Verkenning hemelwaterbeleid Westland - Gemeente Westland

“Solid as a Rock”, maar prijzig… “Softer”, met veel overleg… 

Gemeente Westland 

10 december 2012 

Definitief 

9X0682.A0 

Verkenning hemelwaterbeleid Westland

Documenttitel Verkenning hemelwaterbeleid Westland 

Verkorte documenttitel Verkenning hemelwaterbeleid Westland 

Status Definitief 

Datum 10 december 2012 

Projectnaam Hemelwaterbeleid gemeente Westland 

Projectnummer 9X0682.A0 

Opdrachtgever Gemeente Westland 

Referentie 9X0682.A0/R001/THD/ABR/Nijm 

Auteur(s) Ir. T.H. Dijkstra 

Collegiale toets Ir. A.J. 't Jong 

Datum/paraaf 10-12-2012 …………………. 

Vrijgegeven door Ir. H. Herbermann 

Datum/paraaf 10-12-2012 …………………. 

HASKONING NEDERLAND B.V. 

WATER 

Barbarossastraat 35 

Postbus 151 

6500 AD Nijmegen 

+31 24 328 42 84 Telefoon 

+31 24 360 95 66 Fax 

info@nijmegen.rhdhv.com E-mail 

http://www.royalhaskoningdhv.com Internet 

Arnhem 09122561 KvK 

A company of Royal Haskoning

INHOUDSOPGAVE 

1 INLEIDING 1 

1.1 Aanleiding 1 

1.2 Doel 4 

1.3 Resultaat en doel van het Westlands hemelwaterbeleid 4 

1.4 Aanpak en leeswijzer 5 

2 KADER 7 

2.1 Algemeen 7 

2.2 Wettelijk kader 7 

2.3 Gemeentelijke afwegingen 9 

3 PERSPECTIEF 15 

3.1 Inleiding 15 

3.2 Omliggende gemeenten 15 

3.3 Landelijke ontwikkelingen 21 

3.4 De buurlanden 22 

4 VERKENNING VAN DE IDEEËN 25 


4.2 Opzet 25 

4.3 Uitkomst 27 

5 WESTLANDS HEMELWATER 29 

5.1 Algemeen; gebiedsprocessen 29 

5.2 De ‘knoppen’ 29 

6 DRAAIEN AAN DE KNOPPEN 41 


6.2 Opzet 41 

6.3 Uitkomst 42 

7 CONCLUSIES EN VERVOLG 49 

7.1 Conclusies op hoofdlijnen 49 

7.2 Vervolg 52 

Verkenning hemelwaterbeleid Westland 9X0682.A0/R001/THD/ABR/Nijm 

Definitief 10 december 2012 

Blz.

1 INLEIDING 

1.1 Aanleiding 

In een verbreed GRP (vGRP; Gemeentelijk RioleringsPlan) dienen gemeenten te 

beschrijven hoe ze omgaan met de gemeentelijke zorgtaken voor het afval-, hemel- en 

grondwater binnen de gemeentegrenzen. In 2011 stelde de gemeente Westland het 

verbreed GRP (vGRP 2011-2015) vast. De gemeente beschrijft hierin de doelstellingen, 

ligging en werking van voorzieningen om het vuilwater naar de zuivering te krijgen 

(afvalwaterzorgplicht), hoe ze zich opstelt ten aanzien van het grondwater 

(grondwaterzorgplicht), en op hoofdlijnen hoe ze de taak voor het hemelwater 

(hemelwaterzorgplicht) in wil vullen. 

Het stedelijk watersysteem maakt deel uit van de hydrologische kringloop (zie de 

navolgende figuur). Door haar activiteiten heeft de mens op vrijwel alle onderdelen uit 

de kringloop invloed op het water. 

In onderstaande figuur is de plaats van de riolering in het stedelijke watersysteem 

afgebeeld. Via het rioolstelsel wordt bij droog weer het afvalwater afgevoerd naar de 

zuivering. Tijdens regenval wordt het regenwater via de (gemengde)riolering afgevoerd. 

Als het harder regent dan het rioolstelsel kan verwerken, dan wordt via de overstorten 

vanuit de riolering, ongezuiverd water geloosd op het oppervlaktewater. 

9X0682.A0/R001/THD/ABR/Nijm Verkenning hemelwaterbeleid Westland 

10 december 2012 - 1 - Definitief

In het vGRP beschrijft Westland wel reeds de ambitie om verder te gaan met het 

ontvlechten van schoon en vuil water met als doel: 

overlast te voorkomen (zo breed als kan worden geïnterpreteerd); 

emissies (belasting van vuilwater op het milieu) te voorkomen, en; 

de afvoer van schoon hemelwater naar de zuivering te beperken. 

Hoe de gemeente om gaat / kan gaan met het (afvloeiende) hemelwater, wordt in sterke 

mate bepaald door het aanbod vanaf particulier terrein; slechts in de openbare ruimte 

kan de gemeente maatregelen treffen om invulling te kunnen geven aan bovenstaande 

doelstellingen (zie onderstaande figuur). 

De wetgever geeft alle gemeenten wettelijk de taak te zorgen, binnen de kernen, voor 

een duurzame en doelmatige inzameling en verwerking van hemelwater. Het gaat hierbij 

om hemelwater dat perceelseigenaren redelijkerwijs niet zelf op eigen terrein kunnen 

verwerken. De uitwerking bestaat daardoor uit twee stappen: 

de gemeente moet beoordelen in welke situaties zij redelijkerwijs van de particulier 

kan vragen om zelf het hemelwater aan de bron te verwerken, hiervoor kunnen 

hulpmiddelen worden ontwikkeld zoals verordeningen en maatwerkvoorschriften; 

indien verwerking van het hemelwater aan de bron redelijkerwijs niet mogelijk is moet 

de gemeente voorzieningen treffen om het overtollige hemelwater af te voeren via 

een gemeentelijk systeem. 

Particulieren en bedrijven in het buitengebied zijn zelf verantwoordelijk voor het 

verwerken van het hemelwater. Dit door het lozen op bodem dan wel oppervlaktewater. 

In veel gebieden in het buitengebied is drukriolering aangelegd voor de afvoer van 

vuilwater; deze systemen zijn in geen geval geschikt voor de afvoer van hemelwater. 

Wel tracht de gemeente met het vormgeven van de zorgplicht een bredere ‘kapstok’ te 

creëren waarmee ze voor de gehele gemeente een juiste invulling van haar taak kan 

realiseren. 

Ter verbetering van de waterhuishouding in de gemeente Westland zijn in 

samenwerking met het Hoogheemraadschap van Delfland ambities geformuleerd en op 

hoofdlijnen maatregelen vastgelegd in het “Waterplan Westland; Westlands water nu en 

later”. 



Het Waterplan is een belangrijk instrument in het robuuster maken van het 

watersysteem. Ook geeft het waterplan richting aan de toekomstige invulling van de 

ruimtelijke vraagstukken. Uiterlijk 2030 willen Westland en Delfland het volgende 

bereiken: 

‘een ruime, groene en duurzame boezem, een ontvlochten waterketen en 

watersysteem, maatwerk voor polders en boezemlanden, een ruimtelijke 

oriëntatie op het watersysteem en ecologische en recreatieve meerwaarde 

van oppervlaktewater, kades en oevers. 

Om dit in 2030 mogelijk te maken, zijn doelstellingen voor 2015 geformuleerd rondom 

de thema’s droge voeten, levend water en zichtbaar water en verwoord in het Waterplan 

Westland, Programma 2012-2012; “Samen op weg naar uitvoering”. Ruim 10% van het 

gemeentelijk grondgebied bestaat uit oppervlaktewater. Voor het hemelwater betekent 

de uitkomst van het waterplanproces met name “maatregelen nemen in de weg van het 

water” en “regenwater meer vasthouden op de plek waar het valt”. 

Hemelwaterriolering is bedoeld voor het inzamelen en afvoeren van hemelwater. Het 

stedelijk oppervlaktewater is primair bedoeld voor de berging en afvoer van overtollig 

hemelwater. 

Daarom hebben oppervlaktewater en hemelwaterriolering een sterke relatie (zie ook 

bovenstaande illustratie uit het vGRP 2011-2015); zowel in kwantiteit (aanvullen en 

afvoeren) als in kwaliteit (samenstelling aangevoerd water en bijvoorbeeld problemen 

door gebrekkige doorspoeling). 

In haar vGRP heeft Westland verder benoemd dat ze nader onderzoek gaat doen naar 

de uitwerking van dit hemelwaterbeleid. Dit omdat het gedegen en breed gedragen 

specifiek uitwerken van hemelwaterbeleid binnen het vGRP dusdanige vertraging op 

kon leveren dat ze niet tijdig aan de planverplichting zou kunnen voldoen. 

Inmiddels zijn de eerste ervaringen met verschillende werkwijzen (bij andere gemeenten 

en kennisinstellingen) opgedaan. Ook zijn de eerste ervaringen opgedaan met 

voornamelijk juridische aspecten van het al dan niet aan de perceel eigenaar 

toebedelen van verantwoordelijkheden. 



1.2 Doel 

De gemeente staat nu op het punt de verdere uitwerking van het beleid vorm te geven. 

Daarbij wil Westland haar eigen ervaringen bundelen en optimaal inzetten, leren van ´de 

buren´ en andere gemeenten die hiermee bezig zijn (geweest) en de uitwerking zo goed 

mogelijk vormgeven. Hierbij tracht de gemeente, onder andere, de volgende vragen te 

beantwoorden: 

welke keuzes kan ze maken bij het nakomen van de zorgplicht? 

wat kan de gemeente van de perceel eigenaar vragen? 

op welke manier kan Westland dit beleid formuleren en uitdragen? 

Bij de uiteindelijke afweging wegen factoren zoals juridische, financiële, communicatie, 

technische aspecten, personele bezetting en aspecten betreffende beheer en 

onderhoud mee. 

Met deze verkenning wil Westland inventariseren: 

1. wat de (wettelijke) bewegingsruimte is; 

2. welke ideeën, behoeften, mogelijkheden en beperkingen er leven en worden gezien 

binnen de gemeente en het hoogheemraadschap; 

3. welke richting ze inslaat met het hemelwaterbeleid. 

1.3 Resultaat en doel van het Westlands hemelwaterbeleid 

Op deze manier wil de gemeente komen tot werkbaar en doeltreffend Westlands 

hemelwaterbeleid. 

Werkbaar doordat met ideeën, behoeften, mogelijkheden en beperkingen binnen de 

gemeente aan de slag wordt gegaan. Dit doet ze door factoren als juridische, financiële, 

communicatie en technische aspecten in de afweging mee te nemen. 

Doelmatig omdat de gemeente het hemelwaterbeleid zo vorm wil geven dat overlast en 

vuilemissies naar het milieu voorkomen worden en de afvoer van schoon hemelwater 

naar de zuivering beperkt wordt. Dit alles binnen het werkbare kader. 

