee vervaardigd”, vertelt ingenieur
Remco Joukes. De introductie op de conservatieve
Nederlandse markt verliep destijds niet
zo goed en dus trok Sismo zich hier terug. Nu
het systeem zich in het buitenland bewezen
heeft en bouwers mede vanwege de crisis op
zoek moeten naar goedkopere en snellere manieren
om te bouwen, doet het van oorsprong
Belgische bedrijf een nieuwe poging. Maar hoe
werkt het eigenlijk?
Geïsoleerde muur
Joukes: “Welnu, Sismo is feitelijk een driedimensionaal
raster dat is gemaakt van gegalvaniseerd
staaldraad. Aan de buitenkant ervan
worden invulpanelen aangebracht. Meestal gaat
het om eps- of mineraalplaten, maar het kunnen
ook andere materialen zijn. Dat ligt aan de
functie van de wand en welke isolatie gewenst
is. Als de platen zijn aangebracht, wordt het
rooster een gesloten structuur met daarbinnen
een ruimte waar beton in gestort wordt (zie
foto rechts boven). Het staaldraadraster houdt
deze ‘bekisting’ bij elkaar en zorgt ervoor dat
er gemakkelijk bewapeningsstaven in verwerkt
kunnen worden, welke voor meer stevigheid
Het verbinden van de elementen gebeurt met tang en krammen
AUGUSTUS 2012
zorgen.” Eenmaal uitgehard heb je dus een
wand met aan weerskanten isolatie. Die hoeft
dus niet meer achteraf aangebracht te worden,
wat een hoop werk scheelt. De wand is
tevens direct klaar voor afwerking, waarbij
het raster ook nog eens als ankering dient
voor vrijwel alle soorten afwerkingsmateriaal.
Doordat de combinatie van staaldraad en isolatiemateriaal
niet veel weegt, zo tussen de
2 en 7 kilo per module, kan een bouwvakker
de delen gemakkelijk tillen. Een dure kraan
huren voor het plaatsen van zware prefab
wandelementen is dus niet nodig. Datzelfde
geldt voor het aanbrengen van bekisting.
Eigenlijk is Sismo dus een prefab bekisting
die direct onderdeel uitmaakt van de uiteindelijke
muur of vloer. Het systeem leent zich
namelijk niet alleen voor wanden, maar ook
voor vloerplaten, funderingen, ondergrondse
constructies en zelfs daken.
Bouwpakket
“In principe kun je er alle denkbare vormen
en rondingen mee maken, waardoor er voor
een architect haast geen barrières meer zijn”,
zegt Joukes. “De rasters zijn verkrijgbaar
in verschillende maten en kunnen worden
gebogen en geplooid. Door de variatie aan invulmateriaal
en afwerking kun je er van alles
mee maken. Van binnenwanden en kleine
schuurtjes tot kelderwanden, appartementen
en zelfs hele flats.” In de modules zelf worden
bij woningbouw de deuren en ramen uitgespaard.
Als de wanden gestort en uitgehard
Casco
Reportage
Het raster met aan de buitenkant de isolatieplaten.
Ertussen de bewapening en de ruimte
waar het beton in wordt gestort
zijn, kunnen de kozijnen voor, achter of in het
midden van de wand geplaatst worden. Alles
wordt van tevoren uitgetekend en uitgewerkt.
Daarna worden de verschillenden elementen
in een fabriek vervaardigd en als bouwpakket,
genummerd en wel afgeleverd op plaats
van bestemming. Daar kan een vakman de
elementen simpel met elkaar verbinden en
zelfs iets aanpassen als dat nodig mocht zijn.
“Dat is een groot voordeel ten opzichte van
bijvoorbeeld bekisting op prefab wanddelen”,
zegt aannemer Sjon Smit. “Hier in Zaandam
hadden we bijvoorbeeld te maken met een
erg krappe ruimte omdat de damwand iets
uitzette. In plaats van bekisting te vervangen
of niet passende prefab delen terug te sturen,
kun je bij Sismo de elementen iets verstellen,
19

20
Reportage
Casco
Bewapening is gemakkelijk aan te brengen Stelwerk aan de binnenzijde van de wanden
zodat het alsnog past. Het overtollige isolatiemateriaal
zaag je gewoon met een handzaagje
af.” Smit en zijn mannen werken al enige tijd
met het systeem en de bouwer is er erg over
te spreken. “Natuurlijk heb ik van tevoren gezocht
naar zwakke punten, alles doorgelicht
en goed bekeken. Want het is ook voor mij
een risico om met iets nieuws aan de slag te
gaan. Het enige nadeel dat ik tot nu toe heb
kunnen vinden, is dat het een teer systeem
is om te verwerken. De isolatieplaten zijn van
piepschuim, dus je moet er niet al te ruw
mee omgaan. Maar dat heeft ook weer voordelen
in de afwerking. Je kunt er gemakkelijk
uitsparingen in aanbrengen voor bijvoorbeeld
de elektra. Dat scheelt een hoop freeswerk
en nog veel meer fi jnstof dat daar normaal
gesproken bij vrijkomt.” Het meest versteld
staat Smit van de verwerkingstijd. “We hebben
onlangs een appartementencomplex gebouwd
met een totale wandoppervlakte van bijna
600 m 2 . De ruwbouw was na twee weken al
gerealiseerd, met slechts vier man. Dat is
ongekend snel. De kopers wilden graag een
maand na het begin van de bouw komen
kijken, maar ze konden de volgende dag al
terecht om uit te maken waar de bank moest
komen te staan.”
