Kriebelbeestjes kleuters - Sardes

De Taallijn. 

Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 

Kriebelbeestjes! 

Activiteitencyclus 

José Hillen, Annie van der Beek en Willy van Elsäcker 

Met medewerking van Monique Rovers en Mira Hilhorst

Inhoudsopgave 

Belangrijke achtergrondinformatie 3 

Activiteitencyclus Kriebelbeestjes! – 

Voorbeeld van een planningsrooster 5 

Voorbereiding 9 

Fase 1 – Introductie 18 

Fase 2 – Interactief voorlezen 23 

Fase 3 – Werken met verhalen 28 

Fase 4 – Werken met leervragen 32 

Fase 5 – Presentatie/evaluatie 37 

Eindevaluatie 39 

De Taallijn. Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 

Activiteitencyclus Kriebelbeestjes! Versie 1 

EXPERTISECENTRUM NEDERLANDS, pagina 2

Belangrijke achtergrondinformatie 

Waarom is de Taallijn ontwikkeld? 

Het Expertisecentrum Nederlands en Sardes hebben de afgelopen jaren de Taallijn VVE 

ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het 

doel van de Taallijn VVE is de effectiviteit van de taalstimulering van leidsters en 

leerkrachten te vergroten. De Taallijn biedt handreikingen voor het beperken van de 

achterstand in taalontwikkeling op jonge leeftijd. Onderzoeksresultaten geven aan dat 

een vroege aanpak van taalachterstanden effect heeft. 

De Taallijn is gebaseerd op de principes van interactief taalonderwijs, zoals die in eerdere 

publicaties van het Expertisecentrum Nederlands uitgebreid beschreven zijn. De vijf 

speerpunten van de Taallijn zijn Mondelinge taal, Werken aan woordenschat, Beginnende 

geletterdheid, ICT en multimedia en Ouderbetrokkenheid. 

De Taallijn voor peuters 

De Taallijn voor peuters is ondertussen landelijk ingevoerd. Door Sardes zijn 

verschillende cursussen voor peuterleidsters ontwikkeld, variërend van aparte modules 

voor de speerpunten tot een geïntegreerde cursus waarbij alle speerpunten aan de orde 

komen. In het boek Peuters Interactief met Taal (Stoep & Van Elsäcker, 2005) wordt de 

Taallijn uitgebreid beschreven. Bij de Taallijn voor peuters zijn tevens drie cd-roms 

ontwikkeld met praktijkvoorbeelden: Interactief voorlezen aan peuters, Gesprekken met 

peuters en Werken aan woordenschat. Dit schooljaar verschijnt op de website een serie 

uitgewerkte, concrete activiteitencycli voor peuters. Werken met de Taallijn houdt in dat 

leidsters eerst deelnemen aan een cursus, en vervolgens zelfstandig kunnen werken met 

de activiteitencycli. 

De Taallijn voor kleuters 

De Taallijn biedt een doorgaande lijn van peuterspeelzaal naar basisonderwijs. Sardes 

heeft voor groep 1 en 2 een geïntegreerde cursus ontwikkeld waarin alle vijf speerpunten 

van de Taallijn aan bod komen. Nadat de leerkrachten bekend zijn gemaakt met de 

principes en speerpunten van de Taallijn, kunnen ze zelf aan de slag. Binnen de Taallijn 

is een aantal kant-en-klare activiteitencycli ontwikkeld. Leerkrachten kunnen deze geheel 

of gedeeltelijk uitvoeren. Met behulp van een checklist kunnen ze bijvoorbeeld bepalen 

welke Taallijn-speerpunten in hun eigen programma's nog onderbelicht zijn en 

aanvullende activiteiten kiezen uit een Taallijn-thema. 

Ook voor kleuters verschijnt dit schooljaar op de website een serie uitgewerkte, concrete 

activiteitencycli. De uitgewerkte thema's voor groep 1 en 2 zijn ook bruikbaar in groep 3, 

zeker in de eerste helft van het schooljaar. Voordat leerkrachten aan de slag kunnen met 

een thema van de Taallijn, dienen zij eerst een nascholingscursus te volgen. Daarnaast is 

het boek De Taallijn. Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 (Van Elsäcker, Van der 

Beek, Hillen & Peters, 2006) onmisbaar bij het uitvoeren van een activiteitencyclus. In dit 

boek staat achtergrondinformatie over de Taallijn, de vijf speerpunten, en de opbouw en 

uitvoering van een activiteitencyclus. Bij het boek hoort een dvd met video-opnames van 

diverse activiteiten in groep 1 en 2 (Praktijkvoorbeelden van de Taallijn. Interactief 

taalonderwijs in groep 1 en 2). Op de dvd staat tevens een aantal instrumenten dat 

bruikbaar is bij de uitvoering, zoals een planningsrooster, een checklist om een 

sterkte/zwakte analyse te maken en een aantal observatieinstrumenten. 




De Taallijn in het (speciaal) basisonderwijs 

Diverse activiteitencycli worden momenteel uitgeprobeerd in een aantal scholen voor het 

speciaal basisonderwijs. Scholen die interesse hebben in het uitproberen van de Taallijn 

kunnen contact opnemen met Sardes (030- 2326200). 

Peuter- en kleutertv 

De Taallijn werkt samen met het programma Koekeloere. Hierdoor is het werken met de 

activiteitencycli afgestemd op de afleveringen van het programma en ook wordt gebruik 

gemaakt van dezelfde prentenboeken. Diverse thema’s zoals Hier wonen wij!, 

Kriebelbeestjes!, Er was eens … en Beweeg je mee? zijn geïntegreerd. Daardoor wordt 

het gebruik van de Taallijn en het kijken naar Koekeloere nog aantrekkelijker en 

effectiever. 

Sylvia Peters 

Nijmegen, augustus 2006 

Meer informatie over de bijbehorende boeken en dvd’s of over scholing in de Taallijn in de diverse 

regio’s is te vinden op www.deTaallijn.nl. Boeken, cd-roms en de dvd zijn te bestellen via 

www.lcowijzer.nl. Informatie over cursussen in de diverse regio's is ook te verkrijgen bij Sardes 

(030- 2326200). 

© 2006 Expertisecentrum Nederlands 

Deze uitgave is voorbehouden aan begeleiders en deelnemers van het trainings- en 

ondersteuningstraject van de Taallijn (zie www.deTaallijn.nl). Alle rechten voorbehouden. Niets van 

deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, 

of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door 

fotokopieën, opnames, of op enige andere wijze, zonder nadrukkelijke verwijzing naar Sardes en 

het Expertisecentrum Nederlands. 




Voorbeeld van een planningsrooster 

Mondelinge Taal 

Werken aan woordenschat 

Beginnende geletterdheid 

Ict en multimedia 

Ouderbetrokkenheid 

Tijd Fase en activiteit 

Voorbereiding 

Speerpunten 

Vooraf Leerkracht bereidt thema voor. 

Voorbereiden anker: op zoek naar beestjes; 

selecteren kernwoorden bij thema en prentenboek; 

woordenmap maken; verzamelen boeken en 

materialen; voorbereiden gezinsportfolio; 

voorbereiden stimulerende leeromgeving 

Leerkracht maakt planning van activiteiten 

Ouders worden ingelicht over het nieuwe thema en 

gevraagd te helpen bij bepaalde activiteiten 

Kinderen helpen met 'schrijven' uitnodiging 

Fase 1: Introductie 

Week 1 

Maandag 

Week 1 

Dinsdag 

Start van het thema: op zoek naar beestjes, 

(digitale) foto's maken 

Kennismaken met de beestjes: gesprek over hoe 

beestjes eruit zien en woordenweb maken 

Grafiek maken van beestjes 

Samen leervragen bedenken en opschrijven 

Inrichten van het lokaal en beestjeslaboratorium 

Meespelen in het beestjeslaboratorium 

De lettervlieg: op zoek naar letters van beestjes 

In gezinsportfolio tekenen of schrijven over 

zoektocht naar beestjes 




Week 1 

Woensdag 

Week 1 

Donderdag 

Week 1 

Vrijdag 

Gesprekken in het beestjeslaboratorium 

Foto’s bekijken op de computer 

Kriebelbeestjes volgen en flipboekje maken 

Fase 2: Interactief voorlezen 

Pre-teaching: centrale prentenboek Manu, de 

langpootmug voorbespreken met zwakste kleuters 

Interactief voorlezen van het centrale prentenboek 

in grote kring 

Woordkaarten maken bij de vertelkoffer 

Tweede keer lezen: wie-waar-wat-picto’s 

Verhaal naspelen in de poppenkast 

Derde keer voorlezen: volgen van de verhaallijn 

Voorlezen met digitaal schoolbord 

Rijmwoorden bedenken 

Prentenboekbeestjes bekijken in het 

beestjeslaboratorium 

Boeken lezen of naar boeken luisteren 

Portfoliogesprek 

Dagelijks Herhaald voorlezen in de kleine kring met gebruik 

van wie-waar-wat-picto's 

Betekenisvolle activiteiten in hoeken met de 

kernwoorden, zoals tekenen, stempelen, schrijven, 

taal- en woordspelletjes op de computer, spelen 

met de voorwerpen van de thematafel of in 

boekenhoek of luisterhoek lezen of luisteren 

Fase 3: Werken met verhalen 

Week 2 

Maandag 

Week 2 

Dinsdag 

Week 2 

Woensdag 

Nieuwe prentenboeken bekijken en voorlezen, 

overeenkomsten en verschillen met centrale boek 

bespreken, boekenmuur uitbreiden 

Verhalen vertellen over beestjes 

Vertel eens vlinder: op zoek naar woorden 

Gezinsportfolio: gesprek met de ouders 

Informatief bijenverhaal 

Beestjes uit boeken in het laboratorium: lezen en 

tekenen of schrijven 

Een lieveheersbeestje: stippen tellen 

Versje meelezen 

De letterrups: letters zoeken 

Portfoliogesprek: wat zit er al allemaal in het 

portfolio? 




Dagelijks Zelf prentenboeken of informatieve boekjes lezen, 

liedjes of versjes, naspelen verhalen, verhalen 

luisteren op computer, schrijfhoekactiviteiten 

Fase 4: Werken met leervragen 

Week 2 Beestjesschema maken 

Donderdag 

Leervragen over beestjes bedenken en opschrijven 

Week 2 

Vrijdag 

Slakkenrace 

Bezoek aan een imker 

Honingwentelteefjes maken 

Antwoorden zoeken in het beestjeslaboratorium 

Letters boetseren met bijenwas 

Dagelijks Werken in hoeken: betekenisvolle lees- en 

schrijfactiviteiten, rollenspel, verhalen naspelen, 

digitaal prentenboek, zelf onderzoek doen in 

onderzoekshoek 

Week 3 Woorddelen hakken en plakken 

Maandag 

Onderzoek voortzetten in onderzoekshoek 

Fase 5: Presentatie/Evaluatie 

De leerkracht observeert in deze fase dagelijks bij 

enkele kinderen het gebruik van kernwoorden, het 

verhaalbegrip en de letterkennis van de kinderen 

tijdens de activiteiten 

Dagelijks Werken in hoeken: betekenisvolle lees- en 

schrijfactiviteiten, onderzoekshoek, themahoeken, 

rollenspel, verhaal naspelen, digitaal prentenboek, 

werkbladen zoals Welke letters ken ik al? 

Week 3 

Dinsdag 

Week 3 

Woensdag 

Week 3 

Donderdag 

Week 3 

Vrijdag 

Samen nadenken over eindpresentatie, 

bijvoorbeeld tentoonstelling of toneelstuk, samen 

uitnodiging maken voor de ouders 

Kernwoorden oefenen met liedjes en versjes over 

het thema 

Voorbereiden van de eindpresentatie die samen 

bedacht is 

In kleine kring vertellen bij (digitale) foto's 

In kleine kring verhaal navertellen aan de hand van 

illustraties of digitaal prentenboek 

Letters en klanken in kleine kring. 

Lettermuuractiviteit: Wat hebben we allemaal 

geleerd? 

Feestelijke eindpresentatie van het werk met 

publiek: gezamenlijke afronding van het thema 

Reflectiegesprek met de kinderen in kleine kring: 

werk/foto kiezen uit gezinsportfolio en hierover 

vertellen 

Eindevaluatie van het thema met de kinderen in 

grote kring: Wat hebben we geleerd? Wat hebben 




we samen heel goed gedaan? Wat vond je het 

leukst? 

Eindevaluatie 

Na afloop Leerkrachten bespreken na wat goed en minder 

goed liep 

Verslaglegging en bewaren van materialen voor 

volgend jaar 




Activiteitencyclus Kriebelbeestjes! 

Thema: Kriebelbeestjes! 

