De Rijke Dijk - Port of Rotterdam

Port Research Centre Rotterdam – Delft De
Rijke Dijk
2. Analyse van bestaande ecologische kennis
2.1 Introductie
Zoals in de inleiding aangegeven is er al veel kennis verzameld over levensgemeenschappen van
harde substraten. Achtergrondmateriaal is verzameld in appendices. Appendix 1 beschrijft de
belangrijkste soorten(groepen) die voorkomen op harde substraten in de Nederlandse zoute wateren.
Appendix 2 geeft een overzicht van de hard substraat oevertypen die voorkomen in Nederlandse zoute
wateren. Appendix 3 geeft een overzicht van factoren die de verspreiding en dichtheid van soorten en
levensgemeenschappen langs de kust bepalen op verschillende ruimtelijke schalen. Deze tekst is
afkomstig van de DELOS studie (DELOS, 2004) en is in het Engels geschreven. Appendix 4 geeft de
BIOMAR classificatie van ecotopen van hard substraat (BIOMAR is gebaseerd op monitoring van
Engelse en Ierse kusten). Appendix 5 geeft een lijst met rapporten van ecologische surveys op hard
substraat uitgevoerd door Bureau Waardenburg. Deze kennis is gebruikt om het in Nederland
gebruikte Zoute wateren ecotopenstelsel (ZES) uit te breiden met ecotooptypen voor hard substraat,
waarvan al een aanzet werd gegeven in een studie van Leewis, De Jong en Dankers in het kader van
BEON (Leewis, 1998). In de volgende paragrafen wordt een overzicht gegeven van deze kennis-basis.
Uit de publicatie van Wolff (1999) blijkt dat Den Hartog (1959) ongeveer 100 macro-algen soorten
aantrof op hard substraat, Nienhuis (1980) publiceerde een lijst met ongeveer 200 aan hard substraat
gebonden soorten waaronder micro-algen en in de brakke zone voorkomende zoetwater soorten.
Onderzoek heeft aldus aangetoond dat in Nederland op de dijken natuurlijke soortengemeenschappen
voorkomen, in het algemeen in weinig geëxponeerde milieus, die enigszins minder soortenrijk zijn dan
vergelijkbare gemeenschappen op hard substraat in de Kanaalzone en elders. Een belangrijk deel
(misschien wel de helft van het totale aantal algensoorten) is in de laatste honderd jaar in Nederland
als nieuwe soort geïntroduceerd. In de provincie Zeeland is ongeveer 700 ha subtidaal en 500 ha
intertidaal hard substraat aanwezig. Wolff stelt vast dat de harde substraten de meest soortenrijke
gemeenschappen herbergen van alle kust-ecosystemen in Nederland. Echter, deze waarde op natte
infrastructuur, die werd aangelegd en vaak nog wordt beheerd zonder ecologisch oogmerk, is lange
tijd niet herkend en erkend. Slechts in het laatste decennium wordt beheer en ontwikkeling van de
natte natuurwaarde van dijken een thema dat door enkele beheerders (Waterschappen en
Rijkswaterstaat, met name in het Zeeuwse) onderdeel is gemaakt van beleid.
2.2 Belangrijkste milieugradiënten
Vijf belangrijke milieugradiënten zijn verantwoordelijk voor een variëteit in kusttypen variërend van
harde substraten tot zandige kusten en slikken. Dit zijn:
De verticale gradiënt (getij+golven, groot- klein)
De golfexpositiegradiënt (geëxponeerd – beschut)
De stroomsnelheidsgradiënt (stromend – stagnant)
De korrelgroottegradiënt (grof – fijn)
De saliniteitsgradiënt (zout – brak)
Golf-geëxponeerd Beschut
Grote getij-amplitude Kleine getij-amplitude
Zout Brak
Grote korrels Kleine korrels
Stromend Stagnant
Figuur 1. Kenmerken van dominante gradiënten
5