Terugkoppen
Het werken met de elementen is even wennen.
“Maar als je het eenmaal te pakken hebt, gaat
het snel”, zegt Ron Stam, die vandaag voor
het eerst met Sismo werkt. “Het is uiteindelijk
heel simpel”, vertelt de bouwvakker. “Je hebt
eigenlijk alleen een steltangetje nodig en de
tekening. Het verbinden van de elementen is
echt een eitje, vooral omdat ze zo licht zijn.
Dat is nog het grootste voordeel. Als er een
deel dreigt om te donderen, dan kun je dat
bij wijze van spreken gewoon terugkoppen.
Probeer dat maar eens met een prefab betonnen
wand”, lacht hij. Smit vult aan: “Het is
ook prachtig om op de bouwplaats met die
elementen in de weer te zijn. De mensen staan
echt raar te kijken hoor, als je met een complete
muur een trap op loopt.” In Zaandam
staan nog geen trappen. Sterker nog: er staat
niet eens een steiger. “Dat komt omdat je per
laag aan de binnenkant van de muren werkt”,
verklaart Smit. “Een voordeel daarvan is dat
je nooit hoger dan twee meter boven de grond
staat te werken. Er is dus sprake van weinig
tot geen valgevaar.” Het stelsysteem dat de
wanden op hun plaats houdt, staat eveneens
aan de binnenzijde van het gebouw. Ook dat
scheelt ruimte op de bouwplaats. Doordat het
systeem als klap op de vuurpijl ook nog eens
veel goedkoper is dan de traditionele manier
van bouwen, rijst de vraag waarom niet elke
aannemer er mee werkt. Een antwoord kunnen
zowel Smit als Joukes niet geven. “Je
wordt bijna argwanend als je de voordelen
ziet”, grapt Smit. Toch slaat hij daarmee wel
de spijker op z’n kop. “Als we het Sismosysteem
laten zien, dan proef je die argwaan
bij de bouwers”, beaamt Joukes. “Dan blijkt
het lastig om argumenten te bedenken om er
niet mee in zee te gaan. Toch durven velen het
niet aan. Maar nu het systeem zich in het buitenland
inmiddels bewezen heeft en bouwers
door de crisis op zoek moeten naar nieuwe,
effi ciëntere manieren van werken, komt daar
wellicht snel verandering in.” ●
AUGUSTUS 2012

John
John Kerstens
bondsvoorzitter
M’n laatste column
M’n laatste column. De laatste 350 woorden (ongeveer)
die ik in het bondsblad van FNV Bouw schrijf. Misschien
had u het al ergens gehoord, en anders heeft
u het elders in dit blad kunnen lezen: ik ga weg. Niet
om (zoals door velen gedacht) Agnes Jongerius op te
volgen, maar om ‘de politiek in te gaan’. En niet omdat
ik eigenlijk nooit iets anders wilde, maar omdat ik de
overtuiging heb dat ik vanuit Den Haag de komende
jaren méér kan betekenen voor ‘onze mensen’. Voor u
dus. Voor mensen die de crisis niet hebben veroorzaakt,
maar er wel de gevolgen van ondervinden en de rekening
ervan op hun bordje krijgen. Voor mensen die alle
belang hebben bij fatsoenlijke hervormingen van de arbeidsmarkt,
de woningmarkt en de zorg. Om maar wat
dingen te noemen die (ook) op het bordje van de politiek
liggen. Het spreekt voor zich dat ik daarbij vanuit
Den Haag de lijnen met de FNV kort wil houden. Want
korte lijnen tussen politiek en vakbeweging zijn hard
nodig. Voor de vakbeweging, zeker ook voor de partij
die mij heeft gevraagd, maar vooral voor werkend (en
gepensioneerd) Nederland.
En natuurlijk ga ik FNV Bouw missen. U, maar ook
onze kaderleden en mijn collega’s. Ik heb sinds 1991
met veel plezier bij de vakbeweging gewerkt. Omdat je
zeker ook daar het verschil voor mensen, met mensen,
kunt maken. Omdat ‘de vakbond’ nog steeds hard nodig
is. Om mensen te helpen om met, door en in hun werk
vooruit te komen in het leven. En om daar waar werkgevers
zich als ‘bazen’ gedragen in te grijpen. Deze zomer
bijvoorbeeld nog rondom al die faillissementen in de
bouw waar een luchtje aan zit.