Anker: Op zoek naar beestjes 

Alle thema's van de Taallijn voor groep 1 en 2 bieden talige activiteiten rondom de vijf 

speerpunten mondelinge taal, werken aan woordenschat, beginnende geletterdheid, ICT 

en multimedia en ouderbetrokkenheid. Elke activiteitencyclus duurt ongeveer drie weken 

en heeft een aantal fasen, waarin het centrale prentenboek een grote rol speelt. Dit 

prentenboek wordt meerdere malen voorgelezen, zodat woordenschat, zinsconstructies 

en verhaalbegrip de kans krijgen zich te ontwikkelen. 

Bij de uitvoering van dit thema is het boek De Taallijn. Interactief taalonderwijs in groep 

1 en 2 (Van Elsäcker, Van der Beek, Hillen & Peters, 2006) onmisbaar. In dit boek is 

uitgebreide achtergrondinformatie te vinden over de vijf speerpunten van de Taallijn, de 

opbouw en de fasen van een activiteitencyclus en de benodigde leerkrachtvaardigheden. 

Bij het boek hoort een dvd met praktijkvoorbeelden. In de volgende tekst wordt steeds 

door middel van een pictogram naar een fragment op de dvd verwezen dat ter illustratie 

van de tekst kan dienen. 

Voorbereiding 

• Anker voorbereiden: zoektocht organiseren, ouders benaderen, digitale camera 

regelen, verzamelen ontdekmateriaal (voor de zoektocht) regelen bij een natuur- en 

milieueducatiecentrum 

• Woorden selecteren bij thema en prentenboek 

• Woordenmap maken 

• Boeken en materialen verzamelen 

• Voorbereiden van een gezinsportfolio 

• Planning maken voor activiteiten 

• Stimulerende leeromgeving creëren, waaronder activiteiten met beestjes 

NB Bij het thema Kriebelbeestjes! is het van belang dat de kinderen zorgzaam en 

voorzichtig met de beestjes in de klas omgaan. Om die reden is in deze paragraaf extra 

uitgebreid beschreven hoe de beestjes leven en hoe kinderen op een verantwoorde wijze 

kunnen observeren en proefjes kunnen doen. 

Voorbereiding van het anker 

Het anker voor deze cyclus is een zoektocht naar beestjes. De zoektocht kan 

plaatsvinden op het speelplein, in het park, in het bos of op een andere plek waar 

kriebelbeestjes te vinden zijn. 

De ouders van alle kinderen worden vooraf geïnformeerd over de zoektocht en het 

thema; zie voor een voorbeeldbrief bijlage 1. De leerkracht kan in de brief een oproep 

doen aan ouders om kinderen te begeleiden tijdens de zoektocht of om materialen te 




verzamelen voor het thema. In de brief kunnen de kinderen ook zelf iets tekenen of 

schrijven. 

De leerkracht verkent de omgeving van de school vooraf en bedenkt waar de zoektocht 

het best kan plaatsvinden. Tijdens de zoektocht maken leerkracht en ouders (digitale) 

foto’s van de zoektocht, de beestjes en de kinderen, die later in een verwerkingsactiviteit 

weer worden gebruikt. 

Verder zorgt de leerkracht voor materialen die nodig zijn tijdens de zoektocht, zoals 

potjes, een paraplu, vergrootglazen en insectenzuigpotjes. Eventueel kan de leerkracht 

contact zoeken met een natuur- en milieueducatiecentrum in de regio. Via websites als 

www.ivn.nl, www.globenederland.nl, www.veldwerknederland.nl, kan de leerkracht een 

natuur- en milieueducatiecentrum zoeken.Het anker voor deze cyclus is een zoektocht 

naar beestjes. De zoektocht kan plaatsvinden op het speelplein, in het park, in het bos of 

op een andere plek waar de leerkracht met de kinderen wil gaan zoeken. 

Selectie van kernwoorden bij het thema 

Tijdens het thema komen de kinderen in aanraking met nieuwe woorden. Een aantal 

kernwoorden bij het thema wordt bewust aangeleerd en geoefend. Bij het samenstellen 

van de kernwoorden is uitgegaan van de basiswoordenlijst van Kienstra (2003). Er zijn 

kernwoorden geselecteerd bij het thema en ook bij het prentenboek; beide groepen 

kernwoorden worden in de verwerkingsopdrachten gebruikt. De leerkracht maakt een 

keuze uit de kernwoorden; ze kan hierbij gebruik maken van de toetsgegevens van 

kinderen of eerder gemaakte observaties. Wanneer er in de klas kinderen zijn die deze 

woorden al kennen is het raadzaam om voor hen aanvullende of moeilijkere woorden te 

selecteren. 

Kernwoorden bij het thema 

het beestje, het insect, de rups, de regenworm, de sprinkhaan, het lieveheersbeestje, de 

slak, het slakkenhuis, slijmerig, de tor, de pissebed, de vleugel, het pootje, de 

(voel)spriet, het lijf, het schild, de wesp, het spinnenweb, het voedsel, de schuilplaats, 

kruipen, steken, prikken, fladderen, (in) de lucht, (op) het blad, (op) de tak, (in) de 

bodem, (onder) de grond, (onder) de boomstronk, (onder) de stoeptegel, het 

vergrootglas, onderzoeken, ontdekken, verzamelen, vangen, het potje 

De leerkracht maakt een selectie uit bovenstaande lijst. Ze selecteert ongeveer vijftien 

eenvoudige woorden voor de minder taalvaardige leerlingen en vijftien moeilijke 

kernwoorden voor de meer taalvaardige leerlingen. Natuurlijk kan er overlap tussen 

beide lijsten zijn. Aan het begin van de cyclus is het doel dat de kinderen de 

geselecteerde woorden receptief (passief) beheersen. Aan het einde van de cyclus 

moeten ze de meeste kernwoorden ook productief (actief) beheersen. 

Selectie van kernwoorden bij het prentenboek 

Bij het thema Kriebelbeestjes! wordt het prentenboek Manu, de langpootmug van Tine 

Fraiponts en Tom de Laet (2003) gebruikt. In de onderstaande lijst wordt een aantal 

kernwoorden uit het prentenboek gegeven. Dit zijn die woorden die belangrijk zijn voor 

het begrip van het verhaal. 

Kernwoorden bij het prentenboek 

de mug, de langpootmug, lang, de poot, koud, kort, droevig, de tuin, de vlinder, 

prachtig, naast, koud, antwoorden, er (geen) last van hebben, veel te klein/te groot, 

trappen, het spijt me, je achterste, stotteren, kruipen, warm, duiken, het zand, donker, 

de vlo, zoeken, de hond, nestelen, proberen, blaffen, bloot, in de gaten (krijgen), 




vliegen, de mestkever, levensgevaarlijk, de mesthoop, vies, de oplossing, het probleem, 

de spin, breien, mooi/mooiste, de duizendpoot 

De leerkracht selecteert uit bovenstaande lijst welke woorden zij wil behandelen en houdt 

daarbij rekening met het taalniveau van de kinderen. Evenals bij de themawoorden, 

maakt ze zowel voor de minder taalvaardige als voor de meer taalvaardige kinderen een 

lijst met ongeveer vijftien kernwoorden. Er kan weer overlap tussen beide lijsten zijn. 

Koekeloere 

In het schooljaar 2006/2007 is er een samenwerking tussen de Taallijn en het 

kleuterprogramma van Schooltv 'Koekeloere'. Het thema Kriebelbeestjes! is uitgewerkt in 

een serie afleveringen van het programma. In het programma is een digitale versie te 

zien van het prentenboek Manu, de langpootmug. De afleveringen van Kriebelbeestjes! 

worden uitgezonden van 23 t/m 27 april 2007. Voor meer informatie zie 

www.schooltv.nl/koekeloere. 

Boeken verzamelen 

De leerkracht informeert bij de bibliotheek naar de mogelijkheden voor het lenen van een 

leskist. In deze leskist kunnen aan het thema verwante boeken, maar ook speel- en 

leermaterialen zitten. 

De leerkracht verzamelt zelf ook prentenboeken en informatieboeken over het thema en 

de kinderen mogen boeken meenemen van thuis. In bijlage 2 zijn suggesties opgenomen 

voor prentenboeken, informatieve boeken en boeken voor kinderen die zelf al kunnen 

lezen. 

Materialen verzamelen 

De leerkracht verzamelt verschillende foto's, afbeeldingen, concrete voorwerpen en 

materialen die bij het thema en het centrale prentenboek horen voor de thematafel, 

fototafel/fotowand of boekenmuur. Bij de voorwerpen worden woordlabels opgehangen. 

Ict 

De leerkracht maakt een digitale versie van het prentenboek. Een stappenplan van het 

maken van een digitaal prentenboek staat in het boek De Taallijn. Interactief 

taalonderwijs in groep 1 en 2 (Van Elsäcker, Van der Beek, Hillen & Peters, 2006) en op 

de website www.detaallijn.nl. De leerkracht maakt veel digitale foto’s, die in diverse 

activiteiten worden gebruikt. 

Daarnaast wordt in de klas indien mogelijk gebruik gemaakt van het digitaal schoolbord. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 7 Hoeveel poten heeft een spin? 

Gezinsportfolio 

Voor alle kinderen komt er een eigen gezinsportfolio. De leerkracht kan hiervoor het 

bijgevoegde voorbeeld van een gezinsportfolio gebruiken (bijlage 3) of een eigen versie 

maken. Als de leerkracht of de school al werkt met een gezinsportfolio is het beter de 

eigen versie te gebruiken. Als scholen nog geen ervaring hebben opgedaan met een 

gezinsportfolio, is het voorgedrukte gezinsportfolio een goed hulpmiddel om mee te 

beginnen. De kinderen verzamelen gedurende het thema een aantal werkjes in het 

gezinsportfolio. In het gezinsportfolio uit de bijlage is op enkele bladzijdes al voorgedrukt 

wat de bedoeling is. 

Woordenmap 

De leerkracht kan tijdens het thema een woordenmap aanleggen. In deze map wordt per 

kind genoteerd welke kernwoorden het kind actief gebruikt tijdens gesprekken en 

speelleersituaties. 




Planning maken voor activiteiten 

De leerkracht selecteert verwerkingsactiviteiten voor de speerpunten waaraan zij 

gedurende de cyclus aandacht wil besteden. Het voorbeeld van een planningsrooster dat 

aan het begin van dit document staat afgedrukt, kan een hulpmiddel bij de planning zijn. 

Indien de school regelmatig contact heeft met één of meerdere peuterspeelzalen, kan het 

prettig zijn om de cyclus (gedeeltelijk) samen met de peuterspeelzaalleidsters voor te 

bereiden. Het anker voor deze cyclus kan bijvoorbeeld door peuters en kleuters samen 

worden uitgevoerd. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 1 Overleggen 

Stimulerende leeromgeving creëren 

De leerkracht denkt erover na hoe het lokaal kan worden ingericht in de sfeer van het 

thema. Dit hoeft niet allemaal van tevoren te gebeuren. Het inrichten van het lokaal is 

ook een verwerkingsactiviteit voor de kinderen. Door samen met de kinderen over het 

inrichten te praten, en daarna samen het lokaal in te richten, wordt de betrokkenheid bij 

het thema vergroot. Tijdens de duur van het thema komen er steeds meer werkjes bij, 

waardoor het lokaal stapsgewijs ingericht wordt in de sfeer van het thema. Hoofdstuk 9 

van het boek De Taallijn. Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 heeft betrekking op de 

inrichting van de leeromgeving. Hierin staan veel tips over plekjes in het lokaal, zoals 

een leeshoek, een boekenmuur, een woordmuur, een lettermuur, een thematafel, een 

computerhoek, een schrijfhoek of een ontdekhoek. In enkele hoeken kunnen 

verkleedkleren van beestjes liggen. Hieronder staan concrete tips voor het inrichten van 

het lokaal bij het thema Kriebelbeestjes! 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 12 De beestjes bewegen 

Beestjeslaboratorium 

In een beestjeslaboratorium kunnen kinderen allerlei ontdekactiviteiten uitvoeren. Er is 

allerlei materiaal aanwezig zoals glazen bakken (waarbij voor voldoende verse lucht 

wordt gezorgd) waarin de beestjes kunnen worden ondergebracht, petrischaaltjes om de 

beestjes nauwkeurig te kunnen bekijken en schrijfmateriaal om alle waarnemingen vast 

te kunnen leggen. Verder zijn er in het beestjeslaboratorium informatieve boeken 

aanwezig om als ‘naslagwerk’ te gebruiken. 

Het beestjeslaboratorium wordt ingericht in een rustige hoek in de klas, eventueel met 

een verplaatsbare afscheiding of verhoging om het beestjeslaboratorium van de rest van 

de klas af te scheiden. 

Er is een herkenbaar tentoonstellingsgedeelte en een werkgedeelte. In het 

tentoonstellingsgedeelte kunnen bijvoorbeeld boeken worden uitgestald, ‘verslagen’ en 

tekeningen van kinderen worden opgehangen, glazen bakken met beestjes worden 

neergezet of gestempelde en geschreven woorden over het thema worden opgehangen. 

