jv0505 volledige tekst pdf-document - WODC

De terugkeer van het angstaanjagende kind
sing bij te brengen, zelfbeheersing. Het is geen tijd waarin het beeld
van het onschuldige kind floreert, eerder het tegenbeeld van het tot
wildheid geneigde wezen dat aan banden moet worden gelegd, die de
vrijheid niet aankan. Die grenzen behoeft, omdat het anders uit de
band springt en gewelddadig wordt. Dit door Verrips beschreven
angstbeeld wint, is mijn indruk, de laatste tijd aan kracht. Het kind
verliest in de verbeelding van volwassenen zijn argeloosheid, het idee
van opvoeden als een proces van het temmen van gevaarlijke driften
is weer sterker aan het worden.
Kinderen behoeven zorg en gezag, liefde en discipline: dat zijn de
steeds terugkerende kernelementen in de opvoeding, zoals van oudsher
gesteld wordt in pedagogische geschriften. Maar het idee over wat
ze vooral nodig hebben verschilt, en vertoont een schommelbeweging.
De beweging nu is naar meer discipline, uit bezorgdheid voor
een ‘doorgeschoten tolerantie’ en de elastische grenzen van de onderhandelingscultuur.
De roep is dan ook om meer sancties, strengere
straffen en scherpere regels. Want driften en neigingen van kinderen
moeten worden ingetoomd, en niet vrijgelaten, zo is een sterker wordend
geluid, want kinderen hebben structuur en houvast nodig.
Dat laatste is waar, denk ook ik, kind van mijn tijd, maar ik denk dat
een ander soort houvast belangrijker is dan strengere straffen.
Kinderen hebben een liefdevolle en beschermende omgeving nodig
en goede voorbeelden. Ze moeten leren hun impulsen te beheersen
en hun gedrag af te stemmen op dat van anderen. Ze moeten zich de
gouden grondregel van de moraal eigen maken: wat gij niet wilt dat u
geschiedt, doe dat ook een ander niet. Maar hoezeer kinderen ook een
eigen stem hebben en eigen behoeften en belangen, ze zijn nog in
ontwikkeling: de vorming van hun oordeelsvermogen en geweten is
nog in gang, de beheersing van hun impulsen is vaak nog gebrekkig.
Hoe mondig kinderen ook zijn, behandel ze niet als volwassenen, niet
in de rechtspraak, zoals ook Weijers (2005) betoogt, maar ook niet in
het dagelijks verkeer. Ze moeten zich oriënteren in een ingewikkelde
wereld, waarin veel traditionele houvasten – op grond van klasse,
sekse, religie, dit laatste vormgegeven in het overzichtelijke systeem
van de verzuiling – verloren zijn geraakt. Ze moeten begeleid worden
bij de problemen van oriëntatie en keuze in een ingewikkeld woud
van mogelijkheden.
De eisen van zelfsturing in een ingewikkelde wereld met een overvloed
aan informatie en een verlies van traditionele ordeningen vragen
veel van jongeren. Deze moeten over het vermogen beschikken
31