En ten slotte: ik hoop dat het u allemaal goed gaat. Dat
onze sectoren de crisis nu echt te boven komen. En dat
er ook in de toekomst een sterke ‘bouwbond’ zal zijn.
Tot ziens! Misschien al wel op 12 september. In het
stemhokje. ;-)
AUGUSTUS 2012
Service
FNV Bouw ledenservice
Vakbondscentra
FNV Bouw heeft in het land dertig vakbondscentra. Daar kunnen
leden bij de vakbondsconsulent terecht met vragen over bedrijfstakeigen
regelingen en met vragen of problemen over werk en inkomen.
Nadere informatie bij de helpdesk van FNV Bouw: 0900 368 26 89.
Lokale afdelingen
FNV Bouw heeft, verspreid over het land, ongeveer driehonderd lokale
afdelingen. Leden kunnen bij de vraagbaak van de afdeling terecht
met vragen en problemen. Contactgegevens van de vraagbaak
zijn op te vragen via 0900 368 26 89.
Re-integratiebegeleiding
FNV Bouw heeft vrijwilligers die zijn opgeleid om leden te begeleiden
bij hun re-integratie, bijvoorbeeld tijdens ziekte, werkloosheid of
bij (her)keuring voor een WAO/WIA-uitkering. Schakel de rea-begeleider
zo vroeg mogelijk in. Bel daarvoor met 0900 368 26 89.
Advies Sociale Voorzieningen (ASV)
FNV Bouw geeft leden met een laag inomen advies over sociale
voorzieningen. ASV’ers (geschoolde kaderleden) weten alles over bijzondere
bijstand, kwijtscheldingsregelingen, langdurigheidstoeslag,
aanvullende bijstand, zorg- of huurtoeslag. Bel 0900 368 26 89.
Contributietabel FNV Bouw
(per 1 juli 2012)
Casco
Normtarief voor werkende leden
22 jaar en ouder € 15,77
21 jaar € 13,40
20 jaar € 11,83
19 jaar € 9,46
18 jaar € 7,88
17 jaar € 6,31
15 en 16 jaar € 3,94
Aangepast tarief
voor leden met uitkering etc.* 22 jaar en ouder € 9,30
voor leden met uitkering etc.* 21 jaar en jonger € 0,00
leden van 65 jaar en ouder € 5,20
partners van overleden leden zelf niet in loondienst € 4,57
parttimers die 20 uur of minder werken € 9,30
parttimers die 21 tot en met 30 uur werken € 11,83
* leden met WW, IOAW, ZW of bijstand of samenloop met
WIA/WAO/Wajong/WAZ
leden met prepensioen en vut-uitkering
leden met verlaagd loon in het 2de ziektejaar
leden met WIA/WAO/Wajong/WAZ 65% of meer afgekeurd
huismannen (rolwisseling)
21

tekst Peter van der Aa beeld Chris Pennarts
FNV Bouw zet in cao-beleid opnieuw in op duurzaam investeren in mensen
‘Werknemer moet gezond, veilig
en met plezier kunnen werken’
FNV Bouw staat opnieuw aan de vooravond van een lastig cao-jaar. De sectoren waarin de bond actief
is, zuchten onder de economische crisis en banen sneuvelen bij de vleet. In het arbeidsvoorwaarden-
beleid 2013 wil de bond dan ook de nadruk leggen op werk, zegt cao-coördinator Charley Ramdas.
Het wordt druk aan de cao-tafel in 2013.
De bouw-cao loopt af evenals die voor de
afbouw en de schilders. Ook moet er een
nieuwe cao Woondiensten worden afgesloten
net als een aantal cao’s in de houtsector.
De inzet van de sectoren wordt vastgesteld
door de diverse sectorraden. En die baseren
zich weer op de leidraad van het algemeen
arbeidsvoorwaardenbeleid. Dat wordt in het
najaar bepaald door de bondsraad. Maar
eerst komt de achterban aan het woord. “We
willen zoveel mogelijk mensen betrekken
bij het hele proces”, zegt cao-coördinator
Charley Ramdas van FNV Bouw. “Dus vanaf
het formuleren van de inzet tot en met het
beoordelen van het eindresultaat. En bovendien
zo breed mogelijk. We willen de wensen
en behoeften horen van leden en niet-leden
en van werknemers met een vaste baan en
mensen met flexwerk. We gaan als het ware
ophalen wat er in de sectoren leeft en verbinden
dat met onze visie.” Om al die meningen
te verzamelen, zet FNV Bouw in het
najaar meerdere instrumenten in. Zo komen
er weer enquêtes op het internet en bezoekt
de bond veel bouwplaatsen en bedrijven om
met de werknemers in gesprek te gaan.
