pdf-document - Databank Arbo

omslag jaarverslag AI.indd, Spread 1 van 2 - Pagina's (1, 2) 10-5-2006 15:01
SZW 05F449
De Arbeidsinspectie maakt deel uit van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en is toezichthouder en handhaver ten aanzien van
de wetten op het terrein van arbeidsbescherming, arbeidsmarktfraude en arbeidstijden.
In dit jaarverslag 2005 wordt inzicht gegeven in de activiteiten die in het verslagjaar zijn uitgevoerd en in de resultaten die daarbij zijn geboekt.
Postbus 11563
2502 AN Den Haag
www.arbeidsinspectie.nl
Jaarverslag 2005
VEILIG GEZOND EN LEGAAL OP HET WERK

omslag jaarverslag AI.indd, Spread 2 van 2 - Pagina's (3, 4) 10-5-2006 15:01
Hoofdkantoor
Den Haag
Prinses Beatrixlaan 82
2595 AL Den Haag
Postbus 11563
2502 AN Den Haag
Telefoon 070 - 304 45 00
Fax 070 - 304 45 93
Kantoor Groningen
Engelse Kamp 4
9722 AX Groningen
Postbus 30016
9700 RM Groningen
Telefoon 050 - 522 58 80
Fax 050 - 526 72 02
Kantoor Arnhem
Janspoort 2
6811 GR Arnhem
Postbus 9018
6800 DX Arnhem
Telefoon 026 - 355 71 11
Fax 026 - 442 40 46
Kantoor Amsterdam
Radarweg 60
1043 NT Amsterdam
Postbus 58366
1040 HJ Amsterdam
Telefoon 020 - 581 26 12
Fax 020 - 686 47 03
Kantoor Utrecht
Oudenoord 6
3513 ER Utrecht
Postbus 820
3500 AV Utrecht
Telefoon 030 - 230 56 00
Fax 030 - 230 56 80
Kantoor Rotterdam
Stadionweg 43c
3077 AS Rotterdam
Postbus 9580
3007 AN Rotterdam
Telefoon 010 - 479 83 00
Fax 010 - 479 70 93
Kantoor Roermond
Godsweerdersingel 10
6041 GL Roermond
Postbus 940
6040 AX Roermond
Telefoon 0475 - 35 66 66
Fax 0475 - 35 66 60
Publieksinformatie
Ministerie van Sociale Zaken enWerkgelegenheid
Postbus 90801
2509 LV Den Haag
Telefoon 0800 - 9051
Fax 070 - 333 40 33
Internetsites
www.arbeidsinspectie.nl
www.szw.nl
www.arbo.nl
Voor vragen van de pers:
Ministerie van Sociale Zaken enWerkgelegenheid
Afdeling Persvoorlichting
Telefoon 070 - 333 44 44

Inhoud
3 Vooraf
5 Totaalbeeld en Kerncijfers 2005
Algemeen beeld Arbeidsomstandighedenwetgeving Risico’s op zware
ongevallen en Major Hazards Aanpak illegale tewerkstelling
11 Samenwerking in het toezicht
Maatschappelijke en politieke ontwikkelingen Samenwerking en taakverdeling
met andere inspectiediensten
Algemeen beeld van de arbeidsomstandigheden Risicoanalyse Organisatie
van het toezicht op arbeidsomstandigheden Resultaten actieve
inspectieprojecten Onderzoeken van arbeids ongevallen Onderzoeken
van klachten van werknemers Bestuurlijke boetes Werk- en rusttijden
Kinder- en jeugdarbeid
Arbobevindingen in afzonderlijke sectoren:
Industrie
Commerciële dienstverlening
Publieke dienstverlening
Bouwsector
31 Bestrijding Arbeidsmarktfraude
Algemeen beeld Controle op nieuwe regelingen Interventieteams
Risicoanalyse Inspectiecapaciteit Bestuurlijke boetes Wet arbeid vreemdelingen
35 Major Hazard Control
Algemeen beeld Ongevallen en incidenten Veiligheidsontwikkelingen in
de procesindustrie Resultaten Major Hazard Control
41 Overige activiteiten
Vrijstellingen en ontheffi ngen Arbeidstijdenwet Taken in het kader van
de Kernenergiewet Beoordelingen subsidieaanvraag Farbo-regeling
Toezicht op Lloyd’s Register Nederland Internationale ontwikkelingen en
activiteiten
43 Interne ontwikkelingen
Organisatieontwikkelingen Kwaliteitsontwikkelingen Personeelsontwikkeling
en professionalisering Personeelsbeleid Informatievoorziening en
automatisering Integriteit
47 Financieel
Amendementen Verburg Uitgaven en ontvangsten Producten en uitgaven
51 Bijlagen
Bijlage 1 Context, taken, bevoegdheden, visie, missie en werkterrein
Bijlage 2 Organisatie en positionering
Bijlage 3 Overzicht relevante wet- en regelgeving
Bijlage 4 Cijfermatige overzichten arbeidsomstandigheden
Bijlage 5 Cijfermatige overzichten bestrijding arbeidsmarktfraude
Bijlage 6 Cijfermatig overzicht Major Hazard Control
Bijlage 7 Overzicht AI-management
Bijlage 8 Overzicht van gebruikte afkortingen
Bijlage 9 Overall picture and key fi gures 2005
T ITEL VAN DE BROCH U R E 1

2
Jaarverslag
2005
JAARVERSLAG 2005

Vooraf
In dit jaarverslag is een aantal voorbeelden gegeven van de wijze waarop de Arbeidsinspectie een bijdrage levert aan het
bereiken van maatschappelijke effecten, op terreinen waarop de Arbeidsinspectie verantwoordelijk is voor de handhaving.
Steeds meer worden daarom inspanningen verricht in de follow-up van inspectieprojecten, teneinde zelfwerkzaamheid te
stimuleren en zo het naleven van de wetgeving te bevorderen. Dit past tevens goed in één van de belangrijke nieuwe ontwikkelingen
waaraan door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de sociale partners wordt gewerkt:
de vernieuwing van de Arbowet. Deze zal een aantal fundamentele veranderingen voor de wijze waarop het arbobeleid
in Nederland wordt vormgegeven, teweeg brengen. Bedrijven en instanties krijgen meer verantwoordelijkheden, maar
tegelijkertijd ook meer mogelijkheden om zelf invulling te geven aan (middel)oplossingen op sectorniveau. Hierop anticiperend
is de AI, via de ontwikkeling van een op de nieuwe situatie aangepast inspectiebeleid, medio 2005 met de voorbereidingen
gestart.
Er zijn ook andere ontwikkelingen die ‘de wereld van het toezicht opschudden’. In 2005 is de nieuwe, van kabinetswege
opgestelde, Kaderstellende Visie op Toezicht gepubliceerd. Hierin zijn, naast toespitsing op categorieën van toezicht, en
de drie al bestaande kernpunten van het inspectiebeleid - onafhankelijk, professioneel en transparant - drie nieuwe kernpunten
voor het toezicht geïntroduceerd: selectief, slagvaardig en samenwerkend.
Wat het kernpunt samenwerking betreft: aan de inspanningen die de AI zich al langer getroostte, om meer inhoud aan
de samenwerking met andere inspectiediensten en overheden te geven, is in 2005 met nog meer intensiteit inhoud gegeven.
Dit heeft er in het verslagjaar in geresulteerd, dat reeds binnen 50 % van de inspectieprojecten op het terrein van de
arbeidsomstandigheden, sprake was van vormen van samenwerking met andere inspectiediensten. Dit naast de inmiddels
vanzelfsprekende en geïnstitutionaliseerde vormen van samenwerking op het terrein van de aanpak van arbeidsmarktfraude:
via het opereren in z.g. interventieteams en via informatie-uitwisseling met de diverse betrokken instanties.
Daarnaast bestaat er de al langer van toepassing zijnde samenwerking met andere (overheids)instanties op het terrein van
het Besluit Risico’s Zware Ongevallen en de major hazard control, die verder is geïntensiveerd met onder andere gezamenlijke
inspecties.
In dit jaarverslag wordt (mede vanuit de ambitie om, als publieke- en toezichthoudende organisatie, optimaal transparant
te zijn) zo concreet mogelijk uiteengezet, wat de AI heeft gepresteerd, wat dat aan direct resultaat heeft opgeleverd en
- waar dat mogelijk is - wat het effect daarvan op de doelgroepen is geweest.
De Algemeen directeur van de Arbeidsinspectie
Dr. J.J.M. (Jaap) Uijlenbroek
JAARVERSLAG 2005 3

De arbeidsinspectie in kort bestek
4
De Missie
De Arbeidsinspectie bevordert door middel van handhaving de naleving van de wetgeving op het gebied van veiligheid en
gezondheid op het werk en bestrijdt illegale tewerk-stelling.
Daarbij wordt prioriteit gegeven aan de aanpak van misstanden en ernstige overtredingen.
De AI levert relevante informatie over de naleving op deze terreinen en draagt daarmee bij aan het inzicht in de werking
en vergroting van de effectiviteit van het overheidsbeleid.
Hoofdtaken
• Handhaven wetten op het gebied van arbeidsomstandigheden (o.a. Arbeidsomstandighedenwet, Arbeidstijdenwet en
Kernenergiewet, Warenwet en de aanpak van illegale arbeid (Wet Arbeid Vreemdelingen).
• Onderzoek naar aanleiding van klachten over arbeidsomstandigheden en meldingen van ernstige arbeidsongevallen en
zware ongevallen met gevaarlijke stoffen.
Jaarplan AI, prioriteiten en taken
Het jaarplan AI wordt in het najaar vastgesteld en gaat voor het begin van het planjaar naar de Tweede Kamer
• Aanpak van misstanden; prioriteit aan branches en onderwerpen met hoge risico’s en lage naleving; op basis van Risico-analyse.
• Projectmatig werk: per (bedrijfstak)directie wordt aangegeven hoeveel inspectietrajecten er per project uitgevoerd
zullen worden. Een inspectietraject omvat een bezoek aan een bedrijf en alle daaruit voortvloeiende handelingen,
inclusief eventuele (her)controles en de inzet van handhavinginstrumenten, indien overtredingen zijn geconstateerd.
• Onderzoek naar- en behandeling van klachten van werknemers over hun arbeidsomstandigheden.
• Onderzoek van meldingen van ernstige arbeidsongevallen en zware ongevallen met gevaarlijke stoffen.
• Major Hazard Control: beoordelen van z.g. BRZO bedrijven (apart regime op bedrijven met risico op zware ongevallen).
Inspecties, controles, handhaving; inspecties ARIE-bedrijven (bedrijven met aanvullende verplichtingen op risico-inventarisatie).
• Arbeidsmarktfraude: Bestrijding van illegale tewerkstelling en verdringing van legale arbeid; Branchegewijze aanpak en
samenwerking in multidisciplinaire interventieteams; controles naar aanleiding van fraudesignalen.
Handhavingsinstrumenten
• het geven van een waarschuwing;
• het stellen van een eis tot naleving van de wet;
• het stellen van een eis tot naleving van de wet;
• het stilleggen van de werkzaamheden in geval van acuut ernstig gevaar voor de veiligheid of gezondheid van werknemers;
• het aanzeggen en opmaken van een boeterapport of een proces-verbaal;
• Bestuurlijke Boetes.
Kerncijfers AI 2005
- Aantal Arbo/ATW trajecten 20.751 - Aantal Bestuurlijke Boetes Arbo/ATW 2568
- Aantal WAV-trajecten 8.760 - Opgelegd boetbedrag Arbo/ATW ca. € 7 miljoen
- Aantal Klachtenonderzoeken arbo 1.918 - Aantal opgespoorde illegaal werkenden 4650
- Aantal Ongevalsonderzoeken 2.350 - Aantal bestuurlijke boetes WAV 2201
- Major Hazard Control onderzoeken 369 - Opgelegd boetebedrag WAV ca € 13 miljoen
- Aantal Overige onderzoeken 1.669 - Ingezette uren voor inspecties totaal 316.000
- Totaal aantal interventies Arbo/ATW 13.327
- Totale uitgaven AI ca € 62,6 miljoen
- Personeel AI totaal 953 fte
JAARVERSLAG 2005

1
Totaalbeeld en kerncijfers 2005
1.1 Algemeen beeld
Toezicht op de naleving
De Arbeidsinspectie (AI) maakt, samen met de Inspectie
Werk en Inkomen (IWI), deel uit van het Inspectoraat
-Generaal SZW-inspecties van het Ministerie van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en valt organisatorisch
onder de Inspecteur-generaal van de SZW-inspectiediensten.
De AI draagt door het houden van toezicht op de
naleving van de relevante wet- en regelgeving, bij aan het
bevorderen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden
en verantwoorde arbeids- en rusttijden van werknemers.
Daarnaast levert de AI een belangrijke bijdrage aan
de aanpak van arbeidsmarktfraude (w.o. illegale arbeid).
De Arbeidsomstandighedenwet, de Arbeidstijdenwet, de
Wet arbeid vreemdelingen en het Besluit Risico’s Zware
Ongevallen zijn de belangrijkste wetten waar de AI
toezicht op houdt. In de inspectieaanpak ligt de prioriteit
bij het opsporen en het tenietdoen van ernstige overtredingen.
Handhaving van de wet- en regelgeving en het
verstrekken van (beleids)relevante informatie aan de
beleidsmakers, zijn daarbij de kerntaken.
Dynamiserend effect van branchegerichte inspectieprojecten
De inspectie-, opsporings- en controle-inzet van de
Arbeidsinspectie, is er in eerste instantie op gericht de
naleving van de wet- en regelgeving bij geïnspecteerde
bedrijven te bevorderen. Bij hercontroles in het kader
van de Arbo-wet, blijkt dat in 96% van de in eerdere
instantie geconstateerde situaties, de tekortkomingen/
overtredingen zijn opgeheven.
Het inspecteren in bedrijfstakgerichte projecten
impliceert dat de aanpak - vanaf de voorbereiding van
het inspectieproject tot en met de bespreking van de
projectrapportage met betreffende branches - specifi ek
op de betreffende branche is gericht. Hierdoor kan
effectief met de betrokken werkgevers- en werkne-
mersorganisaties over de projectresultaten worden
overlegd. Zo wordt bijgedragen aan een scherper inzicht
van branches in de actuele stand van zaken binnen hun
sector. Hiermee wordt tevens de door de AI beoogde
‘zelfwerkzaamheid’ van de betrokken branchepartijen
gestimuleerd. De branche-initiatieven die hieruit voortkomen,
kunnen zo bedrijven die niet zijn geïnspecteerd
dan alsnog aanzetten om de nodige arbo-maatregelen te
nemen. Dit z.g. ‘dynamiserend effect’ van de inspectieprojecten
wordt bewust door de AI nagestreefd.
Steeds meer inspectieprojecten worden gevolgd door-,
of begeleid met activiteiten door of in samenwerking
met de geïnspecteerde branches. De binnen de branches
geconstateerde problematiek wordt hierdoor vaak
adequater en meer structureel aangepakt.
Om de inspectieprojectrapportages ‘wereldkundig te
maken’, worden ze op de website van de Arbeidsinspectie
(www.arbeidsinspectie.nl) en op www.arbo.nl. gepubliceerd.
Ook de media worden hierop geattendeerd.
Figuur 1.1
in 2005 aangezegde bestuurlijke boetes, gerelateerd aan wetgeving
Wet Aantal aangezegde Totaal
boetes opgelegd bedrag
Arbeidsomstandighedenwet 2433 € 6.972.277
waarvan aan werknemers 154 € 17.402
Arbeidstijdenwet 135 € 31.525
Wet Arbeid Vreemdelingen 2500 € 13.237.860
Totaal 5222 € 20.259.064
De bestuurlijke boete is nu zes jaar als sanctiemiddel voor
de handhaving van de Arbeidsomstandighedenwet beschikbaar.
Uit onderzoek hiernaar is gebleken dat de bestuurlijke
boete een uiterst effectief handhavinginstrument is.
Sinds 1 oktober 2004 is ook voor de Arbeidstijdenwet de
bestuurlijke boete van toepassing en vanaf 1 januari 2005
geldt dit tevens voor de Wet Arbeid Vreemdelingen.
JAARVERSLAG 2005 5

6
JAARVERSLAG 2005

Bezwaar en beroep
In 2005 zijn door de Arbeidsinspectie 900 bezwaarschriften
ontvangen, waarvan er 696 zijn afgehandeld.
Hiervan zijn er 93 (13,3 %) gegrond verklaard, 468 (67%)
bezwaren ongegrond, 53 bezwaren bleken niet-ontvankelijk
en 47 bezwaren zijn gedeeltelijk gegrond verklaard.
In 2005 zijn 111 beroepen ingediend, vooral in het kader
van de Arbo-wet (66) en de Wet arbeid vreemdelingen
(44). Dat betekent dat tegen 16,6% van de beslissingen
op bezwaar, beroep is ingesteld.
Eind december 2005 waren 72 beroepschriften bij
diverse rechtbanken in behandeling. Dat is een fl inke
stijging ten opzichte van 2004 (+ 41%), die verklaard
wordt door invoering van de bestuurlijke boete in de
Wet Arbeid Vreemdelingen. Van de afgehandelde beroepen
zijn er 13 gegrond verklaard.
Eind 2005 waren m.b.t. beschikkingen van de Arbeidsinspectie,
12 (hoger) beroepszaken bij de Raad van
State in behandeling en over heel 2005 zijn 10 hoger
beroepszaken afgehandeld. Hiervan zijn er 3 ongegrond
verklaard, 2 niet-ontvankelijk en 2 ingetrokken.
1.2 Arbeidsomstandighedenwetgeving
De wijze waarop in Nederlandse bedrijven en instellingen
met de arbeidsomstandigheden wordt omgegaan,
verschilt sterk per sector. Er zijn sectoren - zoals de
bouwsector - waar veel wordt gedaan aan normontwikkeling
en voorlichting, maar waar in de dagelijkse praktijk
nog steeds veel onverantwoorde risico’s worden genomen.
Een veelvuldig voorkomend en telkens terugkerend
risico is: geen of inadequate bescherming tegen vallen
van hoogte, waardoor jaarlijks veel slachtoffers vallen,
ondanks dat dit risico in brede kring bekend is. De
bouwsector pakt dit risico nog onvoldoende aan.
De bouwsector heeft ten aanzien van het aanpakken van
de arbeidsomstandighedenproblematiek, nog steeds de
neiging om in ‘klassieke oplossingen’ te blijven steken.
Binnen de sector industrie is een positief effect waarneembaar
van inspectiedruk en van inspanningen die zijn
bedoeld om marktpartijen zelf aan het werk te zetten om
hun arbo-knelpunten aan te pakken. Daar is in de meeste
gevallen wel sterke druk vanuit de overheid voor nodig, in
combinatie met het hanteren van de z.g. ‘stok achter de
deur’ via forse inspectiedruk of sanctiedreiging.
In de sector commerciële dienstverlening is het beeld diffuus.
Belangrijke aspecten als werkdruk, agressie en geweld
en gevaarlijke stoffen scoren hoog als risicofactor. De strategie
om branches zelf aan het werk te zetten om risico’s
aan te pakken heeft in een aantal gevallen goed gewerkt,
maar moet in andere gevallen nog van de grond komen.
De publieke sector heeft het werken met z.g. arboconvenanten
‘omarmd’. Dat is goed merkbaar in de wijze
waarop arbeidsomstandigheden op de agenda zijn gezet.
De doorwerking van de afspraken naar de werkvloer,
blijft in afzonderlijke instellingen helaas nog achter.
De Arbeidsinspectie houdt in de aanpak rekening met
de specifi eke kenmerken van de sectoren, niet alleen
gericht op de risico’s, maar ook op de mate van naleving
en de wijze waarop de diverse actoren in de branche
omgaan met hun verantwoordelijkheden.
Inspectieprojecten
In 2005 zijn 39 inspectieprojecten binnen diverse
bedrijfstakken en branches uitgevoerd, waarbij totaal
20.751 inspecties zijn uitgevoerd. Bij 56 % van die
inspecties zijn bij eerste interventie één of meer overtredingen
geconstateerd. In het totaal zijn daarbij 13.327
handhavinginstrumenten ingezet. In tweederde van de
gevallen werden z.g. offi ciële waarschuwingen gegeven
of eisen tot naleving van de wet gesteld, waarbij bedrijven
nog de gelegenheid kregen om de tekortkomingen
binnen een bepaalde, afgesproken tijd weg te nemen. In
de overige gevallen ging het om zwaardere handhavingsinstrumenten
als inzet van bestuurlijke boetes, stillegging
van betreffende werkzaamheden, het aanzeggen van een
proces-verbaal of combinaties daarvan.
In vervolginterventies is in 4 % van de gevallen een
handhavingsinstrument ingezet. Meestal betrof dit de
bestuurlijke boete. In 2005 is voor bijna € 7 miljoen aan
bestuurlijke boetes opgelegd, waarvan voor € 17.402,aan
154 werknemers.
De tekortkomingen waartegen in 2005 het meest
is opgetreden, zijn:
• gebruikmaking van onveilige arbeidsmiddelen (machines,
werktuigen, gereedschappen, installaties),
• ondoelmatige inrichting van arbeidsplaatsen/werkplekken;
• te hoge fysieke belasting voor de werknemer;
• ondoelmatige of geen inzet van-, bescherming tegenen
afscherming van gevaarlijke stoffen en biologische
agentia;
• een tekortkomende of in het geheel geen (wettelijke
verplichte) risico inventarisatie & -evaluatie en plan
van aanpak in het geïnspecteerde bedrijf aanwezig;
Enerzijds is dit resultaat een bevestiging van de bewuste
keuze om in inspectieprojecten voorrang te geven aan
thema’s die gezien vanuit de risicobenadering prioriteit
hebben. Anderzijds geeft het een beeld van de mate van
(niet) naleving van voornoemde thema’s.
JAARVERSLAG 2005 7

Onderzoek van klachten en ongevallen
Er zijn in 2005 totaal 1918 klachten en 2350 arbeidsongevallen
onderzocht.
Bij 91% van de (geheel of gedeeltelijk) door de AI
gegrond verklaarde klachten, is bij het onderzoeken
hiervan een handhavingsinstrument ingezet.
Bij 63% van de onderzochte ongevallen is een zwaar
handhavingsinstrument 1 ingezet. In de meeste gevallen
was dat een boeterapport, al of niet gecombineerd met
stillegging van het werk/de werkzaamheden, of andere
aanvullende maatregelen ter voorkoming van herhaling
van het ongeval.
Het Project Andere Overheid en samenwerking
tussen inspectiediensten
Op het terrein van arbeidsomstandigheden is in 2005
intensief met andere rijksinspecties samengewerkt,
zoals de Onderwijsinspectie, de Inspectie Verkeer en
Waterstaat, de Voedsel- en Warenautoriteit, de Inspectie
Gezondheidszorg, de VROM-inspectiedienst en het
Staatstoezicht op de Mijnen. De omvang en intensiteit
van de samenwerking is daarmee in 2005 aanzienlijk
toegenomen. Naast uitwisseling van gegevens en afstemming
van de activiteiten, was in ongeveer de helft van de
inspectieprojecten sprake van een of andere vorm van
(meer specifi eke) samenwerking. In een aantal gevallen
zijn gezamenlijke inspecties uitgevoerd.
In 2005 is een nieuwe samenwerkingsovereenkomst
afgesloten met de KLPD/Politie te Water. De overeenkomst
met het Staatstoezicht op de Mijnen is met 5 jaar
verlengd.
De AI heeft actief bijgedragen aan het door de overheid
geïnitieerde Programma Andere Overheid 2 , met nadruk
op het project ‘samenwerkende inspectiediensten’.
Daarnaast is actief bijgedragen aan de overheidsprojecten
‘Kaderstellende Visie op Toezicht 2005’ en ‘Aanpak
Strijdige Regels’.
8
1.3 Risico’s op Zware Ongevallen en Major
Hazards
Bij de toezichtactiviteiten door de Arbeidsinspectie in
het kader van de risicobeheersing van zware ongevallen
en de aanpak van deze risico’s, wordt op basis van
het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) samengewerkt
met gemeenten, provincies, waterschappen,
brandweer en de VROM-inspectiedienst. Op grond van
het BRZO beoordeelt de AI veiligheidsrapporten van
bedrijven met gevaarlijke installaties en/of van bedrijven
die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen opereren.
In 2005 zijn 24 veiligheidsrapporten ontvangen en binnen
de daarvoor geldende wettelijke termijn door de AI
beoordeeld en afgehandeld.
Nieuw in 2005 waren de inspecties in het kader van de
Aanvullende Risico-inventarisatie (ARIE) 3 .
Bedrijven die in het verleden onder de Regeling Arbeidsveiligheidrapport
(AVR) vielen en bedrijven met ammoniakkoelinstallaties
met meer dan 5000 kg Ammoniak
(NH3) zijn het eerst geïnspecteerd. Daarnaast zijn in de
Rijnmond pilot-inspecties gehouden bij z.g. ‘vervoersgebonden
inrichtingen’.
Verder zijn inspecties in het kader van BRZO uitgevoerd,
z.g. ‘kennisgevingen BRZO’ behandeld en ongevallen
onderzocht. Ten opzichte van 2004 en in overeenstemming
met de planning, is de totale productie toegenomen.
Gebrek aan aandacht voor onderhoudsactiviteiten,
oorzaak van veel ongevallen
Uit de z.g. Major Hazard incidents reports blijkt
telkens, dat een gebrek aan aandacht voor het
onderhoud(smanagement), de belangrijkste achterliggende
oorzaak is voor de nog regelmatig voorkomende
ongevallen en incidenten. Op grond van een aantal
indicatoren kan wel worden gesteld dat in de afgelopen
twintig jaar het nodige is verbeterd. De algehele veiligheidssituatie
zal naar het zich laat aanzien de komende
10 jaar niet fundamenteel veranderen Er worden in het
onderzoek van COT 4 een aantal ontwikkelingen gesig-
1 Tot de zware handhavingsinstrumenten worden gerekend: bestuurlijke boete, stillegging van werk en proces-verbaal
2 Doel: Het Programma Andere Overheid werkt aan een krachtige overheid, die de samenleving centraal stelt én slagvaardig is. Het actieprogramma omvat verbeteracties
en initiatieven rond de thema’s: Betere dienstverlening, Minder bureaucratie en Slagvaardige organisatie. Bij alle thema’s is een Andere werkwijze
van belang, zoals samenwerken en luisteren naar burgers. (zie ook www.andereoverheid.nl)
3 Aanvullende voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie ter voorkoming en beperking van zware ongevallen met gevaarlijke stoffen (art 2 lid 2 t/m 6 van
het Arbobesluit)
4 Rapport ‘trend of incident, een verkennend onderzoek naar de relatie tussen organisatie, onderhoud en veiligheid in de procesindustrie; COT Instituut voor
veiligheid en crisismanagement, oktober 2004 in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
JAARVERSLAG 2005

