Drie jaar! - Sardes

28 Sardes Speciale Editie–nummer 12–november 2011
van migranten) ook te bereiken. De Vlaamse
overheid probeert migrantenouders van kinderen
die de kleuterschool niet bezoeken, te verplichten
om hun kind in ieder geval het laatste jaar (vanaf
het vijfde jaar) naar de kleuterschool te laten gaan,
tenzij het kind met goed gevolg een taaltest
uitvoert.
“Je zegt toch ook niet dat
kinderen maar part-time naar
school hoeven, omdat de
moeder part-time werkt?”
Nadruk in de Vlaamse kleuterschool ligt op het
leren van sociale vaardigheden, burgerschapsvorming,
creativiteit en voorbereiding op het
basisonderwijs. De verhouding leraar-kind is:
één leerkracht/ pedagogisch medewerker op
19 kinderen. In de praktijk is de verhouding
meestal beter. De schooldag op de kleuterschool
duurt meestal van 8.30 uur tot 15.30 uur. Na afl oop
bestaat de mogelijkheid van buitenschoolse
opvang, waarvan ongeveer 33% van de kinderen
gebruikmaakt. De Vlaamse overheid doet
pogingen om de buitenschoolse opvang uit te
breiden en de kwaliteit ervan te versterken.
Startleeftijd vervroegen?
In tegenstelling tot de opvattingen in ons land,
scoort Nederland ook erg goed in de PISA-studies.
Bij ons gaan vrijwel alle kinderen met vier jaar naar
de basisschool, terwijl dit pas op vijfjarige leeftijd
verplicht is. De Onderwijsraad heeft de discussie
aangezwengeld over de vraag of het gewenst is om
voor sommige groepen (zwakke) kinderen de
startleeftijd voor het basisonderwijs te verlagen.
Het is niet mogelijk om hierover op basis van de
hiervoor geschetste vergelijking met andere
landen conclusies te trekken. De vergelijking laat
immers zien dat er wat dit betreft niet één weg
naar Rome leidt. Is er vergelijkend onderzoek dat
meer houvast biedt?
De Cambridge Review is een vergelijkende studie
in het Verenigd Koninkrijk naar voorwaarden en
omstandigheden van de overgang naar het
(verplichte) basisonderwijs. Deze studie concludeert
op grond van recent hersenonderzoek bij
jonge kinderen én ontwikkelingspsychologische
inzichten dat een startleeftijd van vijf/zes jaar aan
te bevelen zou zijn. In de Cambridge Review wordt
Nederland overigens gezien als een bijzonder
voorbeeld van een ‘mengsysteem’. Dat veel
vierjarigen naar school gaan, wil immers niet
zeggen dat er dan al ‘geleerd’ wordt in de enge zin
van het woord. De onderbouw wordt gezien als een
overgangsfase naar het ‘echte’ leren vanaf zes jaar.
Uit bovenstaande kunnen we in ieder geval
concluderen dat er niet één waarheid is als het gaat
om de ideale leeftijd waarop kinderen hun
leerperiode op school zouden moeten beginnen.
Wel zijn er aanwijzingen dat het pleidooi voor
verlaging van de leeftijd van vier naar drie jaar niet
wordt gestaafd door ervaringen in de meeste
andere landen. Hoewel de ervaringen in Vlaanderen
dat pleidooi mogelijk juist wel bevestigen.
Kwaliteit van kinderopvang
We moeten hierbij echter een belangrijke kanttekening
maken, die betrekking heeft op de kwaliteit
van de kinderopvang in de periode vóór school.
Daar is in essentie ook het pleidooi van de
Onderwijsraad op gebaseerd. De kwaliteit van de
kinderopvang in bijvoorbeeld Finland, maar ook in
Zweden en Denemarken, is hoger dan in Nederland.
Een aantal (educatieve) functies die bij ons
worden vervuld door het basisonderwijs, worden
in veel landen vervuld door een kinderopvangsysteem.
Mat andere woorden: de kinderopvang in
deze landen heeft meer educatieve kwaliteit dan de
Nederlandse kinderopvang. De vraag hoe het is
gesteld met de educatieve kwaliteit van de
kinderopvang lijkt dan ook een wezenlijker vraag
dan de vraag op welke leeftijd kinderen op school
moeten beginnen. Bij een slecht kinderopvangsysteem
en een goed schoolsysteem is het wellicht te
bepleiten dat de startleeftijd wordt verlaagd. En dat
is eigenlijk het pleidooi van de Onderwijsraad.