Investeren in mensen
Bij het maken van cao-voorstellen zal FNV
Bouw zich grotendeels laten leiden door het
begrip: duurzaam investeren in mensen.
Stap voor stap probeert de bond in een
reeks van jaren een ambitieuze doelstelling
dichterbij te brengen: de sectoren moeten
zodanig worden ingericht dat werknemers
22
Interview
Casco
er veilig, gezond en met plezier hun werk
kunnen doen en fit de eindstreep halen. Immers,
investeren in mensen betekent tevens
hun kennis en vaardigheden op peil houden,
zodat zij ook fit blijven voor de sector en de
arbeidsmarkt. Verder blijft het van belang
ervoor te zorgen dat mensen in flexibele
banen niet worden uitgebuit. Ook in hen
moet worden geïnvesteerd. Ze hebben recht
op eerlijke arbeidsvoorwaarden en goede
werkomstandigheden, zoals die ook gelden
voor mensen met een vast contract.
Visieloos bezuinigen
Gemakkelijk zal het volgend jaar niet worden
om cao’s af te sluiten. “We onderhandelen
onder een ongelukkig gesternte”, voorziet
Ramdas. “De economie groeit nauwelijks,
onze sectoren klimmen maar niet uit het dal
van de recessie en de werkloosheid neemt
sterk toe. De werkgevers misbruiken die
situatie door te proberen onder afspraken
uit te komen die we eerder maakten, zoals
over arbeidstijden en toeslagen.” Maar daar
blijft het niet bij, aldus de vicevoorzitter
van FNV Bouw. Het kabinet is fors aan het
bezuinigen. En de Kunduzcoalitie lost al
een stevig schot voor de boeg. De sociale
zekerheid verslechtert, de btw gaat omhoog
en de onbelaste reiskostenvergoeding wordt
geschrapt. Dat heeft allemaal consequenties
voor de koopkracht en beïnvloedt zo ook de
cao-onderhandelingen. Ramdas: “Het kabinet
richt zich helaas alleen op bezuinigingen
en laat ondertussen de afbraak van de werkgelegenheid
op z’n beloop.”
Onderhandelingsruimte
Zoals de gewoonte is, zal op grond van de
gebruikelijke uitgangspunten, prijscompensatie
en verwachte productiviteitsstijging,
voor 2013 de onderhandelingsruimte worden
bepaald. Vervolgens wordt bekeken
hoe die ruimte moet worden verdeeld. “Als
ondergrens voor de loonsverbetering willen
we prijscompensatie, maar er is alle aanleiding
om tegelijkertijd vooral te investeren in
werk. Dus als het kan méér banen en daar
moet de overheid haar rol in pakken”, aldus
Ramdas. “Als dat in onvoldoende mate
gebeurt, zullen we aan de onderhandelingstafel
maatregelen moeten nemen om het
beschikbare werk eerlijker te verdelen onder
de werknemers.” Hij denkt daarbij aan tijdelijke
vormen van arbeidsduurverkorting,
aan aangepaste werktijden om werk en privé
beter te kunnen combineren in bepaalde
levensfasen en aan herstelverlof voor oudere
werknemers. Als mensen gebruik maken
van dergelijke regelingen biedt dat wellicht
mogelijkheden om anderen aan werk te
helpen of om leerwerkplekken te creëren.
Het herstelverlof is nodig omdat de Kunduzcoalitie
een streep heeft gehaald door het
Pensioenakkoord. Ramdas: “We hadden het
goed geregeld voor oudere werknemers met
een zwaar beroep. Zij zouden met 65 jaar
kunnen stoppen met een fatsoenlijke AOW.
Dat heeft de politiek geblokkeerd. We willen
dat mensen gezond en veilig de eindstreep
halen. Als die verder weg komt te liggen,
vinden we dat onverantwoord, zeker voor
mensen die zwaar werk hebben.”
AUGUSTUS 2012

Extra risico’s
Het staat vast dat er in de nabije toekomst
een groot tekort ontstaat aan technisch
personeel. En dat bedrijfstakken elkaar
gaan beconcurreren om mensen binnen te
halen. Dan speelt het imago van een sector
een grote rol. De reputatie van de bouw en
een aantal aanverwante sectoren als een
veilige werkomgeving is er de laatste jaren
niet op vooruitgegaan. “Zij kunnen het zich
niet permitteren om nog meer deuken op te
lopen”, vindt Ramdas. “Daarom moeten de
AUGUSTUS 2012
arbeidsomstandigheden verbeteren. Je ziet
de laatste tijd steeds vaker dat bedrijven op
dat gebied steken laten vallen. Op papier is
het allemaal goed geregeld. In de praktijk
maken werkgevers op het ogenblik misbruik
van de zorg bij werknemers om hun baan te
verliezen. Ik doe een beroep op werkgevers
om goed voor hun werknemers te zorgen,
door de afspraken die we op dit gebied hebben
gemaakt na te leven. Waar dat niet gebeurt,
zullen we niet aarzelen om bedrijven
aan de schandpaal te nagelen.” ●
Casco
Interview
Ledenraadpleging
In het najaar start de cyclus van het arbeidsvoorwaardenbeleid
2013. Werknemers
kunnen hun mening geven over de inzet bij
het cao-overleg. Voor de bouw-cao kan van
27 augustus tot 17 september een enquête
worden ingevuld op fnvbouweninfra.nl. Ook
voor andere sectoren volgt een enquête.