naleerd die zowel positief als negatief op het veiligheidsniveau
inwerken Negatieve impulsen zijn: vergroting van
de concurrentie, fusies van bedrijven, veroudering van
installaties en vergrijzing van de beroepsbevolking en
gebrek aan instroom van deskundig personeel. Positief
zijn: verbeterde wetgeving, horizontale samenwerking in
de branche, samenwerking in het toezicht, aandacht voor
incidenten en aandacht voor de veiligheidscultuur.
ICT- ontwikkelingen hebben zowel negatief als positief
op de veiligheid inwerkende kenmerken. De waarnemingen
van de Arbeidsinspectie bevestigen de uitkomsten
van de onderzoeken.
In 2004 werd een project gestart om een nieuwe inspectiemethodiek
te ontwikkelen. Vanuit kringen van het z.g.
‘Bevoegd Gezag ex. Wet Milieubeheer’ (provincies en
gemeenten) en de Brandweer is de wens geuit om in het
project te participeren. Een eenduidige methodiek versterkt
zo de eenheid van beoordelen en optreden door
de verschillende overheden, die een rol vervullen in het
toezicht op z.g. BRZO-plichtige bedrijven.
Het ISO-9001 certifi caat van de AI voor de major
hazard aanpak is in 2005 geaudit en akkoord bevonden.
Daarnaast is het uitgebreid met de aanpak van de
inspecties in de z.g. ARIE-bedrijven.
1.4 Aanpak illegale tewerkstelling
Ook in 2005 werd weer actief tegen illegale tewerkstelling
opgetreden. Het was het eerste jaar waar bij constatering
van overtreding van de wetgeving, bestuurlijke
boetes konden worden opgelegd. Naast veel media-aandacht,
leverde dit een aanzienlijk (fi nancieel) resultaat op
aan opgelegde boetes.
Hoewel de effectiviteit nog niet goed kan worden
ingeschat, bestaat de indruk dat de combinatie van verhoogde
pakkans en forse beboeting, een duidelijk preventieve
werking heeft. Zo was bijvoorbeeld in de landen
tuinbouwsector sprake van een sterke verhoging van
het aantal aanvragen voor tewerkstellingsvergunningen
voor met name de zogenaamde MOE-landers 1 , hetgeen
hier op verschuiving van illegale naar legale tewerkstelling
duidt.
Er zijn in 2005 circa 8600 opsporingszaken gestart. Dat
waren er 2270 meer dan in 2004. Bij circa 2200 van deze
zaken zijn overtredingen van de Wet Arbeid Vreemdelingen
(Wav) geconstateerd, waarbij boeterapporten tegen
één of meer overtreders zijn opgemaakt. Het ging hierbij
om circa 4650 illegaal tewerkgestelden.
De Arbeidsinspectie werkt in de aanpak van de illegale
arbeid intensief samen met andere overheden en toezichtouders.
In interventieteams participeren naast de AI,
de Belastingdienst, het Uitvoeringsorgaan Werknemers
Verzekeringen (UWV), de Sociale Verzekeringsbank, het
Openbaar Ministerie (OM) en (wisselend) een aantal
relevante gemeenten. De interventieteams richten
zich op vooraf bepaalde sectoren of op een bepaalde
regio. Daarnaast voert de AI op basis van analyse eigen
inspectieprojecten uit en worden controles uitgevoerd
op basis van signalen en meldingen.
Binnen het kader van de interventieteams werden 1395
gezamenlijk acties uitgevoerd. In 341 gevallen leverde
dat één of meer boeterapporten op, waarbij 682 illegaal
tewerkgestelden werden aangetroffen.
Interventies
In 2005 zijn in het totaal ruim 2500 bestuurlijke boetes
in het kader van de Wav aangezegd. Het totaalbedrag
aan tot 31 december 2005 opgelegde boetebeschikkingen
bedroeg ruim € 13.000.000. Daarnaast zijn in 2005
circa 730 processen-verbaal bij het OM aangeboden.
Hierbij ging het voornamelijk om zaken waar in 2004
overtreding van de Wav was vastgesteld (de bestuurlijke
boete in het kader van de Wav was toen nog niet van
kracht).
Tips en meldingen
In 2005 zijn totaal 2641 meldingen over vermoedens
van illegale tewerkstelling binnengekomen. Hiervan zijn
er ruim 1800 in onderzoek genomen. De meldingen die
niet in onderzoek zijn genomen, konden niet worden
onderzocht, omdat: geen locatie bekend was waar illegaal
zou worden gewerkt; omdat de melding niet actueel
was; of omdat er onvoldoende gegronde redenen waren
om nader onderzoek in te stellen.
1 Met ’Moe-landers’ worden bedoeld: werkzoekenden uit de recent bij de EU aangesloten landen: Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Polen,
Slovenië.
.
JAARVERSLAG 2005 9

Inzet van de inspectiecapaciteit
Ook in de aanpak van illegale arbeid streeft de Arbeidsinspectie
ernaar om de beschikbare inspectiecapaciteit
zo effi ciënt mogelijk in te zetten en wel zodanig, dat
optimaal rendement wordt bereikt. De inzet van de
risicoanalyse is hierbij een onmisbaar (hulp)middel.
Een belangrijk onderdeel van de risicoanalyse is het
formuleren van z.g. risico-indicatoren, zoals: veel aanbod
van laaggeschoold-, vuil- en onaangenaam werk, of: er is
sprake van grote fl uctuaties in het werkaanbod (piek- en
seizoenarbeid).
In samenwerking met de Sociale Inlichtingen en Opsporings
Dienst (SIOD), is in 2005 aan verdere perfectionering
van het analysemodel gewerkt, door o.a. gebruik te
maken van risico-indicatoren en het ontsluiten, koppelen
en analyseren van bestanden van de ketenpartners 1 .
Daarnaast is in 2005 het aantal inspecteurs dat zich
met de bestrijding van arbeidsmarktfraude bezighoudt,
verhoogd van 131 naar 170.
1 De Belastingdienst, het Uitvoeringsorgaan Werknemers Verzekeringen, de Sociale Verzekeringsbank en de Sociale Inspectie en Opsporings Dienst
10
JAARVERSLAG 2005

2
Samenwerking in het toezicht
2.1 Maatschappelijke en politieke ontwikkelingen
De Arbeidsinspectie staat midden in de (m.n. werkende)
samenleving. Wanneer die samenleving verandert heeft
dat consequenties heeft voor het werk van de AI. De
discussies en ontwikkelingen rond het rijksbrede Programma
Andere Overheid (PAO) en de Kaderstellende
Visie op Toezicht (zie onder: 2.3) zijn niet alleen met veel
belangstelling gevolgd, maar de AI heeft ook actief aan
deze discussies meegedaan.
In het kader van het PAO-project: Samenwerkende
Inspectiediensten is aan een aantal pilots meegewerkt.
Samen met andere inspectiediensten is intensief naar
mogelijkheden gekeken of voor bepaalde sectoren het
toezicht effi ciënter kan worden ingericht en uitgevoerd.
Begin 2005 heeft dit het rapport ‘Samen werkt’ opgeleverd.
Ook in de tweede fase van dit samenwerkingstraject,
dat doorloopt in 2006, werkt de AI actief en intensief mee
aan volgende samenwerkingprojecten.
Voor de toezichtstaken in het kader van het Besluit Risico’s
Zware Ongevallen (major hazards), zijn de rapporten
van de Commissie Alders, over het interbestuurlijk
toezicht en van de commissie de Grave, over bestuurlijke
drukte, belangrijk. Daarin wordt gesteld dat het toezicht
op het besluit, dat - ondanks goedbedoelde pogingen tot
samenwerking tussen de overheden - nogal versnipperd is,
meer geconcentreerd moet gaan plaatsvinden.
In 2005 is een belangrijke eerste stap gezet ten aanzien
van de vernieuwing van de Arbowetgeving. Op basis van
een SER-advies werden in 2005 bij het ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid voorbereidingen
getroffen om de Arbo-wetgeving zodanig aan te passen,
dat bij invulling van de wijze waarop de verschillende
sectoren aan de wettelijke normen moeten gaan voldoen,
een grotere rol en verantwoordelijkheid is weggelegd
voor de sociale partners. De AI is volop bij dit
proces betrokken en is met de voorbereidingen gestart
voor een hierbij passend inspectiebeleid.
De invoering van de bestuurlijke boete met betrekking
tot de Wet Arbeid Vreemdelingen heeft tot veel aandacht
van de media en het bedrijfsleven geleid en had
daarmee aanzienlijke invloed op de discussies over het
fenomeen illegale arbeid en de maatschappelijke gevolgen
daarvan.
Kaderstellende Visie op Toezicht
In de nota Kaderstellende Visie op het Toezicht 2001
(KVoT) heeft het Kabinet een standpunt bepaald over
de verhoudingen tussen beleid, uitvoering en toezicht.
Het Kabinet is van oordeel dat: ‘de toezichthouder,
zonder beïnvloeding van de onder toezicht staande
partijen, de verantwoordelijke bestuurder of anderen,
objectief feitenonderzoek moet kunnen uitvoeren en
op basis daarvan tot een helder oordeel moet kunnen
komen’. Daarmee moet worden geborgd dat ‘in gelijke
gevallen gelijk wordt gehandeld, dat de rechtsgelijkheid
en rechtszekerheid worden gediend en dat een getrouw
beeld ontstaat van het beleid en de resultaten van de
handhaving’.
In 2005 is een nieuwe Kaderstellende visie op toezicht
vastgesteld, die onderscheid maakt tussen de verschillende
vormen van toezicht, zoals: nalevingstoezicht (in
het geval van de Arbeidsinspectie), uitvoeringstoezicht
en interbestuurlijk toezicht.
Naast de al gehanteerde kernbegrippen: onafhankelijk,
transparant en professioneel, introduceert de nieuwe
KVoT drie nieuwe kernbegrippen: selectief, samenwerkend
en slagvaardig.
De implementatie daarvan bij de AI, is in een vergevorderd
stadium. Er is een programmaleider aangesteld om
de samenwerking met andere inspectiediensten voortvarend
aan te pakken. Het opleidingsprogramma van de AI
- in kringen van de Europese Arbeidsinspecties toch al
bekend staand als een voorbeeld voor anderen - wordt
op dit soort aspecten doorontwikkeld.
JAARVERSLAG 2005 11

2.2 Samenwerking en taakverdeling met
andere inspectiediensten
Een van de belangrijke aspecten van het Programma
Andere Overheid en de Kaderstellende Visie op Toezicht
is de (bevordering van de) samenwerking tussen
de verschillende toezichthouders. De belangstelling
voor- en de opvattingen over de wijze waarop het overheidstoezicht
op burgers en bedrijven is geregeld, is de
afgelopen jaren sterk toegenomen. Niet alleen wordt het
van belang geacht dat - waar dat nodig is - sprake is van
stevige en consequente handhaving; tegelijkertijd mag
de last die met het toezicht gepaard gaat niet onnodig
hoog zijn. Terugdringing van onnodig zware toezichtslast
kan worden bereikt door het schrappen van overbodige
regelgeving, maar ook door meer en betere samenwerking
tussen de toezichthouders.
De Arbeidsinspectie heeft - als bijna geen andere toezichthouder
- te maken met het feit dat er veel raakpunten
zijn met vrijwel alle in Nederland opererende toezichthouders.
Dit is sterk afhankelijk van het werkterrein
waarop de AI opereert. Vrijwel alle ondernemingen (dit
geldt zowel voor werkgevers als voor werknemers),
organisaties en instellingen in Nederland behoren tot
het taakveld, c.q. tot de objecten van toezicht van de AI.
In een aantal van de sectoren zijn andere rijksinspectiediensten
(mede)belast met het toezicht op de Arbowet
en/of Arbeidstijdenwet.
In dat licht zijn de volgende samenwerkingsovereenkomsten
afgesloten of verlengd:
• Samenwerkingsovereenkomst met het Staatstoezicht
op de Mijnen: januari 2005
• Samenwerkingsovereenkomst met de Politie te
Water: februari 2005
• Samenwerkingsovereenkomst met de Inspectie Verkeer
en Waterstaat: november 2005
Samenwerking en overheveling taken Staatstoezicht
op de Mijnen
In het kader van de door de centrale overheid gepropageerde
één-loket-benadering en het meer integraal
inspecteren door inspectiediensten, wordt de handhaving
van de Arbowetgeving bij mijnbouwinstallaties in
Nederland en bij installaties die op het Nederlandse
deel van het continentaal plat opereren, uitgevoerd door
het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).
Hoewel het SodM onder het Ministerie van Economische
Zaken ressorteert, vallen de arbotaken onder de
verantwoordelijkheid van de Minister van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid (SZW). In dit kader is het SodM
door de Minister van SZW aangewezen voor het toe-
12
zicht op de Arbo- en Arbeidstijdenwet in de mijnbouwsectoren
en hebben de Arbeidsinspectie en het SodM in
2002 een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Deze
overeenkomst is inmiddels geëvalueerd en begin 2005
geactualiseerd.
Om in dit jaarverslag een compleet beeld van de ministeriële
verantwoordelijkheid op arbo-gebied te geven,
wordt hierna kort op de arbo-activiteiten van het SodM
ingegaan.
In 2005 zijn door het SodM 93 actieve inspecties uitgevoerd,
waarin tevens tot de arbo-wetgeving behorende
onderwerpen zijn meegenomen. Het SodM doet dat op
projectbasis en neemt daar integraal veiligheids-, gezondheids-
en milieuaspecten in mee. De thema’s gaslekkage,
onderhoud van mijnbouwinstallaties en blootstelling
aan gevaarlijke stoffen kwamen dit jaar aan bod. Naar
aanleiding van die inspecties zijn 48 bevindingsbrieven
verstuurd, waarin de resultaten van de inspecties en de
betekenis daarvan zijn weergegeven. Daarvan waren er
36 waarschuwingsbrieven, waarin een termijn is gesteld
om de beboetbare feiten te laten opheffen.
In 2005 hebben zich in deze sectoren twee ernstige
ongevallen voorgedaan, waarbij drie doden waren te
betreuren en één persoon ernstige brandwonden heeft
opgelopen. In beide gevallen heeft het SodM in samenwerking
met de AI een onderzoek ingesteld. De daarbij
opgemaakte processen-verbaal, zullen begin 2006 worden
afgerond. Daarnaast vonden nog drie eveneens als
ernstig gekwalifi ceerde ongevallen plaats. Naar aanleiding
daarvan heeft het SodM drie ongevalsboeterapporten en
één proces-verbaal opgesteld.
Zoals eerder opgemerkt, is het SodM tevens belast
met het toezicht op- en de handhaving van de Arbeidstijdenwet.
In dat kader zijn vier z.g. bevindingsbrieven
gestuurd; er zijn geen overtredingen vastgesteld.
In het kader van het SodM inspectieproject ‘Gebruik en
beheer van ingekapselde radioactieve bronnen’, hebben
het SodM en de AI gezamenlijk inspecties uitgevoerd
bij bedrijven die dit soort bronnen ten behoeve van
geofysische metingen in boorgaten toepassen (z.g. ‘well
logging’). In het kader van het rijksbrede Programma
Andere Overheid, waren deze inspecties onderdeel van
het project ‘gezamenlijke bedrijfsbezoeken rijksinspecties’.
Dit project is in 2005 afgerond.
Nadere toelichting op de resultaten en bevindingen van
het inspectiewerk van het SodM is te vinden in de jaarrapportage
van het SodM: www.sodm.nl.
JAARVERSLAG 2005

Samenwerking met de Inspectie Verkeer en
Waterstaat
De Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) is ten aanzien
van de sectoren: beroepsgoederenvervoer, personenvervoer,
en (delen van) de luchtvaart en zeevaart, medetoezichthouder
op het terrein van de Arbowet.
In 2005 is het in dit kader gehanteerde regiemodel
nader uitgewerkt en toegepast. Kern van het regiemodel
is, dat voor de als gemeenschappelijke beleidsterrein
aangewezen taakvelden, één van de beide diensten het
aanspreekpunt is voor de onder-toezicht-gestelden.
Met de IVW zijn in 2005 drie inspectieprojecten uitgevoerd,
waarbij volgens het z.g. regiemodel is geïnspecteerd.
Het doel hiervan was:
• het realiseren van een meer effi ciënte uitvoering van
de inspecties op deze terreinen;
• het instellen van één overheidsloket voor de betreffende
sectoren;
• het terugdringen van de toezichtslast.
De ervaringen waren zodanig, dat hier in 2006 verder
mee wordt geëxperimenteerd.
Eind 2005 is ingestapt in het PAO 1 -traject rond Schiphol,
dat onder de leiding van de IVW wordt uitgevoerd.
De samenwerking met de IVW is eind 2005 in een offi -
ciële overeenkomst geformaliseerd.
Het project Vloeibare Chemicaliën, waarbij op laaden
loslocaties werd geïnspecteerd, kenmerkte zich door
een gezamenlijke start en uitvoering. De inspectiediensten
keken naar ‘eigen onderwerpen’ maar zorgden voor
een gezamenlijke afsluiting van elke inspectie.
De resultaten werden dermate als ‘nuttig’ ervaren, dat in
de toekomst herhaling van dit soort projecten zal plaatsvinden.
Wel zullen dan duidelijke(r) afspraken moeten
worden gemaakt over de communicatie, de te hanteren
procedures en de afbakening van de verantwoordelijkheden.
Het project Rangeren bij goederenvervoerders was
zodanig georganiseerd, dat de beide inspectiediensten
elkaar op de aangewezen inspectieonderwerpen aanvulden.
De samenwerking was vanaf het begin goed, het beleggen
van de regierol vormde een belangrijk leerproces
en het versturen van de (handhaving)correspondentie
kostte extra tijd.
Voor de betreffende branche was in ieder geval sprake
van verminderde inspectiedruk.
1 Het door het Kabinet geïnitieerde Project Andere Overheid
Bij het project Ladingoverslag zeeschepen waren
de inspecties uitsluitend op onder Nederlandse vlag
varende zeeschepen gericht. De inspecties waren niet
uitsluitend op overslag van lading gericht, maar ook op
de arbeidsveiligheid van machinekamers en - in gevallen
dat er overtredingen werden geconstateerd - ook op
de organisatie van de arbeid (de RisicoInventarisatie en
-evaluatie).
Ook hier was de samenwerking goed en vormde vooral
de onderlinge kennisoverdracht een belangrijk winstpunt.
Ook de Politie te Water (PtW) is - mede - belast met
toezicht op de Arbo-wet. Dit betreft zowel het Korps
Landelijke Politie Diensten te Water als de Zeehavenpolitie
te Rotterdam.
De taken van de PtW beperken zich tot het signaleren
van overtredingen en op basis daarvan het opstellen
van een rapport van bevindingen. De AI zorgt voor de
verdere afhandeling.
In het project Binnenvaart is nauw samengewerkt bij
de controles op varende binnenvaartschepen. Behalve
naar arbeidsomstandigheden is ook naar illegale tewerkstelling
gekeken.
De samenwerkingsresultaten waren ook hier positief.
Overige samenwerking
Met de andere inspectiediensten, waar geen sprake was
van medetoezichthoudende bevoegdheden in het kader
van de Arbo-wet, was wel sprake van andere vormen
van samenwerking. In de meeste gevallen betrof dit
afstemming van de activiteiten, of uitwisseling van generale
of meer specifi eke informatie. In sommige gevallen
werden gezamenlijke inspecties bij bedrijven uitgevoerd.
Binnen circa 50 % van de in 2005 uitgevoerde inspectieprojecten
was sprake van een of andere vorm van
samenwerking!
Met de Vrom Inspectiedienst wordt, voorafgaand aan
het jaarplan, ieder jaar afgestemd waar kan worden
samengewerkt. Tevens wordt een z.g. samenwerkingslijst
gehanteerd, dat regelmatig wordt geactualiseerd. Er
werd onder andere met betrekking tot onderzoeken van
asbestmeldingen, ammoniakkoelinstallaties en inspectie
van gegaste containers intensief samengewerkt.
In het kader van het Besluit Risico’s Zware Ongevallen
wordt continu samengewerkt (zie verder hoofdstuk 1 ,
major hazard control).
JAARVERSLAG 2005 13

Met de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) is afgesproken
om samen naar onderwerpen te kijken, die
kansen voor samenwerking bieden. De Arbeidsinspectie
heeft bijvoorbeeld in bepaalde inspectieprojecten de
z.g. ‘VWA-rookmodule’ 1 in bepaalde inspectieprojecten
meegenomen, terwijl de VWA signalen aan de AI heeft
gegeven over mogelijke illegale tewerkstelling.
Ten aanzien van de bestrijding van illegale tewerkstelling
in bedrijven, wordt al gedurende langere tijd in z.g.
interventieteams met de Vreemdelingendienst, het
Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV),
de Belastingdienst en verschillende gemeenten samengewerkt
(zie verder hoofdstuk 5: Bestrijding van Arbeidsmarktfraude).
Op het terrein van de major hazard controll tenslotte,
wordt in het kader van het toezicht en handhaving van
het Besluit Risico’s Zware Ongevallen, samengewerkt
met de Brandweer, de plaatselijke, regionale en provinciale
overheidsorganisaties, met hulpdiensten en met
andere relevante toezicht- en inspectiediensten.
Alle inspecties in dit kader worden in gezamenlijkheid
uitgevoerd.
Ook in de publieke sector r wordt intensief samenge-
werkt met vooral de Inspectie Gezondheidszorg (Ziekenhuizen),
Onderwijsinspectie (Scholen) en Inspectie
1 Met de z.g. rookmodule wordt gecontroleerd of bedrijven zich aan de Tabakswet houden.
14
Openbare Orde en Veiligheid (Brandweer).
De gezamenlijke aanpak van Ziekenhuizen is een project
onder de vlag van het PAO.
Met vrijwel alle andere (hier niet genoemde) rijksinspectiediensten
zijn - wel of niet in het kader van het project
Samenwerkende inspectiediensten - in 2005 gesprekken
gevoerd over verdergaande samenwerking.
Tenslotte is er, ter voorbereiding van individuele inspectiebezoeken
aan bedrijven, regelmatig contact gezocht
met vergunningverleners en regionale milieudiensten
Al deze vormen van samen inspecteren en afstemmen
hebben erin geresulteerd dat er beter begrip is ontstaan
voor de wijze van opereren door de andere inspectiediensten
en dat onderling relevante kennis is uitgewisseld.
Door de bedrijven die door gezamenlijke inspecties
zijn geïnspecteerd, is dit echter nog niet in alle gevallen
als een pluspunt ervaren. In bepaalde gevallen was volgens
de betrokken bedrijven zelfs sprake van toename
van de inspectiedruk. De les hieruit was dat gezamenlijk
inspecteren alleen dan moet worden uitgevoerd, als dat
meerwaarde (afname van de inspectiedruk) heeft voor
het bedrijfsleven, of als dat mogelijk is: om één van de
toezichthouders tevens met de inspectiepunten van de
ander te belasten (in de vorm van signalering of taakoverdracht).
JAARVERSLAG 2005

3
Arbeidsomstandigheden,
werk- en rusttijden
3.1 Algemeen beeld van de arbeidsomstandigheden
In 2005 zijn in diverse sectoren en branches 39 inspectieprojecten
op het terrein van de arbeidsomstandigheden
uitgevoerd, een aantal daarvan loopt nog door in
2006.
Daarbij zijn 16.098 bedrijven 1 geïnspecteerd en in 56%
van de gevallen is handhavend opgetreden.
Het aantal monitorbezoeken bedroeg circa 4500.
De wijze waarop in bedrijven en instellingen met
arbeidsomstandigheden wordt omgegaan, verschilt
sterk per sector. Er zijn sectoren - zoals de bouwsector
- waar veel wordt gedaan aan normontwikkeling
en voorlichting, maar waar in de dagelijkse praktijk nog
steeds onverantwoorde risico’s aanwezig zijn en/of worden
genomen, zoals risico’s op valgevaar. Het risico is
vrijwel aan iedereen bekend, er vindt nog een aanzienlijk
aantal ongevallen plaats, maar in de bouwsector handelt
men er vaak nog niet naar. De bouwsector is, als het
arbeidsomstandigheden gaat, er veelal toe geneigd om in
‘klassieke’ oplossingen te blijven steken.
Binnen de sector industrie kan een positief effect van de
inspanningen die bedoeld zijn om de marktpartijen zelf
aan het werk te zetten als het gaat om het aanpakken
van risico’s, worden waargenomen. Daar is meesttijds
wel een sterke druk vanuit de overheid voor nodig en
een ‘stok achter de deur’ in de vorm van forse inspectiedruk
en sanctiedreiging.
In de commerciële dienstverlening is het beeld diffuus.
Belangrijke knelpunten als werkdruk, agressie en geweld
en gevaarlijke stoffen, scoren hoog als risicofactor. De
aanpak om de branches zelf aan het werk te zetten en
met oplossingen te komen, heeft in enkele gevallen goed
gewerkt, maar moet in andere gevallen nog van de grond
komen.
De publieke sector heeft het werken met arboconvenanten
omarmd. Dat is goed merkbaar in de wijze
waarop arbeidsomstandigheden op de agenda zijn gezet.
Praktische doorwerking in afzonderlijke instellingen op
de werkvloer, blijft daar helaas nog bij achter.
De inzet van de Arbeidsinspectie is er op gericht, om
rekening te houden met de specifi eke kenmerken van
de verschillende branches; om branches zelf branchegerichte
oplossingen te laten bedenken en deze binnen
de bedrijven en instellingen toe te laten passen; en om
rekening te houden met de mate waarin de branches
zelf acties ondernemen om arboknelpunten in beeld te
brengen.
De inspectieprojecten van de AI zijn niet alleen gericht
op het bereiken van versterking van de naleving in geïnspecteerde
bedrijven, maar ook op het stimuleren van
uitstralingseffecten naar niet-geïnspecteerde bedrijven.
3.2 Risicoanalyse
Ter bepaling van de strategie, de prioritering en de capaciteitsinzet
in de verschillende sectoren in het bedrijfsleven,
wordt gebruik gemaakt van een gevalideerd
risicoanalysemodel: het Arbeidsinspectie Risicomodel
Arbeidsomstandigheden (AIRA). Deze analyse resulteert
in een mix van te inspecteren branches en inspectieonderwerpen
(het inspectieprogramma). Dit programma
wordt mede op basis van een z.g. meerjarenbeeld
samengesteld, aangevuld met de eigen inspectie- en
onderzoekservaringen, de opvattingen van beleidsmakers
en die van de sociale partners.
1 Dit aantal is exclusief de onderzoeken naar aanleiding van ongevallen en klachten en exclusief de inspecties en bezoeken naar aanleiding van de Monitor
Arbeidsvoorwaarden.
JAARVERSLAG 2005 15