Dit met als doel: 

overlast van hemelwater te voorkomen; 

emissies (belasting van vuilwater op het milieu) te voorkomen, en; 

de afvoer van schoon hemelwater naar de zuivering te beperken; 

op een manier waar iedereen (gemeente, Delfland en de burger/bedrijf) mee uit de 

voeten kan; 

voorkomen is hierbij beter dan genezen; 

afkoppelen is een wens, maar geen doel op zich; 

problemen worden niet verschoven of afgewenteld; 

maatschappelijke doelmatigheid staat centraal; 

de uitzondering bevestigt de regel. 

De gemeente draagt zorg voor een doelmatige inzameling en verwerking van het 

afstromende hemelwater. Dit betekent dat de gemeente in eerste instantie inspanning 

moet leveren om dit hemelwater vast te houden of terug te brengen in de bodem. 

Vervolgens kan het, al dan niet na zuivering, worden afgevoerd naar het 

oppervlaktewater. 



1.4 Aanpak en leeswijzer 

Onderstaande figuur geeft de projectaanpak schematisch weer. 

Figuur: projectaanpak 

Het voorliggende document betreft de uitwerking van de verkenning. De eerste stap 

betrof het verkennen van de ideeën, wensen, behoeften, mogelijkheden en beperkingen 

die de collega’s binnen de gemeente en het hoogheemraadschap van Delfland hebben. 

Dit hebben is geïnventariseerd in een brainstormsessie. De samenvatting en 

belangrijkste uitkomsten hiervan zijn opgenomen in het vierde hoofdstuk. 

Het wettelijk kader, waarbinnen de te maken keuzes gaan vallen, zijn beschreven in het 

tweede hoofdstuk. Voor een gedetailleerdere uitwerking van het wettelijk- en 

beleidskader wordt verwezen naar de betreffende bijlage van het vGRP. Dit hoofdstuk is 

de uitwerking van stap 2 in de projectaanpak. 

Het derde hoofdstuk gaat in op de landelijke ontwikkelingen, hoe doen andere 

gemeenten en buurlanden het. Dit hoofdstuk plaatst het Nederlandse hemelwaterbeleid 

en de Westlandse ideeën in perspectief. 

Het vijfde hoofdstuk gaat in op de af- en overwegingen waarvoor Westland staat om het 

hemelwaterbeleid ook werkelijk op te stellen. Hierin komen enkele overkoepelende 

thema’s en de ‘voors’ en ‘tegens’ van verschillende uitwerkingen naar voren. 

Door aan deze ‘knoppen’ te draaien en een richting te kiezen, kan de gemeente na het 

bestuurlijke traject verder concreet en gericht aan de slag met het uitwerken en 

vormgeven van het hemelwaterbeleid. 

Het ‘draaien aan de knoppen’ is gedaan in een brede werksessie. De samenvatting van 

deze sessie is in het zesde hoofdstuk beschreven. 

De richting voor het uitwerken en vormgeven waarmee de gemeente aan de slag kan, is 

in het zevende hoofdstuk opgenomen. 



2 KADER 

2.1 Algemeen 

In de Waterwet zijn de taken voor de gemeente, ten aanzien van de zorgplichten voor 

het stedelijk water vastgelegd. Gemeenten hebben volgens deze wet drie zorgplichten 

voor: 

inzameling en transport van (stedelijk) afvalwater; 

inzameling en verwerking van overtollig hemelwater; 

inzameling en verwerking van overtollig grondwater. 

Een specifieke zorgplicht voor het hemelwater bestond voor 1 januari 2008 niet. Maar in 

de praktijk gaven gemeenten al invulling aan taken die samenhingen met de inzameling 

en verwerking van (overtollig) hemelwater. 

2.2 Wettelijk kader 

2.2.1 Hemelwater in de waterketen en waterkwaliteit 

Zorgplicht 

In de oude wetgeving bestond de gemeentelijke zorgplicht uit een duurzame en 

doelmatige inzameling en transport van afvalwater. 

De nieuwe wetgeving vervangt deze zorgplicht door bij het afvalwater onderscheid te 

maken in (stedelijk) afvalwater en afvloeiend hemelwater. Door dit onderscheid te 

maken kan beter ingespeeld worden op tal van recente beleidsontwikkelingen 

waaronder het ontvlechten van de rioleringssystemen (scheiden van afvalwater en 

hemelwater). 

De oude zorgplicht is daarom gesplitst in twee nieuwe zorgplichten te weten: 

een zorgplicht voor inzameling en transport van afvalwater. 

Afvalwater is in de nieuwe terminologie huishoudelijk afvalwater en al het andere 

water wat daarmee eventueel gemengd wordt. Dit kan bijvoorbeeld ook 

bedrijfsafvalwater en verontreinigd hemelwater zijn; 

een zorgplicht voor duurzame en doelmatige inzameling en verwerking van 

afvloeiend hemelwater, dat de perceelseigenaar niet redelijkerwijs zelf kan 

verwerken. 

Uitsnede hemelwaterzorgplicht 

Artikel 3.5 Waterwet 

1. De gemeenteraad of het college van burgemeester en wethouders dragen zorg voor 

een doelmatige inzameling van het afvloeiend hemelwater, voor zover van degene die 

zich daarvan ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen, 

redelijkerwijs niet kan worden gevergd het afvloeiend hemelwater op of in de bodem of 

in het oppervlaktewater te brengen. 

2. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders dragen tevens zorg 

voor een doelmatige verwerking van het ingezamelde hemelwater. Onder het 

verwerken van hemelwater kunnen in ieder geval de volgende maatregelen worden 

begrepen: de berging, het transport, de nuttige toepassing, het, al dan niet na 

zuivering, terugbrengen op of in de bodem of in het oppervlaktewater van ingezameld 

hemelwater, en het afvoeren naar een zuiveringtechnisch werk. 



Als het redelijkerwijs niet mogelijk is voor de perceelseigenaar om het hemelwater zelf 

te verwerken, treedt de gemeentelijke zorgplicht in werking. Hierbij gaat het dus om het 

aanbieden van een voorziening die op basis van lokale afwegingen bekostigd kan 

worden vanuit de rioolheffing. De gemeente kan haar zorgplicht zowel invullen via een 

gemengd systeem als via een gescheiden systeem. De wetgeving en het rijksbeleid 

verplichten de gemeente niet tot gescheiden inzameling. Doelmatigheid is het centrale 

criterium bij de gemeentelijke keuzes (beleidsvrijheid). 

Er zijn belangrijke verschillen met de oude wetgeving. De nieuwe wetgeving: 

gaat uit van het principe dat de perceelseigenaar zoveel mogelijk zelf het 

hemelwater verwerkt bij de bron; 

geeft gemeenten verantwoordelijkheid om te bepalen wanneer dit redelijkerwijs van 

de perceelseigenaar gevraagd mag worden; 

gaat er vanuit dat hemelwater (tenzij het tegendeel is aangetoond) schoon genoeg 

is om zonder behandeling in het milieu terug te vloeien; 

maakt het gemeenten mogelijk om per verordening regels te stellen aan de 

aanbieding van hemelwater door perceelseigenaren, hiervoor is door de VNG een 

modelverordening opgesteld; 

geeft gemeenten een expliciete zorgplicht voor een duurzame en doelmatige 

inzameling en verwerking van hemelwater dat perceelseigenaren redelijkerwijs niet 

zelf kunnen verwerken. 

AMvB’s en het Activiteitenbesluit 

In het Besluit lozing afvalwater huishoudens, dat van kracht is per 1 januari 2008, 

worden onder andere alle hemelwater- en grondwaterlozingen van huishoudens 

algemeen geregeld. De lozingen van hemelwater en grondwater vanuit inrichtingen 

(industrie en diensten) zijn vanaf 1 januari 2008 geregeld in het Activiteitenbesluit. 

Lozingen vanuit landbouwbedrijven zijn gereguleerd in een nieuwe AMvB voor deze 

bedrijven, dat onder andere het Besluit glastuinbouw, het Lozingenbesluit Open Teelt en 

Veehouderij en het Besluit Landbouw milieubeheer vervangt. De overige hemelwater- 

en grondwaterlozingen (lozingen buiten inrichtingen, waaronder lozingen vanaf 

openbare ruimte) worden geregeld in het Besluit lozing afvalwater buiten inrichtingen. 

Hemelwater- en grondwaterlozingen moeten voldoen aan de algemene zorgplicht, die in 

alle amvb’s is opgenomen. Het komt er op neer, dat uitsluitend mag worden geloosd, als 

door de samenstelling, eigenschappen of hoeveelheid van de lozing, de nadelige 

gevolgen voor de kwaliteit van de bodem en het oppervlaktewater zoveel mogelijk 

worden beperkt. Bovendien mag de doelmatige werking van de voorzieningen voor het 

beheer van afvalwater niet worden belemmerd. In principe is afvloeiend hemelwater 

schoon genoeg om zonder zuivering terug te brengen in het milieu (oppervlaktewater 

en/of de bodem). 

Bestuursakkoord Water 

Het landelijk feitenonderzoek Waterketen heeft laten zien dat de autonome 

kostenstijging tot 2020 (600 miljoen euro) vrijwel tot staan gebracht kan worden door 

binnen de waterketen de doelmatigheid te vergroten (besparing 550 miljoen euro). 

Belangrijke mechanismen hierbij zijn het bundelen van kennis en capaciteit en het 

verder professionaliseren van werkprocessen. De bevindingen uit het feitenonderzoek 

staan centraal in het Bestuursakkoord Water. 



De afspraken uit het landelijk Bestuursakkoord Water gaan uit van een besparing van 

380 miljoen euro per jaar in 2020 voor de gehele afvalwaterketen. Deze besparingen 

zijn gebaseerd op het feitenonderzoek doelmatig beheer waterketen dat door de 

waterketenpartners (drinkwaterbedrijven, gemeenten, waterschappen, provincies en rijk) 

is uitgevoerd. De uitkomsten zijn in het bestuursakkoord bekrachtigd. Samenwerking, 

niet alleen in de keten, maar ook in het watersysteem staan voor Westland en Delfland 

hoog in het vaandel, zoals ook uit het watertoetsproces blijkt. 

2.2.2 Hemelwater in het watersysteem en waterhuishouding 

Waterbeheerplan Delfland 

Het Waterbeheerplan 2010-2015 is het document waarin het Hoogheemraadschap van 

Delfland de ambities voor de komende jaren heeft vastgelegd. Het plan beschrijft de 

doelen voor het waterbeheer en de financiële consequenties daarvan. De kern van 

Delflands beleid voor de planperiode 2010-2015 is vervat in drie ambities: 

Delfland zet weer een flinke stap naar een robuust en veerkrachtig watersysteem. 

Dit is een watersysteem dat sterk wisselende weersomstandigheden goed kan 

opvangen. Nadat extreme weersomstandigheden zijn opgetreden kan het 

watersysteem zijn functies goed blijven vervullen. De waternatuur is in balans en 

herstelt zich snel na verstoringen. 

Delfland blijft voldoen aan alle wettelijke eisen voor het transporteren en zuiveren 

van afvalwater en het verwerken van zuiveringsslib. Het beheer van de 

afvalwaterketen is doelmatiger, transparanter en duurzamer geworden. 