23

Vernieuwing
De vakbeweging gaat onder
Ton Heerts nu echt op de schop
tekst Peter van der Aa beeld ANP
De nieuwe vakbeweging, die de FNV moet gaan vervangen, is nu echt in de maak. Met als voorlopige
naam: de VakBeweging. Het bekende groene logo van de vakcentrale FNV is aangepast. Tijdens de
‘verbouwing’ heet het in overwegend fris blauw: ‘FNV In beweging’.
Zestien van de negentien FNV-bonden
tekenden deze zomer in Amsterdam de oprichtingsakte
voor een nieuwe vakbeweging.
Voorzitter John Kerstens deed dat namens
FNV Bouw. Interim-voorzitter van de FNV én
van ‘de VakBeweging’, zoals de voorlopige
naam van de nieuwe organisatie luidt, is
Ton Heerts. Heerts kent de FNV heel goed
want hij was eerder al eens vicevoorzitter
van de vakcentrale. Hij moet leiding gaan
geven aan het vernieuwingsproces waarvoor
een jaar is uitgetrokken. In mei 2013 moet
de nieuwe bond er echt zijn. Dan kiezen de
leden zelf rechtstreeks een voorzitter. De
aangesloten bonden hebben dus nog een
klein jaar de tijd om toe te werken naar
de oprichting van de nieuwe koepel met
herkenbare sectoren en met netwerken van
onder meer jongeren, senioren, vrouwen en
zzp’ers. In oktober van dit jaar komt er al
een tijdelijk ledenparlement met raadgevende
bevoegdheid.
Elkaar versterken
FNV Bouw is “vol overtuiging” toegetreden
tot de VakBeweging. “Niet alleen omdat we
móeten vernieuwen”, zegt voorzitter John
Kerstens, “maar omdat we het willen en
kunnen. Met z’n allen, van klein tot groot.
We hebben elkaar veel te bieden, we kunnen
elkaar versterken.”
Duidelijkheid scheppen
De nieuwe interim-voorzitter heeft er zin in.
“Het is een zware klus die ik moet doen,
maar een mooie”, zegt Ton Heerts. Op weg
naar het oprichtingscongres van volgend
jaar mei ziet hij het als zijn missie om de
24
Casco
structuur maar vooral ook de inhoudelijke
cultuur van de vakbeweging ten goede te
keren. “We staan nu aan het begin van een
veranderingsproces”, zegt hij. “We moeten
herkenbaarder worden, meer aanspreekbaar
voor jongeren en het moet duidelijk worden
waar we voor staan. Ik wil me graag inzetten
om het tij te keren en duidelijkheid voor de
leden te scheppen.”
Eenheid in verscheidenheid
Het belangrijkste wat de deelnemers aan de
VakBeweging volgens Heerts zijn overeengekomen,
is dat ze met respect voor ieders
eigenheid verder willen komen. “Eenheid
in verscheidenheid, samen bouwen aan een
nieuwe koepel, wat nu de vakcentrale is. De
bonden die zijn ingestapt, kunnen zich opsplitsen
in sectoren. Welke dat zijn, maken
ze binnenkort bekend. We zoeken nog uit
hoe de besluitvorming precies plaats gaat
vinden. We gaan in ieder geval niet meer
denken in machtsblokken, dat is een heel
belangrijk punt.”
Definitieve naam
De VakBeweging is de naam die wordt gebruikt
tijdens de overgangsperiode, tot mei
2013 dus. De leden kunnen zich te zijner
tijd uitspreken over de definitieve naam. Die
dekt dan ook een geheel nieuwe lading. Het
wordt een spannend jaar. ●
AUGUSTUS 2012

Wij staan voor u klaar! Bel 0900 368 26 89 (lokaal tarief)

Bondig
Zomer extra gevaarlijk voor wegwerker
De mix van een grote stroom vakantieverkeer en de zomerse intensivering van wegwerkzaamheden
levert een gevaarlijke mix op voor wegwerkers. Dat is gebleken uit
nieuw onderzoek van FNV Bouw. Wegwerkers lopen vooral risico als zij werken aan afzettingen.
De bond vraagt daarom om strengere politiecontrole en lik op stuk bij asociaal
gedrag van automobilisten. Een kwart van de werknemers langs de weg maakt een
keer per maand een gevaarlijke situatie mee, zo blijkt uit het onderzoek. Ze worden
uitgescholden, bedreigd of met voorwerpen bekogeld. Bijna 45 procent van de deelnemers
aan het onderzoek vreest een keer per jaar voor zijn leven langs de weg. Wegwerkers
hebben te maken met roekeloos rijgedrag, auto’s die door afzettingen heen rijden
en automobilisten die net doen alsof ze wegwerkers willen aanrijden.