De analyse en de daarop gebaseerde planning van de
inspecties wordt vervolgens aan de staatssecretaris
voorgelegd, die deze vaststelt.
Top 5 van door de Arbeidsinspectie benoemde
arborisico’s (en prioriteiten) in 2005
• Gevaarlijke stoffen
• Fysieke overbelasting
• Gevaarlijke machines & transportmiddelen
• Omvallende en vallende voorwerpen/ valgevaar
• Psychische overbelasting/ werkdruk/ agressie en geweld
De aanpak van deze risico’s is terug te vinden in de
jaarplannen en (meer gedetailleerd) in de inspectieprojectplannen
voor de betreffende sectoren. De invulling
van de inspectieprojecten hangt ondermeer af van de
risicoanalyses in de sectoren en de afspraken, die zijn
gemaakt in de afstemming met de SZW-‘beleidskolom’,
de politiek en (voorzover relevant) met de andere toezichthouders.
3.3 Organisatie van het toezicht op
arbeidsomstandigheden
De toezichtstaken op het terrein van de arbeidsomstandigheden
zijn bij de Arbeidsinspectie in vier bedrijfstakdirecties
en een directie Major Hazard Control
ondergebracht. De arbo-bedrijfstakdirecties zijn wat hun
toezicht- en onderzoekstaken betreft sectoraal ingericht:
Bouw, Commerciële dienstverlening, Publieke dienstverlening,
inclusief land- en tuinbouw en Industrie.
De directie Major Hazard Control heeft een specifi ek
werkterrein. Zij houdt op grond van het Besluit Risico’s
Zware Ongevallen en de Aanvullende Risico-Inventarisa-
16
Tabel 3.3.1
Verdeling geplande inspectiecapaciteit over de vier (hoofd)productgroepen
tie en -Evaluatie, toezicht op bedrijven met bovengemiddelde
veiligheids- en gezondheidsrisico’s, die zich voornamelijk
in de (zware) chemische industrie bevinden.
De hoofdproductgroepen die de Arbeidsinspectie
onderscheidt zijn:
• actief f (de jaarlijks geplande inspectieprojecten),
• reactief f (onderzoeken van meldingen van klachten
van werknemers en meldingen van ernstige arbeidsongevallen)
• overig reactief f (bijvoorbeeld meldingen en vergun-
ningen van asbestsloop)
Het reactieve aanbod is niet te sturen en de duur van de
afhandeling van reactieve zaken (onderzoek ongevallen,
klachten en overig reactief) dat op de Arbeidsinspectie
afkomt, is maar beperkt beïnvloedbaar. De afgelopen
jaren is het aanbod overigens redelijk constant geweest.
Het onderzoeken van ernstige ongevallen en het
afhandelen van asbestsloopmeldingen (overheersend in
de productgroep ‘overig reactief’), heeft echter meer
capaciteit gevergd dan voorzien. De capaciteit voor het
uitvoeren van actieve inspecties was daardoor minder
dan gepland, wat resulteert in enkele honderden minder
uitgevoerde inspecties dan aanvankelijk voorzien.
3.4 Resultaten actieve inspectieprojecten
Voor alle projecten en activiteiten ten aanzien van het
taakveld arbeidsomstandigheden en de daaruit voortvloeiende
handhavingstrajecten zijn prestatie-indicatoren
van toepassing. In de volgende overzichten wordt per
prestatie-indicator, zowel de streefwaarde als de realisatie
in 2005 weergegeven.
Productgroep Geplande Geplande Gerealiseerde Gerealiseerde
Actieve inspectieprojecten 58% 21.185 50% 20.751
Onderzoek meldingen ongevallen 26% 2.317 31% 2.350
Onderzoek meldingen klachten 11% 2.091 10% 1.918
Overig reactief 1 5% 1.660 9% 1.669
Totaal 100% 27.253 100% 26.688
1 Onder ‘overig reactief’ worden onder andere onderzoeken naar aanleiding van asbestmeldingen geschaard.
JAARVERSLAG 2005

Tabel 3.4.1
Prestatie-indicatoren m.b.t. actieve inspectieprojecten arbeidsomstandigheden
Prestatie-indicatoren actieve inspecties Streefwaarde in 2005 Realisatie in 2005
arbeidsomstandigheden
Doorlooptijd volledige handhavingstrajecten 75 % binnen 1 jaar afgesloten 90% binnen 1 jaar afgesloten
(Percentage zaken dat na interventie en controle kan worden afgesloten)
Extra handhavingpercentage t.o.v. de Arbomonitor 2003 1 10% boven Arbomonitor 2003 8% boven Arbomonitor 2003
De beoogde 10% extra handhaving boven de uitkomst
van de Arbo-monitor 2003 (de gemiddelde naleving van
arbowetgeving in Nederland) is niet volledig gerealiseerd.
Dit wordt veroorzaakt door een aantal z.g.
sectoroverstijgende projecten, zoals het project Vakantiewerk,
dat jaarlijks op verzoek van de Tweede Kamer
wordt uitgevoerd en waarin relatief weinig overtredingen
of misstanden worden aangetroffen, met als gevolg
een lager dan gemiddelde inzet van handhavingsinstrumenten.
In 2006 zal de indicator zodanig worden aangepast, dat
uitsluitend binnen de sectorspecifi eke projecten wordt
gemeten.
Tabel 3.4.2
Overzicht van in 2005 geheel afgesloten actieve arbozaken
(inclusief zaken i.k.v. de Arbeidstijdenwet)
Aantallen afgesloten actieve arbozaken
Sector
Industrie 3.931
Bouw 5.715
Commerciële Dienstverlening 6.274
Publieke Dienstverlening (incl. land- en tuinbouw) 4.831
Grootteklasse 2
Kleinbedrijf 7.217
Middenbedrijf 9.467
Grootbedrijf 3.359
Onbekend 708
Totaal gerealiseerd in 2005 20.751
Totaal gepland in 2005 19.604
Inzet handhavinginstrumenten
De Arbeidsinspectie richt zich zoveel mogelijk op
branches en bedrijven waar op basis van risicoanalyse
wordt verwacht dat zich daar de grootste veiligheidsen
gezondheidsrisico’s voordoen. De inzet van handhavingsinstrumenten
bij eerste interventies, geeft een
goede indruk van de mate waarin misstanden (en dus
- ernstige - overtredingen) zijn geconstateerd. In relatie
met de inzet van handhavingsinstrumenten bij vervolginterventies,
geven ze een indicatie van de effectiviteit van
de inzet bij eerste interventies. De AI spreekt van een
‘effectieve capaciteitsinzet’, als aan twee voorwaarden
is voldaan: ten eerste moet de capaciteit dáár worden
ingezet, waar veel overtredingen worden verwacht] (wat
een indicatie is voor een laag nalevingsniveau). Op de
tweede plaats moet de inzet ertoe hebben geleid, dat de
betreffende overtredingen na het eerste inspectiebezoek
zijn opgeheven. Er is dus sprake van succesvolle interventie-effectiviteit:
als een hoog percentage aan overtredingen
bij eerste interventies, wordt gevolgd door een
laag percentage overtredingen bij vervolginterventies.
In 2005 was het percentage waar bij eerste interventie
overtredingen werden geconstateerd: 56 %. In 2004 was
dit percentage nog 55 %. Het verschil is dus niet erg
groot.
Het percentage overtredingen dat nog in vervolginterventies
(controle-inspecties) werd geconstateerd, is
voor het tweede achtereenvolgende jaar gedaald: voor
2005 was dit bij 4% van de controles het geval, in 2004
bij 5 % van de controles (een daling van 20%). Deze
cijfers zijn enigszins gefl atteerd, omdat m.i.v. 1 juli 2005
het handhavingbeleid m.b.t. de Risico-inventarisatie en -
evaluatie bij bedrijven met een personeelsbestand tot 25
werknemers in bepaalde opzichten is versoepeld. Toch
lijkt sprake van geleidelijke toename van de effectiviteit
van de interventie-inzet.
1 De Arbomonitor is een onderzoek naar arbeidsomstandigheden bij bedrijven die op basis van een z.g. a-selecte steekproef zijn geselecteerd. Het aantal tekortkomingen
die daarbij wordt gemeten wordt als maat genomen voor de gemiddelde naleving.
2 Kleinbedrijf is tot 50 werknemers, middenbedrijf tot 200 werknemers, grootbedrijf vanaf 200 werknemers
JAARVERSLAG 2005 17

Top vijf van overtredingen in actieve arbo-inspecties naar mate van constateren in 2004 en 2005
Rangorde 2005 % Rangorde 2004 %
1. Ondoelmatige arbeidsmiddelen aanwezig 22% Inrichting arbeidsplaatsen voldoet niet 19%
2. Inrichting arbeidsplaatsen voldoet niet 21% Geheel of deels niet in orde: Risico-inventarisatie en/of plan van aanpak k 17%
3. Fysieke overbelasting 13% Ondoelmatige arbeidsmiddelen aanwezig 16%
4. Risico’s m.b.t. gevaarlijke stoffen 9% Risico’s m.b.t. gevaarlijke stoffen 10%
5. Geheel of deels niet in orde: Risicoinventarisatie
en/of plan van aanpak
7% Fysieke overbelasting 7%
6. Overige overtredingen 29% Overige overtredingen 31%
Totaal generaal 100% 100%
18
Toelichting bij fi guur 3.4.3
In de tabel is te zien dat in 2005, 22% van alle geconstateerde overtredingen betrekking had op de aanwezigheid van
ondoelmatige arbeidsmiddelen. Dit is een forse toename in vergelijking met 2004, toen het 16 % was. Op de vijfde plaats
in 2005 staan de overtredingen met betrekking tot de (onvoldoende kwaliteit, of het ontbreken van de) Risico-inventarisatie
en -evaluatie (RI&E) en het plan van aanpak (7%). Dit is een fl inke daling ten opzichte van 2004 (toen nog met 17%
op een tweede plaats). Het gewijzigde handhavingsbeleid m.b.t. de RI&E speelt hierin een doorslaggevende rol.
Het percentage van de overtredingen ten aanzien van het aspect ‘fysieke overbelasting’ is ten opzichte van 2004 bijna
verdubbeld. De verklaring is dat fysieke (over)belasting in 2005 als een van de prioriteiten in veel van de uitgevoerde
inspectieprojecten is opgenomen en dat er ook daadwerkelijk tegen geconstateerde overtredingen op dit aspect kon
worden opgetreden.
Figuur 3.4.4:
Totaalinzet van handhavingsinstrumenten in actieve arbozaken in 2005
Waarschuw ing;
69%
Eis; 8%
Kennisgeving eis;
4%
Stillegging; 10%
Boete; 4%
PV; 1%
Stillegging+boete/
PV; 4%
Toelichting op fi guur 3.4.4
In de fi guur zijn de in 2005 ingezette handhavingsinstrumenten in actieve arbozaken procentueel weergegeven. Deze
instrumenten hebben met name betrekking op de in 2005 geconstateerde top vijf van overtredingen (zie tabel 4.6). In de
fi guur is te zien dat 69% van de ingezette instrumenten een z.g. waarschuwing was. Samen met de eis (8%) en de kennisgeving-eis
(4%) behoort dit instrument tot de z.g. ‘lichte handhavingsinstrumenten’.
De stillegging (van het werk), de bestuurlijke boete, het proces-verbaal en de stillegging in combinatie met een boete of
proces-verbaal behoren tot de z.g. ‘zware handhavingsinstrumenten’.
Duidelijk is te zien, dat de waarschuwing het grootste aandeel heeft. Bij het geven van een waarschuwing wordt de werkgever
nog in de gelegenheid gesteld om, zonder dat de Arbeidsinspectie een sanctiemiddel inzet, binnen een (vastgelegde)
redelijke periode aan de wettelijke verplichtingen te voldoen. Het bedrijf heeft dan, voorzover dat binnen de wettelijke
grenzen valt, tevens de ruimte om voor (maatwerk)oplossingen te kiezen, zodanig dat deze binnen het bedrijfsbeleid, de
beschikbare (technische) mogelijkheden en/of de beschikbare (fi nanciële) middelen passen.
Bij het stellen van eisen, geeft de AI aan op welke wijze het bedrijf aan de wettelijke verplichting dient te voldoen. Aan stilleggingen
zijn meestal ook eisen tot naleving van de wet verbonden.
Betaling van een opgelegde bestuurlijke boete tenslotte, ontslaat bedrijven niet van de verplichting om aan de wettelijke
verplichting(en) te voldoen.
JAARVERSLAG 2005

3.5 Onderzoeken van arbeidsongevallen
Het onderzoeken van ernstige arbeidsongevallen is, in
het licht van het aanpakken van misstanden, een belangrijke
activiteit van de Arbeidsinspectie. Alle dodelijke
en ernstig- of blijvend letsel veroorzakende ongevallen
die aan de AI worden gemeld, worden onderzocht. Op
basis van bij de AI beschikbare gegevens m.b.t. ernstige
ongevallen, wordt een evaluatieonderzoek gedaan. Hierin
wordt ondermeer een beeld gegeven van de kenmerken
van de werknemers die bij een arbeidsongeval
betrokken zijn, van de bedrijven waarin die werknemers
werkzaam zijn en van de oorzaken van de onderzochte
ongevallen.
In 2005 zijn de uitkomsten aan TNO-Arbeid ter beschikking
gesteld. In opdracht van het Ministerie van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid gebruikt TNO ze voor de
realisatie van een uitgebreide monitor van bedrijfsongevallen.
Deze is nog niet beschikbaar. Wel is de Monitor
Arbeidsongevallen in Nederland 2004 beschikbaar
(www.TNO.nl)
In 2005 zijn totaal 3.064 ongevallen bij de AI gemeld,
2.044 daarvan waren meldingsplichtig 1 en zijn onderzocht.
Bij de onderzoeken moest in 56% van de gevallen
een zwaar handhavingsinstrument 2 worden ingezet. Dit
verschilt niet veel van het percentage in 2004, toen bij
58% van de onderzoeken een zwaar handhavinginstrument
moest worden ingezet.
Figuur 3.5.1
Prestatie-indicatoren onderzoek van arbeidsongevallen
Het streven in 2005 was om binnen 3 maanden na
een ongevalsmelding, het ongevalsonderzoek (excl. de
interventie) te hebben afgesloten. Dat is bij 46% van
de onderzoeken gerealiseerd. Hoewel dit weer een
verbetering is ten opzichte van de voorgaande jaren, is
de uitkomst nog niet op het gewenste niveau. In 2006
wordt, i.v.m. de invoering van een nieuwe controlestrategie,
een duidelijke verbetering verwacht.
Prestatie Indicator
Afhandelingsduur van de 1e fase
Streefwaarde in 2005 Realisatie in 2005
(vanaf de start van het onderzoek tot aan de interventie) 75 % binnen 3 maanden 46% binnen 3 maanden
(voor 2003 en 2004 was dit
respectievelijk 38 en 42%)
Afhandelingsduur van het totale onderzoek- en handhavingstraject 75 % binnen 1 jaar 86% binnen 1 jaar
(van de start van het onderzoek t/m de controle op de naleving (voor 2003 en 2004 was dit
na opgelegde eisen en boetes) respectievelijk 80 en 83%)
1 Meldingsplichtig zijn: alle dodelijke en ernstig- of blijvend letsel veroorzakende ongevallen.
2 De stillegging, de bestuurlijke boete, het proces-verbaal en de stillegging in combinatie met een boete of proces-verbaal, worden tot de z.g. ‘zware handhavingsinstrumenten’
gerekend.
JAARVERSLAG 2005 19

3.6 Onderzoeken van klachten van werknemers
Ook de onderzoeken naar aanleiding van klachten over
arbeidsomstandigheden van werknemers, werknemers(fa
milie)relaties, vakbonden of, rechtshulpverleners, zijn een
belangrijke activiteit van de Arbeidsinspectie in het kader
van het signaleren en aanpakken van eventuele misstanden.
Figuur 3.6.1
Overzicht indicatoren klachten
Prestatie Indicator Streefwaarde in 2005 Realisatie in 2005
Percentage van gegronde of ten dele gegronde klachten 92 % interventies bij (ten dele) 91 % interventies bij (ten dele) gegronde
waarbij een handhavingsinstrument is toegepast gegronde klachten klachten
(aantal al of niet ten dele gegronde klachten = 100%) (voor 2003 en 2004 was dit 90%)
Afhandelingsduur van de 1e fase (van de start van het 70 % binnen 6 weken 66 % binnen 6 weken
onderzoek tot aan de interventie) (voor 2003 en 2004 was dit 64%)
Afhandelingsduur van het totale onderzoek- en 85 % binnen 1 jaar 87 % binnen 1 jaar
handhavingtraject (onderzoek t/m controle op de (voor 2003 en 2004 was dit respectievelijk
naleving na opgelegde eisen en boetes) 80 en 83%)
3.7 Bestuurlijke Boetes
20
Toelichting bij fi guur 3.6.1
De scores op de indicatoren voor de afhandeling van klachten liggen dichtbij of net voorbij de streefwaarden. De
streefwaarde voor de afhandelingsduur van de 1e fase wordt daarom, in relatie tot de vooruitgang die de laatste jaren is
geboekt, voor 2006 op 80% gesteld.
De bestuurlijke boete is nu zes jaar als instrument
voor de handhaving van de Arbeidsomstandighedenwet
beschikbaar. Inmiddels is uit onderzoek gebleken dat de
bestuurlijke boete een uiterst effectief handhavinginstrument
is, waarmee tevens het gezag van de Arbeidsinspectie
is versterkt.
Het aanzeggen van bestuurlijke boetes door inspecteurs,
is binnen de AI functioneel gescheiden van het opleggen
daarvan. Dit geschiedt door de afdeling Bestuurlijke
Boete, die dat doet op basis van door de inspecteurs
opgemaakte boeterapporten.
Bij overtredingen van de Arbo-wet, worden voornamelijk
boetes aan werkgevers opgelegd. Echter ook aan
werknemers, die zich niet aan de voor hen geldende
wettelijke verplichtingen houden, kunnen boetes worden
opgelegd. In 2005 waren dit er 154.
Boetes i.k.v. de Arbeidsomstandighedenwet
In 2005 zijn door de inspecteurs 2433 boeterapporten
in het kader van de Arbo-wet opgemaakt. Op enkele
uitzonderingen na, zijn de boeterapporten binnen de
gestelde termijn (13 weken) verwerkt.
Naar aanleiding van inspecties, zijn sinds invoering van
de bestuurlijke boete circa 8.180 boeterapporten opgemaakt.
In verband met onderzoeken van arbeidsongevallen
waren dat er circa 6530 en op grond van klachten
over arbeidsomstandigheden ruim 1700. Het aantal
boeterapporten dat onder categorie ‘overig reactief’
wordt geschaard, bedroeg ruim 350.
In 2005 is i.v.m. overtreding van de Arbowet voor €
6.972.277,- aan bestuurlijke boetes opgelegd, waarvan
voor € 17.402,- aan 154 werknemers.
Bezwaren op boetebeschikkingen
In 2005 zijn door de afdeling Juridische Zaken van de
Arbeidsinspectie, 398 z.g. beslissingen op bezwaar in
behandeling genomen, waarvan 264 ongegrond zijn
verklaard. Daarnaast zijn 72 (18%) bezwaren gegrond
verklaard, 24 van de bezwaren bleken niet-ontvankelijk
en 38 bezwaren gedeeltelijk gegrond. Van deze laatste
categorie bleef de primaire beschikking overeind, maar
werd het boetebedrag verlaagd.
JAARVERSLAG 2005

3.8 Werk- en rusttijden
In 2005 is binnen een beperkt aantal inspectieprojecten
actief aandacht besteed aan de risico’s van te lange
werktijden en/of een te korte rusttijden. Daarbij is in
2005 de mogelijkheid voor het opleggen van bestuurlijke
boetes bij overtredingen op de Arbeidstijdenwet aan het
instrumentarium van de Arbeidsinspectie toegevoegd.
Omdat de beleidsregel, benodigd voor het opleggen
van bestuurlijke boete in de vervoerssector, later dan
gepland ter beschikking kwam, kon het project Arbeidstijdenbesluit
vervoer (ATB) pas in de tweede helft van
2005 van start gaan. Desondanks is de meeste capaciteit
ingezet voor de handhaving van het ATB (dit geschiedde
mede op basis van Europese verplichtingen).
Er werden in 1098 gevallen lichte handhavingsinstrumenten
(waarschuwingen en eisen) ingezet en in 390
gevallen zwaardere instrumenten: processen-verbaal en
bestuurlijke boetes. Dit is een lichte stijging ten opzichte
van 2004 en 2003.
Vanwege het later dan gepland beschikbaar komen van
voornoemde beleidsregel, is het totale aantal gerealiseerde
trajecten lager uitgevallen dan gepland.
Boetes i.k.v. de Arbeidstijdenwet
Op grond van de Arbeidstijdenwet zijn in 2005 78 boeterapporten
ontvangen, waarvan er 32 nog in het zelfde
jaar zijn afgehandeld. In het kader van het Arbeidstijdenbesluit
vervoer zijn 47 boeterapporten opgemaakt. Ook
tegen werkgevers en ouders, die kinderen in strijd met
de wet lieten werken, zijn boeterapporten opgemaakt. In
het totaal is in 2005 voor € 31.525,- aan boetes opgelegd.
3.9 Kinder- en jeugdarbeid
Sinds 1997 zijn jaarlijks inspectieprojecten uitgevoerd
die vakantiewerk door kinderen en jeugdigen tot onderwerp
hadden. De aanleiding was (en is) de specifi eke
problematiek die zich voordoet bij kinderarbeid (13-,
14- en 15 jaar) en jeugdarbeid (16- en 17 jaar). Deze
leeftijdsgroepen zijn vooral in de vakantieperiode actief
op de arbeidsmarkt, maar ook steeds meer met bijbaantjes
buiten de vakantieperiodes.
Jeugdige werknemers lopen vanwege onervarenheid,
speelsheid, naïviteit, fysieke beperkingen, etc., aanzienlijk
meer risico op het werk dan volwassenen. Om die
reden is voor deze groep extra aandacht van werkgevers
nodig, die echter niet altijd wordt gegeven. Daarom
wordt jaarlijks, en in steeds andere sectoren, op over-
treding door werkgevers en hun vakantiekrachten van
de Arbeidstijden- en de Arbowet geïnspecteerd. In 2005
waren, omdat ook daar veel vakantiewerk plaatsvindt, de
horeca-, de detailhandel- en de recreatiesector onderwerp
van inspectie.
Een kwart van de activiteiten die kinderen verrichten is
niet toegestane arbeid
Uit vorige projecten is gebleken dat tijdens de vakantieperiode
37% van het totale aantal (voornamelijk jeugdige) werknemers
in de recreatiesector een vakantiekracht was. In de horeca en de
detailhandel was ongeveer een derde (32%), respectievelijk een
kwart (22%) van het totale aantal werknemers vakantiekracht.
De eerste resultaten uit het inspectieproject in 2005 geven aan
dat het grootste aandeel (een kwart) van de geconstateerde
overtredingen te maken heeft met de Nadere Regeling Kinderarbeid,
d.w.z. dat kinderen werkzaamheden verrichtten die niet
zijn toegestaan. Daarnaast bleek bij veel bedrijven (ruim 25%)
dat de registratie van arbeids- en rusttijden niet in orde was.
Verder werden regelmatig overtredingen geconstateerd m.b.t.
het werken op zondag (8%), onvoldoende rust krijgen (6%), of
te veel arbeidsuren maken (10%). Ook was bij ca. 6% van de
bedrijven onvoldoende aandacht voor de veiligheid van de jonge
werknemer. Daarbij ging het vooral om het werken met gevaarlijke
stoffen.
Overtredingen ten aanzien van fysieke overbelasting zijn nauwelijks
geconstateerd.
JAARVERSLAG 2005 21

3.10 Arbobevindingen in afzonderlijke sectoren
3.10.1 Industrie
De sector industrie is een belangrijke economische
sector binnen de Nederlandse economie. De maak- en
procesindustrie is niet alleen goed voor ruim 15% van
het nationale inkomen, maar zorgt ook voor een grote
activiteit in de industrieverwante- en in de in belangrijke
mate hiervan afhankelijke dienstverlening. Bovendien is
het aandeel in de Nederlandse export groot, vanwege
de aanwezigheid van enkele industriële ‘global players’
en een groot aantal middelgrote tot kleine bedrijven, die
met moderne, innovatieve technologieën en producten
op de internationale markt concurreren.
De AI-bedrijfstakdirectie ‘Industrie’ houdt hier het
toezicht op een 25-tal industriële sectoren. De omvangrijkste
sectoren zijn de metaal-, elektrotechnische-,
transportmiddelen- en de voeding- en genotmiddelenindustrie.
Daarnaast zijn er de aardolie-, chemische-,
kunststof- en rubberindustrie, de bouwproducten en
grondstoffenwinning, de nutsbedrijven en een aantal z.g.
‘diverse categorieën’ zoals de grafi media, de papier- en
de textiel- en leerindustrie. Daarnaast vallen er ook een
aantal bijzondere risico’s onder zoals de toepassing van
stralingsbronnen (Kernenergiewet), het professioneel
omgaan met Vuurwerk (Vuurwerkbesluit) en de bedrijven
met Ammoniakkoelinstallaties.
Bij het toezicht in de industrie valt op dat er enige
afname is van activiteit door verplaatsing van de productie
naar het buitenland. De krimp betreft vooral
de kledingsector, de chemie- en in mindere mate de
metaalsector.
Daarnaast is er de ontwikkeling van uitbesteding van
onderdelen van productie aan gespecialiseerde bedrijven.
In gevallen van uitbesteding aan derden is bij dit soort
bedrijven in mindere mate sprake van een eigen personeelsbestand.
Veelal bestaat dit bestand dan uitsluitend
nog uit het management, een fi nanciële afdeling en
enkele voorlieden. Dit verschijnsel doet zich o.a. voor in
de metaalsector en bij onderhoudstops in de procesindustrie.
De top-5 van arborisico’s binnen de industriële sector
zijn: fysieke overbelasting, te hoge werkdruk, onjuist
gebruik en opslag van explosieve- en brandbare stoffen,
schadelijk geluid en knel- plet- en snijgevaar.
22
Dynamiserende effecten
Bij de inspecties in de Industrie is in 2005 ingezet op
het bewerkstelligen van z.g. ‘dynamiserende effecten’,
d.w.z. dat de effecten van de inspecties uitstralen naar
niet-geïnspecteerde bedrijven binnen een branche, met
het oogmerk om ook hen te stimuleren om adequate
maatregelen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden
te nemen. Deze doelstelling is gerealiseerd voor
de kunststof- en rubberindustrie, bedrijven met ammoniakkoelinstallaties,
de metaal en voeding- en genotmiddelen
industrie, de confectie- en de zuivelindustrie en
voor het terugdringen/beheersen van stralingsrisico’s
bij dierenartsen en orthodontisten. Er is niet uitsluitend
geïnspecteerd; de inspectieresultaten zijn met de branche
doorgesproken en de branche heeft vervolgens op
basis van de inspectieresultaten acties ondernomen die
een positief uitstralingseffect sorteren voor de gehele
branche.
Arbeidsomstandigheden in de kunststof- en rubberindustrie
verbeterd
Medio februari 2005 werd verslag gedaan van een inspectieproject
dat van mei t/m september 2004 werd uitgevoerd in de
kunststof- en rubberindustrie. Hierbij stonden de onderwerpen
opslag van gevaarlijke stoffen in emballage en arbeidstijden van
het onderhoudspersoneel in eigen dienst centraal.
In eerdere projecten was het beeld ontstaan dat het matig
gesteld was met de arbeidsomstandigheden in deze branches.
Op basis van de inspectieresultaten kon worden geconcludeerd,
dat dit beeld - weliswaar nog voorzichtig - in positieve zin kan
worden bijgesteld
Bedrijven onderschatten de gevaren van ammoniak, branches
gaan werken aan bewustwording
Bedrijven die koelinstallaties met ammoniak gebruiken, zijn zich
vaak onvoldoende bewust van de veiligheidsrisico’s. Negen van
de tien bedrijven hebben de veiligheid niet goed geregeld. Dat
constateerde de Arbeidsinspectie begin juni 2005, na inspecties
bij vijftig bedrijven met dit soort installaties.
Vaak zijn de installaties zelf wel in orde. Het schort met name
aan organisatorische maatregelen, die het veilig werken met een
ammoniakkoelinstallatie moeten borgen.
JAARVERSLAG 2005