Het werkgedeelte moet ruim zijn, zodat onderzoeken en proeven goed uitgevoerd 

kunnen worden en de kinderen er ‘verslagen’ of tekeningen van de waarnemingen 

kunnen maken. In het werkgedeelte moeten de onderzoeksmaterialen netjes geordend 

opgeborgen zijn zodat het werkvlak vrij is. Er wordt eventueel gebruik gemaakt van een 

plattegrond om materialen op te rangschikken en te ordenen. De plattegrond wordt 

verkregen door op de ondergrond de omtrek van de materialen te tekenen. Door de 

plattegrond valt het meteen op als er materiaal ontbreekt, en kunnen de kinderen het 

materiaal zelf opruimen. 

De leerkracht maakt onderscheid tussen basismateriaal en extra materiaal. Ze overweegt 

welke materialen achter de hand gehouden worden om in te kunnen spelen op de 

verschillen in belangstelling van kinderen. Aanvankelijk moet er niet teveel 

onderzoeksmateriaal aanwezig zijn. Het observeren van beestjes is al een boeiende en 




interessante activiteit voor de kinderen. Wanneer kinderen zijn ‘uitgekeken’ en laten 

merken dat ze meer en andere aspecten aan het beestje willen ontdekken, kan de 

leerkracht extra materiaal aanreiken om andere onderzoeksactiviteiten uit te voeren. 

Het beestjeslaboratorium is functioneel ingericht. Het observatie-, onderzoeks- en 

leermateriaal moet goed bereikbaar zijn voor de kinderen. Labels en dergelijke hangen 

op ooghoogte van de kinderen, zodat ze kunnen worden gebruikt voor bijvoorbeeld het 

nastempelen of naschrijven van woorden. 

Materialen om de beestjes goed te kunnen waarnemen zijn onder andere: 

Kindvriendelijke microscopen 

Loeppotjes (plastic potjes die worden afgesloten door een loepdeksel) 

Standloepen (loepen met een beker eronder die je zo op een beestje kunt plaatsen) 

Steelloepen (standaard loep met een steel als handgreep) 

Petrischaaltjes (platte ronde glazen schaaltjes met deksel om beestjes te bekijken) 

Watten 

Bladeren en takjes 

Plantenspuit met water 

Planten 

Stenen 

Aarde 

Water 

Suiker 

Glazen bak 

Glasplaten 

Kleine zaklamp 

Informatieve boeken met afbeeldingen van beestjes 

Posters en tekeningen van beestjes 

Schema’s van beestjes (zie bijlagen 4 en 5) 

Wormencuvette (een soort plat aquarium) 

Zandtafel met aarde en beestjes 

Het beestjeslandschap 

In het lokaal kan een wand omgetoverd worden tot een omgeving waarin kleine beestjes 

te zien zijn, het beestjeslandschap. De leerkracht beplakt de onderkant van de muur met 

bruin papier, dit moet onder de grond voorstellen. Daarboven plakt ze groen papier met 

daarop bijvoorbeeld wat bomen, struiken, bloemen, een doorzichtig huis. Het bovenste 

gedeelte van de muur vormt de lucht. Deze wordt beplakt met blauw papier. 

Knutselwerkjes en tekeningen van beestjes die door de kinderen zijn gemaakt, worden 

op de juiste plek op de muur gehangen. De libel zweeft bijvoorbeeld door de lucht, de 

worm zit onder de grond, de bij zit op de bloem en de spin zit in het huis. Bij deze 

beestjes kunnen de kinderen gestempelde of geschreven woorden hangen; het 

beestjeslandschap heeft dus ook de functie van woordmuur. Het woordveld op het 

beestjeslandschap zal zich gedurende de activiteitencyclus uitbreiden. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 4 Kom maar spin 

De letterrups 

In plaats van een lettermuur kan de leerkracht een letterrups maken. Op elk rupsdeel 

wordt een letter geschreven of gedrukt en alle rupsdelen samen met een kopje worden 

met splitpennen aan elkaar gezet (of achter elkaar geplakt) en vormen zo een letterrups. 

De letters worden op alfabetvolgorde en op ooghoogte van de kinderen gehangen. De 

kinderen kunnen woordjes en plaatjes van beestjes bij de juiste beginletter ophangen 

(voor een voorbeeld van rupsdelen en een rupskopje zie bijlage 6). 




Activiteiten met beestjes 

Omgaan en proefjes met beestjes 

Het is van belang dat de leerkracht erop toeziet dat de kinderen de beestjes voorzichtig 

hanteren. Het is raadzaam om de beestjes zo min mogelijk op te pakken tijdens de 

onderzoekjes, en de beestjes zo veel mogelijk in hun verblijf te laten. De leerkracht 

brengt de kinderen nadrukkelijk bij dat beestjes zorgzaam moeten worden behandeld. 

Wanneer kinderen onvoldoende in staat zijn om de beestjes voorzichtig te hanteren, kan 

de leerkracht de beestjes bijvoorbeeld in een petrischaaltje doen zodat de kinderen het 

beestje op die manier goed kunnen observeren. 

Ook moeten de kinderen leren dat beestjes regelmatig gevoed moeten worden en dat het 

verblijf van de beestjes moet worden verschoond. 

Hierna zijn onderzoekjes met verschillende beestjes beschreven. Dit zijn slechts 

suggesties. Het verdient de voorkeur de kinderen zelf ontdekkingen te laten doen aan de 

beestjes en hen met eigen leervragen te laten komen. 

De slak 

Slak oppakken 

De leerkracht of een kind neemt het huisje tussen duim en wijsvinger en trekt heel 

voorzichtig. Langzaam zal de slak de ondergrond loslaten. Indien de slak op een gladde 

ondergrond, zoals een blaadje zit, kan hij ook voorzichtig naar de zijkant worden 

geschoven. Er mag niet te hard getrokken worden want dan kan het huisje kapot gaan of 

kan de slak van het huisje worden getrokken! 

Slakkenbak inrichten 

De bodem van een doorzichtige bak wordt bedekt met een laag grind van ongeveer twee 

centimeter dik met daaroverheen ongeveer drie centimeter aarde. De aarde wordt 

afgedekt met een laag bladeren. In de hoek van de bak wordt een pvc-buis vastgezet in 

het grind, met aan de bovenzijde van de pvc-buis een trechter. In de trechter moet af en 

toe water gegoten worden om zo de aarde vochtig te houden, maar niet te nat! De 

slakken hebben een plek nodig om te schuilen, bijvoorbeeld een platte steen die op twee 

keien rust. Ongeveer drie keer per week moeten de slakken van vers voedsel worden 

voorzien, bijvoorbeeld een blaadje sla, een stukje appel, een stukje rauwe aardappel, 

een stukje peen of enkele stukjes gekookte macaroni. Wanneer er nieuw voedsel wordt 

gegeven moeten de oude voedselresten worden verwijderd. De bovenzijde van de bak 

moet worden afgedekt met een stuk vitrage en een elastiekje. 

Proefjes met slakken 

Dit is een slak! 

De kinderen kijken in de slakkenbak, ook onder de blaadjes. Waar zie je de slakken? 

Houden slakken meer van een lichte of een donkere plek? Houden slakken meer van een 

natte of een droge plek? De kinderen ontdekken wat er gebeurt als de slak (voorzichtig!) 

natgespoten wordt (de slak gaat dan bewegen). Ze bekijken de slak ook eens met een 

loep. Kunnen ze de ogen van de slak vinden (de sprieten)? En de mond? Als de kinderen 

de slak tekenen vraagt de leerkracht of ze er iets bij moet schrijven. Kinderen mogen ook 

zelf schrijven over wat ze hebben gezien of plaatjes zoeken over slakken en daar 

woorden bij schrijven of stempelen. 

Slakkenhuisjes 

Wanneer een aantal lege (!) slakkenhuisjes zijn verzameld, kunnen de kinderen de 

slakkenhuisjes met elkaar gaan vergelijken. Draaien alle huisjes dezelfde kant op? Zien 

ze er allemaal hetzelfde uit? De kinderen kunnen de slakkenhuisjes die op elkaar lijken 

bij elkaar leggen. De huisjes kunnen bijvoorbeeld worden gesorteerd op grootte, op 

kleur, op soort, en dergelijke. De leerkracht kan de kinderen vragen waarom ze de 

huisjes op die manier hebben neergelegd. In een gesprek kan bijvoorbeeld ook aan de 




orde komen: Kun je de huisjes ook van groot naar klein leggen? Hoeveel huisjes hebben 

we verzameld? Welk huisje is het grootst? Kun je de huisjes in groepjes van drie leggen? 

Welk huisje is het zwaarst? En welk huisje het lichtst? Hoe denk je dat de slakkenhuisjes 

er van binnen uitzien? De leerkracht laat de kinderen in het huisje kijken, eventueel met 

behulp van een kleine zaklamp. Had je het goed gedacht? Kun je een slakkenhuis 

tekenen? 

Een slakkenspoor 

De leerkracht laat een slak over een doorzichtig plaatje lopen. Samen met de kinderen 

bekijkt ze de onderkant. Kun je zien hoe de slak beweegt? Zie je het spoor? (Over het 

spoor kan de slak glijden zonder dat hij pijn heeft.) Als de slak over zwart papier loopt is 

het spoor goed te zien. Gaat de slak steeds rechtdoor? Wat gebeurt er als je een stokje 

voor de slak legt? 

Wat eet de slak? 

In de slakkenbak liggen verschillende stukjes eten, zoals fruit en blaadjes. Wat zou de 

slak het lekkerst vinden en het eerst eten? 

Wat ziet een slak? 

De leerkracht maakt van twee kokers, bijvoorbeeld closetrolletjes, die aan één kant zijn 

afgedekt met dun wit vloeipapier een kijkinstrument waarmee kinderen kunnen ervaren 

wat een slak ziet. Door het vloeipapier aan de achterkant zien de kinderen vrijwel niet als 

ze in de koker kijken, alleen een verschil in licht en donker. Dit is wat een slak ziet. 

Rupsen en vlinders 

Rupsen vangen 

Door onder een struik of een boom een uitgevouwen paraplu op zijn kop te houden, en 

vervolgens aan de struik of de boom te schudden, is er een redelijke kans om rupsen te 

vinden. Als de beestjes die in de paraplu gevallen zijn even met rust worden gelaten, 

gaan ze weer bewegen en is het gemakkelijker ze te observeren. 

Vlinders kweken 

Om rupsen in een kweekbak tot vlinder te laten groeien, moet erop gelet worden dat de 

rups vier zuignapjes aan de onderkant heeft. Om te kweken is het overigens een beter 

idee om eitjes, rupsen of poppen bij De Vlinderstichting te bestellen (via internet: 

www.vlinderstichting.nl onder ‘Koolwitjes in de klas’), omdat de kans groot is dat rupsen 

die gevonden worden geparasiteerd zijn en omdat de rupsen van een beschermde vlinder 

zouden kunnen zijn. Voor het inrichten van een vlinderkweekbak wordt een plastic bak 

gebruikt die afgedekt wordt met gaas zodat de rupsen en vlinders niet kunnen 

ontsnappen, maar toch voldoende ventilatie krijgen. De bak moet niet te vochtig zijn en 

op een lichte, warme plek staan, maar zeker niet in de zon! De rupsen in de bak moeten 

elke dag verse planten te eten krijgen, bijvoorbeeld brandnetels. De planten kunnen het 

best in een pot water bewaard worden zodat ze stevig blijven. Op oude planten groeien 

rupsen minder goed. De rupsen moeten zo min mogelijk worden aangeraakt. Wanneer 

vers voedsel gegeven wordt, kruipen de rupsen daar vanzelf naartoe en dan kan het 

oude voedsel weggenomen worden. Het rupsenverblijf moet elke dag verschoond 

worden, dit kan gebeuren door bijvoorbeeld een stukje keukenpapier op de bodem te 

leggen en dit elke dag te vervangen. In de bak moeten ook wat takjes aanwezig zijn 

waaraan de rupsen na drie tot vier weken kunnen gaan hangen om zich te verpoppen. 

Sommige rupsen verpoppen zich in de grond. Daarom moet op de bodem ook wat turf of 

bladhumus worden gelegd. Vanaf het moment dat de rupsen zich gaan verpoppen, 

moeten zij met rust worden gelaten! Zodra de rups een vlinder is geworden, moet de 

vlinder de ruimte krijgen om tegen een takje op te klimmen om de vleugels op te kunnen 

pompen en uit te spreiden. De vlinders moeten op een zonnige dag en in een periode 

met veel bloeiende bloemen vrij gelaten worden. 




Proefjes met vlinders en rupsen 

Vlinders observeren 

’s Morgens kunnen de kinderen vlinders van dichtbij bekijken of over hun hand laten 

lopen. Hun lichaam moet namelijk eerst opwarmen voordat ze kunnen vliegen. De 

kinderen kunnen de vlinder dan ook goed waarnemen. Welke kleuren heeft de vlinder? 

Wat is de vlinder aan het doen? Verzin eens een leuke naam voor de vlinder. 