Presentatie thema op ugo-sectordag
Ruim vijftig leden namen op
vrijdag 29 juni deel aan de
ugo-sectordag van FNV Bouw
in Woerden. ‘Hoe presenteer
ik mezelf en de bond?’, was
het ochtendthema. Aan de
praktische oefeningen daarover
werd enthousiast meegedaan.
In de middag werd
met bondsbestuurder Anne-
Marie Snels onder meer van
gedachten gewisseld over de
toekomst van het werk voor
uitkeringsgerechtigden en
ouderen binnen de nieuwe
vakbeweging.
FOTO MARTIN DE BOUTER
Filmpje FNV Bouw gaat de wereld over
In een maand tijd zagen meer dan zevenhonderdduizend mensen over de hele
wereld een filmpje van FNV Bouw op internet. In het filmpje is te zien hoe een
groot betonblok van een kraan op een bus valt en die in één klap total loss slaat.
In internationale media, zoals The Sun, The Daily Mirror, Bild en CNN werd volop
gespeculeerd over de vraag: echt of nep? FNV Bouw maakte daarom een nieuw
filmpje: ‘the making of’, dat laat zien hoe de val van het betonblok zorgvuldig werd
voorbereid en geregisseerd. De productie werd bedacht om te illustreren hoe de
veiligheid van de bouw lijdt onder de almaar toenemende inzet van onervaren flexwerkers.
Het succes van het filmpje kwam onverwacht. “We experimenteren met
manieren om te communiceren met nieuwe doelgroepen”, zegt algemeen secretaris
Ruud Baars van FNV Bouw. “Dit was duidelijk een schot in de roos.”
FOTO MARTIN DE BOUTER
26
Casco
‘Versoepeling
ontslagrecht pakt
desastreus uit’
Het verzet van FNV Bouw tegen de
versoepeling van het ontslagrecht krijgt
steun van de wetenschap. Zestien wetenschappers
van vijf universiteiten
schreven een opzienbarende brief aan
de Tweede Kamer. Daarin stellen ze
dat versoepeling van het ontslagrecht
desastreuze gevolgen heeft. Niet alleen
voor oudere werknemers die massaal
gedumpt zullen worden, maar ook voor
de arbeidsproductiviteit en innovatieve
kracht van het Nederlandse bedrijfsleven.
De tweedeling tussen flexwerkers
en vaste krachten neemt toe en de
rechtspositie van werknemers wordt
veel slechter. Minister Kamp en de
Kunduzcoalitie (VVD, CDA, D66, Groen-
Links en ChristenUnie) krijgen daarmee
stevig onderbouwde kritiek op de plannen
over het ontslagrecht en de WW.
De politiek lost de problemen op de
arbeidsmarkt niet op maar maakt vooral
veel kapot, stelt FNV Bouw. De plannen
zijn ronduit slecht voor werkend
én ondernemend Nederland. Volgens
de wetenschappers is de arbeidsmarkt
helemaal niet zo star. Bedrijven werken
veel met flexwerkers en uitzendkrachten,
en ook ‘vaste contracten’ kunnen
nu al heel makkelijk worden ontbonden.
AUGUSTUS 2012

Website Nanowijzer.nl
Het werken met nanodeeltjes is een technologie met
ongekende mogelijkheden. Maar er kleven risico’s aan
nanotechniek. Ook consumenten die producten gebruiken
met nanodeeltjes, bijvoorbeeld cosmetica en
kleding, lopen risico’s. Speciaal voor werknemers die
met nanodeeltjes te maken hebben is de Nanowijzer.
nl in het leven geroepen. Deze site is een initiatief
van de vakcentrale en enkele bonden, waaronder FNV
Bouw. Het is een bijzonder vakbondsproject dat mede
tot stand kwam door informatie van vakbondsleden uit
branches die werken met nanoproducten, waaronder
de betonmortelindustrie.
‘Kunduz’ maakt van ons
land een dorre woestijn
Als de plannen van de Kunduzpartijen doorgaan,
wordt Nederland een sociale woestijn. Daarom voert
de FNV een intensieve informatiecampagne met het
oog op de verkiezingen van 12 september. De kiezers
kunnen nog een streep zetten door de voornemens
van VVD, CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie.