JAARVERSLAG 2005 23

Resultaten uitgevoerde inspectieprojecten
De onderwerpkeuze voor inspecties in de Industrie
wordt via risicoanalyse bepaald. De risicoanalyse geeft
aan wat de belangrijkste knelpunten in deze sector zijn.
Het betreft vaak machine- en transport(on)veiligheid,
onjuist gebruik en opslag van gevaarlijke stoffen, de
aanwezigheid van schadelijke geluidsbelasting en vormen
van fysieke overbelasting
Gedurende 2005 werden ca. 3200 projectmatige inspecties
uitgevoerd. Bij 63 % van de inspecties zijn overtredingen
geconstateerd waarbij een handhavinginstrument
moest worden ingezet.
Confectie-industrie houdt zich redelijk aan de bepalingen
van de Arbo-wet
Het algemene beeld uit het inspectieprojectverslag ten aanzien
van de confectie-industrie, is dat de nalevingbereidheid in de
branche redelijk tot goed is. Dit verslag verscheen in september
2005. Het betrof 134 bedrijven die in de periode 1 december
2004 tot 1 april 2005 in de confectie-industrie zijn geïnspecteerd.
In 40% van het totale aantal geïnspecteerde bedrijven zijn één of
meer overtredingen geconstateerd. Het percentage overtreders
ligt hiermee onder het gemiddelde dat door de Arbeidsinspectie
in z’n totaliteit wordt geregistreerd (51%).
Dierenartsen zijn zich nog onvoldoende bewust van
stralingsrisico’s
Dierenartsen gebruiken röntgenapparatuur ten behoeve van de
diagnostiek. Daarom moeten dierenartsen aan bepalingen uit
de Kernenergiewet en aanverwante regelgeving voldoen. Begin
oktober is verslag gedaan van de resultaten van een inspectieproject
dat van juni 2004 t/m februari 2005 in dierenartspraktijken
is uitgevoerd. De Arbeidsinspectie constateerde dat het
percentage overtreders ten opzichte van eerdere inspecties is
gedaald. Echter, uit de inspecties komt óók het beeld naar voren
dat we hier te maken hebben met een beroepsgroep, die veelal
pas in actie komt als inspecties worden aangekondigd.
3.10.2 Commerciële Dienstverlening
Algemeen beeld
De sector commerciële dienstverlening kent een grote
diversiteit aan branches, die sterk uiteenlopen. Hiertoe
behoren o.a.: de vervoerssector, garages, horeca, schoonmaakbedrijven,
detailhandel, uitzendbureaus, beveiliging,
ICT-sector en een grote verscheidenheid aan kantoren.
Iedere branche heeft natuurlijk zijn eigen kenmerken en
specifi eke arbo-knelpunten. Kenmerkend voor een aan-
24
tal van deze branches is dat veel van de werkzaamheden
niet op een vaste werkplek worden uitgevoerd, maar
juist op locatie of bij andere bedrijven (bij voorbeeld
beveiliging, schoonmaak, vervoer, catering). Veel voorkomende
arborisico’s zijn fysieke belasting en agressie en
geweld, mede als gevolg van de vele klantcontacten in
deze sectoren.
De AI inspecteert uiterst selectief in deze branches; er
moet sprake zijn van vermoeden van ernstige arborisico’s.
In tal van sectoren komt de Arbeidsinspectie
uitsluitend om reactieve redenen, dat wil zeggen: voor
het onderzoeken van meldingen van klachten of ernstige
ongevallen. Daar waar actieve inspectieprojecten
worden uitgevoerd, vindt vooraf en na afl oop intensief
overleg plaats met de branchepartijen. Naar aanleiding
van uitgevoerde inspectieprojecten wordt altijd een
inspectieverslag opgemaakt, waarin een beeld wordt
gegeven van het nalevingsniveau in de branche. Hiermee
wordt bereikt dat het niet blijft bij het opheffen van
tekortkomingen bij de geïnspecteerde bedrijven, maar
dat ook door de branche knelpunten worden opgepakt,
waarbij uitstraling plaatsvindt naar de niet-geïnspecteerde
bedrijven. In dit verband kunnen de volgende
voorbeelden worden genoemd:
• met de Vaco (banden- en wielen brancheorganisatie)
is overlegd over de eenduidige normstelling van de
eisen die aan de zogenaamde bandenkooi moeten
worden gesteld;
• de DTSA/KNV (brancheorganisatie voor het vervoer
van gevaarlijke stoffen) gaat aan de slag met een branchebeoordeling
van de blootstelling aan gevaarlijke
stoffen tijdens het laden en lossen van chemicaliën in
en uit tankauto’s en het tegengaan van valgevaar (zie
ook het kader hieronder);
• bedrijven die zich op de luchthavens met bagageafhandeling
bezig houden, gaan aan de slag met de beheersing
van (over)gewichten van bagage en de inzet van
z.g. tilhulpen (zie ook het kader hieronder);
• met de horecabranche wordt samengewerkt aan de
totstandkoming van de zogenaamde ‘horecawijzer’,
waarin alle voor de horeca relevante wet- en regelgeving
wordt vastgelegd. De Arbeidsinspectie levert de
bijdragen voor het onderwerp arbeidsomstandigheden;
• rondom het gebruik van heftrucks is naar aanleiding
van gerichte inspecties en de daarbij gesignaleerde
problematiek, een specifi eke brochure ontwikkeld, die
nader ingaat op het veilig werken met heftrucks. Hieraan
is o.a. via een congres veel publiciteit gegeven (zie
ook het kader hieronder).
JAARVERSLAG 2005

Resultaten van in 2005 uitgevoerde inspectieprojecten
Gedurende 2005 werden in 15 projecten ca. 4500
inspecties in de sector commerciële dienstverlening
uitgevoerd. In 43 % van de gevallen zijn daarbij overtredingen
geconstateerd waar een handhavingsinstrument
bij moest worden ingezet.
Hieronder volgen korte toelichtingen met betrekking tot
enkele bijzondere projecten:
Bij het transport van vloeibare chemicaliën nog veel
risico’s voor chauffeurs
Inademing van- of in aanraking komen met gevaarlijke stoffen en
het gevaar van de tankauto te vallen, zijn risico’s waar chauffeurs
van tankwagens regelmatig aan bloot staan. Vooral het risico van
blootstelling aan gevaarlijke stoffen, vormt een reële bedreiging
voor de gezondheid van chauffeurs. Dit risico werd nog nauwelijks
door de branche onderkend. Een en ander bleek uit een
inspectieproject dat de Arbeidsinspectie, in samenwerking met
de Inspectiedienst Verkeer en Waterstaat (IVW), in 2005 heeft
uitgevoerd. Bij bijna alle geïnspecteerde bedrijven werd vastgesteld,
dat zij géén beoordeling van de aanwezige risico’s van
blootstelling aan gevaarlijke stoffen hadden uitgevoerd. Dit betekende
dat niet bekend was of-, in welke mate, en hoe vaak, chauffeurs
in aanraking kwamen met voor de gezondheid schadelijke
stoffen. Inmiddels zijn met de branche gesprekken gevoerd. De
branche heeft hierbij aangeven dat zij een collectief plan van
aanpak gaat realiseren, waarmee de blootstelling aan gevaarlijke
stoffen op brancheniveau kan worden vastgesteld en bestreden.
Fysieke overbelasting en knelgevaar bij grondafhandeling
passagiersvliegtuigen
In de periode juli 2004 tot juli 2005 heeft het project ‘Grondafhandeling
passagiersvliegtuigen’ plaatsgevonden. Het project richtte
zich op de problematiek rond fysieke overbelasting, veiligheid en
geluidsbelasting bij de (grond)afhandeling van bagage in en uit vliegtuigen.
Alle 8 grondafhandelende bedrijven op de luchthavens Schiphol,
Rotterdam en Eindhoven zijn daarbij geïnspecteerd. De aanleiding
voor het project was de vaststelling dat op werkplekken, waar
handmatig bagage wordt getild, forse overschrijding van de (internationaal
erkende) gezondheidsrichtlijnen voor fysieke belasting
plaatsvindt. Ook waren in anderhalf jaar tijd vier dodelijke ongevallen
bij dit soort activiteiten op de Luchthavens te betreuren.
Met de ondernemingen is overeengekomen dat uiterlijk in januari
2008 tilhulpmiddelen voor alle transportbanden in de bagageterminals
worden ingezet en dat uiterlijk januari 2009 over moet zijn
gegaan tot de aanschaf en ingebruikname van z.g. rampsnakes. 1
De sector is inmiddels actief aan de slag gegaan met het normeren
(maximeren) van bagage-eenheden.
1 Rampsnakes zijn bagagetransportsystemen die tot ver in het laadruim van het vliegtuig reiken.
(Inspectie)campagneproject: Terugdringen ongevallen
met heftrucks
Jaarlijks gebeuren veel ongevallen met heftrucks. Vaak is sprake
van ernstig letsel of overlijden. Dit blijkt ondermeer uit de vele
ongevalsmeldingen die bij de Arbeidsinspectie binnenkomen:
circa 200 ongevallen per jaar, waarvan in de afgelopen 7 jaar 36
ongevallen met dodelijke afl oop! Deze ongevallen worden o.a.
veroorzaakt door slecht onderhoud van heftrucks, het ontbreken
van veiligheidsgordels, onverantwoordelijk rijgedrag van de
chauffeurs en het gebrek aan adequaat toezicht hierop. Om deze
risico’s terug te dringen is de AI met een (inspectie)campagne
gestart. In het najaar van 2004 hebben werkgevers de brochure
‘Heftrucks. Hoe voorkom ik ongevallen en schade’ ontvangen
en in 2005 de brochure: Heftrucks, resultaten van een inspectieproject.
De laatstgenoemde brochure was het resultaat van
het in 2004-2005 uitgevoerde inspectieproject ‘Heftrucks’ en is
breed aan de betreffende bedrijven verspreid en op het Internet
gepubliceerd.
De resultaten zijn met de betreffende brancheorganisaties
besproken. Zij pakken het onderwerp verder op.
JAARVERSLAG 2005 25

26
JAARVERSLAG 2005

3.10.3 Publieke dienstverlening
Algemeen beeld
Tot de sector publieke dienstverlening behoren onder
andere het openbaar bestuur, defensie en de politie,
maar ook grote branches als de gezondheidszorg en
onderwijs, cultuur, recreatie en sport. Bij veel van deze
sectoren komen de arborisico’s psychische belasting en
soms ook fysieke belasting voor. Bij psychische belasting
gaat het niet alleen om werkdruk, maar vanwege de vele
klant-, patiënt- en leerlingcontacten, ook om thema’s als
agressie en geweld en seksuele intimidatie.
Met name in de zorgsector speelt het vraagstuk van de
fysieke overbelasting en komen veel aandoeningen in het
z.g. bewegingsapparaat voor.
Binnen de verschillende sectoren is in de afgelopen jaren
duidelijk in de verbetering van de arbeidsomstandigheden
geïnvesteerd. Er zijn in deze sector tal van arboconvenanten
afgesloten, waarbij voor uiteenlopende
problemen instrumenten zijn ontwikkeld, die binnen de
branches zelf kunnen worden toegepast en een oplossing
kunnen brengen voor de branchespecifi eke problematiek.
Daarnaast heeft de Arbeidsinspectie in diverse sectoren
actieve inspectieprojecten uitgevoerd. Via verschillende
ingangen wordt zo aan het verhogen van het nalevingsniveau
in de onderscheiden branches gewerkt.
Wel moet uit de ervaringen in diverse inspectieprojecten
nog worden vastgesteld, dat afspraken en inspanningen
nog onvoldoende op de werkplekken landen.
Via handhaving, maar ook met andere instrumenten,
die door de branches zelf wordt ingezet, wordt hieraan
gewerkt. Het tempo en de mate waarin dit lukt, verschilt
binnen deze sector overigens per branche.
Algemene resultaten van uitgevoerde inspectieprojecten:
Gedurende 2005 zijn binnen de sector publieke dienstverlening
circa 3900 projectmatige inspecties uitgevoerd.
Bij 59 % van deze inspecties is, in verband met het constateren
van overtredingen, een formeel handhavingsinstrument
toegepast.
Resultaten inspectieproject in de geestelijke gezondheidszorg
nog niet bemoedigend
Zowel op het terrein van agressie & geweld, als op dat van fysieke
(over)belasting, was in deze sector nog onvoldoende aandacht
voor toepassing van de hiervoor ontwikkelde instrumentatie
en (hulp)middelen. Dit geldt met name voor toepassing op de
werkvloer. De sector heeft zich inmiddels wel gecommitteerd
om meer te gaan doen om de ontwikkelde instrumentatie voor
het terugdringen van fysieke en psychische overbelasting op de
werkvloer te gaan toepassen. Van 2001 tot medio 2004 was het
Arbo-convenant geestelijke gezondheidszorg (GGZ) van kracht.
De speerpunten waren: psychische belasting, fysieke belasting,
agressie en geweld en verzuim en reïntegratie. Uitkomst van het
inspectieproject was dat bij een op de vier van de instellingen is
geconstateerd dat men nog structureel tekortschoot. Het beleid
is er vaak wel op papier, maar de daarbij behorende maatregelen
zijn niet of onvolledig ingevoerd en vaak nog niet tot op de
werkvloer doorgedrongen, met alle consequenties van dien.
De gehandicaptenzorg vordert gestadig met het in uitvoering
brengen van beleid ten aanzien van bescherming
tegen agressie & geweld .
Van begin 2001 tot medio 2004 was in deze sector het arbo-convenant
gehandicaptenzorg van toepassing. Speerpunten waren:
de aanpak van fysieke (over)belasting, psychische (over)belasting,
agressie & geweld en belasting door gezondheidsschadelijke
allergene stoffen. Ten aanzien van het inventariseren en aanpakken
van fysieke (over)belasting en het toepassen en inzetten van
geëigende (hulp)middelen, liep de branche nog behoorlijk achter.
Bij 60% van de instellingen was de aanpak hiervan onvoldoende.
Er is o.a. geconstateerd dat veelal nog onvoldoende van - overigens
wel beschikbare - hulpmiddelen gebruik werd gemaakt.
Er is echter wel breed draagvlak om inmiddels ontwikkelde
instrumentatie en (hulp)middelen te gaan inzetten.
Het toezicht op het werken met gevaarlijke machines
in de sociale werkvoorziening schiet tekort
Begin 2005 verscheen het eindverslag van het inspectieproject in
de sociale werkvoorziening. De bevindingen van dit project zijn
zorgwekkend. Bij een groot aantal sociale werkplaatsen (86 %) zijn
overtredingen geconstateerd. Bij ongeveer de helft van alle bezochte
werkplaatsen was onvoldoende toezicht geregeld op het werken
met gevaarlijke machines. Vanwege de hoge risico’s die hieruit voortvloeien,
is in bijna 20% van de gevallen het werk stilgelegd.
De brancheorganisatie en de bedrijven vatten de resultaten serieus
op en hebben maatregelen aangekondigd. De staatssecretaris heeft,
naar aanleiding van vragen in de Tweede Kamer, nieuwe inspecties
aangekondigd. Deze starten begin 2006. Hieruit zal moeten blijken
of er structureel verbetering in de situatie is gekomen.
JAARVERSLAG 2005 27

3.10.4 De Bouwsector
Algemeen beeld
Werken in de bouw is vaak fysiek zwaar, ongezond door
toepassing van gevaarlijke stoffen en in veel gevallen
gevaarlijk. Door de specifi ek in de bouwwereld voorkomende
omstandigheden, gebeurt er een groot aantal
ernstige ongevallen (het ongevalscijfer is circa 3.6 keer
zo hoog als het gemiddelde ongevalscijfer in de industriesector).
Met name in kleine bedrijven zijn de risico’s
op ongevallen groot.
De complexe situatie die het gevolg is van het gelijktijdig
samenwerken van verschillende werkgevers (aannemers
en onderaannemers) op dezelfde bouwplaats; de
invloed van het bouwontwerp (nog te vaak wordt door
ontwerpers geen rekening gehouden met veiligheidsaspecten)
en het mobiele en dynamische karakter van
bouwplaatsen, zijn belangrijke factoren voor de mate van
(on)veiligheid op bouwplaatsen.
In de bouwwereld is - juist vanwege deze kenmerken -
niettemin veel aandacht voor de veiligheid en in toenemende
mate ook voor de gezondheid van werknemers.
Er wordt veel tijd en geld gestoken in normontwikkeling
en voorlichting. Er zijn een aantal toonaangevende instituten
die werkgevers en
werknemers in hun veiligheidsbeleid ondersteunen (o.a.
de Stichting Arbouw, Aboma-Keboma en TNO-Arbeid).
Ook de vakorganisaties zijn actief bezig met de (verbetering
van de) arbeidsomstandigheden in de bouw.
Toch werken de ontwikkeling van branchenormering
en het geven van voorlichting nog onvoldoende door
naar de werkvloer. Er valt nog veel te verbeteren in de
bouwsector en de Arbeidsinspectie moet nog voortdurend
(hard) ingrijpen bij de aanpak van vaak aanzienlijke
risico’s. Een van de oorzaken is een achterblijvende
technologie. De bouwsector is vaak geneigd om voor
‘klassieke’ oplossingen te kiezen. Ook het feit dat er,
naast een aantal grote ondernemingen, nog veel kleine
(en wisselende) bedrijfjes in de bouw opereren, is debet
aan de hiervoor geschetste situatie. Bovendien wordt
veel in z.g. onderaanneming gewerkt, waarbij zowel
de werkgever als werknemers afhankelijk zijn van de
veiligheidsmaatregelen die door de opdrachtgever en de
hoofdaannemer worden genomen.
Ook het vaak nonchalante gedrag van de werknemers in
de bouw, is nog problematisch. Bouwvakkers nemen vrijwel
dagelijks onverantwoorde risico’s, terwijl adequaat
toezicht door of namens de werkgever lastig te organiseren
is, bijvoorbeeld omdat steeds op andere locaties
en onder andere omstandigheden wordt gewerkt. Het
antwoord vanuit de AI op deze problematiek, is het
28
aangaan van intensieve branchecontacten om generieke
oplossingen, zoals adequaat toezicht, gebruikmaking van
nieuwe technologieën, grondstoffen, e.d. te stimuleren.
Bij inspecties wordt tegenwoordig meer nadruk gelegd
op gezondheidsaspecten, zoals fysieke overbelasting,
blootstelling aan gevaarlijke stoffen en lawaai en psychosociale
arbeidsbelasting (te hoge werkdruk, agressie en
geweld en dergelijke).
De AI is met het uitvoeren van z.g. ‘systeeminspecties’
begonnen, waarbij tevens naar de achterliggende
oorzaken van overtredingen wordt gekeken en waarbij
meer fundamentele en structurele maatregelen van de
werkgever worden verlangd (zie het kader hieronder).
Zowel opdrachtgevers, als ontwerpers en hoofdaannemers
worden tegenwoordig op hun verantwoordelijkheden
voor de arbeidsomstandigheden en de veiligheid
van de bouwvakkers aan te spreken. Helaas kunnen
ontwerpers en opdrachtgevers niet of moeilijk bestuurlijk
of strafrechtelijk worden aangepakt. Daarbij komt
dat de overheid zelf de grootste opdrachtgever van de
bouwwereld in Nederland is. Zorgwekkend is ook de
problematiek die zich tijdens onderhoudswerkzaamheden
(restauratie, renovatie, reparatie, gevelreiniging
en onderhoud) voordoet en waarbij werkgevers en
werknemers geconfronteerd worden met het ontbreken
van standaard veiligheidsvoorzieningen aan gebouwen,
zodanig dat veilig werken mogelijk is. Dit is noch in de
arbowetgeving noch in de bouwwetgeving voldoende
geregeld, waardoor het al of niet inzetten van veiligheids-
en gezondheidsmaatregelen al snel deel uitmaken
van de concurrentiestrijd, een situatie die niet bepaald
bevorderlijk is voor de kwaliteit van de voorzieningen.
Resultaten van de inspectieprojecten
Gedurende 2005 werden ca. 4550 projectmatige
inspecties in de bouwsector uitgevoerd. Bij 62 % van
deze inspecties is bij constatering van overtredingen een
formeel handhavingsinstrument ingezet.
JAARVERSLAG 2005

Systeeminspecties in de bouw
In de bouw blijken veel van de overtredingen repeterend voor
te komen. Als oorzaken kunnen worden genoemd: het mobiele
(en daardoor dynamische) karakter van bouwplaatsen en de
steeds wisselende omstandigheden en samenwerkingsituaties
tussen aannemers en onderaannemers.
De Arbeidsinspectie heeft beleid ontwikkeld om, naast het doen
opheffen van concrete overtredingen, aandacht te besteden aan
de achterliggende oorzaken. In het merendeel van de gevallen
waarin overtredingen op de werkvloer werden vastgesteld,
bleek dat de voorlichting en het onderricht en toezicht op werk-
nemers beneden de maat waren. De direct leidinggevende, vaak
is dat de uitvoerder, heeft grote invloed op de gedragingen van
de werknemers. Dit kan zowel positief als negatief zijn. Er bleek
in die zin ook verband tussen de ‘houding’ van het management
op de vestiging en de handelswijze van de direct leidinggevenden
op de bouwplaatsen.
Door op ‘systeemniveau’ te inspecteren worden achterliggende
oorzaken beter in beeld gebracht en worden alle betrokken
partijen (architecten, opdrachtgevers, aannemers en onderaan-
nemers) op hun verantwoordelijkheden aangesproken.
Asbest
In 2005 zijn twee inspectieprojecten, die gericht waren op de
asbestproblematiek, uitgevoerd. Eén project met diepgaande
inspecties op asbestsloop-locaties en één project dat zich richtte
op stortplaatsen waar asbest zijn (voorlopige) eindbestemming
vindt. Uit de projectresultaten is duidelijk geworden dat veel nog
voor verbetering vatbaar is. Met name bij stortplaatsen bleek
het risico van blootstelling aan asbestvezels aanwezig, zonder
dat werknemers daar adequaat tegen werden beschermd.
Het werken langs spoorbanen blijkt nog steeds bijzon-
der risicovol
In 2005 heeft de Arbeidsinspectie opnieuw onderzocht hoe het
met de veiligheid van (spoor)baanwerkers is gesteld. Daartoe
werden 100 locaties geïnspecteerd. In 46 gevallen was de veilig-
heid van de baanwerkers onvoldoende gewaarborgd, terwijl de
risico’s (aanrijdgevaar) aanzienlijk zijn. Hoewel dit een groot aan-
tal is, zijn de resultaten beter dan in het vorige project, waarbij
in 70% van de gevallen overtredingen werden vastgesteld. Samen
met de Inspectie Verkeer en Waterstaat, zal in 2006 opnieuw
worden gecontroleerd of de werkzaamheden volgens wette-
lijke regels en het nieuwe toetsingskader van beheerder Prorail
worden uitgevoerd. Op deze wijze wordt de vinger aan de pols
gehouden en de voortgang bewaakt.
JAARVERSLAG 2005 29

30
JAARVERSLAG 2005

4
Bestrijding arbeidsmarktfraude
4.1 Algemeen beeld
Bestrijding van illegale arbeid levert een bijdrage aan het
bevorderen van een goed gereguleerde arbeidsmarkt en
het tegengaan van oneerlijke concurrentie. Het jaar 2005
stond voor de Arbeidsinspectie in het teken van een aantal
belangrijke ontwikkelingen. De capaciteit voor toezicht op
de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) werd
uitgebreid, waarmee de pakkans voor malafi de werkgevers
werd verhoogd. Sinds 1 januari 2005 zijn voorts de
boetebedragen voor overtreding van de Wav aanzienlijk
verhoogd, met als doel: werkgevers weerhouden van de
inzet van illegale arbeid. Tevens is daarbij overgestapt van
strafrechtelijke naar bestuursrechtelijke handhaving, waardoor
lik-op-stuk-beboeting kon plaatsvinden.
De boete voor illegale arbeid is verhoogd van € 980,naar
€ 8.000,- per illegaal tewerkgestelde werknemer
(€ 4.000,- indien de werkgever geen z.g. ‘rechtspersoon’
is). De media hebben hier veel aandacht aan besteed.
De verwachting is, dat van deze forse verhoging een
afschrikwekkende werking uitgaat.
Hoewel de effectiviteit nog niet goed kan worden
bepaald, bestaat de indruk dat de combinatie van
verhoogde pakkans en forse beboeting, een duidelijk
preventieve werking heeft. Zo was bijvoorbeeld in de
land- en tuinbouwsector sprake van een sterke verhoging
van het aantal aanvragen voor tewerkstellingsvergunningen
voor met name de z.g. MOE-landers 1 , wat op
verschuiving van illegale naar legale tewerkstelling duidt.
De inzet van de AI op het terrein van arbeidsmarktfraude
is onderdeel van een breed pakket van maatregelen
ter voorkoming en bestrijding van illegale arbeid.
Het pakket wordt door verschillende samenwerkings-
partners 2 uitgevoerd en bestaat behalve uit repressieve
maatregelen, als intensivering van toezicht en hogere
beboeting in het geval van overtredingen, tevens uit
regulerende maatregelen, zoals extra activiteiten om
werkzoekenden te bemiddelen.
4.2 Controle op nieuwe regelingen
Recent ingevoerde uitzonderingen op de tewerkstellingsvergunningsplicht
zijn de ‘Kennismigrantenregeling’
en de ‘regeling voor grensoverschrijdende dienstverlening’
(notifi catieplicht). De Kennismigrantenregeling
is eind 2004 ingegaan en houdt in dat hoger opgeleide
personen van buiten de EU, met een inkomen dat
boven een bepaalde grens ligt, zonder tewerkstellingsvergunning
in Nederland aan de slag kunnen. Doel
van de regeling is het binnenhalen van intellectuele
kennis, met als effect: versterking van de Nederlandse
(kennis)economie. Wanneer niet aan de salariscriteria
wordt voldaan, is sprake van overtreding van de Wet
arbeid vreemdelingen.
De Arbeidsinspectie controleert werkgevers van z.g.
kenniswerkers op de naleving van de salariscriteria. In
samenwerking met de Immigratie- en Naturalisatiedienst
(IND) is een risicoanalyse ontwikkeld. Hiermee kunnen
werkgevers worden geselecteerd en gecontroleerd,
waar de kans op constatering van niet-naleving van de
Kennismigrantenregeling relatief gezien groot is.
Sinds 1 december 2005 hoeven buitenlandse dienstverlenende
bedrijven uit de EER en Zwitserland geen
tewerkstellingsvergunning meer aan te vragen voor
werknemers uit z.g. MOE-landen 1 en z.g. ‘derdelanders’,
1 Met z.g. ’Moelanders’ worden bedoeld: werkzoekenden uit de recent bij de EU aangesloten landen: Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Polen, Slovenië.
2 Dit zijn: Arbeidsinspectie, Politie, Belastingdienst, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (UWV), de
Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD) en gemeenten.
JAARVERSLAG 2005 31

op voorwaarde dat ze vooraf informatie over hun
bedrijf, hun dienst en over de identiteit van hun werknemers
aan de Centrale Organisatie voor Werk en Inkomen
verschaffen. Deze regeling - die bekend staat als
de Notifi catieregeling - geldt niet als de dienstverlening
uitsluitend uit uitzend- en/of handmatige arbeid bestaat.
Daarvoor blijft wel een tewerkstellingsvergunning vooraf
nodig.
De Arbeidsinspectie analyseert de bij notifi catie verstrekte
gegevens. Hiermee kunnen de bedrijven worden
geselecteerd en gecontroleerd waar de kans op
misbruik van de regeling het grootst is. Samen met de
SZW-directie Arbeidsmarktbeleid wordt nagegaan op
welke wijze - vanuit de landen waar de dienstverleners
gevestigd zijn - relevante gegevens voor de naleving kunnen
worden verkregen.
4.3 Interventieteams
Het landelijk netwerk van interventieteams 1 is verder
verstevigd in 2005, ondermeer door structurele
deelname van de politie in de Landelijke Stuurgroep
Interventieteams. De Arbeidsinspectie en de regiopolitiekorpsen
hebben een landelijke raamovereenkomst
voorbereid, waarin afspraken zijn vastgelegd over politiedeelname
aan zowel arbeidsmarktfraude-controles,
als aan controles in interventieteams. De AI was in 2005
‘trekker’ van het ‘Interventieteam Teelten’, het ‘Interventieteam
Bouw’ en het ‘Horeca Interventieteam Noord
Nederland’.
4.4 Risicoanalyse
De Arbeidsinspectie streeft ernaar om de beschikbare
inspectiecapaciteit zo effi ciënt mogelijk in te zetten,
zodat een optimaal controlerendement wordt bereikt.
De inzet van de risicoanalyse is hierbij een onmisbaar
hulpmiddel. Een belangrijk onderdeel van de risicoanalyse
is het benoemen van risico-indicatoren voor illegale
tewerkstelling, zoals aanbod van laaggeschoold-, vuil- en
onaangenaam werk, of grote fl uctuaties in het werkaanbod
(dal- en piekarbeid).
32
Uit het nalevingsonderzoek van Regioplan blijkt dat
ongeveer 19 procent van de werkgevers in risicosectoren
op enig moment een of meer vreemdelingen
heeft laten werken, zonder dat deze werkgever over de
vereiste tewerkstellingsvergunning beschikte. Dit beeld
verschilt per sector. Vooral de bouwsector (28%), de
horeca (23%), de landbouw (20%) en onderdelen van het
overige bedrijfsleven (zoals zakelijke dienstverlening en
bouwgerelateerde branches, 20%) scoren hoog. Dit zijn
dan ook de sectoren waarin de AI voornamelijk actief is.
In 2005 is, in samenwerking met de Sociale Inspectie en
Opsporings Dienst (SIOD), verder gewerkt aan verbetering
van het analysemodel, door het operationaliseren
van risico-indicatoren en het ontsluiten, koppelen
en analyseren van bestanden van de ketenpartners.
Ook concrete signalen over mogelijke illegale arbeid
door de Belastingdienst, SIOD, het Uitvoeringsinstituut
Werknemersverzekeringen (UWV) en COA zijn
(mede)bepalend voor de verdeling van de inspectiecapaciteit
over de branches. Met behulp van inspectieresultaten,
ervaringsgegevens en bestandsvergelijkingen
wordt nagegaan of steeds de meest risicovolle sectoren
en werkgevers worden geselecteerd en geïnspecteerd.
Eventueel kunnen op grond hiervan de risico-indicatoren
worden aangepast. Hiermee ontstaat een z.g.
dynamisch model van risicoanalyse.
4.5 inspectiecapaciteit
In 2005 is het aantal inspecteurs dat zich met de bestrijding
van arbeidsmarktfraude bezighoudt, uitgebreid van
131 naar 170. Dit werd mogelijk gemaakt door een
amendement van het Tweede Kamerlid Verburg op de
SZW begroting 2003. Doel hiervan was: structurele
uitbreiding van de inspectiecapaciteit voor de bestrijding
van arbeidsmarktfraude. In 2006 wordt de uitbreiding
tot het uiteindelijk geplande aantal inspecteurs (180)
gerealiseerd, waarmee het amendement volledig is
uitgevoerd.
Figuur 4.5.1 laat zien hoe de inspectiecapaciteit in 2005
op de verschillende activiteiten van de directie AMF is
ingezet en het aantal boetrapporten per activiteit dat is
opgemaakt.
1 Interventieteams opereren, afhankelijk van de situatie, in wisselende samenstelling. Waaronder: Arbeidsinspectie, Politie, Belastingdienst, Uitvoeringsinstituut
Werknemers Verzekeringen en gemeenten.
JAARVERSLAG 2005

