Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

Stephan Claes interviewt edward Shorter
de Psychiater vroeg aan psychiater prof. dr. Stephan Claes
(UZ Leuven, K.U.Leuven) om de Canadese gastspreker prof. dr.
edward Shorter in een persoonlijk gesprek enkele vragen voor
te leggen.
an swerts, wetenschapsjournalist
Claes: ‘U bent erg kritisch over het depressie-concept zoals het
in de DSm-IV is opgenomen. Behoort een groot deel van het
klinische beeld dat we onder majeure depressie plaatsen dan niet
tot een medische categorie volgens u?’
Shorter: ‘Zo sterk wil ik het niet stellen. Al de patiënten met
een depressie verkeren over het algemeen in nood en verdienen
medische hulp. maar de term majeure depressie omvat zowel
de melancholische als niet-melancholische depressie, terwijl
volgens mij alleen de eerste een échte stemmingsstoornis is. De
niet-melancholische depressie werd vroeger niet eens aangeduid
met depressie. men sprak over een zenuwziekte, met symptomen
zoals angst, vermoeidheid en obsessies op de voorgrond.’
‘ECt heeft zijn verdienste als behandeling voor melancholische
depressie bewezen, maar kan het ook nuttig zijn bij wat u zojuist
omschreef als zenuwziekten?’
‘Alleen als die met uitgesproken depressieve symptomen
gepaard gaan, maar het effect is minder sterk dan bij een zuivere
melancholische depressie. Daarom zal de patiënt de mogelijke
nevenwerkingen van ECt, zoals geheugenstoornissen, er minder
graag bijnemen. Sommigen raken er zelfs door geobsedeerd, wat
uiteraard contratherapeutisch werkt.’
‘In uw laatste boek Endocrine Psychiatry benadrukt u het
belang van endocriene abnormaliteiten bij depressie, zoals een
hyperactieve HPA-as. treden deze abnormaliteiten ook op bij
‘zenuwziekten’?’
‘Nee. maar ze doen zich wel ook voor bij andere psychiatrische
ziekten, zoals anorexia nervosa en dementie.’
‘Zou een Dexamethason Suppressie test (DSt) of gecombineerde
Dexamethason/Corticotropin Releasing Hormone test deel
moeten uitmaken van het assessment van depressieve patiënten?’
‘Niet noodzakelijk. Psychiaters hebben de DSt niet nodig om tot
de diagnose van melancholische depressie te komen. De test is
wél nuttig om te achterhalen of een patiënt, na een schijnbaar
succesvolle behandeling, effectief geen zelfmoordneigingen meer
heeft. Wat betreft de gecombineerde test: die heeft volgens mij
geen toegevoegde waarde.’
‘U staat heel kritisch tegenover psychoanalyse, maar gaat u
ermee akkoord dat psychodynamische therapieën toch waardevol
kunnen zijn?’
‘Psychologische therapieën zijn altijd waardevol, of ze nu psychodynamisch
zijn of niet. Waarin ik niet geloof, is de wetenschappelijke
waarde van psychoanalyse.’
BIJEENKOmSt
‘De psychiatrie doorliep in de 19 e eeuw, met mensen als Griesinger
en Alzheimer, een biologische fase. Nadien volgde een psychologische
fase met de opkomst van de psychoanalyse. Vandaag
bevinden we ons weer in een biologische fase. Denkt u dat in de
toekomst de pendel weer de psychologische kant opgaat?’
‘Dat is best mogelijk. De psychiatrie is een discipline die
heel gevoelig is voor nieuwe theorieën, al dan niet met sterk
wetenschappelijke fundamenten. Zo vond in de jaren zeventig
de neurotransmittertheorie ingang. Vandaag weten we dat
de werking van antidepressiva heel wat complexer is dan de
dopamine- of serotonine-heropnameremming. toch heeft deze
theorie de psychiatrie wel 20 jaar in de ban gehouden. Welke de
opvolger van deze theorie is, is nog niet duidelijk, maar dát die er
komt, is zeker.’
‘Er gebeurt veel onderzoek naar de genetica van psychiatrische
aandoeningen, maar verhoopte resultaten blijven grotendeels uit.
Hoe verklaart u dat?’
‘Psychiatrische aandoeningen, zoals majeure depressie of
schizofrenie, zijn geen zuivere biologische ziekten. Het zijn
ziekteconcepten, artefacten dus, die verschillende biologische
ziekten met elk een eigen genetische achtergrond clusteren.
Zoeken naar dé genetica van zo’n cluster, is dus onzin.’
‘U bent sociaal geschiedkundige van opleiding. Vanwaar uw
interesse voor de geschiedenis van de psychiatrie?’
‘Bij het schrijven van mijn eerste werk, over de geschiedenis
van de obstetrie en gynaecologie, raakte ik geïntrigeerd door de
psychologische en psychiatrische problemen van de patiënten.
Bovendien gooide de psychiatrie in die tijd de psychoanalyse
overboord en ging ze de biologische kant op. Hierdoor werd ze
voor mij een interessante discipline, waaraan ik, als geschiedkundige,
daadwerkelijk een bijdrage kon leveren. Daarom maakte ik
de shift naar de psychiatrie.’
‘Jonge artsen verkiezen vandaag vaak heel technische specialismen
boven de psychiatrie. Hoe zou u ze motiveren om tóch voor
de psychiatrie te kiezen?’
‘Als psychiater kun je voor patiënten écht het verschil maken en
hun levenskwaliteit ingrijpend verhogen. Wellicht méér dan in
gelijk welk ander specialisme, op de oncologie na.’
DEPSYCHIATER 3 • 2011 21