De regenworm 

Wormencuvette 

In een cuvette (een soort plat aquarium, verkrijgbaar bij bijvoorbeeld een natuur- en 

milieueducatiecentrum) worden verschillende zandlagen gedaan en een aantal 

regenwormen. De bovenzijde is afgesloten zodat de wormen niet kunnen ontsnappen. 

Door het glas is mooi te zien hoe de wormen zich door de verschillende zandlagen 

bewegen. 

Proefjes met regenwormen 

Dit is een regenworm! 

De kinderen onderzoeken de regenworm. De leerkracht praat met de kinderen over wat 

ze zien. Hoe voelt de regenworm aan? Heeft de regenworm pootjes? Hoe komt het dier 

vooruit? Kun je de bewegingen van een regenworm nadoen? Is de regenworm overal 

even dik? De kinderen maken een tekening of een verhaal over wat ze ontdekt hebben 

aan een regenworm. 

Luister naar de regenworm 

Als een regenworm over papier en over een stukje piepschuim kruipt, kunnen de 

kinderen het verschil horen (een schrapend geluid wanneer de worm over het piepschuim 

kruipt). 

Wat eet de regenworm? 

Als er bovenop de zandlagen in de wormencuvette verschillende materialen liggen, 

bijvoorbeeld een stukje plastic, een blaadje sla, een takje, een stukje appel, kunnen de 

kinderen zien welke materialen de regenworm het zand in trekt. 

De spin 

Spinnen vangen 

De leerkracht verstuift wat water in het gras of in een haag. Op die manier worden veel 

spinnenwebben zichtbaar. Overdag zitten spinnen vaak aan de rand van het web. 

Wanneer de spin is gevonden in zijn web, wordt een doos onder de spin gehouden en 

zachtjes tegen het achterlijf van de spin geduwd (met bijvoorbeeld een penseel). De spin 

zal nu in de doos vallen. Er kan ook binnen naar spinnen worden gezocht. Spinnen zitten 

voornamelijk in donkere hoekjes, in de hoekjes van ramen en tegen muren. Soms lijkt 

het of er een dode spin is gevonden. Dit kan echter ook een leeg vel zijn van een spin, 

want een spin moet zijn vel geregeld vernieuwen om te kunnen groeien. Er is sprake van 

een dode spin wanneer de poten onder het lijf zijn opgevouwen. Wanneer de poten zijn 

gestrekt is het een vel. 

Spinnenverblijf 

In een bak waarin spinnen worden gehouden, moet wat gras en water te vinden zijn. 

Verder moet de spin zo nu en dan een levende vlieg gevoerd krijgen. 

Het lieveheersbeestje 

Proefjes met lieveheersbeestjes 

Vlieg maar weg lieveheersbeestje! 

Een kind zet een lieveheersbeestje op zijn hand. Hij draait voorzichtig zijn vingers en arm 

omhoog. Wat doet het lieveheersbeestje? (Hij loopt omhoog en als hij hoog genoeg is 

opent hij zijn schilden, zodat hij met zijn vleugels weg kan vliegen.) 




De mier 

Proefjes met mieren 

Dit is een mier! 

De kinderen onderzoeken mieren. Kun je met de loep zien uit hoeveel stukjes een mier 

bestaat? Hoeveel poten heeft een mier? Loopt een mier vlug of langzaam? Alle insecten 

bestaan uit drie stukjes en hebben zes poten. Door middel van een schema (bijlage 4 en 

5) kan dit gevisualiseerd worden. Wat heeft de mier op zijn kop? Wat gebeurt er als twee 

mieren elkaar in het potje tegenkomen? Wat gebeurt er als er een druppel 

limonadesiroop of suikerwater in het bakje wordt gedaan? 

Op zoek naar een mierenhoop 

De leerkracht kan buiten met de kinderen op zoek gaan naar een mierenhoop. Dit hoeft 

niet in het bos te zijn, heel vaak zijn mierenhoopjes tussen stenen te vinden. Samen met 

de leerkracht gaan de kinderen de mieren een poosje observeren. Wat gebeurt er als je 

een takje dwars op hun looppad legt? De kinderen kunnen daarna in de kleine kring 

vertellen wat ze allemaal zagen gebeuren in de mierenhoop, of ze kunnen er een 

tekening of verhaal over maken. 

De pissebed 

Proefjes met pissebedden 

Dit is een pissebed 

De kinderen onderzoeken een pissebed. Kun je de pootjes van een pissebed zien? Hoe 

ziet de onderkant van een pissebed eruit? Welke kleuren heeft een pissebed? 

Verstoppertje spelen 

In een bakje met een pissebed wordt iets neergelegd waaronder de pissebed zich kan 

verstoppen. De kinderen observeren hoe snel een pissebed zich gaat verstoppen. 

De kever 

Proefjes met kevers 

Dit is een kever 

De kinderen onderzoeken een kever. Wat valt aan de kever het meest op? Zie je de 

poten en sprieten? Kun je de mond van de kever ontdekken met de loep? Heeft de kever 

vleugels? Welke kleur hebben de schilden van de kever? Voelen de schilden glad of 

hebben ze strepen of putjes in het schild? 

Wat doet de kever als…? 

De leerkracht of een kind legt een blaadje in de bak. Wat doet de kever? 

De leerkracht of een kind schijnt met een lamp in de bak. Wat doet de kever? 

Wat eten de beestjes? 

Spin insecten 

Mier plantaardig en dierlijk materiaal 

Lieveheersbeestje bladluizen 

Rups bladeren 

Vlinder rupsen 

Vlieg plantaardig en dierlijk afval 

Hommel stuifmeel en nectar 

Pissebed plantenafval 

Miljoenenpoot plantenafval 

Oorworm zoete vruchten, bloemdelen, schimmelsporen, insecten 

Duizendpoot kleine insecten 

Slak bladeren, zowel vers als oud blad 




Fase 1 Introductie 

Anker 

Op zoek naar beestjes 

Verwerkingsactiviteiten 

1. Kennismaking met de beestjes 

2. Grafiek van beestjes 

3. Samen leervragen bedenken 

4. Inrichten van het lokaal en beestjeslaboratorium 

5. Meespelen in het beestjeslaboratorium 

6. De lettervlieg 

7. Gezinsportfolio: zoektocht naar beestjes 

8. Gesprekken in het beestjeslaboratorium 

9. Fotoshow 

10. Kriebelbeestjes volgen 

Anker 

Op zoek naar beestjes 

De leerkracht vertelt de kinderen dat ze buiten op zoek gaan naar kleine kriebelbeestjes. 

Dit kan op het speelplein gebeuren door bijvoorbeeld onder stoeptegels te kijken, in en 

onder struikgewas, op de grond tussen de bladeren en in de grond. Ze kan er ook voor 

kiezen naar het bos of park te gaan en daar onder boomstronken, bladeren en in de 

grond op zoek te gaan naar kleine kriebelbeestjes. De leerkracht, of één van de 

hulpouders, maakt foto’s van de kriebelbeestjes en zorgt er ook voor dat er (speurende 

en onderzoekende) kinderen op deze foto’s te zien zijn. De foto’s kunnen later voor 

allerlei doeleinden worden gebruikt: fotoshow op de computer, foto’s op de fotomuur, 

foto’s op de woordmuur (het beestjeslandschap) bij de kernwoorden of foto’s in het 

beestjeslaboratorium. 

De kinderen verzamelen met hulp van de leerkracht of ouders allerlei kriebelbeestjes in 

boterkuipjes, potjes of fotorolhoudertjes (zie ook ‘activiteiten met beestjes’ in de 

voorbereidingsfase). Beestjes die niet kunnen kruipen kunnen in boterkuipjes worden 

gedaan. Beestjes die wel kunnen kruipen en/of kunnen vliegen, kunnen beter in potjes 

met een deksel worden gedaan. De beestjes zullen niet stikken als de temperatuur in het 

potje niet te hoog oploopt. De potjes moeten dus niet in de volle zon worden gezet. 

De vindplaatsen van de beestjes moeten na afloop zoveel mogelijk in de oorspronkelijke 

staat worden hersteld om de schuilgelegenheid voor de dieren zo min mogelijk te 

verstoren. Na gebruik in de klas moeten de beestjes weer worden teruggezet op de 

vindplaats of op een andere geschikte plek. 

Enkele tips bij het verzamelen van beestjes zijn: 

o Wanneer beestjes worden beetgepakt, mogen kinderen niet knijpen omdat de 

beestjes nogal kwetsbaar zijn. 




o Bij het beetpakken van beestjes kan het voorkomen dat een gekleurde stof wordt 

uitgescheiden door het beestje. Dat is een manier van het beestje om zich te 

verdedigen. Over het algemeen kan het geen kwaad. Het is wel goed om na afloop de 

handen te wassen. 

o Beestjes op planten kunnen het best gevangen worden in potjes. 

o Met behulp van insectenzuigpotjes kunnen beestjes in het potje gezogen worden 

zonder dat het beestje in de mond van het kind gezogen wordt. Een insectenzuigpotje 

bestaat uit een plastic potje met daarop een deksel met een lange en een korte 

slang. Aan de korte slang wordt gezogen. Door de lange slang boven het beestje te 

houden, wordt het beestje opgezogen. Door een filter in de korte slang is het niet 

mogelijk dat het beestje vanuit het potje in de mond gezogen wordt. 

o Een manier om beestjes te verzamelen is een uitgevouwen paraplu ondersteboven 

onder een tak van een boom of struik houden en dan stevig tegen de tak of struik 

tikken. Allerlei kleine beestjes vallen dan van de bladeren en de takken in de paraplu. 

o Veel bodemdieren zijn avond- en nachtdieren die in de avond of ’s nachts uit hun 

schuilplaats komen. Door één of meerdere boterkuipjes in de grond te graven zodat 

de bovenkant gelijk komt met de bodem kunnen de beestjes gevangen worden. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 1 Kriebelbeestjes zoeken 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 2 Levende pier 


1. Kennismaking met de beestjes 

De beestjes die gevonden zijn tijdens de zoektocht, zitten in petrischaaltjes of loeppotjes. 

De kinderen kunnen zo alle beestjes goed bekijken zonder ze in hun handen hoeven te 

houden. De leerkracht bespreekt samen met de kinderen waar ze de beestjes gevonden 

hebben en wat er allemaal te zien is aan de beestjes. Ze stelt zich terughoudend op en 

laat vooral de kinderen over de beestjes vertellen. De leerkracht schrijft op een flap of 

digitaal schoolbord welke beestjes ze hebben gevonden en wat de kinderen aan deze 

beestjes zien of erover weten. Zo ontstaan er woordspinnen van verschillende beestjes. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 2 Slakken 

2. Grafiek van beestjes 

Na de zoektocht naar beestjes gaan de kinderen inventariseren hoeveel beestjes ze 

gevonden hebben. De leerkracht introduceert daarbij een schema op een flap of digitaal 

schoolbord, waarin overzichtelijk aangegeven kan worden hoeveel beestjes van elke 

soort er zijn verzameld. De kinderen plakken voor elk beestje dat ze verzameld hebben 

een plaatje in het juiste vakje. Door de plaatjes boven elkaar te plakken, kunnen de 

kinderen in één oogopslag zien welk beestje het meest voorkomt en welk het minst. De 

leerkracht kan bovenaan in het schema dat getal noteren. Een voorbeeld van een 

schema: 

2 4 3 




Spin 

Slak Lieveheersbeestje 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 13 Beestjesschema 

3. Samen leervragen bedenken 

De kinderen kunnen in het schema goed zien welke beestjes er zijn. Ze hebben veel 

vragen over de beestjes: Waarom hebben sommige slakken wel een huis en andere niet? 

Waarom zoemt een mug vaak? De leerkracht schrijft alle vragen op in een schrift of op 

een flap of digitaal schoolbord. Zij stimuleert de kinderen tot het stellen van vragen en 

het zoeken naar antwoorden. Zo nodig geeft zij een aanzet: spinnen hebben wel veel 

poten, hoe zit dat met de andere beestjes? Door erover te praten komen kinderen op 

nieuwe vragen. Als kinderen een antwoord weten, wordt dat erbij gezet. De vragen die 

nog niet beantwoord zijn, komen in fase 4 terug. 

4. Inrichting van het lokaal en beestjeslaboratorium 

Met een (wisselend) klein groepje kinderen praat de leerkracht over het inrichten van het 

lokaal. Het lokaal wordt met hulp van de kinderen ingericht in de sfeer van beestjes. 

Kinderen die dat willen, kunnen van thuis spullen meebrengen. De hoeken in de klas 

krijgen een naam die te maken heeft met het thema beestjes. Deze namen worden door 

de kinderen of de leerkracht op woordstroken geschreven of gestempeld en op de 

bijbehorende plaats gehangen. Ook wordt er een beestjeslaboratorium ingericht, waar de 

kinderen allerlei ontdekactiviteiten rondom beestjes kunnen gaan ondernemen. De 

leerkracht heeft al een aanzet gemaakt met de inrichting van een beestjeslaboratorium, 

maar heeft nog veel ruimte overgelaten om de kinderen mee te laten denken. 