Tabel 4.5.1
Overzicht: ‘Zaken’ per activiteit, zaken met één of meer boeterapporten, aantal illegaal tewerkgestelden.
Zaken per activiteit Totaal aantal in 2005 Zaken met 1 of meer Aantal illegaal tewerkgestelden
gestarte zaken boeterapporten waar boeterapport voor is opgemaakt
Interventieteams 1.395 341 682
Landelijke AMF-projecten 5.444 1.299 2.990
Regionale AMF-projecten 469 95 167
N.a.v. meldingen 1.325 466 817
Alle activiteiten 8.633 2.201 4.656
Toelichting:
In 2005 zijn in totaal ruim 8600 zaken gestart. Dat zijn er 600 meer dan was gepland en 2270 meer dan in 2004. Bij
circa 2200 van deze zaken zijn overtredingen van de Wet Arbeid Vreemdelingen (Wav) geconstateerd, waarbij boeterapporten
tegen één of meer werkgevers zijn aangezegd. Indien bij een overtreding van de Wav meer werkgevers zijn
betrokken, wordt aan al deze werkgevers een boete aangezegd. Dit doet zich bijvoorbeeld voor bij uitzendbureaus of
onderaannemers als die (mede) betrokken zijn. In totaal zijn dan ook ruim 2500 boeterapporten aangezegd. Het ging
hierbij om circa 4650 illegaal tewerkgestelden. (In 2004 werden nog 1.063 processen verbaal wegens overtreding van de
Wav opgemaakt. Deze hadden betrekking op 2.810 illegaal werkende vreemdelingen).
JAARVERSLAG 2005 33

4.6 Bestuurlijke Boetes Wet Arbeid
Vreemdelingen
In het kader van de Wet Arbeid Vreemdelingen (Wav)
zijn in 2005 boeterapporten opgemaakt tegen z.g.
‘belanghebbenden die uit hoofde van ambt, bedrijf of
beroep waren aan te merken als werkgever’. Ook tegen
particuliere opdrachtgevers, die illegale werknemers
voor zich lieten werken, zijn boeterapporten opgemaakt.
In diverse sectoren (zoals de landbouw- en de bouwsector)
komt het voor dat meer belanghebbenden als
werkgever zijn aan te wijzen. In dit soort gevallen is
sprake van een z.g. ‘keten van werkgevers’, zoals in projecten
waarbij een opdrachtgever, een hoofdaannemer,
een of meer onderaannemer(s) en uitzendbureaus zijn
betrokken. In dit soort gevallen worden bij constatering
van overtreding van de WAV, zonodig alle afzonderlijke
werkgevers beboet.
In 2005 zijn ruim 2500 boeterapporten aangezegd, waarvan
66% in 2005 is verwerkt, inclusief de boetekennisgevingen.
In totaal zijn 1126 boetebeschikking verzonden.
Hier was bij 3,8% sprake van een z.g. ‘beschikking zonder
boeteoplegging’.
Er is in 2005 voor ruim € 13.000.000,- aan boetes opgelegd.
Overigens blijft de inning van de opgelegde boetes
daar nog bij achter (zie ook Hoofdstuk 8 Financiën/8.2
Uitgaven en ontvangsten).
Bezwaren op boetebeschikkingen
In 2005 zijn 177 beslissingen op bezwaar genomen,
waarvan er 155 ‘ongegrond zijn verklaard’. Verder zijn
2 bezwaren ‘gegrond verklaard’, 16 bezwaren bleken
‘niet-ontvankelijk’ en 3 bezwaren ‘gedeeltelijk gegrond’.
Eén bezwaarschrift is ingetrokken.
Cijfermatige overzichten betreffende de aanpak van illegale
arbeid
In bijlage 3 zijn de volgende overzichten opgenomen:
• in 2005 gestarte ‘zaken’ per z.g. risicosector, aantal
beboete zaken en aantal illegaal; tewerkgestelden;
• de nationaliteiten van aangetroffen illegaal tewerkgestelden;
• binnengekomen meldingen m.b.t. vermoedens van
illegale tewerkstelling.
34
Resultaten uit de bouwsector
De Arbeidsinspectie heeft in 2005 veel tips ontvangen van
werkgevers- en werknemersorganisaties over mogelijke illegale
tewerkstelling van werknemers bij bouwwerkzaamheden. Een
groot deel van deze tips had betrekking op werk aan woningen
bij particulieren. De AI heeft ruim 1100 inspecties in de bouw
verricht, waarvan ongeveer de helft bij particulieren, wat nieuw
is. Dit heeft geleid tot het opmaken van 205 boeterapporten
tegen particuliere opdrachtgevers voor het laten werken van
vreemdelingen, zonder te beschikken over een tewerkstellings-
vergunning. Het ging hierbij meestal om personen afkomstig uit
één van de z.g. MOE-landen 1 .
Uitzendbureaus
De inzet van de Arbeidsinspectie is voor het grootste deel
gericht op het niet gecertifi ceerde deel van de uitzendbranche,
teneinde zoveel mogelijk malafi de uitzendbureaus te controle-
1 Met z.g. ’Moelanders’ worden bedoeld: werkzoekenden uit de recent bij de EU aangesloten landen: Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Polen, Slovenië.
ren.
Kenmerk van de uitzendbranche is dat overtredingen van de
Wet Arbeid Vreemdelingen meestal niet op het vestigingsadres
van het uitzendbureau zijn te constateren. Dat is immers niet
de locatie waar uitzendarbeid wordt verricht. De AI contro-
leert daarom uitzendbureaus vooral via de inlenende bedrijven.
Indien de AI bij een werkplekcontrole arbeidskrachten aantreft
die illegaal via een uitzendbureau werken, dan krijgen zowel de
inlenende partij, als het uitzendbureau een boete. De AI heeft
in 2005 een speciale selectie gemaakt van productiebedrijven
(buiten de ‘traditionele sectoren’ land- en tuinbouw, bouw en
horeca), die mogelijk illegaal werkende uitzendkrachten inzetten.
Zo zal bij inlenende partijen de animo om in zee te gaan met
een malafi de uitzendbureau, verminderen. Sinds oktober 2005
werken de AI en de Sociale Inspectie en Opsporings Dienst op
experimentele basis intensief en gelijktijdig samen in onderzoe-
ken bij inleners in de tuinbouwsector.
De activiteiten van de AI die op de uitzendbranche waren gericht,
hebben in 2005 tot totaal ca. 230 boetezaken tegen uitzendbu-
reaus geleid. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2004.
JAARVERSLAG 2005

5
Major Hazard Control
5.1 Algemeen beeld
Binnen het taakveld Major Hazard Control (MHC)
wordt toezicht gehouden op de naleving van het Besluit
Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) en van de regels ten
aanzien van de Aanvullende Risico-inventarisatie en -evaluatie
(ARIE) door bedrijven die met grote hoeveelheden
gevaarlijke stoffen werken. Onder de werkingssfeer
van het BRZO vallen thans ca. 325 bedrijven. Het aantal
bedrijven dat onder de werkingssfeer van ARIE valt
is nog niet exact bekend (het gaat om relatief nieuwe
wetgeving, de overgangstermijn is nog van kracht). Schattingen
lopen uiteen van circa 300 tot 500.
Gedifferentieerd werkterrein met gevarieerde
aanpak
De hiervoor vermelde bedrijven leveren een gevarieerd
beeld op. Enerzijds betreft het grote ondernemingen,
soms multinationals, soms ook met meerdere vestigingen
in Nederland, waarbij het omgaan met gevaarlijke
stoffen tot de kernactiviteit behoort. Voorbeelden zijn
raffi naderijen en de chemische (proces)industrie. Deze
ondernemingen zijn vertrouwd om met vastgelegde
systemen voor de beheersing van risico’s te werken
(aspecten als continuïteit, fi nanciën, imago, zaakschade,
aansprakelijkheid, veiligheid, arbeidsomstandigheden
en milieu, ze spelen allemaal een rol). De wettelijke z.g.
systeemverplichtingen ten aanzien van de beheersing
van veiligheidsrisico’s worden in de eigen bedrijfsvoering
opgenomen. Het belang van secure naleving van
de wetgeving en het eigen belang van deze bedrijven:
een ongestoorde procesvoering, loopt daarmee grotendeels
parallel. Er zijn ook kleinere, minder complexe
ondernemingen, die bijvoorbeeld installaties hebben die
gevuld zijn met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen,
1 D.w.z.: het soort onderhoud, de aard van het onderhoud, de uitwerking, de achterliggende fi losofi e, etc.
of ondernemingen die grote hoeveelheden gevaarlijke
stoffen op- of overslaan, of ondernemingen waarbij
het omgaan met deze stoffen niet tot de kernactiviteit
behoort (bijvoorbeeld bedrijven met ammoniakkoelinstallaties).
De wettelijk voorgeschreven systeemverplichtingen
worden hier nog lang niet altijd als logisch
onderdeel van de bedrijfsvoering gezien.
5.2 Ongevallen en incidenten
Wanneer wordt gekeken naar het aantal ongevallen
met verzuim als indicator voor de veiligheid (lost time
injury rate, ofwel LTI), behoren de hiervoor beschreven
bedrijven doorgaans tot de meest veilige. Alom wordt
echter erkend dat de LTI geen goede indicator is om
een goed beeld te geven van de (veiligheids)situatie
met betrekking tot het ontstaan van zware ongevallen
met gevaarlijke stoffen, maar dat, vanwege de mogelijk
ernstige gevolgen, gekeken moet worden naar het aantal
incidenten/ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen uit hun
omhulling zijn getreden (loss of containment). Dat levert
een ander beeld op.
Vóór het jaar 2002 bleef het aantal onderzochte zware
incidenten/ongevallen in Nederland beperkt tot ca. 10-
15 per jaar. In 2002-2003 heeft zich hier een forse piek
voorgedaan (32 in 2002 en 56 in 2003). De reden hiervan
is tot op heden niet defi nitief vastgesteld. Uit nadere
analyses lijken met name factoren als onderhoudsmanagement
1 en bedrijfsintern toezicht op de uitvoering
van de processen een belangrijke rol te spelen. De piek
in het aantal onderzochte ongevallen is inmiddels weer
wat afgevlakt (20 in 2004 en 31 in 2005), maar bevindt
zich toch nog ruim boven de situatie van vóór 2002.
Sinds 2003 worden de door de Arbeidsinspectie
JAARVERSLAG 2005 35

onderzochte zware ongevallen en incidenten nader
geanalyseerd. De jaarlijkse rapportage hierover wordt
aan de z.g. BRZO-plichtige bedrijven, aan de medetoezichthouders
en aan de Tweede Kamer aangeboden.
Uit deze analyses komt steeds weer naar voren dat
onderhoud(smanagement) als de belangrijkste achterliggende
oorzaak van de optredende ongevallen en incidenten
kan worden aangemerkt. Om deze reden is een
speciaal (onderzoeks)project, gericht op de kwaliteit van
onderhoudsmanagementsystemen, uitgevoerd. Hieruit
bleek dat bij slechts 12% van de onderzochte VR-plichtige
bedrijven 1 sprake was van een volledig geborgd systeem.
Ongevallen en incidenten
Tussen april 2003 en september 2004 vonden 55 ernstige incidenten
plaats met gevaarlijke stoffen in bedrijven die vallen
onder het Besluit risico’s zware ongevallen. De meeste ongevallen
gebeurden in de chemische industrie. Na analyse van 36 incidenten
heeft de Arbeidsinspectie in bijna de helft van de gevallen
maatregelen geëist of proces-verbaal opgemaakt. Dit blijkt uit
een rapport van de AI dat staatssecretaris Van Hoof van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid naar de Tweede Kamer heeft gezonden.
De gevolgen van de incidenten varieerden van het vrijkomen
van een kleine hoeveelheid gevaarlijke stoffen, tot drie dodelijke
slachtoffers. In het totaal raakten bij 16 onderzochte voorvallen
werknemers gewond. In een derde van de incidenten was bovendien
sprake van milieuschade. Onderhoudswerk blijkt telkens
een belangrijke risicofactor. Meer dan de helft van de ongevallen
vindt plaats als gevolg van onderhoudswerkzaamheden. Bijvoorbeeld
doordat instructies en toezicht ontbreken, of doordat het
onderhoud op een verkeerde of onveilige manier wordt uitgevoerd.
Andere belangrijke oorzaken van incidenten zijn fouten in
het ontwerp van installaties, gebrekkig materieel en het ontbreken
van goede werkprocedures. De AI constateert hiermee dat het
voorkomen van ongelukken rondom onderhoudswerk meer aandacht
verdient. Die aandacht zal het zeker van de AI krijgen.
Voornoemd rapport is tevens verspreid onder de bedrijven die
onder de werkingssfeer van het Besluit risico’s zware ongevallen
vallen. Zij worden hiermee aangemoedigd om hun veiligheidsmaatregelen
verder aan te scherpen.
Ook het feit dat er in 2005, 170 z.g. handhavingstrajecten
(81 waarschuwingen, 82 eisen, 7 processen-verbaal) n.a.v.
inspecties en ongevalsonderzoeken moesten worden
ingezet, geeft aan dat de algehele veiligheidssituatie in
voornoemde sectoren nog steeds verbetering behoeft.
36
5.3 Veiligheidsontwikkelingen in de procesindustrie
De laatste jaren is de veiligheid in de procesindustrie
regelmatig onderwerp van discussie geweest tussen
bedrijfsleven, overheid en politiek. Dit gebeurde mede
naar aanleiding van een serie zwaardere incidenten, die
in de periode 2002- 2003 in de procesindustrie zijn
voorgevallen.
Het is niet gemakkelijk om stevige, gefundeerde uitspraken
te doen over de veiligheid in deze sector. Ten
eerste is veiligheid een sterk subjectief bepaald begrip.
We meten onveiligheid via: incidenten, ongevallen, overtredingen
van regelgeving en dergelijke. Er bestaat niet
zoiets als een uniforme maat voor de veiligheid in de
procesindustrie. Er bestaan wel verschillende indicatoren
die elk iets zeggen over afzonderlijke aspecten
van onveiligheid, zoals het aantal arbeidsongevallen, het
aantal incidenten waarbij gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen,
het aantal meldingen aan de Europese Commissie,
etc.
Op grond van dit soort indicatoren kan wel worden
gesteld, dat in de afgelopen twintig jaar het nodige is
verbeterd. De veiligheidssituatie zal echter naar het zich
nu laat aanzien de komende 10 jaar niet fundamenteel
verbeteren, het kan zelfs verslechteren. Deze conclusie
is gebaseerd op analyse 2 van trends binnen de industrie,
die zich de komende 10 jaar naar verwachting voortzetten
en de mate van veiligheid zullen beïnvloeden. De
toenemende invloed van de economie op de veiligheid
en het veiligheidsbewustzijn, speelt hier een grote rol.
Bedrijven moeten zo kosteneffi ciënt mogelijk opereren,
daarmee zoeken ze de grenzen van de veiligheid op.
De kans op zware ongevallen neemt hierdoor toe. Het
tegengaan van negatieve impact van economische druk
op de mate van de veiligheid, hangt voor een groot deel
samen met het hebben van een sluitend veiligheidsbeheerssysteem
(VBS). Het VBS zorgt ervoor dat alle
risico’s worden geïdentifi ceerd en dat de juiste preventieve
maatregelen worden genomen en onderhouden.
Een sluitend VBS, in combinatie met een goed(e) veiligheidsbewustzijn
en veiligheidscultuur, kan een effectieve
tegenkracht bieden aan economische druk. Versterking
(verbetering) van deze aspecten is in de eerste plaats de
verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven. De aard van
de risico’s is echter van zodanige omvang, dat de overheid
hier nauw bij betrokken dient te blijven.
1 VR = Veiligheidsrapportage
2 COT/DHV, ‘Trend of incident, een verkennend verzoek naar de relatie tussen organisatie, onderhoud en veiligheid in de procesindustrie’, oktober 2004
JAARVERSLAG 2005

De volgende trends hebben vooral een positief
effect gehad op de veiligheid (in willekeurige
volgorde):
• de toenemende aandacht van de media en de ‘juridisering’
van de samenleving (beide ontwikkelingen
dwingen bedrijven meer, of zelfs permanente aandacht
te hebben voor veiligheidsrisico’s).
• de opkomst van specifi eke wetgeving op het gebied
van externe veiligheid (bijvoorbeeld de SEVESO II
richtlijn en het BRZO).
Ook binnen de overheid is (na catastrofes zoals in
Enschede en Volendam) duidelijk sprake van toegenomen
aandacht voor veiligheid (scherpere regelgeving
en handhaving).
• de opkomst van ‘horizontale’ samenwerkingsinitiatieven
op het gebied van veiligheid, met name tussen
bedrijven, overheden en brancheverenigingen.
• de toegenomen aandacht voor incidenten, incidentmeldingen
en incidentonderzoek bij zowel bedrijfsleven
als overheid.
• de opkomst van z.g. ‘preventief op risico’s gebaseerd
onderhoud’.
• de in de breedte toegenomen aandacht voor de
veiligheidscultuur, naast puur technische en organisatorische
aspecten.
De volgende trends hebben vooral een negatief
effect gehad op veiligheid (in willekeurige volgorde):
• de verheviging van internationale concurrentie,
opsplitsing van bedrijven en de opkomst van investeringsmaatschappijen
in de procesindustrie. Dit
versterkt de focus op korte termijn bedrijfsresultaten
en zet daarmee de lange termijn veiligheids- en
onderhoudsvisie onder druk.
• de invloed van de krappe (afzet)markt: bedrijven hebben
te maken met kostenreducties, vermindering of
snelle wisselingen van personeel en dus een continu
veranderende werkomgeving en omstandigheden.
Hierdoor nemen de beschikbare kennis en ervaring
af en daalt het commitment ten aanzien van het
veiligheidsbewustzijn. Daarbij komt ook nog dat de
uitbesteding van onderhoud en ander (risicovol) werk
meer en meer op kosten wordt gestuurd en minder
op kwaliteit en veiligheid.
• de vele bedrijfsfusies en -overnames die hebben
plaatsgevonden. Hierdoor zijn uiterst complexe
eigendoms- en beheerstructuren ontstaan. Ook het
beheer en het onderhoud van installaties en ‘utilities’
is daardoor complexer geworden.
• het toenemende tekort aan vakbekwaam personeel
als gevolg van ondermeer reorganisaties, een hoge
gemiddelde leeftijd van technisch personeel en weinig
instroom van jongeren bij technische-/scheikundige
opleidingen.
• veroudering van procesinstallaties. Dit kan in onveiligheid
resulteren, wanneer ‘degradatiemechanismen’
niet bekend (en onderkend) zijn en eigen inspectietermijnen
en methodieken niet adequaat worden
uitgevoerd, geverifi eerd en aangepast.
Naast deze trends die, in relatie tot de veiligheid, vooral:
óf positief, óf negatief zijn te duiden, zijn er ook verschillende
trends die èn duidelijke positieve èn duidelijke
negatieve gevolgen met zich mee hebben gebracht. Een
voorbeeld hiervan is de toename van de toepassing van
ICT binnen de sector. Enerzijds is daardoor het aantal
afwijkingen in processen sterk teruggelopen, anderzijds
is ook de ervaring van personeel m.b.t.: wat te doen
bij (meer complexe) afwijkingen en incidenten afgenomen.
Ook zijn, vanwege de toenemende automatisering,
steeds meer installaties geheel of bijna geheel onbemensd
geraakt, waardoor bepaalde (proces)afwijkingen
niet meer worden gesignaleerd.
Over het geheel genomen levert dat een beeld op van
een sector waar veel verandert, positief en soms ook
negatief, maar waarbij het lastig is om één op één aan te
geven welke trends en ontwikkelingen, welke effecten
sorteerden en nog zullen sorteren.
Er is in ieder geval de nodige vooruitgang op het gebied
van veiligheid geboekt, waarbij zeker ook bedrijven zelf
initiatieven hebben genomen.
JAARVERSLAG 2005 37

38
JAARVERSLAG 2005

5.4 Resultaten Major Hazard Control
Tabel 5.4.1
Planning en realisatie MHC-taken in 2004 - 2006
Product Realisatie in 2004 Planning in 2005 Realisatie in 2005 Planning in 2006
Periodieke inspecties in kader van het BRZO 137 160 173 154
Inspecties in kader van de ARIE 51 50 102
Beoordelingen veiligheidsrapporten 25 25 24 95
Beoordelingen kennisgevingen 22 32 27 35
Onderzoeken zware ongevallen en incidenten 20 32 31 30
Overige ‘producten’* 17 55 64 30
Totaal 221 355 369 446
221 355 369 446
Toelichting bij tabel 5.4.1
De inspecties in het kader van de Aanvullende Risico-inventarisatie en -Evaluatie zijn, i.v.m. nieuwe regelgeving, voor het
eerst in 2005 gestart.
In 2006 start de tweede vijfjaarlijkse cyclus van de indiening van veiligheidsrapporten.
De ‘overige producten’* zijn:
o beoordelingen en wijzigingen van inspectieprogramma’s,
o beoordeling van aanwijzingen van de z.g. ‘Dominobedrijven’ 1 en advisering van bedrijfsbrandweercorpsen.
De periodieke inspecties in het kader van het Besluit Risico’s Zware Ongevallen worden gezamenlijk met het ‘Bevoegd
gezag ex. Wet Milieubeheer’ (provincies of gemeenten) en de brandweer uitgevoerd.
Bij de inspecties in het kader van de Aanvullende Risico-inventarisatie en -Evaluatie (ARIE) worden de collega-toezichthouders
geïnformeerd.
Tabel 5.4.2
Vergelijking ingezette handhavinginstrumenten 2004 en 2005
Ingezette instrumenten 2004 2005
Het geven van een waarschuwing 52 81
Het stellen van een eis tot naleving van de wet 61 82
Het aanzeggen van een proces-verbaal 6 7
Toelichting bij fi guur 5.2:
De inzet van handhavingsinstrumenten laat in 2005 ten opzichte van eerdere jaren, een tamelijk forse toename zien.
Deze is het gevolg van een groter aantal inspecties en een stringenter toepassing van het handhavingsbeleid.
1 Dit zijn bedrijven die onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen vallen en die op elkaar het effect kunnen hebben dat een zwaar ongeval in het ene bedrijf
een zwaar ongeval in het andere bedrijf veroorzaakt (het domino-effect) en die daartoe door de overheid als zodanig zijn aangewezen.
JAARVERSLAG 2005 39