Delfland heeft zijn kennis van het watersysteem verdiept, zowel in reguliere situaties 

als bij extreem nat of droog weer. Delfland weet nog beter hoe te anticiperen op 

veranderende extremen en in te spelen op calamiteiten. Er is meer inzicht in de 

werking en de kosten(opbouw) van de afvalwaterketen. 

Keur 

Voor iedereen in het beheergebied van Delfland gelden de regels van de Keur Delfland 

2010. De regels gaan onder andere over: 

gedoogplichten, zoals de verplichting voor perceeleigenaren om Delfland toe te 

laten voor onderhoudswerkzaamheden; 

geboden, zoals de verplichting om watergangen en waterkeringen te onderhouden; 

verboden, zoals het verbod om watergangen of -keringen te veranderen. 

Ingrepen in het kader van het gemeentelijk hemelwaterbeleid Westland zullen moeten 

‘passen’ binnen de kaders van de diverse beleidsstukken van Delfland. Afstemming en 

samenwerking zijn ook hierin belangrijke middelen om de (gezamenlijke) doelstellingen 

te halen. 

2.3 Gemeentelijke afwegingen 

Het hemelwaterbeleid in de gemeente Westland zal worden gebaseerd op de volgende 

uitgangspunten: 

voorkomen is beter dan genezen; 

afkoppelen is een wens, maar geen doel op zich; 

problemen niet verschuiven of afwentelen; 

maatschappelijke doelmatigheid staat centraal; 

de uitzondering bevestigt de regel. 



De gemeente draagt zorg voor een doelmatige inzameling en verwerking van het 

afstromende hemelwater. Dit betekent dat de gemeente in eerste instantie inspanning 

moet leveren om dit hemelwater vast te houden of terug te brengen in de bodem. 

Vervolgens kan het, al dan niet na zuivering, worden afgevoerd naar het 

oppervlaktewater. 

2.3.1 Ambitie en doelstellingen Waterplan 

Het Waterplan is een belangrijk instrument in het robuuster maken van het 

watersysteem. Begin 2012 is het Programma 2012-2015 opgesteld om de processen en 

activiteiten te beschrijven die nodig zijn om werkelijk uitvoering aan het Waterplan te 

kunnen geven. Ook (de omgang met) het hemelwater speelt in het Waterplan een 

belangrijke rol; met name waar dit verwerkt wordt. Uiterlijk 2030 willen Westland en 

Delfland het volgende bereiken: 

‘een ruime, groene en duurzame boezem, een ontvlochten waterketen en 

watersysteem, maatwerk voor polders en boezemlanden, een ruimtelijke 

oriëntatie op het watersysteem en ecologische en recreatieve meerwaarde 

van oppervlaktewater, kades en oevers’. 

Om dit in 2030 mogelijk te maken, zijn doelstellingen voor 2015 geformuleerd rondom 

de thema’s droge voeten, levend water en zichtbaar water. 

De kernboodschap, zoals geformuleerd in het Programma 2012-2015: 

‘Voor een optimale ontwikkeling van Greenport Westland is het belangrijk 

dat Westland beschikt over een watersysteem dat past bij de ruimtelijke 

ontwikkelingen en voldoende veerkracht heeft om de gevolgen van de 

klimaatverandering op te vangen. De gemeente Westland, het 

Hoogheemraadschap van Delfland en het Westlandse bedrijfsleven nemen 

samen maatregelen om schade als gevolg van wateroverlast te beperken 

en de waterkwaliteit te verbeteren. Dat gebeurt tegen zo laag mogelijke 

kosten en zo min mogelijk verlies van tuinbouwgrond. Nadrukkelijk wordt 

ook gezocht naar innovatieve oplossingen. Doel is Westland ook in de 

toekomst een leefbare gemeente te laten zijn waar mensen plezierig 

kunnen wonen en werken.’ 

Aan de uitvoeringsstrategie, wat betreft wateroverlast, van het Waterplan ligt ten 

grondslag dat: 

de Westlandse situatie maatwerk vereist, vanwege het intensieve grondgebruik, de 

grote economische belangen, de ruimtelijke inrichting en de ernst van wateroverlast; 

de betrokken partijen een voldoende gemeenschappelijke basis hebben constructief 

samen te werken in een gezamenlijke aanpak; 

het accent van het denken wordt verlegd van een algemene / generieke benadering 

(gericht op het realiseren van open water) naar maatwerkoplossingen, die ook 

buiten het watersysteem gezocht kunnen worden (zoals ophogen); 

de aanpak tot stand komt op basis van een duidelijk ingekaderd en gestructureerd 

gebiedsproces per polder / peilvak; 

de bestaande pilots en proeftuinen aantonen dat door overleg en gezamenlijke 

analyses concrete afspraken kunnen worden gemaakt. 



Wat betreft waterkwaliteit, ligt ten grondslag de resultaatverplichting uit de Europese 

Kaderrichtlijn water voor 2015 en 2027. Voor de chemische waterkwaliteit is een 

gezamenlijke aansluitstrategie uitgewerkt. Voor de ecologische waterkwaliteit wordt 

samenhang gezocht met de groenblauwe dooradering van de structuurvisie. 

Oplossingsrichtingen, gebaseerd op het figuur “de weg van het water” (zie inleiding) zijn 

als volgt: 

1. De aanpak begint bij de bron, het moment dat de regendruppel valt; 

2. De neerslag die niet op particulier terrein, in de openbare ruimte of in de riolering 

wordt vastgehouden, verwerken in het watersysteem. 

3. Afdekken risico van (resterende) wateropgave als die niet volledig is opgelost of als 

partijen van mening zijn dat overige mogelijke maatregelen te duur zijn en/of te grote 

ruimtelijke of economische consequenties hebben. 

De verdeling van taken en financiering van maatregelen worden niet gebaseerd op 

algemene uitgangspunten maar op de uitkomsten van gebiedprocessen. Deze 

processen zijn met name gericht op: 

ruimtelijke opgaven (bijv. berging van water, natuurvriendelijke oevers en 

herstructurering), waarbij maatwerk, een integrale aanpak en ruimtelijke en 

economische belangen worden meegewogen; 

het realiseren van een duurzaam watersysteem tegen de laagst maatschappelijke 

kosten en grootst mogelijke baten; 

het maken van afspraken over bijdragen aan maatregelen op basis van de 

belangen, de taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen. 

2.3.2 Ambitie en doelstellingen en hoofdlijnen hemelwaterbeleid GRP 

De ambitie van Westland, in de omgang met het hemelwater is als volgt: 

‘het op een doelmatige manier nastreven van ontvlechting van schoon en 

vuilwater zodat (riool)wateroverlast zoveel mogelijk wordt voorkomen en 

lozingen van vervuild rioolwater op oppervlaktewater en afvoer van schoon 

hemelwater naar de AWZI worden beperkt’. 

In het vGRP staat, op basis van deze ambitie, al de wens beschreven om verder te 

gaan met het ontvlechten van schoon en vuil water met als doel: 

overlast te voorkomen (zo breed als kan worden geïnterpreteerd); 

emissies te voorkomen, en; 

de afvoer van schoon hemelwater naar de zuivering te beperken. 

2.3.3 Bewegingsruimte 

De uiteindelijke invulling van de zorgplicht is aan de gemeente (al dan niet met haar 

waterpartners) zelf. De zorgplicht kent een inspanningsverplichting; de gemeente dient 

haar zorgplicht weloverwogen in te vullen. Ze is niet gehouden aan het bijvoorbeeld per 

definitie inzamelen van hemelwater (zoals dat wel voor afvalwater geldt). 

Die insteek en overweging maakt de gemeente primair in het (verplichte) gemeentelijk 

rioleringsplan. De daarin beschreven beleidsregels beschrijven hoe de gemeente haar 

taken opvat en invult. Daarnaast kan de gemeente met verordeningen en 

maatwerkvoorschriften vastleggen welke omgang met het hemelwater ze van haar 



urgers verlangt. De ‘knoppen’, de thema’s en de overwegingen daarbij zijn in de 

volgende hoofdstukken de invulling van de middelen die de gemeente tot haar 

beschikking heeft. 

Verantwoordelijkheden 

In eerste instantie is de perceelseigenaar zelf verantwoordelijk voor het verwerken van 

het hemelwater aan de bron. Dit geldt waar het redelijkerwijs van de perceelseigenaar 

verwacht kan worden, gelet op de (ruimtelijke) omstandigheden in de omgeving. De 

gemeente staat aan de lat voor het verwerken van het ingezamelde hemelwater van 

terreinen van zowel particulieren als van openbaar terrein. 

Vasthouden 

Het vasthouden van het hemelwater op de plek waar het valt is volgens de gemeente 

een belangrijke stap in het voorkomen van wateroverlast. 

Afkoppelen 

Met het behalen van de basisinspanning is één van de achterliggende doelen van 

afkoppelen komen te vervallen, namelijk het voldoen aan een norm voor het lozen van 

vuilwater (gemengd met hemelwater) op het oppervlaktewater. Afkoppelen heeft echter 

nog steeds enkele voordelen, namelijk: 

bevorderen doorstroming oppervlaktewater; 

verminderen lozingen vervuild water op het oppervlaktewater; 

verminderen kans water-op-straat / wateroverlast; 

verminderen afvoer van ‘schoon’ water naar de zuivering. 

Acceptatie 

Omdat niet alle gevallen van water-op-straat te verhelpen / voorkomen zijn, simpelweg 

omdat waterketen en watersysteem niet geschikt zijn om al het water te bergen en af te 

voeren tijdens (hevige) neerslag, is enige mate van maatschappelijke acceptatie van 

water-op-straat noodzakelijk. Wanneer water-op-straat als wateroverlast wordt ervaren 

is een subjectief onderwerp, afhankelijk van: 

is het schoon of vuil water; 

is er eerder sprake geweest van schade; 

is degene die het beleeft kind of volwassene; 

is het in een woonstraat of een belangrijke verkeersader; 

is het vaker voorkomend. 

Om niet teveel in subjectieve beoordelingen te blijven hangen, is in het vGRP een 

splitsing gemaakt naar hinder, ernstige hinder en overlast: 

Hinder: 

treedt op wanneer er kortdurend beperkt water-op-straat staat (15-30 minuten). 

Ernstige hinder: 

is het wanneer forse hoeveelheden water-op-straat staat, tunnels onderlopen en 

putdeksels opdrijven (30-120 minuten). 

Overlast: 

treedt op wanneer voor langere periode op grote schaal water-op-straat staat waardoor 

economisch en gewoon verkeer wordt belemmerd. Het kan ook betekenen dat in een 

kortere periode het water woningen en / of winkels binnen loopt en materiële schade 

veroorzaakt. 



Risicobenadering 

Om wateroverlast te voorkomen en te zorgen dat als het optreedt de gemeente de 

negatieve effecten kan beperken, streeft ze een risicobenadering na. Dat betekent dat in 

de inrichting van de bebouwde omgeving twee vragen telkens vragen centraal stellen: 

welke wateroverlast accepteren burgers en bedrijven, en wat mag absoluut niet 

gebeuren; 

op welke wijze brengt de gemeente de risico’s integraal in beeld (voor de 

zorgplichten). 