Naarmate het thema vordert, groeit de inrichting van het lokaal. 

5. Meespelen in het beestjeslaboratorium 

De leerkracht speelt regelmatig mee in het beestjeslaboratorium. Door mee te spelen kan 

ze de kinderen in spelvorm op nieuwe ideeën brengen, zonder het initiatief naar zich toe 

te trekken. Ze kan de kinderen door middel van voorbeeldgedrag laten zien hoe je 

bijvoorbeeld proefjes met beestjes kunt uitvoeren, dat je beestjes zo min mogelijk moet 

aanraken, hoe je met een vergrootglas het beestje beter kunt waarnemen, hoe je in 

informatieve boeken nog meer over het beestje te weten kunt komen, en hoe je de naam 

van een beestje bij een tekening of plaatje kunt (na)stempelen of (na)schrijven. Door de 

gesprekken die tijdens het meespelen met en tussen de kinderen ontstaan, kan de 

leerkracht inspelen op ‘toevallige’ betekenisvolle leersituaties. Door mee te spelen in het 




eestjeslaboratorium kan de leerkracht bovendien waardevolle observaties doen over de 

ontwikkeling van de kinderen. 

Hier wonen wij! De Meiboom, fragment 8 Optillen 

6. De lettervlieg 

De lettervlieg is een vingerpop van een vlieg en heeft vleugels. Hij is dol op lekkere 

letters. De lettervlieg woont in een huisje vlakbij de letterrups (zie voorbereidingsfase). 

De leerkracht kan de lettervlieg gebruiken om activiteiten rond een letter in te leiden. 

Regelmatig laat de leerkracht de lettervlieg zoemen bij zijn huisje (de leerkracht maakt 

een zoemend geluid). Is dit het geval, dan haalt een kind hem uit het huisje, plaatst hem 

om een vinger en komt er mee bij de leerkracht staan. Vervolgens voert de leerkracht 

een gesprek met de kinderen en de lettervlieg, met als resultaat dat de aandacht op een 

bepaalde letterklank en lettervorm gevestigd wordt. 

De leerkracht biedt een uitgeschreven versje aan (bijvoorbeeld het versje ‘De moeder 

van de duizendpoot’ uit Rijmpjes en versjes uit de oude doos, Hoekstra 1990) met 

ondersteuning van picto’s, zodat de kinderen kunnen ‘meelezen’. Na het opzeggen van 

het versje begint de lettervlieg te zoemen en mag een kind de lettervlieg uit zijn huisje 

halen. De lettervlieg wil samen met de kinderen een letter zoeken op de letterrups. De 

leerkracht wil wel eens weten of de lettervlieg iets weet over bijvoorbeeld de /d/ van 

duizendpoot. Samen met de kinderen wordt de klank geoefend. Welke letter hoor je bij 

duizendpoot? Wat hoor je vooraan? De kinderen gaan samen voelen hoe de klank voelt 

bij de lippen en de mond. Vervolgens gaan ze samen naar die letter zoeken op de 

letterrups en laten de vlieg erheen vliegen. Om het woord duizendpoot dat bij de letter 

/d/ hoort te onthouden, tekenen de kinderen een duizendpoot. 

De kinderen zoeken het woord in het uitgeschreven versje. De leerkracht omcirkelt dit 

woord en laat het woord bij de tekening van de duizendpoot naschrijven of stempelen. 

De kinderen gaan in het versje op zoek naar nog meer woorden met een /d/ erin. Deze 

letters worden ook omcirkeld. De kinderen kunnen nog meer woorden verzinnen die met 

de letter /d/ beginnen. De woordjes worden onder de letterrups gehangen, met plaatjes 

erbij. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 9 Een pissebed en een slak 

7. Gezinsportfolio: zoektocht naar beestjes 

Kinderen tekenen of schrijven in het gezinsportfolio over de zoektocht naar beestjes, of 

ze tekenen één van de beestjes vergroot na en stempelen of schrijven de naam van het 

beestje erbij. De leerkracht kan bij deze tekening eventueel ook een foto van het kind 

plakken die is gemaakt tijdens de zoektocht naar beestjes. De leerkracht praat met de 

kinderen over wat er in het gezinsportfolio komt. Ze laat de kinderen zo veel mogelijk 

zelf aan het woord en stelt alleen als het nodig is enkele open vragen. 

8. Gesprekken in het beestjeslaboratorium 

In het beestjeslaboratorium is er ruimte voor een tentoonstelling over één beestje dat 

centraal staat. De leerkracht kan de eerste keer een tentoonstelling over een 

(lievelings)beestje maken om de kinderen te inspireren. Ze neemt een aantal spullen 

mee die te maken hebben met het beestje, bijvoorbeeld het beestje zelf in een potje of 

in een glazen bak, een grote afbeelding van het beestje, een boek over het beestje, 

voedsel dat het beestje eet, een vergroot model van het beestje (bijvoorbeeld 

verkrijgbaar bij schoolbiologische diensten of milieueducatieve natuurcentra), een liedje 

over het beestje, en dergelijke. Ze voert een interactief gesprek met de kinderen over de 

meegebrachte spullen. Door een gevarieerd en boeiend aanbod van spullen lokt de 

leerkracht reacties uit bij de kinderen. Daarna vraagt de leerkracht wie er de volgende 




dag iets mee zou willen brengen van thuis over een bepaald beestje. Per toerbeurt 

komen zo alle kinderen die willen aan de beurt. De leerkracht let erop dat de kinderen 

ruim de tijd krijgen om alles op een tafel uit te stallen. De kinderen vertellen over hun 

eigen spullen. Eventueel helpt de leerkracht hen op gang. 

Een alternatief voor deze werkvorm is om elk kind iets over een bepaald beestje te laten 

meebrengen, en hierover te laten vertellen in kleine groepjes of in de grote kring. 

9. Fotoshow 

Tijdens de zoektocht naar beestjes zijn er door de leerkracht of hulpouders foto’s 

gemaakt van beestjes, van vindplaatsen van beestjes en van ontdekkende kinderen. Van 

deze foto’s kan een digitale fotoshow met PowerPoint gemaakt worden. Eventueel 

spreekt de leerkracht samen met de kinderen met een microfoon in wat er te zien is op 

de foto. In de kleine kring vindt er een interactief gesprek plaats over wat er op de foto’s 

te zien is. De leerkracht geeft de kinderen veel gelegenheid zelf te praten door het laten 

vallen van stiltes en het geven van luisterresponsen zoals instemming, bewonderende 

reacties en herhalingen in vragende vorm. Het zien van de foto’s roept vanzelf al veel 

reacties op van de kinderen. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 3 Slakkie, slakkie, takkie 

10. Kriebelbeestjes volgen 

De leerkracht maakt voor alle kinderen een flipboekje. Dit is eenvoudig te maken van 

drie of vier A4-vellen die recht op elkaar gelegd worden met een verspringende 

bovenmarge van ongeveer twee centimeter. De vellen worden dan in de breedte 

dubbelgevouwen en langs de vouw geniet. Door verschillende kleuren papier te 

gebruiken ontstaat een aantrekkelijk boekje met diverse verspringende pagina’s. 

Elk kind kiest een bepaald beestje voor het flipboekje. De kinderen kijken elke dag wat 

het beestje doet, bijvoorbeeld waar de slakken zitten, wat de slakken eten, of er slakken 

wakker zijn of slapen. Hiervan komt op een pagina in het flipboekje een verslag, 

bijvoorbeeld een tekening of gestempelde of geschreven woorden. Elke dag wordt een 

nieuwe pagina gebruikt, zodat uiteindelijk een leuk en informatief boekje van een 

bepaald beestje ontstaat. Als het kind het beestje enkele dagen heeft gevolgd en het 

boek afgerond is, voert de leerkracht een gesprek met het kind over wat het kind 

allemaal heeft gezien en wat er in het boekje is vastgelegd. De boekjes worden na het 

gesprek in de leeshoek gelegd en kunnen daar door andere kinderen ‘gelezen’ worden. 




Fase 2 Interactief voorlezen 

In deze fase komen de kinderen door het prentenboek tot meer verdieping, meer 

verdieping in de vorm van woordenschat behorende bij het anker en meer verdieping 

door een andere invalshoek dan de foto's. Interactief voorlezen is een belangrijk 

onderdeel van deze fase. De leerkracht start deze fase met het introduceren van het 

prentenboek en de bijbehorende kernwoorden aan de taalzwakke kinderen (preteaching). 

Bij het voorlezen in de grote kring zullen deze kinderen van de voorkennis 

profiteren. 

Startactiviteiten 

Pre-teaching: De handpop vertelt of Prentenboek vertellen in de eigen taal 

Introductie prentenboek in grote groep 


1. Woordkaarten maken bij de vertelkoffer 

2. Tweede keer lezen: wie-waar-wat picto’s 

3. Verhaal naspelen in de poppenkast 

4. Derde keer voorlezen: volgen van de verhaallijn 

5. Voorlezen met ondersteuning van het digitaal schoolbord 

6. Wat rijmt er op …? 

7. Prentenboekbeestjes bekijken 

8. Luisterhoek/boekenhoek 

9. Portfoliogesprek 

Startactiviteiten 

Prentenboek voorlezen 

Manu, de langpootmug Tine Fraiponts & Tom de Laet (2003) 

Inhoud: Manu is een mug met heel lange poten. En die lange poten hebben het koud. 

Heel koud. Dus gaat Manu op zoek naar een oplossing. Iedereen geeft goede raad, maar 

niks helpt. Tot het lieveheersbeestje met een erg bruikbare tip komt! 

Kernwoorden bij het prentenboek 

de mug, lang, de poot, koud, kort, droevig, de tuin, sip, de vlinder, prachtig, naast, 

neerstrijken, koud, antwoorden, er (geen) last van hebben, veel te klein/te groot, 

trappen, het spijt me, je achterste, stotteren, kruipen, warm, duiken, het zand, donker, 

natuurlijk, nooit, altijd, de vlo, zoeken, de hond, de vacht, nestelen, proberen, blaffen, 

bloot, in de gaten krijgen, vliegen, de mestkever, levensgevaarlijk, de mesthoop, vies, de 

oplossing, het probleem, de spin, breien, fantastisch, de sok, mooi/mooiste, de 

duizendpoot 




Startactiviteiten in de kleine kring 

Pre-teaching: de leerkracht kiest een introductie uit de twee volgende suggesties: 

1. Gebruik maken van een intermediair: de handpop vertelt 

2. Prentenboek vertellen in de eigen taal 

Introductie 1: De handpop vertelt 

De leerkracht gebruikt een handpop van een beestje dat in het boek voorkomt, 

bijvoorbeeld van Manu de mug. De handpop wordt gebruikt om het prentenboek te 

introduceren. Samen met de handpop bekijken de kinderen het boek. Ze praten over de 

voor- en achterkant van het boek en over de prenten. Het gebruik van een handpop 

maakt de activiteit levendig en stimuleert de interactie met kinderen die niet zo 

makkelijk het woord nemen, door bijvoorbeeld de handpop prikkelende beweringen te 

laten doen. De leerkracht legt de kernwoorden uit met behulp van voorwerpen of 

afbeeldingen van de woorden. 

Introductie 2: Prentenboek vertellen in de eigen taal (Kleuterlezen) 

Een leerkracht of assistent, óf een leerling uit groep 6, 7 of 8 vertelt het verhaal Manu, 

de langpootmug in de eigen taal aan een groepje van één tot drie kleuters. Hij/zij gaat 

daarbij in op moeilijke woorden en begrippen en controleert of de kleuters het verhaal in 

de eigen taal begrijpen. De leerkracht van groep 1 en 2 of de eigen leerkracht geeft de 

‘voorlezer’ tips mee, bijvoorbeeld: 

Prentenboek vertellen in moedertaal 

1. Zorg dat je het verhaal goed kent, schrijf het eventueel in je eigen woorden, in je 

moedertaal op. 

2. Ga zo zitten dat de kleuter goed mee kan kijken. 

3. Vertel het verhaal spannend en praat met de kleuters over de plaatjes. 

4. Vraag aan het eind: 'Welke bladzijde vond jij het leukst?' Zoek deze bladzijde samen 

op en praat erover. 

Als aanvulling op de introductie kan de leerkracht het prentenboek gekopieerd meegeven 

aan de ouders, zodat zij het kunnen voorlezen of in hun eigen taal kunnen vertellen. 

Startactiviteit in de grote groep 

Introductie prentenboek in de grote groep 

De leerkracht introduceert het prentenboek Manu, de langpootmug in de grote groep. Zij 

bespreekt de voorkant en de achterkant van het boek met de kinderen. Bij het bespreken 

van de voorkant laat de leerkracht de kinderen aan de hand van illustraties voorspellen 

wat er in het verhaal gaat gebeuren. 