40
JAARVERSLAG 2005

6
Overige activiteiten
6.1 Vrijstellingen en ontheffi ngen Arbeidstijdenwet
Bedrijven kunnen in het kader van de Arbeidstijdenwet
(ATW) vrijstelling vragen van de voorschriften ten aanzien
van de maximale arbeidstijdduur voor nachtarbeid.
Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen een collectief
werkverband (ATW art. 5.13) en individuele werknemers
(ATW, art. 5.14).
In 2005 zijn 45 vrijstellingen en ontheffi n gen verleend.
6.2 Taken in het kader van de Kernenergiewet
Ten aanzien van de Kernenergiewet (KEW) hebben
verschillende ministeries hun eigen, specifi eke beleidsverantwoordelijkheid.
Het ministerie van SZW, heeft
verantwoordelijkheid m.b.t. de bescherming van werknemers;
VROM betreffende de bescherming van het
milieu; VWS m.b.t. de bescherming van patiënten binnen
de gezondheidszorg en EZ m.b.t. de opwekking van
(kern)energie.
Een aanzienlijk deel van de administratieve taken
betreffende de KEW, werd namens voornoemde
departementen door de Arbeidsinspectie uitgevoerd.
De AI beoordeelde onder andere vergunningaanvragen
Tabel 6.2.1
In 2004 en 2005 verleende en ingetrokken vergunningen KEW
voor toepassingen van- en met radioactieve stoffen en
röntgentoestellen. Tevens kwamen verzoeken binnen om
vergunningen in te trekken. Daarnaast werden vergunningen
voorbereid m.b.t. het in Nederland invoeren van
geneesmiddelen en gebruiksartikelen waarin radioactieve
stoffen voorkomen. Ook werden vergunningen
voorbereid voor het invoeren en het vervoeren van
splijtstoffen.
Het in 2003 gestarte project ‘Actualisering vergunningen’,
waarbij vergunninghouders met ‘oude’ vergunningen
zijn aangeschreven met het verzoek aan te geven
in hoeverre hun vergunning nog actueel was, is in 2005
gecontinueerd. Hierdoor kwam een aanzienlijk aantal
verzoeken om intrekking binnen. Daarnaast zijn in dit
kader vergunningen vernieuwd.
Het aantal vergunningaanvragen voor invoer van
radioactieve stoffen is, door wijziging in de wetgeving
(vereenvoudiging), sinds 2004 aanzienlijk verminderd,
waardoor een groot aantal vergunningen is vervangen
door meldingen.
Daarnaast zijn alle binnenkomende meldingen beoordeeld.
Naast meldingen voor het invoeren en het vervoeren
van radioactieve stoffen, waren dit meldingen van
ingebruikname van meldingsplichtige röntgentoestellen
en van werkzaamheden met stoffen waarin van nature
radioactieve stoffen voorkomen.
Activiteit 2004 2005
Aantal afgegeven vergunningen voor toepassingen 349 305
Aantal intrekkingen 246 150
Aantal vergunningen voor invoer 46 30
Aantal vergunningen voor splijtstoffen 57 80
JAARVERSLAG 2005 41

Per 1 januari 2006 zijn de administratieve uitvoeringstaken m.b.t.
de KEW naar het Agentschap Senter Novem van het ministerie
van Economische Zaken overgedragen. De toezichthoudende
taken in het kader van de KEW (algehele veiligheid, arbeidshy-
giëne en stralingsbescherming) blijven echter de verantwoorde-
lijkheid van de AI.
6.3 Beoordeling subsidieaanvragen Farboregeling
De overheid wil dat ondernemers en non-profi torganisaties
in ‘arbovriendelijke arbeidsmiddelen’ (machines,
installaties, systemen, gereedschappen, etc.) investeren.
Om dit te stimuleren hanteert het Ministerie van
SZW de z.g. Farbo-subsidieregeling. Op basis van deze
regeling stelt het ministerie jaarlijks een lijst van innovatieve
en arbovriendelijke arbeidsmiddelen samen, die
de blootstelling aan fysieke (over)belasting, lawaai of
gevaarlijke stoffen moeten terugdringen. Als werkgevers
hier gebruik van willen maken, kunnen ze een aanvraag
indienen bij het Agentschap SZW. De Arbeidsinspectie
beoordeelt voor het Agentschap of de aanvragen aan de
voorwaarden van de regeling voldoen.
Ten aanzien van de (fi scale) farbo-regeling 2004, zijn in
2005 1.040 aanvragen ontvangen.
6.4 Toezicht op uitvoering Stoomwet door
Lloyd’s Register Nederland
Lloyd’s Register Nederland (LRN) voerde, op basis van
een contract met het rijk, tot 1 augustus 2005 taken uit
in relatie tot de Stoomwet. Om na te gaan of de LRN
die contracttaken correct uitvoerde, is een inspectie
gedaan naar de systematiek van inspecteren bij de
hoofdvestiging van LRN en zijn op locatie inspecties van
LRN bijgewoond bij vergunninghouders. Het resultaat
hiervan is in het jaarlijkse overleg tussen LRN en AI ter
tafel komen. Omdat deze taken van het contract per 1
augustus 2005 zijn geëindigd en het toezicht op LRN
zou overgaan naar de Inspectie Werk en Inkomen (IWI),
is deze inspectie bij het bovengenoemde onderzoek
betrokken. De resultaten gaven geen aanleiding tot
bijstellingen van het contract.
In tegenstelling tot wat verwacht werd, was de Stoomwet
ook in 2005 nog van kracht. Voor de nieuwbouw en
ingebruikneming van apparatuur gold daarom naast het
Warenwetbesluit drukapparatuur ook nog de Stoomwet.
Met ingang van 1 augustus 2005 werd het periodieke
toezicht op alle niet-nucleaire apparatuur van de Stoomwet
ingetrokken en werd met het tweede wijzigingsbe-
42
sluit Warenwet drukapparatuur, de keuringsverplichting
voor toestellen en apparatuur in de ‘markt’ gezet. Om
als keuringsinstelling in aanmerking te komen, kunnen
meer partijen meedingen.
Omdat de specifi eke wetgeving wat betreft het toezicht
op drukapparatuur speciaal voor nucleair gebruik nog
niet gereed was voor opname in de Kernenergiewet
is alleen voor deze apparaten het contract met LRN
verlengd.
6.5 Internationale ontwikkelingen en activiteiten
In 2005 heeft de Arbeidsinspectie haar internationale
activiteiten op basis van nieuw vastgelegde uitgangspunten
herijkt. De prioriteit is naar coördinatie en harmonisatie
van het toezicht binnen de Europese Unie verlegd.
Dit is ten koste gegaan van de capaciteit voor de ondersteuning
van arbeidsinspecties in de kandidaat EU-landen
en die van arbeidsinspecties elders in de wereld.
In Europees verband heeft de AI bijgedragen aan het
werkprogramma van de Senior Labour Inspection Committee
(SLIC). De AI leverde daarbij bijdragen aan de
evaluatie van de arbeidsinspectiesystemen van Duitsland
en Portugal. Verder heeft de AI bijgedragen aan ‘Europabrede’
inspectie- en voorlichtingscampagnes in de bouw
en ten aanzien van de thema’s asbest en tillen. In het
kader van uitwisseling van kennis, organiseerde de AI
studieprogramma’s en stages voor Zweedse, Franse,
Engelse en Spaanse collega’s over respectievelijk: thuiszorg,
langer gezond doorwerken en deskundige arboondersteuning.
Daarnaast is door de AI het verbindingsbureau voor
grensoverschrijdend handhaven in het kader van de
detacheringrichtlijn opgetuigd.
Wat de ondersteuning van kandidaat-lidstaten van de
EU betreft, is over de omzetting van Europees recht in
nationale regelgeving, een samenwerkingsproject met de
Turkse Arbeidsinspectie uitgevoerd.
Op verzoek van de International Labour Organisation is
ook de Arbeidsinspectie van Servië ondersteund.
De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft per 1 juli 2005
haar taak als secretaris generaal van de Internationale
Vereniging van Arbeidsinspecties, aan Luxemburg overgedragen.
JAARVERSLAG 2005

7
Interne ontwikkelingen
Voorzover deze duidelijk en direct bijdragen aan de
externe doelen, geeft dit hoofdstuk een indruk van de
activiteiten en ontwikkelingen op het terrein van de
‘interne organisatie’.
7.1 Organisatieontwikkelingen
In 2003 is de Arbeidsinspectie van een regiogestuurdenaar
een bedrijfstakgestuurde organisatie omgevormd.
Tevens zijn andere organisatorische wijzigingen doorgevoerd.
Deze waren erop gericht om de AI beter op
haar werkterreinen te laten aansluiten, om een meer
strategische aanpak van de activiteiten te realiseren en om
de interne sturing te verbeteren. Destijds is vastgelegd dat
op basis van de gestelde doelen, de resultaten van deze
veranderingen zouden worden geëvalueerd en waar dat
nodig is, op zou worden bijgestuurd. De evaluatie is in 2005
uitgevoerd. Het eindresultaat van deze evaluatie kan als
‘overwegend positief’ worden getypeerd. Voor het oplossen
van enkele knelpunten worden aanvullende maatregelen
genomen, die in 2006-2007 hun beslag zullen krijgen.
Een aantal belangrijke ontwikkelingen, die in
2005 zijn gestart, vormen de grondslag voor de
z.g.‘Veranderagenda 2006-2007, Arbeidsinspectie’.
Het gaat hierbij o.a. om:
• het formuleren van nieuw inspectie- en handhavingsbeleid
(in het kader van de vernieuwing van de Arbo-wet),
• het formuleren van nieuw beleid ten aanzien van
vreemdelingen,
• implementatie van de Kaderstellende Visie op het
Toezicht 2005,
• nieuw beleid ten aanzien van personeelsontwikkeling
en ICT
• de nodige aanpassingen van de organisatie.
7.2 Kwaliteitsontwikkelingen
Op basis van het z.g. INK-managementmodel 1 werkt de
Arbeidsinspectie al verscheidene jaren aan bevordering
van de ontwikkeling van de integrale kwaliteit van de
organisatie en van de in- en externe (werk)processen.
Het doel is: ‘realisatie van een samenhangende aanpak
van organisatie, processen en resultaten, die er toe
bijdraagt dat in volgende fases de ontwikkeling naar integrale
kwaliteit continueert’. In dit kader is veel energie
gestopt in het beschrijven van de werkprocessen en het
benoemen van z.g. kritische succesfactoren en prestatieindicatoren.
De AI als geheel, was in 2005 onderweg naar fase 3:
‘ontwikkeling van een systeemgerichte organisatie’. De
directie Major Hazard Control beschikte in 2005 al over
een ISO:9001 certifi caat voor haar kwaliteitssysteem.
Eind 2004 is een diagnose uitgevoerd. Daaruit zijn enige
verbeterpunten gedestilleerd, onder andere ten aanzien
van de interne communicatie. In 2005 hebben deze
(deels) tot extra activiteiten geleid. Er is duidelijk vooruitgang
geboekt ten opzichte van een eerdere diagnose,
echter minder dan aanvankelijk was ingeschat.
Uit de (continu) gehouden klantentevredenheidsmetingen
naar het (adequaat) afhandelen van bij de AI ingediende
klachten van werknemers over hun arbeidsomstandigheden,
wordt voortdurend positief gescoord.
1 Het INK (Instituut Nederlandse Kwaliteit)-managementmodel is een methode waarmee een organisatie inzicht krijgt in haar activiteiten en resultaten. Dit
model helpt een organisatie haar bedrijfsprocessen in kaart te brengen, voldoende aandacht te schenken aan haar medewerkers en oog te hebben voor haar
omgeving. Tevens zet het een organisatieontwikkeling in gang die zorgt voor een continu proces van verbeteren en vernieuwen
JAARVERSLAG 2005 43

In 2005 is met klantentevredenheidsmetingen bij werkgevers
geëxperimenteerd. In 2006 worden deze in een
nieuwe vorm bij een aantal inspectieprojecten uitgevoerd.
7.3 Personeelsontwikkeling en professionalisering
Het werk van AI-inspecteurs vraagt om op de taken
toegesneden actuele kennis en vaardigheden.
De nieuwe Kaderstellende Visie op Toezicht onderstreept
de noodzaak van investeren in professionele
medewerkers. Nieuw ingestroomde inspecteurs krijgen
daarom een uitgebreide interne basisopleiding
en training. Deze omvat cursussen op het terrein van
arbo(wetgeving), arbeids- en rusttijden(wetgeving), major
hazard control en de opsporing van arbeidsmarktfraude.
Hiertoe behoren ook rechts- en wetskennis en
ongevalsonderzoek. Er wordt tevens geïnvesteerd in
training van interventievaardigheden; het helder kunnen
uitdragen van de AI-doelstellingen en het omgaan met
moeilijke situaties. Periodiek vinden daarna opfris- en
aanvullende cursussen plaats.
De AI-inspecteurs behoren tot de categorie ‘bijzondere
opsporingsambtenaren’, die hen specifi eke bevoegdheden
verleent. Daarom moeten zij tevens voor het
examen bijzonder opsporingsambtenaar slagen. Het
basistraject van opleidingen en trainingen van inspecteurs
duurt gemiddeld 1,5 tot 2 jaar.
De kaderstellende visie op toezicht en de hiervoor
genoemde ontwikkelingen op het gebied van de Arbo-
Tabel 7.4.1
Streefwaarden en in 2005 bereikte resultaten personeelscijfers
Onderwerp/ doelstelling Streefwaarde 2005 Gerealiseerd in 2005 Gerealiseerd in 2004
Aandeel vrouwelijk personeel verhogen > 40 % 36,8% 36,6%
Aandeel vrouwen in schaal 10 en hoger verhogen > 25 % vrouwen 22,9% 20,3%
Ziekteverzuimpercentage omlaag brengen = 6,0% 6,3% 6,8%
44
wet vragen een verdergaande ontwikkeling in met name
de ‘houdingsaspecten’ en het kunnen leveren van ‘maatwerk
in toezicht’. Ook zaken als politiek-bestuurlijke
gevoeligheid en kunnen samenwerken over de grenzen
van de eigen taak en organisatie heen horen daar bij.
7.4 Personeelsbeleid
De in 2005 gehouden medewerkerstevredenheids
enquête en de bedrijfsdoorlichting toonden aan dat op
veel gebieden van het personeelsbeleid positieve resultaten
worden behaald. Wel zijn de interne communicatie
en de loopbaanplanning en -ontwikkeling nog voor
verdere verbetering vatbaar. Dit heeft er ondermeer toe
geleid om ‘investeren in mensen’ in de komende jaren
centraal te stellen in het personeelsbeleid. Daarmee kan
ook worden tegemoetgekomen aan de behoefte aan
verdergaande professionalisering.
Het aandeel vrouwelijke werknemers is gestegen van
337 (in 2004) naar 351 in 2005. De streefwaarde: 40%
vrouwelijke werknemers ten opzichte van de totale
bezetting, is hiermee weer wat meer in zicht gekomen.
Ook het aantal vrouwen in schaal 10 en hoger is dichter
bij de streefwaarde gekomen.
Het ziekteverzuimpercentage ten opzichte van 2004 is
met 0,5% gedaald, maar heeft nog niet de streefwaarde
(maximaal 6%) bereikt, wat aanleiding is om de in 2005
aangescherpte ziektebegeleidingsmaatregelen voort te
zetten.
JAARVERSLAG 2005

Tabel 7.4.2
Personeelsbestand Arbeidsinspectie per 31-12 -2005
Naar schaalindeling: Schaal 1 t/m 4 Schaal 5 t/m 10 Schaal 11 en hoger Totaal
Totaal aantal werknemers 18 662 273 953
Waarvan vrouwen 13 274 64 351
Naar leeftijdsopbouw: < 34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar > 55 jaar
Totaal aantal werknemers 147 266 299 241
Waarvan vrouwen 99 130 83 39
Het personeelsverloop binnen de Arbeidsinspectie is
laag. Medewerkers blijven doorgaans lang bij de AI in
dienst. Omdat voor inspecteurs- en specialistische functies
een aanzienlijk aantal jaren ervaring wordt gevraagd,
is de gemiddelde leeftijd relatief gezien hoog. Het personeelsbeleid
is er dan ook op gericht om medewerkers
ook op oudere leeftijd gemotiveerd te houden en de
fl exibiliteit te bevorderen.
7.5 Informatievoorziening en automatisering
Binnen de Arbeidsinspectie is sinds 1997 de bedrijfsapplicatie
Geautomatiseerde Informatievoorziening
Arbeidsinspectie (GISAI) in gebruik, die ondersteuning
biedt aan alle primaire uitvoeringsprocessen1 . Deze
applicatie is vooral gericht op het werk van de (arbo-)
bedrijfstakdirecties, en ondersteunt nog in onvoldoende
mate de directies Major Hazard Control (MHC) en
Arbeidsmarktfraude (AMF). Om die leemtes op te heffen,
is met een herontwerp gestart.
Sinds februari 2005 gebruikt de directie MHC de nieuwe
applicatie I-net t (de vervanger van GISAI) voor de onder-
steuning van haar belangrijkste processen.
Eind 2005 is een bouwopdracht voor realisatie van het
I-net voor de directie AMF gegeven. Deze applicatie zal
in 2006 in productie gaan. Direct daarna volgen de arbobedrijfstakdirecties.
7.6 Integriteit
1 O.a. planning en control, toezicht, onderzoek, handhaving, handhavingscorrespondentie en verslaglegging
Integer handelen is een belangrijke voorwaarde voor het
functioneren van een inspectiedienst. De geloofwaardigheid
van de organisatie staat of valt met een integere
wijze van handelen en optreden. Dit geldt voor iedereen,
van hoog tot laag.
Binnen de Arbeidsinspectie wordt daarom veel aandacht
besteed aan het op de juiste wijze omgaan met
de bevoegdheden, die soms ver kunnen strekken. Het
onderwerp is in beeld vanaf de eerste selectie, de introductie,
de beëdiging en de opleiding van de inspecteurs
en is tevens punt van aandacht tijdens de periodieke
management- medewerkergesprekken.
In 2005 is een vernieuwde versie van de Gedragscode
Arbeidsinspectie geformuleerd en op de internet- en
intranetsite van de AI gepubliceerd. Uit een in 2005
gehouden interne audit is komen vast te staan, dat binnen
de AI sprake is van een hoog normbesef. Er hebben
zich dan ook geen incidenten voorgedaan, die als schending
van de integriteit kunnen worden beschouwd.
JAARVERSLAG 2005 45

46
JAARVERSLAG 2005

8
Financieel
8.1 Amendementen Verburg
In 2005 is invulling gegeven aan de bij de begrotingsbehandeling
2003 aangenomen amendementen van het
Tweede Kamerlid Verburg. Hierin is zowel om versterking
van de handhaving van de arbeidsomstandighedenwetgeving,
als om intensivering van de aanpak van
arbeidsmarktfraude (AMF) gevraagd. De Arbeidsinspectie
heeft de fi nanciële middelen die hierdoor beschikbaar
kwamen conform de doelstelling van deze amendementen
ingezet.
In 2005 is het aantal inspecteurs-arbeidsmarktfraude,
van 131 naar 170 uitgebreid. Het uiteindelijke doel: uitbreiding
tot 180 inspecteurs- AMF, zal naar verwachting
in 2006 zijn gerealiseerd. Het aantal inspecteurs dat zich
met de handhaving van de Arbo-wetgeving bezighoudt,
is uitgebreid met 33, waarmee ook deze doelstelling is
gerealiseerd.
De amendementen zijn daarmee volledig uitgevoerd.
8.2 Uitgaven en ontvangsten
Uitgaven
In onderstaande fi guur zijn de uitgaven over het verslagjaar
en die over 2004 op hoofdlijnen weergegeven.
De tabel laat zien dat de uitgaven in 2005, nagenoeg
overeenkwamen met de in 2005 beschikbaar gestelde
budgetten.
Tabel 8.2.1
Uitgaven
Uitgaven x € 1000,- Realisatie 2004 Werkelijk beschikbaar 2005 Realisatie 2005
Ambtelijk personeel 48.840 51.714 51.773
Overige personele uitgaven 169 196 175
Materieel 7.764 8.148 8.034
Huisvesting in de regio’s 1.207 1.314 1.314
Materiele uitgaven buitendienst 765 1.254 1.235
Ondersteuning primair proces 48 46 46
Medezeggenschap 54 63 49
Totaal 58.847 62.735 62.626
JAARVERSLAG 2005 47

Ontvangsten
De ontvangsten zijn ten opzichte van 2004 met bijna
5,5 miljoen gestegen. De meeropbrengsten kwamen
voor het merendeel uit de ontvangsten van de in 2005
ingevoerde bestuurlijke boetes in het kader van de Wet
arbeid vreemdelingen.
Tabel 8.2.2
Ontvangsten
Ontvangsten x € 1000,- Realisatie 2004 Begroting 2005 Realisatie 2005
Bestuurlijke boetes in het kader van de Arbo-wet 6.599 5.084 7.280
Bestuurlijke boetes in het kader van de Wet Arbeid Vreemdelingen 0 11.500 4.642
Bestuurlijke boetes Arbeidstijdenwet 0 1.800 31
Overige ontvangsten 51 0 135
Vergunningen Stralingsbescherming 22 0 68
Totaal 6.672 18.384 12.156
Bestuurlijke boetes Arbo-wet
De (vanwege forse stijging van het aantal boetes) in
2004 opgelopen achterstanden bij het opleggen van
bestuurlijke boetes i.v.m. overtreding van de Arbo-wet,
zijn in 2005 ingelopen. Hierdoor zijn de ontvangsten
voor 2005 fors hoger uitgekomen dan het begrootte
bedrag.
Bestuurlijke boetes Wet arbeid vreemdelingen
De mogelijkheid tot het opleggen van bestuurlijke
boetes i.v.m. overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen
(Wav), is per 1 januari 2005 ingevoerd. Hoewel de
raming ten aanzien van de som van in 2005 opgelegde
boetes is gerealiseerd, is de daadwerkelijke inning van de
boetes hier fors bij achtergebleven. De oorzaken hiervan
zijn dat een betalingsregeling kan worden getroffen en
dat er een mogelijkheid tot voorlopige voorziening is,
waarbij de betalingsverplichting kan worden opgeschort.
Daarnaast is geconstateerd dat enige z.g. vennootschappen
onder fi rma na de boeteoplegging werden opgeheven
of zich failliet lieten verklaren.
Naar verwachting zal in 2006 de achterstand worden
ingelopen en de taakstelling worden gehaald.
Bestuurlijke boetes Arbeidstijdenwet
De minister heeft op 11 juni 2004 schriftelijk aan de
Tweede Kamer medegedeeld, dat in het vervolg bij
inspecties in het kader van de Arbeidstijdenwet (ATW),
maar een beperkt aantal wettelijke normen zal worden
gehandhaafd. Het gevolg is dat de draagwijdte van de
actieve handhaving door de Arbeidsinspectie is beperkt.
Hierdoor zijn aanzienlijk minder bestuurlijke boetes-
48
ATW aangezegd, dan bij eerdere raming is verondersteld.
Het merendeel van de overtredingen kon nu met
een waarschuwing worden afgedaan.
8.3 Producten en uitgaven
In de begroting 2005 zijn tien productgroepen te onderscheiden.
De eenheden waaraan de kosten worden
toegerekend, zijn volledige interventietrajecten, kortweg
‘zaken’ genoemd. Een interventietraject of zaak omvat
een of meer inspectie(controle)bezoeken, inclusief de
administratieve afhandeling daarvan (i.c. het gehele traject
dat nodig is om een werkgever tot naleving van de
wet te bewegen).
JAARVERSLAG 2005

Tabel 8.3.1
Producten en kosten
Producten Aantal trajecten % Van de capaciteit Uitgaven *€1000
realisatie begroting realisatie begroting realisati begroting
2005 2005 2005 2005 2005 2005
Zaken in het kader van de Arbeidsomstandighedenwet* 20.558 19.944 30,1 39,7 23.730.815 24.161.934
Zaken in het kader van de Arbeidstijdenwet 193 270 1,1 1,1 607.857 652.462
Monitorrapportages AVO/WML1 1 1 4,4 4,2 2.738.751 2.576.813
Zaken in het kader van de Wet arbeid vreemdelingen 8.760 7.320 30,7 20,2 16.135.464 12.309.456
Klachtenonderzoeken 1.918 2.091 5,5 6,3 3.138.522 3.850.424
Ongevalsonderzoeken 2.350 2.383 16,1 16,1 9.058.459 9.776.303
Zaken Major Hazard Control 369 355 6,5 6,9 4.365.650 4.180.669
Overig reactief 1.669 1.846 3,2 3,1 1.250.996 1.900.189
Desk-research rapportages 9 9 0,5 0,5 357.741 278.734
Beschikkingen, ontheffi ngen en vergunningen 3.118 3425 1,9 1,9 1.245.684 1.129.024
Totaal 38.945 37.644 100 100 62.629.937 60.816.008
*Inclusief z.g monitortrajecten
1 AVO= Arbeidsvoorwaardenonderzoek
WML= Wet Minimum Loon
De tabel laat zien dat de uitgaven nagenoeg zijn overeengekomen met de beschikbaar gestelde budgetten.
Het verschil tussen het uitgegeven totaal bedrag in de kolom: ’Uitgaven *€1000 begroting 2005’ in de tabel hierboven en
het werkelijk beschikbaar gestelde bedrag in 2005 (zie tabel 8.2.1) is te verklaren uit de loon- en prijsbijstelling die in de
loop van 2005 is toegekend en interne toekenning van extra middelen voor telewerken.
JAARVERSLAG 2005 49

50
JAARVERSLAG 2005

Bijlagen 1 t/m 9
Bijlage 1 Context, taken, bevoegdheden en werkterrein
Bijlage 2 Organisatie en positionering
Bijlage 3 Overzicht relevante wet- en regelgeving
Bijlage 4 Cijfermatige overzichten arbeidsomstandigheden
Bijlage 5 Cijfermatige overzichtbestrijding arbeidsmarktfraude
Bijlage 6 Cijfermatige overzichten Major Hazard Control
Bijlage 7 Overzicht AI-management
Bijlage 8 Overzicht van gebruikte afkortingen
Bijlage 9 Overall picture and key fi gures 2005
JAARVERSLAG 2005 51

52
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 1
Context, taken, bevoegdheden,
werkterrein, visie en missie
Wettelijke context
Het wettelijk kader waarbinnen de Arbeidsinspectie
opereert wordt in grote mate bepaald door de Arbeidsomstandighedenwet,
de Arbeidstijdenwet, de Wet arbeid
vreemdelingen, het Besluit Risico’s Zware Ongevallen,
de Kernenergiewet, de Bestrijdingsmiddelenwet en de
Warenwet.
Voor een volledige opsomming van de wetten die de AI
handhaaft en uitvoert zie bijlage no.1.
Beleidsterreinen en taken
De Arbeidsinspectie opereert op de volgende beleidsterreinen:
• arbeidsomstandigheden;
• arbeidsvoorwaarden;
• arbeidsmarkt;
• major hazard control.
De belangrijkste (actieve, reactieve en uitvoerende) activiteiten
van de Arbeidsinspectie in het kader van voornoemde
beleidsterreinen en taken in 2005 waren:
• toezicht, handhaving en monitoring via inspecties (o.a.
Arbeidsomstandigheden- en Arbeidstijdenwet);
• toezicht, opsporing en handhaving via inspecties (Wet
arbeid vreemdelingen);
• onderzoek van meldingen van klachten van werknemers
m.b.t. hun arbeidsomstandigheden;
• onderzoek van meldingen van ernstige arbeidsongevallen;
• beoordeling van veiligheidsrapporten en inspectie
van bovengemiddeld risicovolle bedrijfsinstallaties en
-processen (Major Hazard Control)
• behandeling van aanvragen van vergunningen, ontheffi
ngen en vrijstellingen in het kader van de Arbeidstijdenwet;
• toezicht, vergunningverlening en vergunningintrekking
(Kernenergiewet);
• het uitvoeren van risicoanalyses;
• monitoring en het genereren van beleidsrelevante infor-
matie (het in beeld brengen en overdragen van in de
praktijk aangetroffen situaties, tendensen, uitwerking van
de wet- en regelgeving en ontwikkelingen) ten behoeve
van de beleidsmakers en de strategisch managers;
• advisering van het Agentschap-SZW ten aanzien van
subsidieverlening (SPA- en Farboregeling);
Handhaving
Conform haar missie, richt de Arbeidsinspectie zich met
name op misstanden.
Uitgangspunt is, dat de AI zich niet op details, maar
op ernstige risico’s en misstanden concentreert.
De AI hanteert de volgende bestuurlijke en strafrechtelijke
handhavingsinstrumenten:
• de offi ciële waarschuwing;
• het bevel tot onmiddellijke stillegging van het werk/
werkzaamheden;
• de eis tot naleving van de wet;
• de bestuurlijke boete;
• het proces-verbaal (in strafrechtelijke zin).
Bevoegdheden
Bij de uitvoerende activiteiten heeft de AI begrensde
beleids- en bewegingsvrijheid. De criteria hiervoor zijn
in regelgeving en instructies vastgelegd. Hieronder het
overzicht van documenten waarin de bevoegdheden
en gedragsregels van de (medewerkers van de) AI zijn
vastgelegd:
• Besluit- en Wijziging Besluit buitengewoon opsporingsambtenaar
Arbeidsinspectie 2004;
• Aanwijzingsregeling en Wijziging Aanwijzingsregeling
toezichthoudende ambtenaren en ambtenaren met specifi
eke uitvoeringstaken op grond van SZW-wetgeving;
• Bevoegdheden van inspecteurs bij het binnentreden
van woningen;
• Gedragscode Arbeidsinspectie;
• Organisatie-, mandaat- en volmachtbesluit Arbeidsinspectie
2005.
JAARVERSLAG 2005 53