De integrale benadering (zowel als in zorgplichten als in inrichtingsdisciplines in de 

openbare ruimte) en samenwerking zijn hierbij het belangrijkste uitgangspunt. 



3 PERSPECTIEF 

3.1 Inleiding 

In dit hoofdstuk vindt de verkenning plaats van hoe andere gemeenten omgaan met het 

hemelwater. Hierbij is onderscheid gemaakt in de thema’s zoals ze worden gebruikt bij 

de uiteindelijke afweging: 

Juridisch; 

Communicatie; 

Technisch; 

Financieel; 

Personeel; 

Beheer en onderhoud. 

Eerst wordt ingegaan op buurgemeenten. Daarna komen enkele landelijke trends en 

hoofdlijnen van de buurlanden naar voren. 

3.2 Omliggende gemeenten 

Het hemelwaterbeleid wordt op verschillende plekken verschillend vormgegeven. Dat 

heeft te maken met onder andere de keuzes die in het verleden zijn gemaakt in de 

omgang met hemelwater, geschiktheid van openbare ruimte, percelen en grondslag om 

hemelwater al dan niet te infiltreren, ‘uitstraling’ van de gemeente naar de 

perceelseigenaar, etc. De eerste stap om de verkenning in perspectief te plaatsen is te 

kijken naar de buurgemeenten (welke allemaal onder het Hoogheemraadschap van 

Delfland vallen); hoe doen ze het in: 

Den Haag; 

Midden Delfland; 

Maassluis en; 

Delft. 

3.2.1 Den Haag 

In Den Haag hanteert men de volgende uitgangspunten (uit: GRP Den Haag 2011- 

2015): 

1. De gemeente heeft de plicht hemelwater doelmatig in te zamelen en te verwerken 

als de perceeleigenaar redelijkerwijs niet in staat is zijn hemelwater op het eigen 

perceel te verwerken. 

2. De gemeente neemt afkoppelen van verhard oppervlak structureel mee bij 

nieuwbouw en herstructurering van bestaand stedelijk gebied voor zover dit 

doelmatig is (kosten vs. nut en noodzaak; bij water op straat knelpunten kan dit een 

goede optie zijn). 

3. Bij grootschalige herstructurering en rioolvervanging wordt afkoppelen indien 

doelmatig direct meegenomen. 

4. afkoppelen door middel van infiltratie mag, conform de gemeentelijke 

Grondwaternota, geen nadelig effect hebben op de kans op grondwateroverlast. 

5. De gemeente hanteert voor de toelaatbaarheid van lozingen op oppervlaktewater de 

waterplanambities. 

6. Water op straat betreft situaties waarbij tijdens hevige regenval kortdurend water op 

straat staat. De gemeente hanteert hiervoor als maatstaf dat dit gemiddeld maar een 



maal in de twee jaar mag gebeuren. Regent het nog harder, dan moet deze 

neerslag op een verantwoorde manier in de openbare ruimte of in het 

oppervlaktewater kunnen worden geborgen. 

7. De gemeente hanteert de analyse van meetresultaten uit het meetplan 

‘rioleringsoverstorten Den Haag’ als uitgangspunt voor het al dan niet nemen van 

aanvullende maatregelen in het kader van waterkwaliteitsspoor. 

8. De Watersysteemberekening 2003 hanteert de gemeente als basis voor het inzicht 

in het hydraulisch functioneren van de riolering in samenhang met het 

watersysteem. De Watersysteemberekening 2003 geeft een overzicht van de 

lozingspunten en de relevante gegevens zoals locatie, drempelhoogte en ‐lengte, 

type lozing (gemengd, gescheiden) en overstortingshoeveelheden en –frequenties. 

In Den Haag is 2165 ha verhard oppervlak aangesloten op gemengde riolering. 

Geleidelijk aan wordt steeds meer van dit oppervlak aangesloten op een gescheiden 

inzamelsysteem. Bij het actief stimuleren van afkoppelen (gericht in de wijk informeren 

hoe een particulier terrein kan worden afgekoppeld) wordt voorrang gegeven aan het 

oplossen van knelpunten in de waterkwaliteit ten gevolge van riooloverstorten. In delen 

van de stad waar de ruimte intensief wordt gebruikt is afkoppelen niet gewenst. De 

Haagse binnenstad zal naar verwachting door het intensieve ruimtegebruik altijd 

aangesloten (moeten) blijven op een gemengde riolering. Er is simpelweg geen ruimte 

in de ondergrond voor een gescheiden rioolstelsel. 

Bovendien is de riolering inpandig vaak zo ‘verknoopt’ dat scheiden zonder heel 

uitgebreide verbouwingsmaatregelen niet mogelijk is. Het oppervlak van dit gebied 

alleen komt al overeen met 20% van al het afvoerend verhard oppervlak in de stad. Met 

het huidige hoge tempo van afkoppelen duurt het nog tenminste 80 jaar voordat 80% 

van 2165 ha afgekoppeld kan zijn. De wettelijke zorgplicht hemelwater biedt de ruimte 

om nadrukkelijker in te zetten op het al dan niet verplicht betrekken van de 

perceeleigenaar bij de verwerking van hemelwater. De gemeente kiest er voor om daar 

waar regenwaterriolering wordt aangelegd ook de perceeleigenaren in bestaande 

bebouwing te stimuleren om de waterstromen te scheiden. Daarnaast wordt 

gestimuleerd om ook op perceelsniveau zoveel mogelijk water vast te houden of tijdelijk 

te bergen. 

Kortom, Den Haag neemt, daar waar mogelijk, afkoppelen mee in projecten waar 

gebieden opnieuw worden ingericht, of waar de riolering wordt vervangen. Prioritering 

vindt basis van (kwaliteits-)knelpunten. Een deel van Den Haag zal, vanwege het risico 

van verslechterde waterkwaliteit, nooit gescheiden gerioleerd zijn. Bij afkoppelen 

stimuleert Den Haag haar inwoners om water vast te houden en te bergen en 

vervolgens gescheiden waterstromen aan de gemeente aan te leveren. 

3.2.2 Midden Delfland 

In Midden Delfland heeft men de volgende aanpak voor het hemelwater geformuleerd 

(vGRP 2011-2015): 

Voor de verwerking van hemelwater is in principe de trits “vasthouden-bergen-afvoeren” 

de voorkeursvolgorde. Daarnaast streeft de gemeente ernaar om vermenging van 

schoon regenwater en afvalwater zoveel mogelijk te voorkomen. Met de invoering van 

de Wet gemeentelijke watertaken zijn particulieren in eerste instantie zelf 

verantwoordelijk geworden voor het omgaan met vrijkomend water op hun eigen 



perceel. De gemeente dient alleen zorg te dragen voor een doelmatige inzameling en 

verwerking van het afvloeiend hemelwater, als van de perceeleigenaar redelijkerwijs niet 

kan worden gevergd het afvloeiend hemelwater op of in de bodem of in het 

oppervlaktewater te brengen. 

In 2005 is het gemeentelijk beleid voor duurzaam bouwen vastgesteld. Het beleid richt 

zich op de categorieën woningbouw, utiliteitsbouw en Grond-, Weg- en Waterbouw. Dit 

beleid is een extra stap naast de eisen uit de Bouwverordening en het Bouwbesluit. 

Daar waar verhard oppervlak (daken en wegen) wordt afgekoppeld, worden bewoners 

geïnformeerd over het verantwoord gebruik van het afgekoppelde gebied (bijvoorbeeld 

geen auto’s op deze straat wassen). Vanuit de Optimalisatiestudie De Groote Lucht 

wordt een communicatieplan als project voorbereid. Het ligt in de bedoeling aan te 

sluiten op de campagne van ‘Nederland leeft met water’. Doel is een grotere 

bewustwording van het riool, waardoor het ‘goed gebruik’ toeneemt. De gemeente 

probeert hiermee oneigenlijk gebruik (zoals afvoer van vetten, verkeerde aansluiting, 

verstoppingen met doekjes, vervuiling van hemelwaterriool met autowasmiddelen etc.) 

te verminderen. 

Water op straat kan hinderlijk zijn, maar ook schade veroorzaken. Over het algemeen is 

het acceptabel als water bij hevige regenbuien een korte tijd (enkele uren) op straat 

staat. De hinder is dan vergelijkbaar met sneeuwval: de begaanbaarheid van de weg 

neemt af. Een keer water tussen de trottoirbanden is lastig, maar kan op zich geen 

kwaad. In deze situaties moeten vaak dure maatregelen afgewogen worden tegen 

hinder en specifieke belangen als toegankelijkheid en begaanbaarheid. Met betrekking 

tot afkoppelen bij bestaande gebieden volgt de gemeente wegingsfactoren als kosten 

van aanleg, kosten beheer en onderhoud, ruimtebeslag, kwantiteit en kwaliteit van het 

oppervlaktewater, wateroverlast bij zware buien, grondwateroverlast, vervuiling bodem, 

risico op foutieve aansluitingen en risico’s. 

Midden Delfland beschrijft de effecten van het hemelwaterbeleid voor de burger als 

volgt: 

Bij hoosbuien wordt het rioolwater afdoende opgevangen. Bij uitzonderlijke buien 

stroomt via de riooloverstorten verdund rioolwater in sloten en vijvers. Dit kan soms 

enige stank en vervuiling geven. Bij extreme regenval kan soms de straat enige tijd 

blank staan. De omgeving heeft hiervan korte tijd hinder, maar van overlast is geen 

sprake. Het water loopt niet de woningen en tuinen in. 

Waar dit zinvol is, wordt vermenging van schoon hemelwater met het vieze 

afvalwater zoveel mogelijk teruggedrongen. Hiermee wordt de kans op stankoverlast 

en vervuiling bij overstortsituaties verminderd. 

Sloten en vijvers zijn in staat bij uitzonderlijke buien het overtollig hemelwater 

afdoende te bergen, vast te houden en af te voeren. De sloten treden pas bij 

uitzonderlijke hoosbuien buiten hun oevers. Dit leidt wellicht tot hinder maar niet tot 

overlast. 

Midden-Delfland lost de grootste knelpunten in de openbare ruimte op en stimuleert 

haar inwoners om de gemeentelijke voorzieningen goed te gebruiken en ‘hinder’ te 

accepteren. 



3.2.3 Maassluis 

3.2.4 Delft 

In het GRP 2009-2013 beschrijft Maassluis de volgende benadering: 

De gemeente Maassluis hanteert de visie dat inzameling en transport van hemelwater 

doelmatig en tegen de laagst maatschappelijke kosten plaats moet vinden. Daarnaast 

stelt de gemeente dat vuile en schone waterstromen ontvlochten moeten worden en/ of 

blijven. Schoon water hoeft niet gezuiverd te worden. Momenteel wordt een grote 

hoeveelheid regenwater nog vermengd met het afvalwater. Hierdoor zijn de kosten voor 

transport naar en zuivering op de RWZI onnodig hoog en wordt het oppervlaktewater, bij 

overbelasting, vervuild. 