De prenten in het boek worden bekeken en de daarop afgebeelde beestjes worden 

vergeleken met de verzamelde beestjes en de tekeningen, knutselwerkjes en 

afbeeldingen van beestjes in de klas. In het gesprek hierover laat de leerkracht zoveel 

mogelijk op natuurlijke wijze de kernwoorden die bij het thema én het prentenboek zijn 

gekozen aan bod komen. De voorwerpen, afbeeldingen, tekeningen en knutselwerkjes 

die tijdens dit gesprek erbij worden gehaald, worden uitgestald op een thematafel die de 

rest van de activiteitencyclus in de klas blijft. De thematafel kan het voorlezen of 

vertellen van het boek ondersteunen, en ook het navertellen, naspelen en zelf verhalen 

verzinnen door kinderen. 

Nadat het hele boek is bekeken, leest de leerkracht het prentenboek interactief voor. 




Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 5a Heel veel benen 


1. Woordkaarten maken bij de vertelkoffer 

De leerkracht zoekt van tevoren enkele voorwerpen bij kernwoorden uit het boek bij 

elkaar en stopt deze in een tas of koffer. Om de kernwoorden te visualiseren kan 

bijvoorbeeld een geknutselde vlinder, een afbeelding van een regenworm, een 

(knuffel)hond en een paar sokken in de koffer worden gedaan. De leerkracht gaat het 

prentenboek in de kleine kring voorlezen en haalt tijdens het voorlezen één voor één de 

voorwerpen uit de tas of koffer en laat de kinderen meespelen. Na afloop vertellen de 

kinderen welke rol de voorwerpen spelen in het verhaal en maken ze er samen 

woordkaarten bij. De leerkracht schrijft de woorden op, de kinderen maken er een 

tekening bij of zoeken er een plaatje bij. De woorden worden op het beestjeslandschap 

opgehangen. Woorden die daar niet helemaal passen kunnen in het beestjeslaboratorium 

worden gehangen of bij de beginletter aan de letterrups. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 6 Een hommel 

2. Tweede keer voorlezen: wie-waar-wat picto's 

De volgende dag leest de leerkracht het boek een tweede keer voor in de kleine kring. Ze 

gaat eerst op de volgende vragen in om het verhaal terug te halen: 

• Over wie gaat het verhaal? 

• Waar speelt het verhaal zich af? 

• Wat gebeurt er in het verhaal? Wat is het probleem? 

De leerkracht schrijft de antwoorden kort op een flap, met behulp van picto's: 

Wie 

Waar 

Wat ? 

Als de kinderen iets niet meer zeker weten zegt de leerkracht dat zij het verhaal nog een 

keer gaat voorlezen en de antwoorden daarna achter de picto's zal opschrijven. Nadat 

het boek de tweede keer is voorgelezen, bespreekt de leerkracht het probleem in het 

boek en praat er samen met de kinderen over hoe dit opgelost werd. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 6 Het lieveheersbeestje 

3. Verhaal naspelen in de poppenkast 

De leerkracht zorgt voor handpoppen, knuffels of zelfgemaakte stokpoppen van beestjes 

uit het boek. De stokpoppen kunnen eenvoudig gemaakt worden door de kinderen 

bijvoorbeeld een afbeelding van een beestje te laten kleuren en deze op een stok te 

plakken. Het beestje moet aan beide kanten te zien zijn. 

Terwijl de leerkracht het verhaal in de kleine kring voorleest, spelen de kinderen het 

verhaal gelijktijdig na in de poppenkast. Tijdens het voorlezen van het verhaal kan de 

leerkracht de kinderen helpen bij het spelen van hun rollen door bijvoorbeeld vragen te 

stellen: Hoe kwam het dat Manu het zo koud had? Wat deed hij toen, aan wie ging hij 

hulp vragen? Konden de andere dieren hem helpen? 

De kinderen kunnen het verhaal ook zelfstandig naspelen of eigen varianten op het 

verhaal verzinnen. Tijdens observaties noteert de leerkracht in een woordenmap voor elk 

kind welke woorden het kind actief gebruikt. 




4. Derde keer voorlezen: volgen van de verhaallijn 

De volgende dagen leest de leerkracht het verhaal nog enkele keren voor. Zij besteedt 

hierbij extra aandacht aan de verhaallijn. Voordat ze het verhaal voorleest, stelt ze een 

luistervraag die de kinderen stimuleert om na te denken over bepaalde gebeurtenissen in 

het verhaal, bijvoorbeeld: Wat ging Manu doen toen hij het zo koud had? of: Waarom 

had de slak het niet koud? 

De leerkracht heeft de prenten uit het prentenboek gekopieerd. Na het voorlezen hangen 

de kinderen de platen met hulp van de leerkracht in de goede volgorde op de 

boekenmuur. De leerkracht stimuleert het gebruik van kernwoorden door te vragen 

welke beestjes op de prenten te zien zijn. Kinderen die dat willen, kunnen de woorden op 

stroken schrijven of stempelen, en de stroken bij de prenten hangen. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 5b Feest vieren 

5. Voorlezen met ondersteuning van het digitaal schoolbord 

De prenten uit het boek kunnen worden gescand en via de computer en beamer op het 

digitaal schoolbord worden geprojecteerd. De kinderen zien de prenten dan als grote dia. 

Op het digitaal schoolbord kunnen tijdens het voorlezen van het verhaal woorden bij de 

plaatjes geschreven worden. De leerkracht stimuleert zoveel mogelijk het gebruik van 

kernwoorden en vult hierbij de kinderen zonodig aan. De opgeschreven woorden worden 

als gedrukte tekst bij de prenten op de computer opgeslagen. De prenten kunnen later 

als digitaal prentenboek worden bekeken. 

De leerkracht kan de tekst uit het prentenboek voorlezen en opnemen, en ook de 

gedrukte woorden kunnen door de leerkracht of de kinderen worden ingesproken. In 

twee- of drietallen kunnen de kinderen later dan het digitale prentenboek op de 

computer bekijken, al dan niet onder begeleiding. 

(NB Het maken van een digitaal prentenboek is toegestaan voor eigen gebruik, maar 

mag niet op grotere schaal verspreid worden zonder auteursrechten te betalen.) 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 11 Hatsjie! 

6. Wat rijmt er op …? 

De leerkracht voert met een klein groepje kinderen een gesprek over welke beestjes er 

allemaal in het prentenboek voorkomen. Op een flap of op het bord worden deze 

beestjes geïnventariseerd met een tekening of plaatje erbij. De kinderen gaan nu 

rijmwoorden op de beestjes verzinnen. Alle rijmwoorden worden achter het beestje 

genoteerd met een tekening of plaatje erbij. Voorbeelden van rijmwoorden op beestjes 

zijn: 

• Mug – vlug 

• Regenworm – storm 

• Slak – pak 

• Kever – bever 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 10 Duizendpoot muizenpoot 

7. Prentenboekbeestjes bekijken 

In het prentenboek Manu, de langpootmug komen veel beestjes aan bod. In het 

beestjeslaboratorium kunnen de kinderen op zoek gaan naar beestjes die ook in het boek 

voorkomen en deze beestjes gaan bekijken en er ontdekkingen aan doen. Op een leeg 

vel papier of bij gekopieerde prenten van de beestjes uit het boek kunnen de kinderen 

dan iets over het betreffende beestje tekenen of schrijven. 




Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 4 De vlinder en de bij 

8. Luisterhoek/boekenhoek 

In de luisterhoek ligt een cassettebandje of cd waarop het prentenboek van Manu de 

langpootmug is voorgelezen. De kinderen luisteren naar het verhaal en kijken zelf mee in 

het boek. Ook zijn er cassettebandjes of cd’s met liedjes of versjes over beestjes. 

In de boekenhoek kunnen de kinderen zelf verschillende boeken die te maken hebben 

met het thema 'lezen' of bekijken. De leerkracht gaat er regelmatig bij zitten en leest het 

boek met de kinderen mee. Samen praten ze over de boeken. Zo nodig stelt de 

leerkracht een vraag, bijvoorbeeld: 

• Wat ben je aan het lezen? 

• Wat gebeurt er in het boek denk je? 

• Welke bladzijde vind je het mooist? 


In de kleine kring bekijkt de leerkracht met enkele kinderen hun zelfgemaakte producten 

en bespreekt deze. Ze bespreken ook elkaars werk. Enkele dingen worden ingeplakt in 

het portfolio. Vragen die de leerkracht kan stellen zijn: 

• Wat vond je moeilijk/makkelijk aan dit werkje? 

• Waarom zullen we deze inplakken? 

• Wat vind je van het werkje van …? 

De kinderen mogen hun porfolio's nu mee naar huis nemen. De leerkracht spreekt met 

de ouders af wanneer de kinderen de portfolio's weer mee naar school moeten nemen. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 10 Verven 




Fase 3 Werken met verhalen 

In deze fase staan verhaallijnen van verschillende boeken centraal. De leerkracht leest 

nieuwe boeken voor en kinderen maken zelf verhalen, waarin ze de kernwoorden op een 

actieve wijze gebruiken. Plezier beleven aan verhalen in boeken staat voorop in deze 

fase. 

Startactiviteit 

Nieuwe boeken voorlezen 


1. Een beestachtig verhaal 

2. Vertel eens vlinder 

3. Gesprek met de ouders 

4. Informatief bijenverhaal 

5. Beestjes uit boeken in het laboratorium 

6. Een lieveheersbeestje 

7. Versje 

8. De letterrups 



Nieuwe boeken voorlezen 

De leerkracht introduceert verschillende boeken die te maken hebben met het thema 

Kriebelbeestjes! (zie bijlage 2). De boeken krijgen een vaste plaats in het lokaal, 

bijvoorbeeld op het boekenrekje in de leeshoek. Samen met de kinderen kiest de 

leerkracht een boek uit. Dit boek wordt voorbesproken, de kaft wordt bekeken en de 

leerkracht leest het interactief voor. Dit kan een verhalend boek, een prentenboek of een 

informatief boek zijn. De leerkracht bespreekt met de kinderen waarom zij voor dit boek 

hebben gekozen: Lijkt het boek op het boek van Manu de langpootmug? Leg eens uit! 

Waar zal dit boek over gaan? De leerkracht schrijft de voorspellingen op. Na het 

voorlezen bespreekt ze met de kinderen of de voorspellingen klopten. Daarna kunnen de 

verschillen en overeenkomsten worden besproken tussen dit boek en het boek van Manu 

de langpootmug. 

In de komende dagen kunnen op deze manier verschillende verhalende prentenboeken of 

informatieve boeken worden voorgelezen, waarbij steeds relaties gezocht worden met 

het centrale prentenboek. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 5 Slakboek 





1. Een beestachtig verhaal 

De leerkracht vertelt in de kleine kring een verhaal. Ze maakt een ritueel van het 

verhalen vertellen: ze neemt bijvoorbeeld plaats op een vertelstoel, zet een vertelhoed 

op, gebruikt een microfoon of richt een spot op de vertelplek. Zij vertelt een verhaal dat 

iets met beestjes te maken heeft en dat echt is gebeurd. Voorbeelden van een verhaal 

zijn: 

• Toen de leerkracht lag te slapen, zoemde er steeds een mug op haar kamer. 

Gelukkig vloog de mug naar het raam, en kon ze hem naar buiten laten. Maar hij 

had haar wel al geprikt! 

• Het broertje van de leerkracht had vroeger een potje met spinnen/kevers. Op een 

dag was het dekseltje eraf en liepen alle beestjes door de kamer. 

Nadat de leerkracht het verhaal heeft verteld, is het de beurt aan één van de kinderen. 

Het kind neemt op de vertelstoel plaats en vertelt een verhaal over iets dat hij heeft 

meegemaakt of gehoord. 

Als het kind klaar is met het verhaal, bespreekt de leerkracht het verhaal na. Zij betrekt 

de andere kinderen bij het nabespreken door bijvoorbeeld de volgende vragen te stellen: 

Wat gebeurde er eerst? En toen? Vond 'de verteller' het leuk wat er gebeurde? Wat 

vonden jullie ervan? Hebben jullie ook wel eens zoiets meegemaakt? Vertel er eens over! 

Aan deze activiteit moeten de kinderen een tijdje wennen voordat zij zelf een echt 

verhaal durven te vertellen. Het verdient daarom de voorkeur om het verhalen vertellen 

op geregelde tijden uit te voeren. 

2. Vertel eens vlinder 

De leerkracht biedt in de grote kring een liedje aan, bijvoorbeeld het liedje ‘Vertel eens 

vlinder, waar kom je vandaan’. Het liedje staat uitgeschreven op een flap of op het bord 

met picto’s erbij, zodat de kinderen kunnen ‘meelezen’. 