“Het is absurd dat mensen moeten gaan betalen om
naar hun werk te reizen”, zegt FNV-bestuurder Leo
Hartveld. “En de ontslagbescherming wordt op een
onaanvaardbare manier uitgehold. Bovendien hebben
de Kunduzpartijen het Pensioenakkoord in de
prullenbak gegooid. Daardoor wordt de AOW-leeftijdsverhoging
versneld ingevoerd en komen mensen
die vervroegd zijn uitgetreden maandenlang zonder
inkomen te zitten.” De campagne stelt Nederland voor
als het ‘Wilde Westen’. “Want als de Kunduzplannen
doorgaan krijgen we Amerikaanse toestanden op de
arbeidsmarkt. De FNV wil juist een solidaire, leefbare
samenleving; niet slopen, maar bouwen.”
FOTO ANP
AUGUSTUS 2012
Allemensen!!
Corine van Renswoude
(32) is de nieuwe
hoofdredacteur van
de bondsmagazines
Casco, Punt, Krul en
Plein. Van Renswoude
volgt Peter van der
Aa (61) op die op 1
september de bondsdienst
verlaat om met
‘levensloop’ te gaan.
Van der Aa werkte
33 jaar als journalist
bij FNV Bouw en zijn
voorgangers.
Tijdens het oprichtingscongres
van
de VakBeweging op
23 juni trad Agnes
Jongerius (52) af als
voorzitter van de FNV.
Zij leidde de vakcentrale
sinds 2005, toen
zij werd gekozen tot
de eerste vrouwelijke
voorzitter van de FNV.
Jongerius wordt opgevolgd
door Ton
Heerts (46). Heerts
was in 2005 en 2006
vicevoorzitter van
de FNV. Daarna was
hij tot 2010 Tweede
Kamerlid voor de
PvdA. Heerts is tevens
voorzitter van de
VakBeweging, die in
de plaats komt van de
FNV en het komend
jaar verder gestalte
moet krijgen.
Casco
Bondig
De FNV vaart weer mee
Ook dit jaar deed de FNV mee aan de botenparade
van de Gay Pride op 4 augustus in Amsterdam. De
FNV vroeg zo aandacht voor de positie van homo’s en
lesbiennes op de werkplek. Voorzitter Ton Heerts van
de vakcentrale voerde de grote groep FNV’ers aan.
Namens FNV Bouw was onder anderen algemeen secretaris
Ruud Baars van de partij.
FOTO SEBASTIAAN TER BURG
Weinig kennis over
jeugdwerkloosheid
De overheid heeft totaal geen beeld van het aantal
jonge werklozen. Dat zegt FNV Jong na een inventarisatie
van de jeugdwerkloosheid bij de vier grote
steden. De jongerenorganisatie vindt dat daar snel
verandering in moet komen. “Het is treurig, maar op
de vraag hoe groot de jeugdwerkloosheid is, kregen we
van de vier gemeenten onvolledige cijfers. Ze hebben
geen flauw benul hoeveel jongeren aan de slag willen”,
zegt FNV Jong-voorzitter Dennis Wiersma.
Dag van ouderen bij FNV
De FNV besteedt ook dit jaar aandacht aan de Internationale
dag van de ouderen. Leden van de bonden
zijn welkom op een bijeenkomst die daartoe wordt
georganiseerd op maandag 1 oktober van 14.00 tot
16.30 uur op het hoofdkantoor van de vakcentrale
aan de Naritaweg in Amsterdam. Het centrale thema
van de bijeenkomst is de zorg. Er wordt gekeken naar
de toekomst van de zorg, welke zorg gewenst is en hoe
die moet worden betaald. Daarbij wordt de stand van
zaken rondom het SER-advies over de zorg natuurlijk
betrokken. Aanmelden kan rechtstreeks bij de FNV op
het e-mailadres ouderendag@vc.fnv.nl.
27

MAAK EEN COLLEGA LID ...
Gun uw collega ook de vele voordelen van het lidmaatschap van FNV Bouw & Infra. Meld hem of haar aan als
nieuw lid en ontvang zelf 10 euro. Uw collega betaalt niet meer dan 15,77 euro per maand.
Meer leden, meer kracht!