De gemeente Maassluis streeft naar het voorkomen van overlast en het beperken van 

hinder door zware regenval door het water vast te houden, te bergen en af te voeren. 

Mede door de klimaatverandering (meer regen in korte tijd) ontstaan er problemen met 

afvoeren van het hemelwater via de riolering. Hierdoor ontstaat water op straat, meestal 

hinderlijk, soms leidt het zelfs tot overlast. Tot overlast rekent de gemeente het 

langdurig en op grote schaal 'water op straat', water in winkels, bedrijven, woningen en 

tunnels met materiële schade en ernstige belemmering van het (economische) verkeer. 

Nieuwe ontwikkelingen worden hydrologisch neutraal opgezet. Bij het hydrologisch 

neutraal bouwen ontstaat er geen wijziging in de hydraulische belasting van het 

regionaal oppervlaktewatersysteem door afstromend hemelwater. In de praktijk houdt dit 

in dat het hemelwater zoveel mogelijk in het gebied zelf wordt vastgehouden in 

bijvoorbeeld een vijver of andere voorziening. Hierdoor wordt het oppervlaktewater bij 

hevige regen niet extra belast door het afstromende hemelwater van het nieuwe verhard 

oppervlak. 

Maassluis houdt bij grootschalige werkzaamheden rekening met het ontvlechten van 

schoon- en vuilwater. De gemeente zet in op het ontzorgen van de particulier en treft 

maatregelen in de openbare ruimte. 

Het beleid van de gemeente Delft is als volgt (GRP Delft 2012-2015): 

De hoeveelheid hemelwater riolering zal de komende decennia toenemen. Deze 

toename wordt veroorzaakt door de gescheiden aanleg bij nieuwbouw of 

herstructurering en het bijleggen van hemelwaterriolering bij groot onderhoud en 

renovatieprojecten. 

Door klimaatverandering zal de kans op intensieve neerslag toenemen en hiermee de 

kans op wateroverlast. De huidige hemelwater riolering is aangelegd onder het 

oppervlaktewaterpeil, waardoor deze altijd vol water staat en er geen berging 

beschikbaar is. Voor de toekomst dient er extra aandacht te zijn voor het ontwerp van 

de hemelwater riolering en de inrichting van de bovengrondse ruimte. Omdat 

hemelwater niet altijd schoon is, bestaat de mogelijkheid dat in de toekomst 

voorzieningen voor de zuivering van hemelwater moeten worden gerealiseerd om de 

oppervlaktewaterkwaliteit te kunnen waarborgen. 

In de gewenste situatie leiden normale buien (bui 8 uit de Leidraad Riolering) niet tot 

(ernstige) hinder of wateroverlast (schade aan of in gebouwen) en bestaat inzicht in de 

effecten van meer extreme neerslag op het functioneren van de riolering. 



3.2.5 Thema’s 

Het uitgangspunt dat de lozing van hemelwater niet mag leiden tot een verslechtering 

van de oppervlaktewaterkwaliteit of bodem, wordt nagestreefd. Ook mag de lozing van 

hemelwater niet leiden tot een verslechtering van de waterhuishouding in het 

ontvangende gebied. Het duurzaam omgaan met hemelwater leidt niet tot slecht 

beheersbare situaties (niet te veel of te kleinschalige oplossingen). Op locaties waar 

zich ook hoge grondwaterstanden voordoen, wordt gekozen voor een gecombineerde 

oplossing (Drainage- en infiltratietransport riolering (DIT-riool)). 

De locatiespecifieke situatie bepaalt de keuze voor het type rioolsysteem (gescheiden, 

verbeterd gescheiden of een ander duurzaam alternatief). Uitgangspunt is dat zo min 

mogelijk schoon hemelwater naar de AWZI wordt getransporteerd voor zover doelmatig 

en maatschappelijk aanvaardbaar. Bij herstructurering alsmede in de hotspot 

wateroverlast gebieden wordt een separaat hemelwaterriool aangelegd, gecombineerd 

met een voorziening voor grondwater. 

Er wordt naar gestreefd dat burgers en bedrijven binnen financieel en praktisch haalbare 

grenzen (wordt er geen onevenredige inspanning van de particulier gevraagd) het 

hemelwater op eigen terrein verwerken. Bij de dimensionering van het hemelwater riool 

wordt dit echter niet als uitgangspunt gehanteerd. 

Met betrekking tot afkoppelen stelt Delft het volgende: 

In Delft is momenteel ca 21 % afgekoppeld dan wel niet aangekoppeld. Afkoppelen van 

verhard oppervlak dient met verstand te gebeuren en mag er niet toe leiden dat een 

bestaande situatie in milieutechnische en hygiënische zin verslechtert. Omdat het 

hemelwater van afgekoppelde oppervlakken niet meer naar een 

rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt afgevoerd, belanden de met het afstromende 

hemelwater meegevoerde verontreinigingen rechtstreeks in het milieu; er dient rekening 

gehouden te worden met de kwetsbaarheid van het oppervlaktewater waarop wordt 

geloosd. Ook de veiligheid van het watersysteem – een aandachtsgebied van de 

waterkwantiteitsbeheerder – dient gewaarborgd te blijven. 

Delft houdt bij grootschalige werkzaamheden rekening met het ontvlechten van schoon- 

en vuilwater en prioriteert haar ingrepen aan de hand van ‘hotspots’ wateroverlast. 

Binnen het financieel en praktisch haalbare worden particulieren aangespoord om 

hemelwater zelf te verwerken. 

Juridisch 

Zowel kwaliteits- als kwantiteitseisen aan hoe particulieren hemelwater aanbieden 

kunnen gemeenten door middel van verordeningen en maatwerkvoorschriften 

vastleggen. In Midden Delfland wordt het gescheiden aanbieden van waterstromen bij 

nieuwbouw in de bouwregelgeving geborgd. Men borgt er de kwaliteit ook door middel 

van de bouwregelgeving (met name bouwmaterialen). Voor het afkoppelen van 

verharding zal Midden Delfland in de planperiode van het GRP een onderzoek 

uitvoeren. 

In Delft is in de bouwverordening opgenomen dat burgers en bedrijven bij nieuwbouw of 

grootschalige verbouw het afvalwater gescheiden aanleveren van het regenwater. In de 

aansluitverordening riolering is geregeld dat particuliere riolen aan specifieke 



voorwaarden moeten voldoen en dat zaken die niet in het riool thuishoren er ook niet in 

komen. 

In Maassluis en Den Haag is geen sprake van een juridische borging, anders dan de 

beleidsregels voor de omgang met hemelwater in het GRP. 

Communicatie 

In Den Haag stelt men heel helder dat ze water op straat door regenval één keer per 

twee jaar wil accepteren en zal hier gericht over communiceren. 

Communicatie in Midden Delfland gaat vooral in op het goed gebruik van riolering en 

hemelwatervoorzieningen (o.a. auto’s wassen e.d.). 

De gemeentelijke website van Maassluis bevat informatie over de gemeentelijke 

watertaken in zijn algemeenheid. Het betreft hier onder andere ook informatie over de 

werking en het goed gebruik van voorzieningen. 

In Delft communiceert men specifiek over afkoppelen. De communicatiestrategie is ook 

gericht op gedragsverandering zodat minder schadelijke afvalstoffen in de riolering 

terecht komen. Er zal een koppeling gemaakt worden tussen de specifieke 

rioleringscommunicatie en de watercommunicatie vanuit het waterplan. Rioolspecifieke 

informatie wordt op de gemeentelijke website geplaatst. 

Technisch 

Alle buurgemeenten werken met locatie specifieke technieken. Per wijk/buurt wordt een 

afweging gemaakt welke techniek het meest effectief is in de omgang met hemelwater. 

In zijn algemeenheid is te stellen dat gemeenten er vanuit gaan dat een bui die ééns per 

2 jaar valt (theoretisch) verwerkt moet kunnen worden in de gemeentelijke 

voorzieningen. Hierbij is het uitgangspunt dat burgers worden gestimuleerd het 

hemelwater gescheiden aan te bieden, maar dat niet te verplichten. Hiertoe zetten 

gemeenten in op het ontzorgen van de particulier; de dimensionering van de 

voorzieningen dient hierop in te spelen. 

Financieel 

Alle gemeenten heffen een (kostendekkende) rioolheffing. Binnen de kaders van wat er 

uit de rioolheffing bekostigd kan worden, krijgt hemelwaterverwerking een plek onder de 

rioolheffing. 

Van de buurgemeenten rept allen Midden Delfland over een mogelijke afkoppelsubsidie; 

in aankomende jaren zal ze onderzoeken of dit wenselijk is. 

Personeel 

De uitvoering van stedelijk watertaken brengt nieuwe activiteiten met zich mee. 

Enerzijds voor de aanleg, anderzijds voor het beheer en onderhoud van de 

voorzieningen. Alle gemeenten voorzien een toename van de gewenste bezetting, mede 

ingegeven door deze toename van taken en beheerinspanningen. Dit staat haaks op de 

voorgenomen, en reeds in werking getreden, bezuinigingen die momenteel plaats 

moeten vinden bij gemeenten. 



Beheer en onderhoud 

Nieuwe voorzieningen betekent nieuwe vormen van beheer en onderhoud. 

Voorzieningen in bijvoorbeeld (‘nat’) openbaar groen vergen een andere benadering dan 

beheer van de traditionele ‘buis’. Deze inspanning dient goed te worden afgestemd met 

overige disciplines binnen de gemeente. 

3.3 Landelijke ontwikkelingen 

3.3.1 Juridisch 

Landelijk valt op dat gemeenten afwachtend zijn met het opstellen van verordeningen 

om afkoppelen op het perceel van particulieren juridisch vast te leggen. De VNG heeft 

diverse modellen beschikbaar om verordeningen vorm te geven. 

De gemeente Vught kent in principe een volledig gescheiden rioolstelsel. Doordat er in 

de gemeente foutaansluitingen voorkomen (hemelwater op het vuilwaterstelsel), treedt 

bij hevige buien (vuil)wateroverlast op; dit houdt in dat rioolwater bij mensen uit de wc 

pot stroomt. Dit is schadelijk voor de gezondheid van de bewoners van de getroffen 

panden. Daarom heeft de gemeente Vught reeds gebruikgemaakt om een verordening 

op te stellen en afkoppelen af te kunnen dwingen. 

De algemene trend is dat gemeenten, na het opstellen van het algemene 

hemelwaterbeleid in het vGRP, overgaan tot het onderzoeken van de wenselijkheid van 

het inzetten verordeningen. Onder andere ’s-Hertogenbosch, Hilvarenbeek, 

Cranendonck en Dronten zijn momenteel aan het onderzoeken (met onder andere 

juristen van de gemeente) of en hoe deze verordeningen in te zetten. 

Veelal is de wens ze als ‘stok achter de deur’ te hebben en eerst in te zetten op 

stimuleren van afkoppelen/gescheiden houden van waterstromen; een positieve 

benadering onder andere door communicatie en subsidiëring. 

