PThUnie februari 2013 - Protestantse Theologische Universiteit

20 Magazine van de Protestantse Theologische Universiteit Nummer 1 - maart 2013 21
Boeken
Rien Rouw, Pieter Vos & Johan Roeland,
Op rancuneuze gronden. Onbehagen
en populisme in de Lage Landen.
Amsterdam: Buiten & Schipperheijn 2012,
€ 9,90.
Ruim tien jaar geleden ontdekte Nederland dat
onder de bevolking een groot onbehagen leefde.
In de voorgaande tijd van voorspoed had niemand
het nog waargenomen. Toen kwam Pim Fortuyn,
die sprak van de ‘puinhopen van Paars’ en een ‘verweesde
samenleving’. Hij benoemde het onbehagen
en wist een grote groep kiezers eaan zich te
binden. Sindsdien heeft het onbehagen ons niet
meer verlaten en wordt het aan alle kanten onder
de loep genomen.
In deze bundel gebeurt dat onder de noemer van
rancune, een begrip dat in de laatste jaren een
comeback heeft gemaakt om het maatschappelijke
onbehagen te duiden. Met bijdragen van Paul
Dekker, Jonathan Soeharno, Theo Boer, Gerrit de
Kruijf en Frans Vosman.
Rinse Reeling Brouwer, De man en zijn
karwei. Over Frans Breukelman (1916-
1993). Narratio 2012.
Frans Breukelman was een schriftgeleerde, een
kluizenaar. ‘Maar plots’, zo schreef K.H. Miskotte
bij zijn vijftigste verjaardag, ‘ziet men de kluizenaar
zijn pij verwisselen voor een zwart leren jas en een
witte valhelm; men ziet hem een geducht motorrad
bestijgen, nauwelijks stevig genoeg om dit
Enakskind te torsen – om dan voort te stuiven over
dijken en snelwegen naar dorp en stad, om wat hij
in grammata geconcentreerd vond in stromen van
welsprekendheid uit te gieten over een schare van
jonge predikanten, in studievergadering bijeen
en bereid om zich in te spannen om het nieuwe
dat Breukelman daar staat te ontvouwen, zich toe
te eigenen, te verwerken en zelf vroeg of laat te
gebruiken.’
Zo gemakkelijk als deze man sprak, zo moeilijk
kreeg hij zijn vondsten op papier. Van de tien banden
Bijbelse Theologie die zijn publicabele werk
bevatten, is er dan ook maar liefst een zevental
door leerlingen postuum verzorgd. De laatste band
verscheen in juni 2012. En meteen al enkele maanden
nadien ligt hier nu een kleine introductie voor
breed publiek in leven en werk van Breukelman,
van de hand van Rinse Reeling Brouwer, de kersverse
bijzonder hoogleraar op de naar Miskotte
en Breukelman genoemde leerstoel. Na een aantal
hoofdstukjes waarin hij de man karakteriseert,
met zijn vele hoekige en markante kanten, loopt
hij alle tien de banden na, die wel niet als systematiek
bedoeld zijn maar na elkaar gelezen toch een
duidelijk herkenbaar verhaal vertellen.
Onno Zijlstra, Kierkegaard in discussie,
Damon 2012, € 17,90.
Søren Kierkegaard valt na het eerste decennium
van de 21ste eeuw te typeren als een christelijk religieuze
eenheidsdenker die zich vanuit cultureel-historisch
oogpunt op het breukvlak van modernisme
en postmodernisme bevindt. Twee hoofdvragen,
die bij Kierkegaard voortvloeien uit de hang naar
eenheid, zijn op welke wijze hij zichzelf uit de diaspora
verzamelt tot een coherent zelf en hoe hij
zijn poëtische talent kan verenigen met de hoge eis
van het nieuwtestamentische christendom vrijwillig
voor een lijdensrol te kiezen. In het in oktober 2012
verschenen boek Kierkegaard in discussie verdedigt
Onno Zijlstra de these dat de latere Kierkegaard
die eenheid ‘vindt’ door in zijn schrijverschap cumulatief
de stem van getuige te vertolken. Pluralis
wordt singularis. Zijlstra ondersteunt zijn these
door veranderingen in de aard van Kierkegaards
schrijverschap en zelfverhouding te laten zien aan
de hand van diens sleutelpublicaties. Zijlstra brengt
Kierkegaard in dialoog met latere filosofen en literaire
figuren die of de implicaties van vergelijkbare
Kierkegaardiaanse problemata doordenken en daar
conclusies aan verbinden die Kierkegaard zelf niet
aandurft, of die in de eigen tijd tot andere analyses
komen. Tekst en beeld lopen in het boek samen op.
Heleen Zorgdrager, Michiel Driebergen
en Diederik Prak, De Joden van
Lemberg. Een reis naar lege plekken,
Barneveld: De Hondsrug Pers /
Uitgeverij Boekenbent 2012.
Honderd jaar geleden genoot Lemberg, als grensstad
van het Habsburgse rijk, ook in het Westen
roem vanwege haar pracht en het rijke culturele
leven, waarmee zij haar zusterstad Kraków evenaarde.
Na het neerlaten van het IJzeren Gordijn
werd de stad in het Westen echter goeddeels vergeten.
Dit boek gaat over Lemberik, zoals de joden
hun stad noemden. De joden hebben in Lemberg
en Lwów, zoals het heette tijdens het Poolse bewind
van 1919 tot 1939, eeuwenlang een grote
bijdrage geleverd aan de cultuur, de economie en
het sociale leven van de stad. De Duitse bezetters
hebben er niet slechts de joden uitgeroeid, zij hebben
ook zoveel mogelijk van hun sporen uitgewist.
De geschiedenis van de joden van Lemberg is een
reis naar lege plekken. Toch is er in Lviv, zoals de
stad heet sinds zij deel uitmaakt van Oekraïne, nog
veel te vinden van het vroegere joodse leven, in de
vorm van gebouwen, woonwijken, opschriften en
monumenten. Dit boek neemt ons mee door een
prachtige Midden-Europese stad, die alleszins de
moeite waard is om te bezoeken en te verblijven.
Heleen Zorgdrager, docente systematische theologie
en genderstudies aan de PThU, vestiging
Amsterdam, heeft haar hart verpand aan Lviv. Ze
is sinds 2005 in dienst van Kerk in Actie part-time
verbonden aan de Ukrainian Catholic University en
doceert oecumenische theologie op de grens van
oost en west.