Voor de volledige tekst van deze documenten wordt
verwezen naar: www.arbeidsinspectie.nl (rubriek: ‘Wetgeving
& handhaving’, respectievelijk: ‘Bevoegdheden AI’).
Omvangrijk en complex werkterrein, begrensde
capaciteit
De AI opereert in een complex en omvangrijk veld,
waar ze te maken heeft met een groot aantal wettelijke
bepalingen. Het merendeel van die bepalingen is een
rechtstreekse vertaling van de Europese richtlijnen voor
veiligheid en gezondheid op het werk, of is uitvloeisel
van Europese marktordeningprincipes (onder andere:
vrij verkeer van mensen en goederen).
Nederland telde in december 2005 ongeveer 717.000
geregistreerde bedrijven met in totaal meer dan
7.040.000 werknemers 1 . Daarnaast telt ons land
enkele duizenden (semi-)overheidsinstanties. Vrijwel
al deze bedrijven en instanties behoren tot het
(toezichts)domein van de AI. Dit impliceert dat de AI
- gelet op de begrensde capaciteit - gemiddeld over het
totaal aan bedrijven en instellingen - slechts een relatief
lage inspectiefrequentie kan bereiken. Door gebruik te
maken van scherpe risicoanalyses wordt de inspectiecapaciteit
zoveel mogelijk ingezet waar de grootste risico’s
en misstanden worden verwacht (vissen waar vis zit).
Door de gebruikmaking van dynamiserende (uitstralende)
effecten van de inspectieprojecten (o.a. het
generen van media-aandacht, voor- en naoverleg met
de geïnspecteerde branche) worden ook niet-geïnspecteerde
bedrijven binnen een branche gestimuleerd om
maatregelen te nemen die de arbeidsomstandigheden op
een hoger plan brengen.
Daarnaast wordt via het onderzoeken van klachten,
tips en ongevalsmeldingen, de trefkans bij bedrijven met
mogelijke misstanden vergroot.
Visie en missie
Begin 2005 heeft de staatsecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid de vernieuwde visie en missie van
de Arbeidsinspectie bekrachtigd. De visie en missie zijn
ondermeer gebaseerd op de impact van maatschappelijke
en politieke ontwikkelingen op de uitvoering van de
taken van de Arbeidsinspectie.
De vernieuwde missie van de AI luidt als volgt:
‘De Arbeidsinspectie bevordert door middel van hand-
1 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 1 januari 2005
54
having de naleving van de wetgeving op het terrein van
de veiligheid en gezondheid op het werk en bestrijdt
illegale tewerkstelling. Daarbij wordt prioriteit gegeven
aan de aanpak van misstanden. De AI levert relevante
informatie over de naleving op deze terreinen en draagt
daarmee bij aan het inzicht in de werking en vergroting
van de effectiviteit van het overheidsbeleid’.
De vernieuwde missie, die in 2005 is geformuleerd, is
een aangescherpte voortzetting van de koers die de
Arbeidsinspectie al enige jaren op hoofdlijnen volgt. De
missie geeft zo richting aan de handhavingsactiviteiten
van de AI. Zowel de preventieve als de repressieve aandacht
worden zo op het ontstaan, bestaan of voortduren
van misstanden en ernstige risico’s geconcentreerd. De
AI wil daarmee een organisatie zijn die zich voornamelijk
op dié thema’s richt, die als een maatschappelijk en
politiek probleem worden gezien.
Naast bestrijding van misstanden en ernstige risico’s, wil
de AI ook een bijdrage leveren aan de maatschappelijke
doelstellingen die het ministerie van SZW nastreeft: het
stimuleren van werkgelegenheid, moderne arbeidsrelaties
en een activerende sociale zekerheid.
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 2
Organisatie en positionering
Positie Arbeidsinspectie binnen het ministerie
van SZW
De Arbeidsinspectie is onderdeel van het ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid en opereert onder
ministeriele verantwoordelijkheid. De algemeen directeur
van de AI rapporteert aan de Inspecteur-generaal
SZW-inspecties.
Twee SZW-inspectiediensten onder één Inspectoraat-generaal
Onder de Inspecteur-generaal SZW-inspecties, functioneren
twee inspectiediensten. Naast de Arbeidsinspectie
is dat de Inspectie Werk en Inkomen (IWI). IWI houdt
toezicht op de uitvoering van beleid op het terrein van
werk en inkomen (toezicht op de uitvoeringsorganisaties
die de sociale verzekeringswetten uitvoeren en op de
gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering
van wetgeving op het terrein van de sociale voorzieningen).
Er wordt intensief met de z.g. ‘beleidskolom’ van het
departement overlegd en samengewerkt.
Het toezicht op de naleving van wetten en de handhaving
daarvan, is immers een van de instrumenten van de
beleidsaanpak. Niettemin heeft de AI - onder andere
overeenkomstig de vigerende Kaderstellende Visie op
Toezicht - een eigen verantwoordelijkheid bij het toezicht,
die vooral tot uitdrukking komt in de selectie van
te inspecteren sectoren en bedrijven; bij de inzet van de
handhavingsinstrumenten (het maken van eigen afwegingen/keuzes);
en bij de rapportages naar aanleiding van toezicht-
en opsporingsactiviteiten in bedrijven en sectoren.
Ook wordt bijgedragen aan de evaluatie van (acceptatie,
mate van werking en handhaafbaarheid van) de wetgeving
en het beleid en worden beleidsrelevante signalen
afgegeven.
In het kader van de ontwikkeling van nieuwe wetgeving
adviseert de AI over de praktische
handhaafbaarheid daarvan.
In 2005 is veel capaciteit besteed aan de voorbereidingen
op de te vernieuwen Arbowet.
Organisatie van de Arbeidsinspectie
De Arbeidsinspectie omvatte in 2005 zeven directies en
twee stafafdelingen, te weten:
• Er zijn vier z.g. arbo-directies (Bouw, Industrie, Commerciële
Dienstverlening en Publieke Dienstverlening,
inclusief de landbouwsector) die toezicht houden op
naleving van onder andere de Arbeidsomstandighedenwet
en de Arbeidstijdenwet.
• De directie Arbeidsmarktfraude houdt toezicht op de
naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (opsporing
en bestrijding van illegale tewerkstelling en identiteitsfraude
bij werkgevers).
• Op grond van het Besluit Risico’s Zware Ongevallen
en het Besluit Aanvullende Risico-Inventarisatie en
-Evaluatie, houdt de directie Major Hazard Control
toezicht op bedrijven met bovengemiddelde veiligheids
en gezondheidsrisico’s.
• De directie Inspectieondersteuning ondersteunt en
faciliteert de AI-organisatie op een uiteenlopend aantal
terreinen, zoals: het aandragen, beheren en leveren
van specialistische kennis (via het Expertisecentrum);
beheer en ontwikkeling van digitale bedrijfsvoeringsystemen
en websites; afwikkeling van de door de AI
aangezegde bestuurlijke boetes; personeelsontwikkeling
en administratie en bedrijfsvoering.
• De stafafdeling Concernbeleid heeft als belangrijkste
taken: strategie- en beleidsontwikkeling en concernbrede
coördinatie, concernplanning en control,
begeleiding en analyse van monitoronderzoeken en
ondersteuning van de algemeen directeur van de
Arbeidsinspectie.
• De afdeling Juridische Zaken geeft juridische adviezen
en behandelt bezwaar- en beroepszaken naar aanleiding
van door de AI opgelegde bestuurlijke boetes en
andere afgegeven beschikkingen.
JAARVERSLAG 2005 55

Bij de Arbeidsinspectie waren op 31 december 2005 totaal
953 medewerkers in dienst, waarvan 478 inspecteurs;
• 270 inspecteurs waren belast met het toezicht op de
Arbowet- en regelgeving;
• 168 inspecteurs hadden toezicht- en opsporingstaken
op het terrein van de arbeidsmarktfraude;
56
• 40 inspecteurs hadden toezichtstaken op het terrein
van de Major Hazard Control;
• 138 van het totaal aan inspecteurs was vrouw.
• De rest van de medewerkers hadden o.a. ondersteunende,
faciliterende- en advieserende taken.
Voor meer informatie over het personeelsbestand zie paragraaf
7.3
JAARVERSLAG 2005

Arbeidsinspectie
Directie
Industrie
Manager
Inspectie
5 á 6
teamleiders
Per team 11 á 12
inspecteurs
Directie
Bouw
Manager
Strategie
Landelijk
Projectleiders
Afdeling
Juridische Zaken
Directie
Commerciele
Dienstverlening
Inspecteur Generaal
SZW-Inspecties
mr. L.H.J. Kokhuis
Algemeen Directeur
Arbeidsinspectie
dr. J.J.M. Uijlenbroek
Directie
Publieke
Dienstverlening
Afdeling
Concernbeleid
Directie Major
Hazard Control
Directie
Arbeidsmarktfraude
Directie
Inspectie
Ondersteuning
Afdeling
Bestuurlijke
Boete
Afdeling
Binnendienst
Expertisecentrum
Afdeling
Personeelsontwikkeling
Afdeling
Informatie
voorziening
JAARVERSLAG 2005 57

58
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 3
Overzicht relevante
wet- en regelgeving
Totaal overzicht van door de Arbeidsinspectie te handhaven en uit te voeren wetten, besluiten en regelingen:
• de Algemene wet gelijke behandeling
• de Arbeidsomstandighedenwet 1998
• het Arbeidsomstandighedenbesluit
• de Arbeidsomstandighedenregeling
• de Arbeidstijdenwet
• het Besluit gegevensverstrekking sociale verzekering
• het Besluit opslaan in ondergrondse tanks 1998
• het Besluit Risico’s Zware ongevallen
• de Bestrijdingsmiddelenwet 1962
• het Inrichtingen– en vergunningenbesluit milieubeheer
• de Kernenergiewet
• de Leerplichtwet
• de Stoomwet
• de Warenwet
• de Wet op het algemeen verbindend en onverbindend verklaren van bepalingen van collectieve arbeidsovereenkomsten.
• de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs
• de Wet arbeid vreemdelingen
• de Wet gelijke behandeling mannen en vrouwen
• de Wet goederenvervoer over de weg
• de Wet melding collectief ontslag
• de Wet milieugevaarlijke stoffen
• de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag
• de Wet op de gevaarlijke werktuigen
• de Wet op de loonvorming
• de Wet op de Ondernemingsraden
• de Wet op de (re)integratie arbeidsgehandicapten
• de Wet vaartijden en bemanningsterkte binnenvaart
• de Ziektewet
JAARVERSLAG 2005 59

60
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 4
Cijfermatige overzichten
arbeidsomstandigheden
Tabel B 4.1:
Aantal bedrijfsvestigingen zoals opgenomen in het digitale bestand van de AI op 31-12-2005
Bedrijfstak 2 t/m 9
Aantallen werkzame personen
10 t/m 99 >=100 totaal
Onbekend 1025 547 132 1704
Landbouw 23543 3615 80 27238
Industrie 23757 11701 1793 37251
Bouw 30559 9699 543 40801
Handel 161825 31899 1365 195089
Vervoer 18162 6071 763 24996
Dienstverlening 190152 43071 5721 238944
Totaal 449023 106603 10397 566023
De tabel geeft per bedrijfstak het aantal werkzame werknemers weer, zoals aanwezig in het geautomatiseerde vestigingenbestand
Arbeidsinspectie (GISAI) op 31-12- 2005.
(Gerekend vanaf een personeelsbezetting vanaf 1 werknemer, gaat het om circa 7.041.000 werknemers).
Het gaat hierbij om bedrijfsvestigingen die:
• tot het werkterrein van de AI behoren,
• niet in 2005 zijn gestaakt,
• al of niet economisch actief zijn,
• in Nederland zijn gevestigd,
over een geregistreerd aantal werknemers (meer dan
één) beschikken.
Bedrijfstak BIK-codes
Onbekend 00
Landbouw 01, 02, 05, 10, 11, 14
Industrie 15 t/m 37, 40, 41
Bouw 45
Handel 50, 51, 52, 55
Vervoer 60 t/m 64
Dienstverlening 65, 66, 67, 70 t/m 75, 80, 85, 90 t/m 93, 95, 99
NB! Niet genoemde 2-cijferige BIK-codes komen niet in het AI-bestand voor.
De bedrijfstak is afgeleid van de eerste 2 posities van de
hoofd BIK-code van de vestiging.
Dit ziet er als volgt uit:
JAARVERSLAG 2005 61

Tabel B 4.2:
Handhavingspercentages m.b.t. actieve arbozaken bij eerste en vervolginterventies 2003-2005
(voor 2005 uitgesplitst naar bedrijfstakdirectie en grootteklasse).
2005 Handhavingspercentage bij eerste interventie Handhavingspercentage bij vervolg interventie
Bedrijfstak
Industrie 63% 7%
Bouw 62% 3%
Commerciële Diensverlening 43% 6%
Publieke Dienstverlening 59% 3%
Grootteklasse
Kleinbedrijf 51% 4%
Middenbedrijf 58% 5%
Grootbedrijf 56% 5%
Onbekend
Totaal 2005 56% 4%
Totaal 2004 55% 5%
Totaal 2003 58% 6%
In de bedrijfstak Bouw wordt een tamelijk hoog handhavingspercentage
bij eerste interventies (62%), gevolgd
door een relatief geringe inzet van handhavingsinstrumenten
bij vervolginterventies (3%). Er zijn meer
mogelijke oorzaken voor de geringe inzet bij vervolginterventies.
Ten eerste gaat het in de bouwsector vaak
om zeer ernstige overtredingen, waar regelmatig stilleggingen
worden ingezet. (Bij stillegging is het vanwege
fi nanciële overwegingen voor bedrijven van groot belang
om de overtreding zo snel mogelijk op te heffen, zodat
het werk snel weer verder kan gaan en een vervolginterventie
achterwege kan blijven).Ten tweede vinden de
inspecties in de bouw vaak op tijdelijke en snel veranderende
locaties plaats. Bij vervolginterventies kan het
dan voorkomen dat inmiddels niet meer op de betref-
62
Toelichting
De inzet van handhavingsinstrumenten bij afgesloten z.g. actieve ‘(arbo)zaken’ is met behulp van handhavingspercentages
weergegeven. Het handhavingspercentage is het percentage zaken waarbij één of meer handhavingsinstrumenten zijn
ingezet. Dit is uitsluitend gebaseerd op de afgesloten actieve arbozaken. (Monitorzaken zijn buiten beschouwing gelaten
omdat in monitorzaken, met uitzondering wanneer de inspecteur ernstige misstanden aantreft, doorgaans niet wordt
gehandhaafd).
Het handhavingspercentage is onderscheiden naar het percentage bij eerste interventies en het -percentage bij vervolginterventies
(voorbeeld: bij 56% van de in 2005 afgesloten actieve arbozaken, is tenminste één handhavingsinstrument
ingezet bij eerste interventies. Bij tweede interventies (controlebezoeken) is in 2005 bij slechts 4% van de zaken een
handhavingsinstrument ingezet).
Het percentage m.b.t. de vervolginterventies is voor het tweede achtereenvolgende jaar gedaald. Voor 2005 is dit echter
enigszins gefl atteerd, omdat m.i.v. 1 juli 2005 het handhavingbeleid ten aanzien van de Risico-inventarisatie en -evaluatie
bij bedrijven met een personeelsbestand tot 25 werknemers in bepaalde opzichten is versoepeld.
Toch lijkt sprake van een geleidelijke toename van de effectiviteit van de interventie-inzet.
fende locatie wordt gewerkt, of dat de situatie zodanig is
gewijzigd, dat de overtreding niet meer van toepassing is,
c.q. niet meer kan worden vastgesteld.
JAARVERSLAG 2005

Tabel B.4.3:
Percentages van de afgesloten actieve arbozaken waarbij een boete is aangezegd, 2003-2005
12
10
8
6
4
2
0
2003 2004 2005
Toelichting
Procentueel is het aantal zaken waarbij een boete is aangezegd, gedaald van 11% in 2003 naar 6% in 2005. Het gewijzigde
handhavingsbeleid met betrekking tot de Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) heeft hier een rol bij gespeeld.
In 2003 was het niet kunnen tonen van een door een Arbo-dienst getoetste RI&E nog direct beboetbaar. In 2004 is de
AI hier anders op gaan inspecteren, door uitsluitend op het niet voorhanden hebben van een RI&E te handhaven, als een
overtreding op de werkplek werd aangetroffen. Ook wanneer een niet door een Arbo-dienst getoetste RI&E werd aangetroffen,
werd eerst een waarschuwing gegeven, in plaats van een directe boeteaanzegging.
Tabel B.4.4:
Aantal zaken met inzet en zwaarte van de handhavingsinstrumenten (2003-2005) i.k.v. de Arbeidstijdenwet (ATW)
(voor 2005 naar bedrijfstakdirectie en grootteklasse)
2005
Bedrijfstakdirectie
Aantal ATW zaken met inzet van Aantal handhavingsinstrument(en)
handhavingsinstrument(en) Licht zwaar totaal
waarschuwing/eis stillegging/PV/boete
Industrie 87 107 71 178
Bouw 44 43 45 88
Commerciële Diensverlening 546 794 131 925
Publieke Dienstverlening 159 147 142 289
Onbekend 7 7 1 8
Grootteklasse
Kleinbedrijf 278 286 142 428
Middenbedrijf 444 627 192 819
Grootbedrijf 75 127 35 162
Onbekend 46 58 21 79
Totaal 2005 843 1098 390 1488
Totaal 2004 763 970 344 1314
Totaal 2003 719 1851 396 1247
Toelichting
De tabel is een optelsom van actieve inspecties en (reactieve) onderzoeken van klachten en ongevallen. Uit de tabel blijkt
dat het totaal aantal zaken waarin één of meer handhavingsinstrumenten in het kader van de Arbeidstijdenwet (inclusief
het Arbeidstijdenbesluit of het Arbeidstijdenbesluit vervoer) is ingezet, een licht stijgende lijn vertoont (van 719 in 2003
naar 843 in 2005). Dit geldt in min of meer gelijke mate voor de inzet van lichte en zware handhavinginstrumenten.
JAARVERSLAG 2005 63

Tabel B.4.5
Onderverdeling van beroepsziektemeldingen per bedrijfstak (Nationale Registratie)
Sectoren Meldingen per 100.000 Meldingen per 100.000 Meldingen per 100.000
werknemers 2002 werknemers 2003 werknemers 2004
Industrie 102 121 98
Reparatie en Handel 27 26 24
Zakelijke Dienstverlening 56 44 35
Gezondheidszorg 51 55 53
Alle Sectoren 87 97 94
64
Bovenstaand overzicht 6.3 is ontleend aan: Signaleringsrapport Beroepsziekten 2005 van het Nederlands Centrum voor
Beroepsziekten, het Coronel Instituut en het Academisch Medisch Centrum Amsterdam.
Tabel B.4.6
Aantal klachten en ongevallen in 2005, aantallen gestarte onderzoeken en inzet van soorten handhavingsinstrumenten
Toegepast handhavingsinstrument Klacht Ongeval
Totaal meldingen 2005 2.281 3.064
Gestarte onderzoeken 2005 1.725 2.044
Interventies met hantering van instrument middelzwaar 930 227
Interventies met hantering van instrument zwaar 495 1.209
Interventies met hantering van instrument
Uitsplitsing van zware handhavingsinstrumenten
Boeterapport i.k.v. Arbeidsomstandighedenwet 89 34
Interventies met hantering van instrument Boeterapport i.k.v. Arbeidstijdenwet 35 0
Interventies met hantering van instrument Boetrapport m.b.t. werknemer 9 0
Interventies met hantering van instrument Boeterapport i.v.m. ongeval 0 518
Interventies met hantering van instrument Ongeval: maatregelenbrief + ongevalsboeterapport 0 495
Interventies met hantering van instrument Ongeval: maatregelenbrief + proces-verbaal 0 17
Interventies met hantering van instrument Proces-verbaal 10 52
Interventies met hantering van instrument Stillegging 241 31
Interventies met hantering van instrument Stillegging+ ongevalsboeterapport 0 57
Interventies met hantering van instrument Stillegging+ regulier boeterapport 102 1
Interventies met hantering van instrument Stillegging + proces-verbaal 9 4
% afgesloten trajecten met inzet handhavingsinstrument bij (ten dele) gegronde klachten 91%
% afgesloten trajecten met inzet zwaar handhavingsinstrument bij meldingsplichtige ongevallen 63%
JAARVERSLAG 2005

Overzicht B 4.7
Meest geconstateerde overtredingen in actieve
arboinspecties 2005
Respectievelijk:
• het procentuele aantal overtredingen;
• betreffend artikel uit het Arbobesluit;
• een korte omschrijving van de overtreding.
Overtredingen met een lagere score dan 2% zijn niet opgenomen.
• 12% Artikel 3.16 lid 1 Arbobesluit: bij valgevaar zijn
geen veilige voorzieningen aangebracht om valgevaar
tegen te gaan (steiger, stelling, hekwerken, leuningen).
• 10% Artikel 5.2 Arbobesluit: het werk is niet zodanig
(georganiseerd) dat fysieke belasting geen gevaar
oplevert voor de veiligheid en gezondheid van werknemers.
• 8% Artikel 7.7 lid 1 Arbobesluit: bewegende delen
van een arbeidsmiddel (machine, gereedschap, installatie,
etc.) zijn niet van zodanige schermen/beveiligingsinrichtingen
voorzien dat gevaar zoveel mogelijk
wordt voorkomen.
• 3% Artikel 5 lid 1 Arbowet: er is sprake van een
onvolledige risico-inventarisatie en –evaluatie.
• 3% Artikel 8.3 lid 2 Arbobesluit: de werkgever zorgt
er niet voor dat werknemers - waar dit nodig is -
persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken/dragen.
• 2% Artikel 3.2 lid 1 Arbobesluit: arbeidsplaatsen
zijn niet veilig toegankelijk, kunnen niet veilig worden
verlaten, zijn niet zindelijk, zijn niet zoveel mogelijk
vrij van stof en ordelijk en zijn niet zodanig ingericht,
dat gevaar voor de veiligheid en gezondheid van de
werknemers zoveel mogelijk is voorkomen.
• 2% Artikel 7.5 lid 1 Arbobesluit: er zijn geen maatregelen
genomen om arbeidsmiddelen, d.m.v. toereikend
onderhoud, in een zodanige staat te houden,
dat gevaar voor de veiligheid en gezondheid van de
werknemers zoveel mogelijk is voorkomen.
• 2% Artikel 7.4 lid 3 Arbobesluit: een arbeidsmiddel is
niet zodanig geplaatst of ingericht dat het gevaar van
verschuiven, omvallen, kantelen, oververhitting, brand,
ontploffen, blikseminslag en directe of indirecte aanraking
met elektriciteit, zoveel mogelijk is voorkomen.
• 2% Artikel 4 lid 2 Arbowet: de werkgever voert geen
beleid tegen agressie en geweld.
• 2% Artikel 7.4a lid 3 Arbobesluit: een arbeidsmiddel
dat onderhevig is aan verslechteringen/ slijtage, is
niet zo dikwijls als nodig is, gekeurd en (waar nodig)
beproefd.
• 2% Artikel 8 lid 1 Arbowet: er is geen doeltreffende
informatie verstrekt aan werknemers over (de aard
van) zijn/haar werkzaamheden, de daaraan verbonden
risico’s en de getroffen maatregelen.
• 2% Artikel 3.3 lid 2 Arbobesluit: de inrichting van de
arbeidsplaats is niet zodanig dat voorkomen wordt
dat voorwerpen en/of stoffen instorten, verschuiven,
omvallen of kantelen.
• 2% Artikel 6.7 lid 1 Arbobesluit: het in het kader van
de risico-inventarisatie en –evaluatie, niet beoordelen
en zo nodig meten van het geluidsniveau op iedere
arbeidsplaats.
Opmerking:
Met een ‘arbeidsmiddel’ wordt onder andere bedoeld:
een machine, een installatie, een gereedschap,
een steiger, een verplaatsbare trap, een hijs- of hefmiddel,
een hulpmiddel, etc.
Duidelijk zichtbaar is dat bepalingen ten aanzien van:
• het voorkomen van valgevaar (12%),
• het tegengaan van fysieke overbelasting (10%),
• het niet (voldoende) afschermen van bewegende en
gevaar opleverende delen van arbeidsmiddelen, zoals
machines, gereedschappen, installaties, etc. (8%),
het meest worden overtreden.
JAARVERSLAG 2005 65

66
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 5
Bestrijding Arbeidsmarktfraude
Overzicht: van in 2005 gestarte ‘zaken’ per z.g. risicosector, aantal beboete zaken en aantal illegaal tewerkgestelden
In onderstaande tabel zijn de gestarte zaken gespecifi ceerd naar de belangrijkste risicosectoren waarin de Arbeidsinspectie
actief is, onderverdeeld in z.g. ‘arbeidsmarktfraude-activiteiten’ 1 en activiteiten in het kader van multidisciplinaire
interventieteams. (IT-activiteiten)
In 2005 gestarte AMF-zaken Totaal Zaken met één of meer Aantallen aangetroffen
per risicosector
Horeca
boeterapporten illegaal tewerkgestelden
AMF-activiteiten 2.039 607 959
Bouw w
Land- en tuinbouw
1.134 413 1.116
AMF-activiteiten 1.149 197 635
IT-activiteiten2 Uitzendbranche
784 193 398
AMF-activiteiten
Distributie
899 93 163
AMF-activiteiten 67 12 43
IT-activiteiten 24 14 99
Schoonmaak k
Vlees- en visverwerkende industrie
132 23 38
AMF-activiteiten 224 56 124
IT-activiteiten
Krantenbezorging
30 9 14
AMF-activiteiten
Bakkerijen
19 15 70
AMF-activiteiten 201 103 180
Autohandel
Overige branches
269 64 105
AMF-activiteiten 1128 284 554
IT-activiteiten 534 118 15
Totaal 8.633 2.2013 4.656
AMF-activiteiten 7.238 1.860 3.974
IT-activiteiten 1.395 341 682
1 Onder Arbeidsmarktfraude(AMF)-activiteiten vallen alle landelijke en regionale AMF-projecten (actief) en de onderzoeken naar aanleiding van binnengekomen
meldingen (reactief).
2 Activiteiten binnen interventieteams
3 Indien bij een overtreding van de Wav meer werkgevers zijn betrokken, wordt aan al deze werkgevers een boete aangezegd. Dit doet zich bijvoorbeeld voor
indien, behalve een feitelijke werkgever/opdrachtgever, ook (werknemers van) uitzendbureaus of onderaannemers zijn ingehuurd, c.q. betrokken. Het totale
aantal aangezegde boeterapporten is in feite dan ook ruim 2500.
JAARVERSLAG 2005 67