3.3.2 Communicatie 

Gemeenten zijn verplicht in ieder geval voor grondwater een loketfunctie te vervullen; 

mensen met klachten moeten bij de gemeente terecht kunnen. De landelijke trend is dat 

dit loket breder wordt gevuld. Onder andere gemeenten als Veldhoven, Tilburg, Ouder- 

Amstel en Dronten maken gebruik van bestaande structuren (bijvoorbeeld via 

Klantencontactcentra; KCC) om hun burgers te informeren over de werking en het goed 

gebruik van voorzieningen. In de gemeente Heusden maakt men gebruik van 

‘afkoppeltegels’. Dit zijn tegels waarop met een watersymbool is aangegeven dat de 

betreffende wijk is afgekoppeld, ter herinnering aan de werking van stelsels. 

In Vught zijn informatieborden geplaatst. In Sint-Oedenrode, vervolgens, organiseert de 

gemeente met het waterschap eens per vier jaar een ‘waterdag’. Op deze dag 

verspreidt de gemeente informatie over de werking van voorzieningen en laat ze de 

inwoners zien wat waar gebeurt in het kader van de gemeentelijke watertaken. 

Specifieke folders over ‘wat wel en wat niet’ in nieuw ontwikkelde gebieden worden in 

Dronten periodiek verspreid. 



3.3.3 Technisch 

Gemeenten in Nederland maken gebruik van diverse technieken om met het 

hemelwater om te gaan. Onder andere in Rotterdam worden technieken als 

‘waterpleinen’ en groene daken ingezet om hemelwater in ieder geval aan de bron het 

hemelwater vast te houden. In dichtbebouwde steden als Tilburg wordt hemelwater 

onder de grond in gescheiden rioolstelsels ingezameld om het naar buiten de stad te 

transporteren en daar in waterparken in het milieu te brengen. Hiervoor is een ‘blauwe 

aderenplan’ opgesteld en reeds in uitvoering, om op de lange termijn via een technisch 

optimale hoofdstructuur te kunnen werken. 

Landelijk is te zien dat de beste techniek wordt gekozen op basis van locatie specifieke 

karakteristieken. 

3.3.4 Financieel 

Financiële aspecten gelden enerzijds voor de aanleg en beheer en onderhoud van 

nieuwe voorzieningen in het kader van de hemelwaterzorgplicht. Anderzijds in het 

eventueel aansporen van particulieren tot bepaalde acties. 

Landelijk wordt men kritischer over afkoppelen. Het is niet een doel, maar een middel in 

het bijvoorbeeld oplossen van knelpunten met wateroverlast. Daarom zijn er steeds 

minder gemeenten die het aansporen tot het treffen van particuliere maatregelen 

subsidiëren. Gemeenten gaan in deze gevallen vaker over tot het ontzorgen van de 

particulier door gemeentelijke voorzieningen aan te leggen (tot aan de perceelsgrens) 

en dit te financieren uit de rioolheffing. 

3.3.5 Personeel 

Steeds meer gemeenten wensen op een regisserende manier invulling van de taken 

vorm te geven. Doordat het takenpakket per 1-1-2008 is uitgebreid met taken voor 

hemelwater en grondwater, is de landelijke trend dat er meer personeel wenselijk is in 

de uitvoering van diezelfde taken. Toch worden gemeentelijke organisaties (personele 

bezetting) eerder kleiner dan groter. Dit betekent dat specifieke kennis verdwijnt en 

meer en meer kennis uit de markt noodzakelijk is. 

3.3.6 Beheer en onderhoud 

Beheer en onderhoud hangt specifiek samen met het aspect technische vormgeving van 

voorzieningen. Een natte groenstrook vergt ander beheer dan een buis. Op diverse 

plekken in het land laat de afstemming met overige disciplines (bijvoorbeeld 

groenbeheer) te wensen over. Het is belangrijk hier rekening mee te houden bij het 

ontwerp van nieuwe voorzieningen en direct aan de voorkant afstemming te zoeken. 

3.4 De buurlanden 

Ondanks dat Europa vanuit de diverse Kaderrichtlijnen gelijke wetgeving en omgang 

met natuurlijke hulpbronnen stimuleert, zijn er in de wettelijke kaders in Nederland en 

die van onze buurlanden grote verschillen. Onderstaand volgen enkele passages 

betreffende het beleid zoals in onze buurlanden wordt gevolgd, aangaande het 

hemelwater (bron: www.hetwaterendestad.nl). 



DUITSLAND 

Vanaf 1996 heeft in Nordrhein-Westfalen infiltratie, afvoer naar oppervlaktewater of 

regenwatergebruik, de voorkeur boven afvoer via het riool. De meeste andere 

deelstaten hebben vergelijkbare voorschriften voor afvoer van hemelwater in hun 

‘Landeswassergesetze’ opgenomen. Land Bremen en de stad Hamburg waren 

koplopers met betrekking tot regenwatergebruik. 

Als men een regenwaterinstallatie wil plaatsen heeft men specifiek te maken met de 

volgende regelgeving: 

Verplichte melding bij drinkwaterdistributiebedrijf en bij gemeente. Opvangbakken 

groter dan 50 m³ zijn vergunningplichtig, kleinere niet. Van toepassing is de 

AVBWasserV § 3, Abs1 en 2. Hierin staat tevens vermeld dat er geen regenwater 

naar het drinkwaterleidingnet gevoerd mag worden (zie ook DIN1988, ofwel de 

Europese richtlijn EN1717.). 

Ook de gezondheidsdienst (Gesundheidsamt) dient 4 weken van te voren ingelicht 

te worden volgens de drinkwaterverordening van 1-1-2003 (TrinkwV 2001). De 

gezondheidsdienst onderzoekt niet de waterkwaliteit van installaties in privé 

huishoudens, maar wel van openbare inrichtingen zoals verpleeghuizen, 

ziekenhuizen en kinderdagverblijven. 

Het waterdistributiebedrijf mag bij klanten de waterkwaliteit testen. Bij constatering 

van gebreken kan men verplicht worden de installatie te verwijderen. 

De regenwaterleiding moet duidelijk gemarkeerd worden met de tekst Kein 

Trinkwasser (geen drinkwater). DIN1989, Teil 1 (1-4-2002). 

Er is enige tijd verwarring geweest over een passage in een wettekst. Deze gaf aan dat 

met regenwater geen reiniging van voorwerpen plaats mag vinden die direct in contact 

komen met het menselijke lichaam. Hierdoor heeft het gebruik van regenwater in de 

wasmachine ter discussie gestaan. Momenteel is het toegestaan regenwater voor de 

wasmachine te gebruiken. 

In Duitsland maken naar schatting zo’n 100.000 huishoudens gebruik van een 

regenwaterinstallatie. Al vanaf 1996 bestaan in een aantal Duitse deelstaten 

voorschriften voor het verminderen van de afvoer van hemelwater naar de riolering. In 

Land Bremen is zelfs het gebruik van regenwater (bij nieuwbouw) verplicht. Het gebruik 

van regenwater wordt gestimuleerd door middel van subsidies. Steeds meer wordt het 

verharde oppervlak een maat voor de lozingskosten. Door hemelwatergebruik wordt op 

deze kosten bespaard. 

In Duitsland verschillen de voorschriften voor infiltratie van hemelwater. In grote lijnen 

komt het er op neer dat (schoon) hemelwater van terreinen, die vanaf 1 januari 1999 

worden bebouwd, gebruikt of geïnfiltreerd moet worden. Vanaf 1 oktober 2008 mag 

zonder vergunning hemelwater in de bodem geïnfiltreerd worden als aan zekere 

voorwaarden wordt voldaan (schoon hemelwater, voldoende doorlatendheid van de 

bodem). Bij hemelwaterinfiltratie vervalt de belasting voor hemelwaterafvoer van verhard 

oppervlak. Zo kan bij een flink dakoppervlak jaarlijks enkele honderden Euro’s bespaard 

worden. 

BELGIË 

Sinds september 1999 verplicht de Vlaamse overheid de aanleg van een regenwaterput 

bij nieuwbouw of verbouw van een woning. Behalve het Vlaams gewest hebben ook de 



gemeenten bouwverordeningen over regenwater, die soms strenger zijn dan die van het 

Vlaams gewest. 

Het milieubeleid in Vlaanderen wordt opgesteld door de Vlaamse Milieumaatschappij. 

VLAREM geeft de milieuvergunningen af. Aquafin is verantwoordelijk voor riolering en 

zuivering van afvalwater. In Wallonië is dit SPGE. 

De waterbeleidsnota van april 2005 is van belang. Hierin staat het Vlaams waterbeleid 

dat valt binnen de Europese Kaderrichtlijn Water. Het is gebaseerd op een decreet 

betreffende het integraal waterbeleid (IWB) van 18 juli 2003. Hierin is bepaald dat de 

waterbeleidsnota de krachtlijnen vastlegt van de visie van de Vlaamse regering op het 

integraal waterbeleid. 

Het beleid ten aanzien van neerslag is gebaseerd op het concept: vasthouden – bergen 

– afvoeren; gelijk aan de Nederlands voorkeursvolgorde. 

In verharde gebieden: 

Vasthouden: 

eerst maximaliseren van hergebruik; 

het oppervlak waterdoorlatend maken; 

hemelwater afkoppelen en infiltreren; 

herwaardering grachtenstelsels. 

Bergen: in buffers naar bijvoorbeeld grote rivieren. 

Men hecht belang aan duurzaam watergebruik: 

stimuleren hergebruik regenwater; 

hemelwater in bouwkavels vasthouden. 

De Vlaamse regering heeft de wetgeving (Vlarem II) op de aanleg van nieuwe 

rioleringen grondig veranderd. Nieuwe straatriolen dienen nu ‘optimaal gescheiden’ te 

zijn. Dit wil zeggen dat er geen hemelwater meer mag worden geloosd op de 

afvalwaterriolen. 

Per gemeente zijn er grote verschillen in waterbeleid. Bijvoorbeeld in de gemeente Aalst 

gaat men vrij ver: men houdt het Vlaamse beleid aan en wil hemelwater afkoppelen en 

infiltreren. Dit ziet men als meer haalbaar dan regenwatergebruik. De gemeente 

Turnhout aan de andere kant geeft slechts drinkwaterbespaartips en tips voor de aanleg 

van een regenwaterton. 

Ook in België wordt regenwatergebruik gestimuleerd vanuit de overheid. Vele 

gemeenten verstrekken hier subsidie voor (tot enkele honderden Euro’s) opslag van 

hemelwater. Een extra subsidie vanuit het Vlaamse Gewest is ook nog mogelijk. Dit 

geldt met name voor de gemeenten die de samenwerkingsovereenkomst 2008 – 2013 

met het Vlaams Gewest hebben ondertekend. 

In België wordt opvang gevolgd door infiltratie of gebruik door de overheid sterk 

gestimuleerd. De handleiding ‘ Water infiltreren? Zeker proberen!’ is een uitgave van 

VIBE, Tandemweb en Dialoog (juni 2008). De handleiding is zeer compleet en beschrijft 

vele infiltratiemogelijkheden waarmee particulieren aan de slag kunnen. 



