De Rijke Dijk - Port of Rotterdam

Traditioneel worden dijken vooral door civieltechnici ontworpen en gemaakt. In die zin is een Rijke
Dijk niet zomaar ontworpen. Het doel van een dijk of waterkering is het water buitendijks te houden
en daarmee overstromingen voorkomen. Situaties zoals 1953 in Nederland, 1954 en 1962 in
Duitsland en liefst ook 2005 in de Verenigde Staten (Katrina) moeten koste wat het kost worden
voorkomen. Veiligheid tegen overstromen bepaalt voor een groot deel hoe een waterkering eruit
ziet. Ten eerste zijn het in Nederland vaak hoge constructies, want naast een stormvloed die vaak
in de buurt van +5 m NAP ligt, moeten ook golven worden gekeerd. Dijken hebben vaak een
hoogte die orde +10 m NAP ligt.
De voornaamste conclusie uit het civieltechnisch ontwerp naar de ecologie toe is:
Bij het ontwerpen van dijken en zeeweringen is de hoogte belangrijk en de bekleding op
het buitentalud. Het onderste gedeelte, een deel van het benedentalud en de teen, is veel
minder belangrijk en dit is juist de zone waar het getij en dus de ecologie een rol speelt.
Vaak worden deze onderdelen traditioneel ontworpen, maar vanuit de Rijke Dijk gedachte
is er heel veel vrijheid. Ecologie en veiligheid, of biologen en civielen, bijten elkaar niet.
Integendeel, er is alle ruimte voor samenwerking.
Wat betreft deze vrijheid kan worden gedacht aan:
bredere stortsteen kreukelbermen
toepassen van grotere, zachtere en poreuze steen
toepassen van brede sorteringen (veel grote en kleine stenen)
ecologisch optimale hoogte van de kreukelberm
andere toepassingen dan stortsteen
optimalisatie toplaag van bekledingen benedentalud naar ecologie
optimalisatie afmetingen blokken (dwarsafmetingen) van benedentalud
In het verleden zijn er wel relevante toepassingen geweest. Te denken valt aan de Dijktuin
proeven in de jaren negentig op Neeltje Jans, voorgestelde kunstmatige getijdepoelen in de
Hartelhaven, studies naar een eiland in zee en buitenlandse toepassingen als kunstmatige riffen
en reefballs.
De ontwerpkennis en relevante toepassingen zijn verder in hoofdstuk 3 beschreven, met ook hier
veel informatie middels foto’s.
Hoe zien Rijke Dijken eruit?
De beschreven sturende ecologische factoren en de samengevatte civiele en praktische kennis
zijn verder uitgewerkt tot globale ontwerpen voor Rijke Dijken langs de Nederlandse kust. In dit
project zijn in de vorm van een ontwerp-atelier globale ontwerpen voor Rijke Dijken gerealiseerd.
De ontwerpopdracht was gebaseerd op verschillende karakteristieke combinaties van diepte en
golf-expositie:
1. Geëxponeerde dijk op diep water; bijvoorbeeld Westkappelse Zeedijk, blokkendam Maasvlakte
2. Beschutte dijk op diep water; bijvoorbeeld in de havens van Rotterdam
3. Beschutte dijk op ondiep water; bijvoorbeeld in de estuaria als Wester- en Oosterschelde en de
Waddenzee.
Voor ieder van deze combinaties zijn ontwerpen gemaakt door een groep van ‘civielers’ en
‘biologen’, waarbij de ecologie voorop stond en waar in laatste instantie naar de “maakbaarheid” is
gekeken. Daarbij is uitgegaan van volledig nieuwe dijkontwerpen, niet van aanpassingen aan
bestaande dijken.
Bij het ontwerp van een Rijke Dijk is uitgegaan van een optimalisatie van een aantal
ontwerpaspecten:
Het dwarsprofiel. Door bijvoorbeeld een zeer flauw talud in de intergetijdezone te ontwerpen is
het oppervlakte intergetijdegebied fors te vergroten. Door onderbrekingen in het profiel te
maken zijn getijdepoeltjes te creëren.
Materiaalkeuze (kalksteen, asfalt, beton, basalt, etc.). Poreus, ruw materiaal met een goed
watervasthoudend vermogen biedt de beste vestigingsmogelijkheden.
Steenzetting. Door niet te netjes te zetten ontstaan holtes en spleten. Door stenen getrapt te
zetten ontstaan kleine poeltjes met water.
viii