de Groote Klok - mei 2009 - de Groote Sociëteit Zwolle

PETITE HISTOIRE
Veelstromenland
Het is nog maar half April en de ‘ko-
peren ploert’ staat al brandend in het
zenit. Hoe rustig vaart mijn bootje op
de Nieuwe Vecht wanneer een van de
buren, een onzer illustere leden, met
een grote bocht zijn vaartuigje langs
het mijne manoeuvreert en enthousiast
komt melden:
“Er staat een flamingo” aan de kolk”.
Maar even erheen gepeddeld en al was
het dier niet meer aan de oever te be-
speuren hoog boven de Berkumer Kolk
zweefde hij in majesteitelijke vlucht.
Het wordt tijd dat alle verhalen en dicht-
regels over Holland met oude ge-
meenplaatsen worden herzien, want
dit noem ik toch echt niet meer ‘Hol-
lands boven mate’.
’t Wordt voorjaar langs de IJssel bij
Veecaten
Wolken en licht, in wisselende
staten
Scheppen een Voerman: een opalen
zwerk
Dat hemels is en Hollands boven ma-
te.
( Ida Gerhardt)
Veecaten ligt even boven Zwolle, waar de IJssel een haakse bocht maakt van
Noord naar Zuidwest en iedereen die daar wel eens met forse wind gevaren heeft
weet hoe hij op dat punt plots volop ‘wind tegen stroom’ kan krijgen en een
wreed watertje. Juist dáár is het oude dorp Veecaten in de loop van de tijd ver-
zwolgen door de rivier de IJssel. Ook Zwolle heeft zijn Atlantis!
Een klein doch sympatiek clubje onder de noemer ‘Vrienden van de Dorpskern’
heeft nog een tijdje gepoogd het tij te keren maar uiteindelijk geen weerstand
kunnen bieden aan de woeste elementen.
De IJssel mag dan wel buitenom de stad scheren, veel watertjes, weteringen, ri-
viertjes en beken verzamelen zich als in een grote paardenstaart om in Zwolle
tussen de dekzandruggen te eindigen. Eén daarvan, de Grote Aa, is de echte na-
velstreng voor de stad geweest met het Rode Torenplein als moederkoekje. Er
werd wat aan- en afgevaren!
Dat de scheepvaart belangrijk was voor Zwolle kunnen wij lezen in een dichtstuk
uit 1720 door Gerrit van der Horst.
Zwol Verheerlijkt
Hoe woelt, hoe krioelt het staag aan onze Water-kant?
Ziet welk een Mast-bosch ligt hier op den Stroom aan band
Beveiligt voor ‘t geweld der buld’rende onweer-winden;
Wat laat zig daaglijks hier een drom van menschen vinden?
Hoe lost, hoe laad men hier? Een Amelander Smak
Komt gints met Tarw gelaân, aambruisen over ‘t vlak;
Hier ank’ren Vriesche Tjalk, en Koggen, zwaar belaaden
Met Haver, Zout en Garst, of and’re Kooren-zaaden
Dat geploeter met al die schepen was voor een groot deel te danken aan het
Duitse achterland dat ontsloten werd door Zompen die de Vecht bevoeren tot aan
Bentheim toe. In Amsterdam kon zo met Bentheimer zandsteen het paleis op de
Dam gebouwd worden.
De Vecht is natuurlijk ook bekend vanwege Lepejou de negerslaaf van Zwolle die
begraven ligt bij Huize Arnichem aan het Haerster Veer. Meegenomen uit Ne-
derlands Indië door Tobias een Zwolse patriciër in 1828. Zijn bijnaam was Apollo,
de zonnegod, tevens god van de herenliefde.
Maar het liefst van al die stromen is mij toch het Zwarte Water.
De naam lijkt niets met de kleur zwart te maken te hebben, maar met ‘zwet’ wat
‘grens’ betekent. Voor mij blijft zwart gewoon zwart want als je op het water bent
bij de monding van de Vecht dan zie je duidelijk het verschil met het bruine water
uit de Vecht.
Zwolle was altijd sterk op het Zwarte Water gericht, was het niet om de kost te ver-
dienen met handel of scheepsbouw dan toch zeker voor de lol. Er waren plekken
waar je roeiboten kon huren of een zeilboot voor 40 cent per uur.
Een nazaat uit een familie van scheepsbouwers wil mij nog wel het een en ander
vertellen over het Zwarte Water, waaraan hij heel zijn leven heeft gewoond.
“In de oorlog lagen er schepen vol munitie op regelmatige afstand over het gehele
Zwarte Water. De klipper van Pietersma was ook gevorderd en vol munitie gestouwd.
Ik weet het jaar niet meer precies, maar op een gegeven moment was een Engelse
Jager aan het schieten op boten vol hooi op de Vecht. Hij miste en het lot wilde dat hij
de klipper van Pietersma, barstensvol munitie, trof op het Zwarte Water. Die Engels-
man werd weer achtervolgd door een Duits vliegtuig en je kunt het geloven of niet
maar die Mof was net boven dat munitieschip toen het ontplofte.
Van de Duitser is nauwelijks meer iets teruggevonden behalve een hoopje schroot, van
de klipper een klein stukje roerkoning. Die heeft nog een lange tijd bij mij in de tuin ge-
staan.”
Tot voor kort woonde deze scheepsbouwer nog aan het Zwarte Water met uitzicht
op de oude werf. Binnenkort zal er voor zijn neus een groot flatgebouw verrijzen.
Maar daarachter zal over het Zwarte Water wéér een voorjaar neerdalen met kwets-
baar licht. En ook bij Haerst zal de ondergaande zon met zijn laatste gloed wéér
over het rivierduin strijken om op het water van de Vecht uiteen te spatten in on-
telbaar verterende vonken en vlammen.
Nóg liggen de wateren rond Zwolle klaar voor een volgend seizoen.
Een zwaluw maakt geen zomer meer, een flamingo wel.
WMCC Willems
3