4 VERKENNING VAN DE IDEEËN 

4.1 Inleiding 

4.2 Opzet 

Op 6 maart 2012 is voor het Westlandse hemelwater een werksessie (brainstorm) 

georganiseerd. In deze brainstormsessie is verkend wat de (on)mogelijkheden en 

(on)wenselijke uitwerkingen van het hemelwaterbeleid zijn voor de gemeente Westland. 

In het vGRP zijn de uitgangspunten en wegingsfactoren voor het hemelwaterbeleid 

verkend, open vastgesteld. Door met verschillende gemeentelijke afdelingen en het 

Hoogheemraadschap van Delfland al bij de start van het project om tafel te gaan kon de 

gemeente ‘de neuzen dezelfde kant op krijgen’. Met een dergelijke werksessie creëerde 

ze 1) bekendheid en draagvlak voor de studie, en 2) een palet aan ideeën, wensen, 

behoeftes en obstakels voor de verdere uitwerking van het hemelwaterbeleid. 

Hierbij waren 16 mensen van de gemeente, en 2 van het hoogheemraadschap 

aanwezig: 

Gemeente Westland 

Caroline Menheer: teamleider stedenbouw en bestemmingsplan; 

Alex Renes: teamleider grijs Beheer; 

Martin Kemper: (proces) projectleider rioleringsprojecten; 

Joost Nelissen: watertrainee team grijs Beheer; 

Pieter Vellekoop: adviseur riolering en grondwater; 

René Zwagerman: projectleider planontwikkeling oa oplossen waterprobleem 

Oranjepolder; 

Wouter Wubben: adviseur ecologie; 

Amanda Koene: communicatie; 

Femke Huisman: beleidsmedewerker stedenbouw; 

Gerrit Hofland: projectleider grijs Beheer; 

Kitty Vollering: adviseur Riolering; 

Willemijn Nagel: watercoördinator. 

Hoogheemraadschap van Delfland 

Bas Nanninga: ‘waterketen’; 

Robin van den Assem: ‘waterhuishouding’; 

Soet Huijbregts: ‘ontwikkeling en water’ (niet aanwezig). 

In de brainstormsessie zijn de aanwezigen over 3 tafels verdeeld. Aan de hand van het 

thema (2 thema’s per tafel), toegekend aan de tafel, hebben de aanwezigen ideeën 

opgeschreven. De ideeën zijn op een memoblaadje geschreven en na een halve minuut 

werd er doorgeschoven waardoor iedereen bij een idee van de voorganger 

terechtkwam. Hier was het de bedoeling het idee aan te vullen en wederom door te 

draaien. De kernwoorden in deze sessie zijn: 

doordraaien en aanvullen; “goed idee, en ook …”; 

er is geen goed of fout; 

‘kan niet’ kan niet. 



De vragen, aan de hand waarvan de ideeën werden opgeschreven, zijn: 

Tafel 1: 

Juridisch… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat burgers en bedrijven hun verantwoording 

nemen?” 

en communicatie… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat burgers en bedrijven ons hemelwaterbeleid 

volgen?” 

Tafel 2: 

Technisch… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat hemelwater op een adequate manier 

verwerkt wordt?” 

en financieel… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat het hemelwaterbeleid geen extra geld kost?” 

Tafel 3: 

Personeel… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat het nieuwe hemelwaterbeleid niet tot een 

verzwaring van de werkdruk leidt?” 

en beheer en onderhoud… 

“Hoe kunnen we er voor zorgen dat burgers en bedrijven hun bijdrage leveren in 

het beheer en onderhoud?” 

Vervolgens zijn de ideeën in de groepen ingedeeld op samenhangen en verbanden. Na 

deze indeling zijn de ideeën door de aanwezigen beoordeeld en ‘gescoord’; Het beste 

idee krijgt een sticker. In de bijlagen zijn alle ideeën per tafel in een totaaloverzicht 

opgenomen. 



4.3 Uitkomst 

Op hoofdlijnen (de best scorende ideeën, in ieder geval meer dan één ‘stem’) zijn de 

uitkomsten de volgende, per thema: 

Thema Idee Aantal 

“stemmen” 

Juridisch Minder rioolheffing als je je perceel meer onverhard laat 4 

Communicatie Laten zien waar je het water allemaal nog meer voor kunt gebruiken, 

zoet water heeft waarde en wordt in de toekomst wellicht schaarser 

Technisch Stimuleringsregeling bij vasthouden van water 2 

Groene daken 2 

Financieel Kijken waar het je juist geld kan opleveren. Ga er niet van uit dat het 

geld kost --> Mindset! 

Geld verdienen met innovatieve ideeën (Water is een van de 

speerpunten van landelijke private innovatie) 

Regenwater verkopen 2 

Afkoppelen leuk maken voor een particulier (bijvoorbeeld een 

'watertuin' of groene daken voor energiebesparing) 

Bij gebiedsontwikkelingen verplicht stellen van het nemen van 

maatregelen. Dan zijn de uitvoeringskosten het laagst 

Personeel Efficiënt samenwerken met HHD 4 

Beheer en 

onderhoud 

Hemelwater hergebruiken 2 

Water-op-straat accepteren 2 

Het uitwerken van de hemelwaterzorgplicht, zo vinden vrijwel alle aanwezigen, zal de 

gemeente vooral positief benaderen. Daardoor komt er een focus op bewustwording, 

voorlichting, informatie, participatie en ondersteuning. Daarmee behoort ook de zorg dat 

een bepaalde mate van overlast wordt geaccepteerd. Pas als laatste ‘redmiddel’ en als 

een stok achter de deur zullen verordeningen en handhaving ingezet worden. 

In zijn algemeenheid zijn de uitkomsten met de volgende termen te typeren: 

niet straffen op ‘slecht’ gedrag, maar stimuleren op goed gedrag; 

iedereen heeft een verantwoordelijkheid, dus ook de particulier; 

regenwater vasthouden en eventueel hergebruiken; 

maatregelen en gemeentelijke activiteiten simpel houden en door de samenwerking 

te zoeken met o.a. het hoogheemraadschap zorgvuldig naar personele belasting 

kijken. 


10 december 2012 - 27 - Definitief 

6 

2 

2 

2 

2

5 WESTLANDS HEMELWATER 

5.1 Algemeen; gebiedsprocessen 

In de voorgaande hoofdstukken is achtereenvolgens uiteengezet wat de aanleiding van 

deze verkenning is, wat de ideeën zijn die leven bij de mensen die (in)direct bij het 

hemelwater in de gemeente en het hoogheemraadschap betrokken zijn, wat de 

bestaande gemeentelijke kaders zijn en hoe het hemelwaterbeleid elders is opgesteld 

en uitgevoerd. 

In de aanpak van wateroverlast is een gezamenlijke strategie tussen Westland het 

hoogheemraadschap en het bedrijfsleven en provincie opgesteld; een uitwerking in 

gebiedsprocessen. Het belangrijkste hieraan is dat betrokkenen samenwerken om 

wateroverlast te voorkomen. Gebiedsprocessen zijn met nadruk processen en niet 

projecten. Doorlooptijden en tussenproducten zijn derhalve lastig vooraf te definiëren. In 

essentie worden in gebiedsprocessen telkens de volgende stappen doorlopen: 

De uitwerking van verschillende oplossingen en maatregelen zullen volgens deze 

procesaanpak worden voorbereid. Het hemelwaterbeleid wijkt hier niet van af; immers 

per situatie en per locatie / gebied zullen andere oplossingen mogelijk en wenselijk zijn. 

Maatwerk is gewenst. Echter, om via de zes thema’s (volgende paragraaf) de lijn in het 

hemelwaterbeleid aan te brengen, zullen de uitgangspunten reeds in de voorverkenning 

aan alle belanghebbenden bij het betreffende gebiedsproces worden gecommuniceerd. 

5.2 De ‘knoppen’ 

De gemeente dient in haar uitwerking van het hemelwaterbeleid keuzes te maken. Om 

de keuzes inzichtelijk te maken is de bewegingsvrijheid ingedeeld naar thema’s. 

Dit zijn de thema’s (de ‘knoppen’): 



Acceptatie; Niet alle water-op-straat situaties zijn even hinderlijk of zorgen voor 

overlast. Wat is de mate waarin water-op-straat geaccepteerd moet worden?; 

Prioritering; Als de gemeente maatregelen gaat treffen, dan hoeft ze niet overal 

even snel knelpunten op te lossen. Welke gebieden zijn het belangrijkst in het 

oplossen van knelpunten?; 

Verantwoordelijkheid; In eerste instantie is de perceelseigenaar zelf aan zet om 

maatregelen te treffen. Als dit niet kan, moet de gemeente maatregelen treffen. 

Welke verantwoordelijkheid krijgt de perceelseigenaar?; 

Collectiviteit; In een gebied-specifieke benadering kan de gemeente kiezen voor 

een differentiatie in het toe te passen beleid. Gaat Westland voor de hele gemeente 

hetzelfde uitgangspunt hanteren?; 

Vrijblijvendheid; Als de gemeente de perceelseigenaar aan wil sporen zelf actie te 

ondernemen, is er de mogelijkheid om dit op basis van vrijwilligheid te doen, of om 

bepaalde acties te verplichten. Welke mate van vrijblijvendheid wordt afgesproken?; 

Ruimtelijke inpassing / vormgeving; De verwerking van hemelwater kan in de wijk 

plaatsvinden (door groen/blauwe stroken in te richten), maar de gemeente kan het 

hemelwater ook transporteren naar een locatie verderop (bijvoorbeeld lozen op 

grote waterlopen). Wil Westland het hemelwater in de wijk houden of wil ze er van af 

en het naar buiten de kernen brengen?. 

Het gaat bij het opzetten van de thema’s om een inkadering van de 

keuzemogelijkheden; de ‘knoppen’ waaraan gedraaid kan worden. Per thema zijn de 

karakteristieken van de aspecten juridisch, communicatie, technisch, financieel, 

personeel en beheer en onderhoud beschreven. De ‘knoppen’ betreffen de 

verschillende uitwerkingen voor de keuzemogelijkheden. 

In de ‘knoppen’ zijn links en rechts de uitersten uiteengezet (aangeduid met zwarte 

pijlen). Op deze wijze vormt het idee over wat de gevolgen zijn van een keuze voor het 

ene uiterste tegenover de gevolgen van het andere uiterste. Uiteraard hebben sommige 

aspecten met elkaar te maken (bijvoorbeeld, een arbeidsintensieve uitwerking zal meer 

geld kosten). 

Over het algemeen kenmerken de beide uitersten (links en rechts) op de verschillende 

knoppen zich als volgt. Aan de ene kant is een solide, erg doortastend optreden van de 

gemeente mogelijk, waarbij vooral robuust ingrijpen en een hoog actviteitenniveau tot 

hogere kosten leiden, aan de andere kant is een ‘zachtere’ opstelling mogelijk waarbij 

de nadruk op samenwerking, afstemming en acceptatie ligt. 

“Solid as a Rock”, maar prijzig… “Softer”, met veel overleg… 



5.2.1 Acceptatie 

In welke mate moeten de inwoners en gebruikers van de (openbare) ruimte overlast/hinder 

accepteren? 

