Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
maar nog veel vragen<br />
Schutter: ‘TMS wordt van oudsher toegepast op de frontale<br />
hersenschors. De Duitsers kozen dit gebied destijds op grond<br />
van resultaten uit eerdere studies die een verband aantoonden<br />
tussen depressie en een verminderde activiteit van de linker<br />
frontale hersenschors. Een hoogfrequente TMS-behandeling<br />
van de linker frontale hersenschors leidt tot een verhoogde<br />
prikkelbaarheid van dit gebied en in de praktijk tot een<br />
afname van de depressieve klachten. Enkele jaren geleden<br />
ontdekten Canadese onderzoekers echter dat een direct<br />
hierna uitgevoerde laagfrequente TMS-behandeling van de<br />
rechter frontale hersenschors <strong>het</strong> effect van de hoogfrequente<br />
behandeling vergroot. Dat heeft geleid tot de hypothese dat er bij<br />
depressie mogelijk sprake is van een verstoorde balans tussen de<br />
activiteit van de linker en rechter frontale hersenschors. Waarbij<br />
activiteit van de linkerschors<br />
in verband wordt gebracht met<br />
toenaderingsgedrag en gevoelig<br />
zijn voor beloning, en activiteit in<br />
de rechterschors met vermijdingsgedrag<br />
en strafgevoeligheid. Door<br />
de linkerschors hoogfrequent<br />
te stimuleren zou je de activiteit<br />
van dit deel verhogen, terwijl<br />
de laagfrequente stimulatie van<br />
de rechterschors de activiteit in dit deel zou verlagen. Dat zou<br />
de balans tussen beide delen herstellen. Een andere hypothese<br />
verklaart <strong>het</strong> effect van TMS uit een toegenomen afgifte van<br />
dopamine in dieper gelegen hersengebieden en verbindt de<br />
behandeling zo met de hypothese die stelt dat depressie ontstaat<br />
uit een verstoorde chemische huishouding in de hersenen.’<br />
Veel hypothesen<br />
Er zijn inmiddels ook aanwijzingen dat een TMS-behandeling<br />
van andere hersengebieden antidepressieve effecten kan hebben.<br />
‘Ook de kleine hersenen en de pariëtale hersenschors komen<br />
mogelijk in aanmerking als doelwit. De kleine hersenen zijn<br />
nauw verbonden met subcorticale motivationele circuits en met<br />
de cerebrale hersenschors. Wij hebben in Utrecht inmiddels<br />
bij gezonde personen kunnen aantonen dat een eenmalige<br />
TMS-sessie uitgevoerd op de kleine hersenen inderdaad leidt<br />
tot positieve veranderingen in de gemoedstoestand. En in een<br />
studie uitgevoerd in samenwerking met prof. Koerselman van<br />
<strong>het</strong> Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam, hebben<br />
we gevonden dat een laagfrequente TMS-behandeling van de<br />
pariëtale hersenschors bij mensen met een depressie leidt tot<br />
een afname van de klachten. Kortom, aan varianten van TMS<br />
en aan hypothesen geen gebrek. Het is nu vooral zaak om uit<br />
te zoeken welke hypothese <strong>het</strong> beste is en welke behandeling<br />
B A E k E n : ‘ v o l g E n S M I j k A n d E<br />
T M S - B E H A n d E l I n g S n E l l E R I n d E<br />
k l I n I S C H E P R A k T I j k g E ï n T E g R E E R d<br />
w o R d E n B I j T H E R A P I E R E S I S T E n T I E . ’<br />
WEtENSCHAP<br />
bij welke patiënten tot <strong>het</strong> beste resultaat leidt.’ Vanwege<br />
alle openstaande vragen rondom TMS zal deze vorm van<br />
behandeling van depressie de komende jaren waarschijnlijk<br />
nog vooral een experimenteel karakter houden, schat Schutter<br />
in. ‘In de Verenigde Staten heeft de FDA <strong>het</strong> gebruik van TMS<br />
bij depressie enkele jaren geleden goedgekeurd als behandeling<br />
bij therapieresistente patiënten. Ook in Canada en Israël is<br />
de behandeling geregistreerd. In <strong>Nederland</strong> adviseerde de<br />
Gezondheidsraad in 2008 eerst meer fundamenteel onderzoek<br />
uit te voeren.’<br />
‘Ook in Vlaanderen is de TMS-behandeling nog niet erkend’,<br />
vult psychiater prof. Chris Baeken (UZ Brussel) aan. ‘Onze<br />
kliniek is de enige die therapieresistente depressieve patiënten<br />
met TMS behandelt. Veelal melden de patiënten zich op<br />
eigen houtje aan, aangezien<br />
TMS onder zowel huisartsen als<br />
psychiaters nog weinig bekend is.<br />
Omdat er voor TMS momenteel<br />
geen terugbetalingsmodaliteiten<br />
bestaan, vindt de behandeling<br />
meestal plaats in studieverband.<br />
Volgens mij kan de<br />
TMS-behandeling sneller in de<br />
klinische praktijk geïntegreerd<br />
worden bij therapieresistentie, bijvoorbeeld als één of twee<br />
antidepressiva niet <strong>het</strong> gewenste effect geven, bij zwangerschap,<br />
of bij mensen die overgevoelig zijn voor medicatie. In ieder<br />
geval voor unipolaire depressie zou aan rTMS automatisch<br />
gedacht moeten worden voor men elektroconvulsietherapie<br />
overweegt.’<br />
TMS nuttig bij onderzoek<br />
Behalve voor <strong>het</strong> langzaam ontluikende therapeutisch gebruik,<br />
is TMS ook een zeer handige techniek bij <strong>het</strong> wetenschappelijk<br />
onderzoek naar de werking van de hersenen. Immers, met deze<br />
techniek is <strong>het</strong> zeer eenvoudig tijdelijk zeer lokaal hersengebieden<br />
te activeren of in activiteit te inhiberen. Aan de Universiteit<br />
Gent maakt prof. Rudi de Raedt al jaren dankbaar gebruik van<br />
deze techniek bij zijn onderzoek naar de kwetsbaarheid voor<br />
depressie. Onderzoek waarbij hij overigens nauw samenwerkt<br />
met Chris Baeken. ‘Deze kwetsbaarheid proberen wij te<br />
verklaren in een model gebaseerd op neurobiologische kennis<br />
en kennis over cognitieve processen. Centraal in dit model staat<br />
een verminderde aandachtscontrole bij mensen die gevoelig<br />
zijn voor depressie. Neurobiologisch onderzoek heeft inmiddels<br />
uitgewezen dat depressie gepaard gaat met langdurige hyperactiviteit<br />
van de HPA-as. Een verhoogde reactiviteit is waarschijnlijk<br />
<strong>het</strong> gevolg van erg stressvolle ervaringen in <strong>het</strong> leven, alsook<br />
DEPSYCHIATER 3 • 2011 13