Nadat het liedje is aangeboden, spelen de kinderen in kleine groepjes een spel over de 

vlinder. De kinderen mogen om de beurt een vlinder (bijvoorbeeld een vlinder op een 

stok) laten vliegen. De leerkracht zegt waar de vlinder naartoe mag vliegen, naar één 

van de kernwoorden in het beestjeslandschap of in het beestjeslaboratorium. Zo kan de 

leerkracht nagaan of de kinderen de woorden receptief beheersen. Daarna wordt het spel 

andersom gespeeld. De leerkracht laat de vlinder ergens naartoe vliegen, en de kinderen 

benoemen het woord waar de vlinder naartoe vliegt. Behalve naar de genoemde woorden 

kan de vlinder ook naar andere plekken vliegen, zoals naar de deur, naar het raam of 

onder de tafel door. 

3. Gesprek met de ouders 

Als de kinderen hun gezinsportfolio weer mee terug naar school nemen, grijpt de 

leerkracht waar mogelijk de gelegenheid om met de ouders over de werkjes in het 

portfolio te praten. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 14 Ouders 

4. Informatief bijenverhaal 

De kinderen kiezen een informatief boek over een bij dat de leerkracht gaat voorlezen in 

de kleine kring. Een zeer geschikt boek hiervoor is Ben jij een bij? van July Allen en 

Tudor Humpries. Voordat het informatieve boek wordt voorgelezen, vraagt de leerkracht 

wat de kinderen al weten van bijen. Dit wordt in de eerste kolom van een groot vel 

papier dat in drieën wordt gevouwen, getekend en geschreven. De kinderen moeten 

voldoende tijd krijgen om na te denken over wat ze al weten. In de tweede kolom wordt 

geïnventariseerd wat de kinderen willen weten over bijen. De antwoorden die worden 




gevonden door het voorlezen van het informatieve prentenboek, worden in de laatste 

kolom geschreven. 

Als er meer groepjes kinderen hetzelfde boek willen lezen, kan de leerkracht ervoor 

kiezen om op hetzelfde vel papier de inbreng van de verschillende groepjes te schrijven, 

maar dan met verschillende kleuren stiften zodat te zien is welk groepje kinderen welke 

inbreng had. Op deze manier wordt ook zichtbaar dat je steeds meer te weten komt. 

5. Beestjes uit boeken in het laboratorium 

In de boekenhoek liggen allerlei boeken over beestjes die ook in het 

beestjeslaboratorium voorkomen. De kinderen kunnen de beestjes in de boeken bekijken 

en erover ‘lezen’. De leerkracht stimuleert de kinderen om de beestjes uit de boeken ook 

te gaan observeren in het beestjeslaboratorium en erover te tekenen of schrijven. Deze 

tekeningen of schrijfproducten krijgen een plek op het beestjeslandschap (op de juiste 

plek voor het beestje). 

6. Een lieveheersbeestje 

De leerkracht biedt in de kleine kring een prentenboek aan over een lieveheersbeestje. 

Ze kan de kinderen uit meerdere prentenboeken over lieveheersbeestjes laten kiezen. De 

leerkracht bespreekt de voor- en achterkant van het boek met de kinderen. Waarover 

zou het verhaal gaan? Dan leest de leerkracht het prentenboek interactief voor. Ze geeft 

de kinderen daarbij ruimte om te reageren op het verhaal en op elkaar. 

Door de stippen lokt het onderwerp lieveheersbeestjes erg uit tot rekenactiviteiten. Er 

wordt met de kinderen een spel over lieveheersbeestjes gespeeld. Elk kind krijgt een 

kartonnen lieveheersbeestje zonder stippen (bijlage 7) en een aantal fiches. Nu wordt er 

om beurten met een dobbelsteen gegooid. Het kind moet het aantal punten in fiches op 

het lieveheersbeestje leggen. Wanneer alle kinderen aan de beurt zijn geweest, gaan ze 

samen tellen: Welk lieveheersbeestje heeft de meeste stippen? Welk lieveheersbeestje 

de minste? Welke lieveheersbeestjes hebben evenveel stippen? Welk lieveheersbeestje 

zou het oudst zijn? Welk lieveheersbeestje het jongst? Kun je tellen hoe oud het 

lieveheersbeestje is? Andere varianten met het tellen van de stippen zijn ook mogelijk. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 8 Stippen 

7. Versje 

De leerkracht biedt een versje aan dat past binnen het thema, bijvoorbeeld het versje 

‘Een mini-dierentuin’ uit Het grote versjesboek (Busser, Schröder & Van der Steen, 

1999). Het versje staat uitgeschreven op het bord of een flap met picto’s erbij zodat de 

kinderen mee kunnen lezen. De leerkracht wijst aan terwijl ze hardop leest. Op deze 

manier worden tekst en beeld gekoppeld en kunnen de kinderen ‘meelezen’ met de 

leerkracht. De volgorde en tekstvorm (rijmen) wordt door deze werkvorm extra 

benadrukt. 

8. De letterrups 

De leerkracht kopieert uit informatieve boeken uit de boekenhoek mooie duidelijke 

plaatjes van beestjes. Ze houdt met de kinderen een gesprek over de beestjes op de 

plaatjes. Wat is dit voor een beestje? Wat ben je al allemaal over dit beestje te weten 

gekomen? De leerkracht laat de kinderen zoveel mogelijk zelf aan elkaar vertellen, en 

stimuleert daarbij het gebruik van de kernwoorden. De kinderen schrijven de beginletter 

van het beestje bij de plaatjes, en gaan samen met de leerkracht op zoek gaan naar die 

letter op de letterrups. Het plaatje van het beestje wordt daaronder gehangen. 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 3 De letterrups 





In het gezinsportfolio is aan ouders gevraagd om samen met het kind informatieve 

boeken over beestjes te lezen, of samen met het kind op zoek te gaan naar informatie 

over beestjes in kranten, tijdschriften of op internet. Plaatjes van beestjes kunnen 

worden uitgeknipt, gekopieerd of uitgeprint, en ingeplakt. Ook kunnen de kinderen thuis 

een tekening maken over een beestje. 

Als het gezinsportfolio weer terug is op school, kunnen de kinderen in de kring vertellen 

en laten zien wat er in het portfolio is geplakt en wat er door de ouders is bijgeschreven. 

Gespreksonderwerpen kunnen zijn: 

• Zijn er kinderen die iets in het portfolio hebben geplakt over een beestje? 

• Heb de kinderen thuis wat gevonden, of zijn ze wat te weten gekomen over het 

beestje? 

• Hebben de ouders of het kind zelf er iets bijgeschreven? 

De leerkracht probeert de kinderen te betrekken bij elkaars werk door hardop te zeggen 

wat ze denkt en te vragen wat andere kinderen daarvan vinden. Ze houdt er rekening 

mee dat kinderen die nog niets over het portfolio verteld hebben nu aan de beurt komen. 




Fase 4 Werken met leervragen 

In deze fase voeren de leerlingen verschillende onderzoeken uit aan de hand van 

leervragen, met als doel het uitbreiden en verdiepen van het thema. De 

moeilijkheidsgraad van de activiteiten varieert. De kinderen doen zelf onderzoek in vijf 

stappen: 

Stap 1: Observeren, beschrijven en vastleggen 

Stap 2: Leervragen bedenken 

Stap 3: Antwoorden zoeken 

Stap 4: Resultaten van het onderzoek vastleggen 

Stap 5: Onderzoek voortzetten in onderzoekshoek 

In deze fase komen mondelinge taal, woordenschat, beginnende geletterdheid en kennis 

van de wereld geïntegreerd aan bod in een functionele context. 


Beestjesschema maken 


1. Leervragen over beestjes 

2. Slakkenrace 

3. Bezoek aan een imker 

4. Natuurfilm bekijken 

5. Honingwentelteefjes maken 

6. Antwoorden zoeken in het beestjeslaboratorium 

7. Letters boetseren met bijenwas 

8. Woorddelen hakken en plakken 

9. Onderzoek voortzetten in onderzoekshoek 


Beestjesschema maken (Stap 1) 

Aan de hand van de foto’s die tijdens de zoektocht naar beestjes zijn gemaakt en de 

woordspinnen die daarna over beestjes zijn gemaakt, bespreekt de leerkracht de 

zoektocht naar beestjes nogmaals met de kinderen. Ze praten over wat ze allemaal 

gezien en ontdekt hebben. 

De leerkracht gaat met een klein groepje kinderen aan de slag in het 

beestjeslaboratorium om meer nauwkeurige ontdekkingen te doen aan de beestjes. Na 

de gezamenlijke ontdekactiviteit waarbij de leerkracht aandacht besteedt aan diverse 

waarnemingsvormen zoals kijken (met een loep), voelen of luisteren, wordt samen 

gewerkt aan een schema waarin overzichtelijk wordt gepresenteerd waar de beestjes 

wonen, wat deze beestjes eten, wat ze doen, en dergelijke. Met de kinderen ontstaat er 

een gesprek over wat er in het schema komt. De leerkracht probeert hierbij de inbreng 

van de kinderen zo groot mogelijk te laten zijn. 

Voor het schema wordt een bord of een groot vel papier onderverdeeld in vakken. In elke 

kolom komen verschillende kenmerken van de beestjes. In elke rij komt een ander 

beestje. De vakjes waarbij de kinderen het antwoord (nog) niet weten, blijven voorlopig 

leeg. 

Een voorbeeld van zo’n schema is het volgende: 




Plaatje van 

het beestje 

Letter van 

het beestje 

Naam van 

het beestje 

L Lieveheersbeestje 

Waar 

woont het 

beestje? 

S Slak Sla 

S Spin Web 

Wat eet het 

beestje? 

Wat doet 

het 

beestje? 

V Vlieg Vliegen 

De vragen in de kolommen zijn slechts suggesties, ook vragen als hoeveel pootjes?, 

vliegen/lopen? kunnen een plaats krijgen. In de eerste kolom komt een plaatje van het 

beestje. In sommige vakjes komt het woord en een picto of plaatje van het antwoord, 

zodat de kinderen het schema zelf kunnen ‘lezen’. 

Het aantal beestjes in het schema wordt uitgebreid naarmate er meerdere groepjes 

kinderen aan het schema hebben gewerkt. 

Deze startactiviteit brengt kinderen op ideeën voor mogelijke onderzoeksactiviteiten in 

het beestjeslaboratorium en laat kinderen zien hoe je datgene wat je hebt waargenomen 

kunt vastleggen door middel van tekeningen of woorden. 


1. Leervragen over beestjes (Stap 2) 

Samen met de kinderen bekijkt de leerkracht nog een keer het beestjesschema. Ze 

bespreken dat ze nu al een heleboel weten, maar nog niet alles. Er zijn nog een aantal 

vakjes leeg. Ook zijn er misschien andere dingen die de kinderen willen weten, en die 

niet in het schema staan, zoals Hoe ziet het huisje van de slak er van binnen uit? of 

Waarom zit er slijm aan de slak? De leerkracht probeert regelmatig wat complexere 

vraagstukken met de kinderen te bespreken. De kinderen praten over deze vragen, en 

doen voorspellingen over de antwoorden. De leerkracht schrijft de vragen op, en laat 

ruimte voor de antwoorden. 

2. Slakkenrace 

Als de slakken uit de slakkenbak op de hand worden gehouden, zullen de kinderen 

ontdekken dat de ene slak veel actiever is dan de andere. Dit nodigt uit tot een gesprek 

met de kinderen: Hoe weet je nou welke slak het snelst is? De leerkracht geeft veel 

ruimte voor ideeën van de kinderen. Vast en zeker komt ook het idee om een wedstrijd 

tussen de slakken te houden naar voren. Een glasplaat of spiegel kan als wedstrijdveld 

fungeren. Start- en finishlijn worden ongeveer 20 cm uit elkaar getekend. De leerkracht 

bedenkt samen met de kinderen over hoe de wedstrijd aangepakt gaat worden en hoe 

het verloop zal zijn. Mogelijkheden voor wedstrijden en vragen zijn: 




• Wedstrijd tussen een grote en een kleine slak: Welke slak zal winnen? Waarom? De 

leerkracht besteedt hierbij aandacht aan begrippen als ‘groot’, ‘klein’, ‘snel’ en 

‘langzaam’. 

• Wat gebeurt er als dezelfde slak nog een wedstrijd doet? 

• Snelste tijd: Hoe kunnen we bijhouden hoe snel de slak gaat? Gaat de slak sneller of 

langzamer dan de vorige keer? De leerkracht besteedt hierbij aandacht aan begrippen 

als ‘sneller dan’, ‘langzamer dan’, ‘langer’ en ‘korter’. 

3. Bezoek aan een imker 

De leerkracht organiseert een bezoek met de klas aan een imker. Om kleine groepjes 

kinderen te begeleiden vraagt de leerkracht hulp van ouders. Bij de imker kunnen de 

kinderen zien hoe vlijtig bijen zijn in het maken van honing. 