IK WORD LID
Naam: m / v
Straat | Huisnummer:
Postcode | Plaats:
Telefoonnummer:
E-mail:
Geboortedatum:
Werkt bij:
Plaats:
Beroep:
BETAALWIJZE:
Automatische afschrijving (maandelijks) van rek.nr.:
Acceptgirokaart (€ 0,25 per maand duurder)
OPSTUREN IN EEN ENVELOP (POSTZEGEL NIET NODIG) NAAR: FNV BOUW & INFRA t.a.v. LEDENADMINISTRATIE, ANTWOORD NUMMER 13, 3440 VB WOERDEN
Datum
Handtekening
EN BEN AANGEMELD DOOR
Naam:
Postcode
Woonplaats
Lidnummer
Maak € 10,– over op rekeningnummer:
0900 368 26 89 (LOKAAL TARIEF) | FNVBOUWENINFRA.NL
11-901

door Douwe van der Meulen
CASCO IS HET LEDENBLAD VAN
FNV BOUW & INFRA
Jaargang 5 nummer 5, augustus 2012
EXPLOITATIE
Koninklijke BDU Uitgevers BV
REDACTIE
Peter van der Aa (hoofdredacteur)
E peter.vanderaa@fnvbouw.nl
Marlous Brand
E m.brand@bdu.nl
Charlie Schuurman
E c.schuurman@bdu.nl
MEDEWERKERS
Djanko, Stephanie Jansen, Pieter Jansen,
Bert Janssen, Tom Janssen, Job van der Mark,
Douwe van der Meulen, Chris Pennarts,
Jeroen Poortvliet
REDACTIEASSISTENTIE
Ria van Velzen
E ria.vanvelzen@fnvbouw.nl
CONTACT
Redactie Casco
T 0342 494 851
E casco@bdu.nl
ADVERTENTIES
BDU Vak- en Publieksmedia
Robert Brinkmann
T 0342 494 262
E r.brinkmann@bdu.nl
TECHNISCHE REALISATIE
Koninklijke BDU Grafi sch Bedrijf BV
UITGAVE en COPYRIGHT
Casco is een uitgave van de Stichting FNV
Pers. Overname van teksten alleen met bronvermelding;
op beeld berust copyright.
ABONNEMENTEN
Casco verschijnt acht keer per jaar. Leden
van FNV Bouw & Infra ontvangen het blad
gratis. Abonnees betalen € 25,- per jaar.
FNV BOUW & INFRA IS ONDERDEEL
VAN FNV BOUW
ISSN 1875-4899
AUGUSTUS 2012
Horizontaal: 1 aanlegplaats 7 dwarshout, spant
13 erg 14 visnet 16 in elkaar 18 uniek 20 vorm
21 zevenarmige kandelaar 22 platte po 24 troefkaart
25 lichaamsdelen 26 Grieks eiland 28 het neerslaan
van water 30 insect 31 kind van Uranus 33 zeer klein
gewicht 34 beroep 35 voorzetsel 37 kweker 39 Engels
bier 40 zonder uitzondering 41 hoogste punt 43 tamme
eend 45 ééncelcultuur 46 met teer bestrijken
48 vrouw van Jacob 49 biersoort 50 kleed 51 zeerovers
53 gebogen bot 55 voedsel 56 jong dier 57 familielid
59 Japans bordspel 60 houding 61 autoritair 63 gemeenschappelijke
grond 65 zangnoot 66 toiletartikel
68 regering 70 rivier in Rusland 71 koningsslang
73 herrie 74 plaats in Denemarken 76 plaats in
Limburg 78 meisjesnaam 79 snijwerktuigje
80 water in Israël 82 gestold vleesnat 83 merkteken
84 verbindingspijp
Oplossing: 4 - 10 - 51 - 22 - 66 - 73 - 74 - 45
Casco
Puzzel 36
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21
22 23 24 25
26 27 28 29 30
31 32 33 34
35 36 37 38 39 40
41 42 43 44 45
46 47 48 49
50 51 52 53 54
55 56 57 58 59
60 61 62 63 64
65 66 67 68 69
70 71 72 73
74 75 76 77 78
79 80 81 82
83 84
Verticaal: 1 tijdelijke stellage voor bouwvakkers
2 droevig 3 het (Eng.) 4 kleefstof 5 plaats bij Londen
6 scheepsuitruster 7 gelatine 8 oosterlengte (afk.)
9 gehoorzamen 10 beuren 11 edelgas 12 jongensnaam
13 beslissing 15 insluiting 17 controleren
19 tanden en kiezen 21 roestwerend middel 23 vleessoort
25 kunstwerk 27 ontvangkamer 29 projectiel
30 tegendraads 32 lichaamsdeel 34 bodem, grondvlak
36 notering 38 godsdienst 40 wier 42 specerij
44 roem 45 onderdeel van een borstwering 47 Europese
rivier 49 iemand die leent 50 theesalon (Eng.)
51 Italiaans baksel 52 mak 54 eerst en vooral
56 button 58 hemels wezen 61 uitwendig geneesmiddel
62 smekend verzoek 64 plaats nabij Rome
66 trammelant 67 gezicht (volkst.) 69 broodsuiker
70 windrichting 72 dus 75 verlaagde toon 76 gevuld
77 uitroep 80 lidwoord 81 getijde
In elk nummer van dit magazine staat een puzzel. Stuur uw oplossing met vermelding van bankrekeningnummer
vóór 15 september naar: redactie bondsmagazines, postbus 520, 3440 AM Woerden of stuur een e-mail met dezelfde
gegevens naar puzzel@fnvbouw.nl. U maakt dan kans op de hoofdprijs van 100 euro of de twee prijzen van
50 euro. De oplossing van puzzel nr. 35 was: troffel. De eerste prijs van 100 euro is gewonnen door Huub Mertens,
Moergestel; de twee prijzen van 50 euro door B. Heuvelman, Gouderak en L. Beekmans, Bakel.
29