In 2005 zijn in het totaal ruim 2500 bestuurlijke boetes
aangezegd. Het totaalbedrag aan tot nu toe opgelegde
boetebeschikkingen bedraagt ruim 13 miljoen euro,
waarvan circa 4,6 miljoen in 2005 is geïncasseerd. Verder
zijn in 2005 nog ca. 730 processen-verbaal bij het Openbaar
Ministerie aangeboden. Hierbij ging het voornamelijk
om zaken waarbij de overtreding van de Wet Arbeid
Vreemdelingen (Wav) reeds in 2004 was vastgesteld en
waarbij het handhavinginstrument bestuurlijke boete in
het kader van de Wav nog niet beschikbaar was.
Tabel B.5.2
Overzicht van de nationaliteiten van aangetroffen illegaal
tewerkgestelden
MOE-landers1 1.799
Pools 1.532
Overige 267
Overige nationaliteiten 2858
Chinees 644
Turks 562
Bulgaars 439
Marokkaans 102
Irakees 95
Egyptisch 93
Overige 923
Totaal 4656
68
Tabel B.5.3
Overzicht binnengekomen meldingen m.b.t. vermoedens van illegale
tewerkstelling
Overzicht binnengekomen meldingen In %
Totaal 2641
Waarvan in onderzoek genomen2 Resultaten:
1808 68%
- Boeterapport 797 44%
- Proces-verbaal 9 0%
- Geen overtreding geconstateerd 929 51%
- Nog in behandeling 68 4%
Overgedragen aan Sociale Inlichtingen en
Opsporings Dienst (SIOD)
5 0%
Van de 2641 ontvangen meldingen over (vermoedelijk)
illegale tewerkstelling in 2005, zijn er 1808 in onderzoek
genomen. De meldingen die niet in onderzoek
zijn genomen, konden niet worden onderzocht omdat
geen locatie bekend was waar illegaal werd gewerkt, de
melding niet actueel was, enz.
1 Met z.g. ’Moelanders’ worden bedoeld:
inwoners uit de recent bij de EU aangesloten landen: Estland, Letland, Litouwen, Slowakije, Hongarije, Tsjechië, Polen, Slovenië
2 Bij 484 van de 1808 in onderzoek genomen meldingen is het onderzoek in het kader van een AMF-project of Interventieteam uitgevoerd.
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 6
Major Hazard Control
De onderstaande tabel geeft een overzicht van de in Major Hazard Control ingezette inspectie- en onderzoekscapaciteit
in uren en percentages van het totaal (100%).
Tabel B.6.1
Capaciteitsinzet voor het primaire proces in 2005
Product Capaciteit (uren) Capaciteit (%)
Periodieke inspecties i.k.v. het Besluit Risico’s Zware Ongevallen 19.260 52
Inspecties i.k.v. de Aanvullende Risico-inventarisatie en -Evaluatie 4.080 11
Beoordelingen veiligheidsrapporten 5.678 15
Beoordelingen kennisgevingen 256 1
Onderzoeken van zware ongevallen en incidenten 7.790 21
Overige 436 1
Totaal 37.238 100
JAARVERSLAG 2005 69

70
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 7
Management Arbeidsinspectie
Organisatieoverzicht van alle managers bij de Arbeidsinspectie
(zie ook het organigram op pagina 57)
• Inspecteur generaal SZW-inspecties
Mr. L.H.J. Kokhuis
• Algemeen directeur Arbeidsinspectie
Dr. J.J.M. Uijlenbroek
• Stafafdeling Concernbeleid
Hoofd: ir. P.M. Weeda
• Stafafdeling Juridische Zaken
Hoofd: mevr. drs. A.E. van Kampen
• Directie Arbeidsmarktfraude
Directeur: drs. A. van Dijk
Managers Inspecties: drs. R.Bakels, Mr. H. Koenders
Manager Strategie: H.A. Wessels
• Directie Bouw
Directeur: mr. J.P. Laemers
Manager Inspecties: mevr. ir. M.B. Berndsen
Manager Strategie: ir. J.A.M. Blok
• Directie Commerciële Dienstverlening
Directeur: drs. H.T. Bor
Manager Inspecties: drs. J.A. Jol
Manager Strategie: mevr. drs. S.C.M. Dröge
• Directie Industrie
Directeur: ir. F.G. Janssen
Manager Strategie: B.G.W. van Welie (waarnemend)
Manager Inspecties: drs. J.A.G.M. Dirks
• Directie Major Hazard Control (MHC)
Directeur: ir. R. in ’t Veld
Manager MHC: ing. G. Oostveen, ing. P.L. van Lieshout
Directie Publieke Dienstverlening
Directeur: drs. H.T. Bor
Manager Inspecties: drs. J.A. Jol, K.H. van Dijk
Manager Strategie: ir. T.J.B. van der Hoeven
• Directie Inspectieondersteuning
Directeur: drs. D. Wallenburg
• Expertisecentrum
Hoofd: Dr. P.C. Noordam
• Afdeling Bestuurlijke Boetes
Hoofd: mevr. I. Mantjes–Schubarth
• Afdeling Informatievoorziening
Hoofd: drs. A.D. J. Walschots
• Afdeling Personeelsontwikkeling
Hoofd: mevr. ir. W. Alberts
• Binnendienst
(centrale afdeling administratie en bedrijfsvoering) g
Hoofd: T. Westerhof
JAARVERSLAG 2005 71

72
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 8
Overzicht van gebruikte
afkortingen
AI Arbeidsinspectie
AIRA Arbeidsinspectie Risicoanalysemodel
Arbo Arbeidsomstandigheden
ARK Algemene Rekenkamer
ARIE Aanvullende Risico Inventarisatie en -Evaluatie
ATW Arbeidstijdenwet
AVO Arbeidsvoorwaardenonderzoek
AVR Arbeidsveiligheidsrapport
BIK Bedrijfscode-Indeling Kamers van Koophandel
BRZO Besluit Risico’s Zware Ongevallen
BZK Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden
CAO Collectieve arbeidsovereenkomst
CE Communauté Européenne
EC Expertise Centrum Arbeidsinspectie
EZ Ministerie van Economische Zaken
Farbo Subsidieregeling t.b.v. de stimulering van het toepassen van arbovriendelijke arbeidsmiddelen
FPU Flexibele Pensionering en Uittreding
GISAI Geïntegreerd informatiesysteem Arbeidsinspectie
IALI International Association of Labour Inspections
IG Inspecteur-generaal
ILO International Labour Organisation
i-Net InspectieNet (geïntegreerd digitaal bedrijfsvoeringsysteem Arbeidsinspectie)
INK Instituut Nederlandse Kwaliteit
IVW Inspectie Verkeer en Waterstaat
KEW Kernenergiewet
MHC Major Hazard Control
OM Openbaar Ministerie
OPS Organisch Psycho Syndroom
OR Ondernemingsraad
PI Prestatie Indicator
PAO Programma Andere Overheid
PBZO Preventie Beleid Zware Ongevallen
PV Proces-verbaal
JAARVERSLAG 2005 73

PvA Plan van Aanpak
RI&E Risico Inventarisatie en Evaluatie
RIF Regionaal interdisciplinair fraudeteam.
RSI Repetitive Strain Injuries
RVI Rijksverkeersinspectie
SIOD Sociale Inlichtingen- en Opsporings Dienst
SLIC Senior Labour Inspectors Committee
SodM Staatstoezicht op de Mijnen
SVB Sociale Verzekeringsbank
SPA Subsidieregeling Preventie van Arbeidsuitval
SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
UWV Uitvoeringsinstelling Werknemersverzekeringen
V&G Veiligheid en Gezondheid
VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu
V&W Ministerie van Verkeer en Waterstaat
VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Waadi Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs
WIA Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen
Wav Wet arbeid vreemdelingen
WIT Westland Interventie Team
74
JAARVERSLAG 2005

Bijlage 9
Overall picture and key fi gures
2005
1.1 General picture
Supervision of compliance
The Labour Inspectorate (AI) together with the Work
and Income Inspectorate (IWI) form together the
Inspectorate General of the Ministry of Social Affairs
and Employment (SZW) Inspectorates and falls organisationally
under the Inspector General of the Ministry of
Social Affairs and Employment Inspectorates.
By supervising compliance with the applicable legislation
and regulations, the Labour Inspectorate contributes
to enhancing safe and healthy working conditions and
sound hours of work and hours of rest for the employees.
In addition, the Labour Inspectorate makes a major
contribution to tackling labour market fraud (including
illegal work).
The Working Conditions Act (Arbeidsomstandighedenwet),
the Working Hours Act (Arbeidstijdenwet),
the Foreign Nationals (Employment) Act (Wet arbeid
vreemdelingen) and the Major Accidents (Risks) Decree
(Besluit Risico’s Zware Ongevallen) constitute the most
important corpus of law on which the Labour Inspectorate
exercises its supervision. In the approach to this
inspection, the priority is the detection and elimination
of serious offences. Enforcement of legislation and regulations
and supplying relevant (policy) information to the
policymakers are the core tasks in this respect.
Dynamiting effect of sector oriented inspection
projects
The inspection, detection and control input of the
Labour Inspectorate is primarily aimed at encouraging
compliance with legislation and regulations among
inspected businesses. From follow up checks in connection
with the Working Conditions Act, it appears that
in 96% of the situations initially detected, the shortcomings/violations
have ceased.
Inspecting in sector-oriented projects implies that the
approach – from the preparation of the inspection
project up to and including the discussion of the project
report with the respective branches of industry – is specifi
cally aimed at the respective branch of industry. This
makes it possible for effective consultations to be held
with the respective employers’ and employees’ organisations
about the project results. This contributes, for
instance, to a sharper insight on the part of branches of
industry into the current state of affairs within their sector.
It also stimulates the “self motivation” of the branch
of industry parties involved, which is the intention of the
Labour Inspectorate. This way, the branch of industry
initiatives resulting from this self motivation can urge
businesses not being inspected to take the necessary
working conditions measures. This so called “dynamiting
effect” of the inspection projects is consciously pursued
by the Labour Inspectorate.
An increasing number of inspection projects are being
followed up or supported by activities carried out by or
in cooperation with the inspected branches of industry.
This often means that the problems detected within the
branches of industry are tackled more adequately and in
a more structural manner.
In order to disseminate the inspection project reports
to a wider audience, they are published on the website
of the Labour Inspectorate (www.arbeidsinspectie.nl)
and on www.arbo.nl. They are also brought to the notice
of the media.
JAARVERSLAG 2005 75

Figure 1.1
Administrative penalties imposed in 2005 related to legislation
Act Number of fi nes Total amount
announced imposed
Working Conditions Act 2433 € 6,972,277
of which imposed on employees 154 € 17,402
Working Hours Act 135 € 31,525
Foreign Nationals (Employment) Act 2500 € 13,237,860
Total 5222 € 20,241,662
The administrative penalty has until now been available
for six years as a sanction to enforce the Working
Conditions Act. From research it has appeared that the
administrative penalty is an extremely effective enforcement
tool.
Since 1 October 2004 the administrative penalty has
also applied to the Working Hours Act and, from 1 January
2005, has applied to the Foreign Nationals Employment
Act as well.
1.2 The Labour Inspectorate in brief
76
Objection and appeal
In 2005 the Labour Inspectorate received 900 objections,
of which 696 have been dealt with. Of these, 93 (13.3%)
were upheld, 468 (67%) were rejected, 53 appeared to be
non admissible and 47 were partly upheld.
In 2005 there were 111 appeals especially in connection
with the Working Conditions Act (66) and Foreign Nationals
(Employment) Act (44). This means that there were
appeals against 16.6% of the decisions on objections.
At the close of 2005 72 appeals were pending at various
courts. This is a strong rise compared with 2004 (+41%),
which is explained by the introduction of the administrative
penalty in the Foreign Nationals (Employment) Act.
Of the appeal cases that were closed in 2005 13 appeals
were declared founded.
At the close of 2005, with regard to decisions by the
Labour Inspectorate, 12 (appeal) cases were pending
with the Council of State and 10 appeal cases were concluded
in the course of 2005 as a whole. Three appeals
were declared founded, 3 unfounded, 2 appeared nonadmissible
and 2 were withdrawn.
The Mission
The Labour Inspectorate promotes compliance with legislation on health and safety at work and combats illegal employment by
means of enforcement. In doing so, priority is given to addressing abuses and serious violations.
The Labour Inspectorate provides relevant information about compliance in these areas and thereby contributes to insight into the
operation and increase of the effectiveness of government policy.
Main tasks
• Enforcement of laws with regard to working conditions (for instance the Working Conditions Act, Working Hours Act and
Nuclear Energy Act, Machines Decree) and addressing illegal employment (Foreign Nationals (Employment) Act);
• Investigation in response to complaints about working conditions and notifi cations of serious industrial accidents and major
accidents with hazardous substances.
The Labour Inspectorate Annual Plan, priorities and tasks
The Labour Inspectorate Annual Plan is determined in the autumn and submitted to the Lower House before the commencement
of the planning year.
• Addressing abuses; priority to branches and high-risk and low compliance subjects; on the basis of risk analysis.
• Project-specifi c work: it is indicated per (sector) board how many inspection processes per project will be carried out. An
inspection process includes a visit to a business and any actions resulting from this, including any (re-)checks and the deployment
of enforcement tools if violations have been detected.
• Investigation into and dealing with complaints from employees about their working conditions.
• Investigation of notifi cations of serious industrial accidents and major accidents with hazardous substances.
• Major Hazard Control: assessment of so-called “BRZO or SEVESO 2 Businesses” (separate regime on businesses with risks of
major accidents) inspections, checks, enforcement; inspections of “ARIE Businesses” (businesses with additional obligations as
regards risk assessments).
• Labour market fraud: countering illegal employment and the displacement of legal employment;
• Sector-specifi c approach and cooperation in multi-disciplinary intervention teams; checks in response to signs of fraud.
Enforcement tools
• issuing a warning
• a demand to comply with the law
• discontinuation of activities in the event of an acute serious danger to the safety or health of employees
• notifi cation and drawing up penalty report or an offi cial statement
• administrative penalties
JAARVERSLAG 2005

Key fi gures of the Labour Inspectorate for 2005
• Number of Arbo/Atw cases 20,751
• Number of WAV cases 8,760
• Number of investigations of complaints under Arbo 1,918
• Number of investigations of accidents 2,350
• Major Hazard Control investigations 369
• Number of other investigations 1,669
• Total number of Arbo/Atw interventions 13,327
• Number of administrative penalties 2568
• Arbo/Atw penalties imposed approx € 7 million
• Number of illegal employees detected 4650
• Number of WAV administrative penalties 2201
• Amount of imposed WAV penalties approx €13 million
• Hours deployed for inspectorates, total 316,000
Arbo/Atw = Working Conditions Act/Working Hours Act
WAV = Foreign Nationals (Employment) Act
o Total expenses of the Labour Inspectorate:
approximately
€62.6 million
o Labour Inspectorate personnel total: 953
1.3 Working conditions legislation
The manner in which working conditions are dealt with
in Dutch businesses and establishments differs greatly
in each sector. There are sectors – such as the building
sector – where a lot is done about standards development
and information, but where in daily practice
many irresponsible risks are still being taken. An often
occurring and repeatedly recurring risk is inadequate or
no protection against falling from heights, which claims
many victims each year despite this risk being widely
known. The building sector is as yet still not tackling this
risk suffi ciently.
With regard to addressing working conditions problems,
the building sector still tends to get stuck in “traditional
solutions”.
In the building sector a positive effect can be detected
from inspection pressure and efforts which are meant
to encourage the market parties themselves to tackle
their working conditions problems. However, in most
cases strong pressure from the government in combination
with a “big stick” approach in the form of strong
inspection pressure or threats of sanctions is required
to bring this about.
In the commercial services sector the picture is vague.
Major aspects such as work pressure, aggression,
violence and hazardous substances score high as a risk
factor. The strategy of getting the branches of industry
themselves to get going in order to address risks has
worked very well in some cases, but still has to be get
off the ground in others.
The public sector has embraced working with so-called
working conditions covenants. This is quite noticeable
in the manner in which working conditions have been
placed on the agenda. Unfortunately, the effect of the
agreements through to the shop fl oor is still lagging
behind in a number of individual establishments.
In its approach, the Labour Inspectorate takes into
account the specifi c characteristics of the sectors, not
only aiming at the risks but also at the extent of compliance
and the manner in which various actors in the
branch of industry deal with their responsibilities.
Inspection projects
In 2005 39 inspection projects were carried out in
various sectors and branches of industry in respect
of which 20,751 inspections were carried out in total.
With regard to 56% of these inspections, one or more
violations were detected during the initial intervention.
In total, 13,327 enforcement tools were deployed in this
respect. In two thirds of the cases offi cial warnings were
given or demands for compliance with the law were
issued in respect of which businesses were given the
further opportunity to remove shortcomings within a
certain, agreed period. In the other cases heavier enforcement
tools were deployed, such as the imposition
of administrative penalties, discontinuation of certain
activities, the service of an offi cial report, or combinations
of these.
In follow-up interventions an enforcement tool was
deployed in 4% of the cases. Usually this involved the
administrative penalty. In 2005 administrative penalties
amounting to nearly €7 million were imposed, of which
amount €17,402 was imposed on 154 employees.
The shortcomings against which most action was
aimed at in 2005 were:
• using unsafe work means (machines, equipment, tools,
installations);
• ineffective organisation of the jobs/workplaces;
• excessively high physical burdens on the employee;
• ineffective or no input of protection against and
screening off of hazardous substances and biological
agents;
• insuffi cient or complete absence of (statutorily
required) risk assessment and evaluation and action
plan in the inspected business.
JAARVERSLAG 2005 77

On the one hand, this result is a confi rmation of the
conscious choice to give preference to topics which,
considered from the perspective of risk, have priority in
inspection projects while, on the other, the result gives
an indication of the extent to which compliance with the
said topics is present or absent.
Investigation of complaints and accidents
In 2005 a total of 1918 complaints and 2350 industrial
accidents were investigated.
With regard to 91% of the complaints upheld (in part or
in whole) by the Labour Inspectorate, an enforcement
tool was deployed in connection with their investigation.
With regard to 63% of the cases investigated, a heavy
enforcement tool was deployed 1 . In most of the cases
this was a penalty report, whether or not combined
with a discontinuation of the work/activities or other
additional measures to prevent a repeat of the accident.
The Modernising Government Programme and
cooperation between inspectorates
In the area of working conditions 2005 saw intensive
cooperation with other national inspectorates, such as
the Education Inspectorate, the Transport and Water
Management Inspectorate, the Food and Consumer
Product Safety Authority, the Healthcare Inspectorate,
the Inspectorate of Housing, Spatial Planning and the
Environment, and the National Mines Inspectorate. This
caused the extent and intensity of cooperation to increase
considerably in 2005. Apart from exchanging data
and synchronising activities, roughly half of the inspection
projects involved (more specifi c) cooperation in
one form or another. In a number of cases joint inspections
were carried out.
In 2005 a new cooperation agreement was concluded
with the National Police Services Agency (KLPD)/Water
Police. The agreement with the National Mines Inspectorate
has been extended by fi ve years.
The Labour Inspectorate has contributed actively to
78
the Modernising Government Programme 2 , initiated by
the government with the emphasis on the “Cooperating
Inspectorates” project. In addition, an active contribution
was made to the government projects Kaderstellende
Visie op Toezicht 2005 (A Framework Vision for
Supervision 2005) and Aanpak Strijdige Regels (Tackling
Confl icting Rules).
1.4 Risks of Major Accidents and Major
Hazards
In the supervisory activities of the Labour Inspectorate
with regard to the risk management of serious accidents
and the tackling of these risks, cooperation takes place
with municipal and provincial authorities, district water
boards, fi re departments and the Inspectorate of the
Ministry of Housing, Spatial Planning and the Environment
on the basis of the Major Accidents (Risks) Decree
(BRZO) the transposition of the SEVESO 2 Directive.
On the basis of the BRZO, the Labour Inspectorate
assesses the safety reports of business with heavy installations
and/or of businesses operating with large quantities
of hazardous substances. In 2005 24 safety reports
were received and assessed and dealt with by the
Labour Inspectorate within the applicable legal period.
New in 2005 were the inspections in connection with
the Supplementary Risk Assessment (ARIE) 3 .
Businesses which in the past were covered by the Work
Safety Report Rules (AVR) and businesses with ammonia
cooling plants with more than 5000 kg of ammonia
(NH3) were inspected fi rst. In addition, pilot inspections
were held in Rijnmond at so-called “transport related
establishments”.
Moreover, inspections in connection with BRZO were
carried out, so called “BRZO Notices” were dealt with
and accidents were investigated. Overall production
increased in comparison with 2004 and in accordance
with the plan.
1 The heavy enforcement tools include: administrative penalty, discontinuation of work and offi cial reports.
2 The Programma “Andere Overheid” (Modernising Government Programme) aims to create a powerful government that accords society a central place and is
capable of taking effective action. The action programme includes improvement actions and initiatives involving the themes of: Betere dienstverlening (better
provision of services), Minder bureaucratie (less bureaucracy) and Slagvaardige organisatie (effective organisation). An Andere werkwijze (another way of doing),
such as cooperating and listening to people, is important with regard to all themes.
(see also www.andereoverheid.nl)
3 Supplementary rules for risk assessment and evaluation to prevent and restrict serious accidents with hazardous substances (Article 2, paragraphs 2 to 6 of
the Working Conditions Decree).
J AARVERS LAG 2005

Lack of attention to maintenance activities is the
cause of many accidents
The so-called Major Hazard Incident Reports repeatedly
show that a lack of attention to maintenance (management)
is the major underlying cause of the accidents
and incidents still occurring regularly. On the basis of a
number of indicators it can be argued that much needed
improvements have taken place in the past twenty years.
Based on current trends, the overall safety situation
will not change fundamentally in the coming ten years.
In research by COT 1 , a number of developments have
been detected which have a positive as well as a negative
effect on the level of safety. Negative impulses are: increased
competition, merger of businesses, obsolescence
of installations, ageing of the working population and a
lack of infl ow of expert personnel. Positive are: improved
legislation, horizontal cooperation in the branch of
industry, cooperation in supervising, focus on incidents
and attention to safety culture.
ICT developments have negative as well as positive
characteristics with regard to safety. The observations
of the Labour Inspectorate confi rm the fi ndings of the
investigations.
In 2004 a project was started up to develop a new
inspection methodology. The desire was expressed in
circles involved in the so called “Competent Authorities
under the Environmental Protection Act” (provinces and
municipalities) and the fi re brigade to participate in the
project. This way a simple methodology strengthens the
unity of assessments and actions by the various authorities
which play a role in the supervision of the businesses
subject to SEVESO 2 directive/ the BRZO-decree.
The ISO-9001 certifi cation of the Labour Inspectorate
for the major hazard approach was audited and approved
in 2005. In addition, it was extended by the approach
of the inspections of the so called “ARIE Businesses”.
1.5 Countering illegal employment
Also in 2005 action was again taken against illegal
employment. It was the fi rst year in which administrative
penalties could be imposed when legislation had been
violated. Apart from a good deal of attention in the
media, this yielded considerable (fi nancial) results from
imposed penalties.
Although its effectiveness cannot yet be properly assessed,
the impression is that the combination of increased
chances of being caught and substantial penalties has a
clearly preventative effect. For instance, in the agriculture
and horticulture sector there was a strong increase
in the number of applications for employment permits
for people from “MOE’ countries” 2 in particular, which
indicates a shift from illegal to legal employment.
In 2005 approximately 8600 investigations were started
up. This was 2270 more than in 2004. With regard
to approximately 2200 of these cases, violations of the
Foreign Nationals (Employment) Act were detected in
respect of which penalty reports were drawn up against
one or more people violating the rules. This involved
about 4650 illegal employees.
With regard to addressing illegal employment, the
Labour Inspectorate cooperates intensively with other
authorities and regulators. In addition to the Labour
Inspectorate, the Tax and Customs Administration, the
Institute for Employee Benefi t Schemes (UWV), the
Social Insurance Bank (SVB), the Public Prosecution
Service (OM) and a number of (varyingly) relevant municipalities
participate in intervention teams. The intervention
teams focus on sectors determined in advance or
on a certain region. In addition, the Labour Inspectorate
conducts its own inspection projects on the basis of
analyses, and checks are carried out on the basis of signs
and reports.
In connection with the intervention teams, 1395 joint
actions were carried out. In 341 cases this resulted
in one or more penalty reports whereby 682 illegal
employees were found.
Interventions
In 2005 a total of over 2500 administrative penalties
were notifi ed in connection with the Foreign Nationals
(Employment) Act. The total amount of penalty orders
imposed up to 31 December 2005 amounted to more
than €13,000,000. In addition, in 2005 approximately 730
offi cial reports were submitted to the Public Prosecution
Service. This mainly involved cases in 2004 where
violation of the Foreign Nationals (Employment) Act was
1 The “Trend or Incident” Report, an explorative study into the relationship between organisation, maintenance and safety in the process industry; COT Instituut
voor Veiligheids- en Crisismanagement (Institute for Safety and Crisis Management), October 2004, on the instructions of the Ministry of Social Affairs and
Employment.
2 The expression “people from MOE countries” refers to job seekers from countries that recently joined the EU: Estonia, Latvia, Lithuania, Slovakia, Hungary,
Czech Republic, Poland, Slovenia.
J AARVERS LAG 2005 79

established (the administrative penalty pursuant to the
Foreign Nationals (Employment) Act had not yet come
into force and effect at that time).
Tips and notifi cations
In 2005 a total of 2641 notifi cations of presumed illegal
employment were received. Of these, over 1800 were
investigated. The notifi cations not investigated could not
be investigated because the location where illegal work
was supposedly carried out was not known, the notifi -
cation was not of current interest, or because there was
not enough reason to justify further investigation.
Input of the inspection capacity
With regard to addressing illegal employment the
Labour Inspectorate also strives to deploy the available
inspection capacity as effi ciently as possible, namely in
such a way as to achieve the optimum yield. In this connection,
the application of the risk analysis is an indispensable
(auxiliary) tool. A major part of the risk analysis
is formulating the so called risk indicators, such as a
high supply of semi skilled, dirty and unpleasant work, or
there being great fl uctuations in the labour supply (peak/
seasonal labour).
In cooperation with the Social Security and Investigation
Service (SIOD), the analysis model was further perfected
in 2005, for instance by using the risk indicators
and unlocking, linking and analysing the fi les of the chain
partners 1 .
In addition, the number of inspectors active in combating
labour market fraud was increased in 2005 from
131 to 170.
1 The Tax and Customs Administration, the Institute for Employee Benefi t Schemes, the Social Insurance Bank and the Social Security and Investigation Service.
80
JAARVERSLAG 2005

JAARVERSLAG 2005 81