Na afloop van het bezoek wordt er in de klas in kleine groepjes een gesprek gevoerd over 

datgene wat de kinderen bij de imker hebben gezien. Doordat de kinderen zelf veel 

hebben gezien, is het niet nodig om als leerkracht veel te vertellen of te vragen. De rol 

van de leerkracht is vooral ondersteunend. Zij geeft de kinderen veel ruimte voor hun 

eigen verhaal en om op elkaar te reageren. Door luisterresponsen te geven, zoals kort 

herhalen of instemmen, kan de leerkracht het gesprek stimuleren. 

4. Natuurfilm bekijken 

De kinderen kijken samen met de leerkracht naar een film waarin beestjes te zien zijn. 

Dit kan een aflevering van Koekeloere zijn, maar ook andere opnames waarin 

bijvoorbeeld slakken uit hun huisje kruipen, mieren keurig in een rij lopen, en dergelijke. 

De leerkracht kan de film zo nu en dan onderbreken om te vragen wat de kinderen 

hebben gezien en of ze er wat over kunnen vertellen. Ook wordt aandacht geschonken 

aan het vergelijken met de ontdekactiviteiten in het beestjeslaboratorium: Wie heeft er al 

wat met dit beestje gedaan in het beestjeslaboratorium? Wat deed je dan en kun je daar 

wat over vertellen? 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 9 Koekeloere 

5. Honingwentelteefjes maken 

Beeldrecept maken 

De kinderen gaan op school honingwentelteefjes bakken. Vooraf bespreekt de leerkracht 

in de kring wat er allemaal nodig is om honingwentelteefjes te bakken. Ze legt uit dat het 

de bedoeling is dat de kinderen dit zelf gaan doen. Eerst maakt ze samen met de 

kinderen een beeldrecept met tekeningen zodat iedereen kan ‘lezen’ hoe je 

honingwentelteefjes moet maken. De volgorde en hoeveelheden worden ook op het 

beeldrecept aangegeven. Woorden kunnen erbij gestempeld worden of door de leerkracht 

erbij geschreven worden. 

Een recept voor honingwentelteefjes (voor 12 wentelteefjes) 

1 ei, 1 eetlepel honing, 1 deciliter melk, 1 theelepel kaneel, 6 sneeën witbrood, 40 gram 

boter of margarine, ondiepe schaal, vork, plank en een mes om het brood te snijden, 

koekenpan, pannenkoekenmes, schotel voor de wentelteefjes 

Breek het ei in de ondiepe schaal. Doe de honing erbij en klop het goed door elkaar. Roer 

dan ook de melk en de kaneel erdoor. 

Snijd de korsten van de sneeën brood en snijd elk sneetje door midden, je krijgt dan 12 

reepjes. 

Leg de reepjes brood in de schaal met het eimengsel en keer ze ook om, de broodjes 

worden nu helemaal vochtig van het eimengsel. 

Zet de koekenpan op het fornuis op halfhoog vuur, laat hem even warm worden en smelt 

dan een stukje boter erin. Leg 4 reepjes brood in de koekenpan en bak ze vlug aan beide 




kanten goudbruin en knapperig. Leg ze daarna op de schotel. Eet de wentelteefjes warm 

met poedersuiker. 

Het maken van honingwentelteefjes 

De leerkracht heeft ouders uitgenodigd om te komen helpen bij het maken van de 

honingwentelteefjes. In kleine groepjes gaan de kinderen met een hulpouder aan de slag 

met het beeldrecept. Voor de kinderen is het erg leuk als ze gedurende het gehele proces 

mogen meehelpen. 

Na het bakken van de wentelteefjes kan de leerkracht met een klein groepje kinderen de 

activiteit nabespreken. Ze gebruikt het beeldrecept bij dit gesprek. Voorbeelden van 

prikkelende beweringen die de leerkracht kan doen om de kinderen actief te laten 

deelnemen aan het gesprek zijn: 

• Ik vind honingwentelteefjes veel lekkerder dan ijsjes! 

• Toen ik thuis honingwentelteefjes ging eten viel alle poedersuiker op de grond... 

Het beeldrecept kan worden ingeplakt in de gezinsportfolio’s. 

6. Antwoorden zoeken in het beestjeslaboratorium (Stappen 3 en 4) 

De kinderen weten nog niet alles over beestjes: sommige vakjes in het beestjesschema 

moeten nog worden ingevuld en er moet nog een antwoord worden gezocht op de vragen 

die de kinderen hebben bedacht. De kinderen gaan samen met de leerkracht op zoek 

naar de antwoorden. Sommige dingen kunnen ze te weten komen door in het 

beestjeslaboratorium te observeren, of door proefjes te doen. Andere antwoorden 

kunnen ze met hulp van de leerkracht opzoeken in boeken, op internet of door een 

aflevering van Koekeloere over kriebelbeestjes te bekijken. En over bijen weten ze een 

heleboel door het bezoek aan de imker. 

De kinderen gaan in groepjes op zoek naar antwoorden. De leerkracht heeft het schema 

en de vragen bij de hand, en schrijft steeds de antwoorden op die ze samen vinden. 

7. Letters boetseren met bijenwas 

De leerkracht voer een gesprek met de kinderen over bijen. Ook bekijken ze een 

informatief boek over hoe bijen honing en bijenwas maken. Ze laat de kinderen een stuk 

bijenwas zien en laat hen eraan voelen en ruiken. Ze bespreken hoe de bijenwas eruit 

ziet, hoe het aanvoelt en hoe het ruikt. 

De leerkracht verwarmt de was een klein beetje, bijvoorbeeld door hem een poosje op de 

verwarming te leggen. De kinderen gaan letters boetseren, bijvoorbeeld de /b/ van bij, of 

de beginletter van andere beestjes. Ook kunnen ze hele woordjes maken. Kinderen die 

nog geen belangstelling voor letters hebben kunnen beelden en vormen boetseren van 

de bijenwas. 

8. Woorddelen hakken en plakken 

In het beestjeslaboratorium hangt een schematische afbeelding van een insect (zie 

bijlage 4 en 5). De kinderen hebben al gezien dat insecten uit drie delen bestaan: een 

kop, een middenstuk en een achterlijf. De leerkracht laat kinderen ontdekken dat 

woorden net als de beestjes ook uit stukken bestaan. Samen gaan ze allerlei namen van 

beestjes hakken (klappen) en plakken, bijvoorbeeld sprink-haan, ke-ver, re-gen-worm, 

slak. Door deze woorden op een flap te schrijven en alle eerste woorddelen onder elkaar 

te plaatsen, alle tweede woorddelen onder elkaar te plaatsen, enzovoorts, kunnen 

kinderen ontdekken uit hoeveel stukken een woord bestaat. Welk woord bestaat uit meer 

stukken? Uit hoeveel stukken? Welk woord is langer? Wanneer bij het woord op de flap 

ook een plaatje wordt getekend of geplakt, kunnen de kinderen de namen van beestjes 

nog eens ‘teruglezen’ of als schrijfvoorbeeld gebruiken. Met jongste kleuters of met 

kleuters voor wie de hak-en-plak-oefening nog te moeilijk is kan een luisteroefening 

worden gedaan waarbij de kinderen moeten zeggen welk woord langer is of korter. De 

leerkracht noemt telkens twee (of meer) namen van beestjes, bijvoorbeeld 

lieveheersbeestje en tor, en vraagt aan de kinderen welk woord het langst is. 




Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 7 Rupsje nooitgenoeg 

9. Onderzoek voortzetten in onderzoekshoek (Stap 5) 

De kinderen gaan in kleine groepjes verder met onderzoek in het beestjeslaboratorium. 

Ze gaan zelf observeren en maken hiervan hun eigen verslag of tekening, op de manier 

zoals ze dat eerder gezamenlijk hebben gedaan. Zo nodig ondersteunt de leerkracht het 

onderzoek. 




Fase 5 Presentatie/evaluatie 

In deze fase wordt de activiteitencyclus afgerond. De leerlingen verzorgen een 

eindpresentatie. Door met kinderen samen te evalueren worden kinderen actief 

betrokken bij hun eigen leerproces. Als de kinderen in een groep evalueren, ontwikkelen 

ze reflectieve vaardigheden. Bij de eindpresentatie kunnen ouders worden betrokken. 

Presentatie/evaluatie 

• Eindpresentatie van het werk van de kinderen 

• Evalueren van de kinderen 

• Evalueren met de kinderen 

Presentatie 

De leerkracht denkt samen met de kinderen na over een gezamenlijke afronding. Het 

thema wordt feestelijk afgesloten. Voor de afsluiting worden ouders, andere familieleden 

of vrienden of de kinderen van andere groepen uitgenodigd. De kinderen schrijven of 

tekenen zelf de uitnodiging voor de afsluiting. 

De afronding kan bestaan uit: 

Een tentoonstelling van het beestjeslaboratorium 

Kinderen kunnen proefjes met beestjes laten zien aan hun ouders. In het 

beestjeslaboratorium zijn foto’s te zien van kinderen die aan het werk. De foto’s hangen 

op of ze kunnen worden getoond via een PowerPoint-presentatie of het digitaal 

schoolbord. Ook zijn er tekeningen, knutselwerkjes en ‘verslagen’ van ontdekkingen te 

zien en worden alle boeken over beestjes uitgestald. De ouders kunnen zelf de beestjes 

in de glazen bakken bekijken. 

Een beestenboel op het toneel 

De kinderen spelen in (zelfgemaakte) beestjeskleding een verhaal na dat door de 

leerkracht wordt verteld. Het kan het verhaal uit het prentenboek zijn, maar het kan ook 

een heel ander verhaal zijn dat samen met de kinderen is verzonnen. Het toneel kan ook 

allerlei informatieve wetenswaardigheden over beestjes bevatten die de kinderen hebben 

opgedaan in het beestjeslaboratorium of uit boeken. 

Een muurkrant of een posterpresentatie 

Foto’s van activiteiten van kinderen en werkjes die door de kinderen zijn gemaakt, 

kunnen op een grote flap worden geplakt zodat een collage ontstaat. Kinderen die dit 

willen, kunnen geschreven of gestempelde woorden bij de foto’s en de werkjes hangen 

en iets erover vertellen aan de ouders die komen kijken. 

Voordracht van een versje 

Er zijn verschillende liedjes of versjes aan bod geweest. Een van de liedjes of versjes kan 

aan de hand van de flap met picto’s door de kinderen aan hun ouders worden 

voorgedragen of gezongen. Tijdens de voordracht wijzen één of meerdere kinderen op de 

woorden en de picto’s op de flap. 




Evalueren van de kinderen 

De leerkracht houdt de ontwikkeling van alle kinderen bij. De leerkracht volgt de 

ontwikkeling van de woordenschat door middel van observaties van spel en gesprekken. 

Dagelijks volgt ze enkele kinderen. De leerkracht kan nagaan welke woorden de kinderen 

beheersen door ze woorden uit het prentenboek te laten aanwijzen of door het kind aan 

de hand van de platen uit het prentenboek het verhaal te laten navertellen. Ze houdt in 

een woordenmap bij welke woorden een kind al kent en let daarbij speciaal op de 

kernwoorden van het thema en het prentenboek. Daarnaast let ze op ontwikkelingen in 

spreekvaardigheid, verhaalbegrip en kennis van klanken en letters. Ze volgt de 

ontwikkeling van de kinderen onder andere met behulp van de gezinsportfolio’s. 

Evalueren met de kinderen 

In de kleine kring bespreekt de leerkracht met de kinderen het verloop van de 

activiteitencyclus. Het gesprek kan gaan over de verschillende activiteiten die zijn 

ondernomen tijdens de cyclus. Hierbij worden verschillende materialen gebruikt, zoals de 

foto’s van de kinderen in het beestjeslaboratorium, gezinsportfolio’s van kinderen, glazen 

bakken met beestjes erin, spullen van de verteltafel of de informatiekaarten bij de 

lettermuur. De kinderen krijgen de gelegenheid zelf iets te vertellen. De leerkracht maakt 

alleen zo nu en dan een opmerking, of stelt als dat nodig is een open vragen. 

Voorbeelden van open vragen zijn: 

• Vertel eens, wat heb je gedaan in het beestjeslaboratorium? 

• Hoe heb je het aangepakt? 

• Wat heb je eerst gedaan, en toen…? 

• Wat vond je ervan om dit te doen? (gericht op een bepaalde activiteit of een werkje 

van het kind) 

Kriebelbeestjes! Prinsehaghe, fragment 15 Wat is er gebeurd? 




Eindevaluatie 

• Zelfreflectie door de leerkracht: wat ging goed en wat kon beter? 

• Verslaglegging en bewaren van materialen voor volgend jaar 

Na afloop van de cyclus reflecteert de leerkracht voor zichzelf of met haar collega's op de 

activiteitencyclus. Ze evalueert wat in het verloop van de cyclus goed liep en welke 

onderdelen verbeterd kunnen worden. Ten slotte verzamelt ze alle materialen en ideeën 

voor een volgend jaar. 

Kriebelbeestjes! De Meiboom, fragment 11 Wat doen we

Kriebelbeestjes kleuters - Sardes

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?