Geen acceptatie nodig; alle overlast 

voorkomen 

De beleidsuitgangspunten moeten helder worden 

opgeschreven en worden uitgedragen. Wanneer 

wordt ingezet op het voorkomen van overlast, is 

de kans op meldingen en schadeclaims kleiner, 

mits de op te lossen knelpunten op een goede 

wijze worden vastgesteld en verholpen. 

Het activiteiten niveau van de gemeente gaat 

omhoog, dat kost extra geld. Een (mogelijke) 

verhoging van de rioolheffing zal moeten worden 

uitgelegd. Het is ook belangrijk aandacht te 

besteden aan communicatie rondom (extra) 

projecten in de openbare ruimte. 

Wanneer de gemeente besluit meer te doen, zal 

er technisch meer nodig zijn. Dat betekent meer 

ingrepen in de (openbare) ruimte en meer kans 

op (tijdelijk) overlast door openbrekingen. Om 

mogelijke knelpunten te verhelpen zullen 

robuuste maatregelen nodig zijn. 

In het kader van haar positionering wat betreft de 

omgang met hemelwater en extreme(re) buien 

publiceerde RIONED enkele jaren geleden een 

opiniërend stuk waarin werd voorgerekend dat 

orde grootte 3x meer stelsellengte nodig is om 

alle knelpunten op te lossen. Om overlast op 

knelpunten (en toekomstige knelpunten) op te 

lossen zullen grote(re) investeringen nodig zijn. 

Om dit mogelijk te maken is het aannemelijk dat 

de rioolheffing moet stijgen, of dat financiering op 

een andere wijze plaatsvindt. 

Om knelpunten vast te stellen en op te lossen is 

extra inspanning nodig. Zowel in onderzoeken 

(waar treedt overlast op) als in de projecten 

(voorbereiding en toezicht) als in het 

onderhouden van de nieuwe stelsels en/of 

Juridisch 

Communicatie 

Technisch 

Financieel 

Personeel 

Acceptatie is nodig voor alle huidige 

knelpunten; alle overlast accepteren 

De kans op claims en meldingen is hoger 

wanneer een bepaalde mate van ‘water op straat’ 

(gefundeerd) geaccepteerd moet worden. De 

kans bestaat dat door zwaardere buien ‘hinder’ 

omslaat naar ‘overlast of zelfs schade. 

Water-op-straat blijft optreden en waarschijnlijk 

neemt dat door klimaat ontwikkelingen toe. 

Knelpunten worden niet verholpen. Acceptatie 

van ‘hinder’ en ‘overlast’ moet worden uitgelegd 

aan de inwoners. Water op de straat is vervelend, 

maar zolang er geen schade optreedt is ingrijpen 

niet noodzakelijk. 

Wanneer overlast wordt geaccepteerd kan het zijn 

dat niet alle benodigde gegevens (om 

‘grensgevallen’ tegen te gaan) goed in beeld zijn. 

Het risico bestaat dat er alsnog schade optreedt 

op plekken waar dit niet werd verwacht. 

Het accepteren van overlast (of hinder) betekent 

dat de kans op schade aanwezig blijft (groter dan 

wanneer overlast wordt voorkomen). De ingrepen 

zullen kleiner (kunnen) zijn en minder kosten, 

maar de kans dat schadeclaims binnenkomen en 

geld kosten is groter. De afgelopen jaren zijn er 

overigens geen schadeclaims bij de gemeente 

binnengekomen. 

Taken verschuiven van aanleg en onderhoud van 

(nieuwe) voorzieningen naar het voorlichten en 

ondersteunen van inwoners. 

Het afhandelen van meldingen en mogelijke 

schadeclaims zal meer inspanning gaan vergen. 



In welke mate moeten de inwoners en gebruikers van de (openbare) ruimte overlast/hinder 

accepteren? 

Geen acceptatie nodig; alle overlast 

voorkomen 

voorzieningen (onderhoud wadi’s, onderhoud 

buizen). 

Meer voorzieningen betekent meer onderhoud om 

ze werkend te houden. 

Het risico dat optreedt wanneer de gemeente alle 

knelpunten oplost is dat een mogelijke stijging in 

de rioolheffing niet goed wordt uitgelegd, en dat 

daardoor veel klachten en bezwaren 

binnenkomen. Ook bestaat het risico dat 

knelpunten op basis van verkeerde of incomplete 

uitgangspunten worden vastgesteld. Het 

activiteitenniveau gaat fors omhoog; een toename 

van overlast door projecten in de openbare ruimte 

is daardoor te verwachten. 

5.2.2 Prioritering 


Risico 

Acceptatie is nodig voor alle huidige 

knelpunten; alle overlast accepteren 

Niet alleen het opnemen en terugmelden, maar 

ook het intern afstemmen van informatie. 

Geen verschuiving ten opzichte van het huidige 

niveau. Al aanwezige voorzieningen hebben 

onderhoud en beheer nodig. 

Bij het accepteren van overlast kan het zijn dat er 

schade optreedt en daardoor claims 

binnenkomen. Hinder en overlast zijn uiterst 

subjectieve ervaringen. Een gedegen uitleg en 

communicatie over deze keuze is nodig. De 

werkzaamheden zullen daardoor een 

verschuiving laten zien; communicatie wordt 

belangrijker. Goede communicatie met voldoende 

kennis van de inhoud van het hemelwaterbeleid. 

Hoe belangrijk is het Westlands hemelwater ‘probleem’; is de inzet actief of passief? 

Actief Passief 

Wanneer problemen met hemelwater actief 

Juridisch 

Wanneer het oplossen van problemen passief 

worden opgelost, zal het betekenen dat er meer opgepakt kan het zijn dat knelpunten langer 

werk wordt verricht en meer kosten worden blijven voortbestaan dan wenselijk. Dan kan water 

gemaakt. Dan is aannemelijk dat de rioolheffing dat woningen in loopt leiden tot schade. Dit brengt 

moet stijgen. Het is belangrijk de onderbouwing de nodige risico’s met zich mee; bijvoorbeeld 

ervan en de achtergronden helder te verwoorden, 

om claims over de stijging van de rioolheffing te 

voorkomen 

doordat gedupeerden schadevergoedingen eisen. 

Communicatie 

Een toename in activiteiten moeten altijd goed Bij een passieve houding zal de communicatie 

gecommuniceerd worden. Meer openbrekingen meer geënt zijn op het uitleggen van 

en ingrepen kunnen leiden tot onbegrip. Het is ‘vertragingen’ van het oplossen van knelpunten. 

van belang communicatie zowel over projecten Het uitleggen van de gemaakte keuze (vergroten 

als over de werking van nieuwe voorzieningen van de acceptatie) zal meer inzet van 



Hoe belangrijk is het Westlands hemelwater ‘probleem’; is de inzet actief of passief? 

Actief Passief 

vorm te geven. communicatie vergen. Ook zal er meer ingezet 

moeten worden op het afhandelen van schades 

(nazorg). 

Technisch 

Technisch gezien is de prioritering niet van groot belang. Als er bijvoorbeeld ingezet wordt op 

afkoppelen en inzamelen in gescheiden riolen, is het verstandig via een hoofdstructuur te werken, 

waardoor verspreide afkoppelprojecten uiteindelijk aangesloten worden op deze hoofdstructuur. 

Om overlast op knelpunten (en toekomstige 

knelpunten) actief op te lossen zullen sneller 

grote(re) investeringen nodig zijn. Om dit mogelijk 

te maken is het aannemelijk dat de rioolheffing 

moet stijgen, of dat financiering op een andere 

wijze plaatsvindt. 

Om knelpunten actief vast te stellen en op te 

lossen is extra inspanning nodig. Zowel in 

onderzoeken (waar treedt overlast op) als in de 

projecten (voorbereiding en toezicht) als in het 

onderhouden van de nieuwe stelsels en/of 


buizen). 

Hoe actiever de taakopvatting, hoe sneller het 

areaal uitbreidt. Dit behoeft meer beheer en 

onderhoud om het ook functioneel te houden. Het 

is van belang om bij de keuze voor voorzieningen 

rekening te houden met de benodigde 

beheerinspanning. 

Het risico bij een actieve taakopvatting is dat de 

gemeente ‘overijverig’ wordt. Het kan zijn dat 

knelpunten worden geïdentificeerd en meteen 

maatregelen geformuleerd worden om het op te 

lossen, terwijl juist een combinatie met overige 

werkzaamheden in de openbare ruimte 

maatschappelijke voordelen biedt. 

Financieel 

Personeel 


Risico 

Het passiever uitvoeren van taken betekent dat 

de kans op knelpunten aanwezig blijft (groter dan 

wanneer het actiever wordt uitgevoerd. De 

ingrepen zullen ook passiever worden gedaan, 

waardoor de kosten lager blijven of pas later 

komen. 

Taken verschuiven van aanleg en onderhoud van 

(nieuwe) voorzieningen naar het voorlichten en 

ondersteunen van inwoners. 

Geen verschuiving ten opzichte van het huidige 

niveau. Al aanwezige voorzieningen hebben 

onderhoud en beheer nodig. De autonome groei 

van beheer- en onderhoudstaken (gelet op een 

langzame groei van de gemeente) zullen 

uiteraard wel een toename in werkzaamheden 

met zich mee blijven brengen. 

Een passieve insteek kan inhouden dat 

knelpunten onwenselijk lang blijven voortbestaan. 

Een gedegen uitleg en communicatie over deze 

keuze is dan essentieel. De werkzaamheden 

zullen daardoor een verschuiving laten zien; 

communicatie en nazorg wordt belangrijker. 

Goede communicatie met voldoende kennis van 

de inhoud van het hemelwaterbeleid. 



5.2.3 Verantwoordelijkheid 

Waar ligt de verantwoordelijkheid in het vasthouden, bergen en verwerken van hemelwater; 

ontzorgt de gemeente de perceelseigenaar, of heeft hij/zij zelf een eerste verantwoordelijkheid? 

De verantwoordelijkheid van het hemelwater 

ligt bij de gemeente; ontzorgen van de 

particulier 

Juridisch gezien speelt de gemeente hiermee op 

safe. Particulieren worden ontzorgd, en de 

gemeente legt beheer(s)bare systemen aan, 

immers, zij zal ook de dimensionering, het 

functioneren en beheer gaan voeren. 

De gemeente blijft afhankelijk van de particulier 

over de wijze van aanbieden van hemelwater, 

zowel in kwaliteit als in kwantiteit. Het is daarom 

van belang hierover te communiceren; wat 

verwacht de gemeente van de particulier en hoe 

werkt het gemeentelijke stelsel optimaal. 

Voorzieningen die de gemeente aanlegt worden 

groter, immers, ze neemt alles van de particulier 

over. 

Het activiteitenniveau stijgt. Aan de andere kant 

voorkomt de gemeente het treffen van 

suboptimale maatregelen, aangezien het geheel 

van dimensionering, beheer en onderhoud bij de 

gemeente ligt. 

Een groter areaal betekent een toename van 

activiteiten en dus is meer inzet benodigd. 

Het beheer en onderhoud is beter beheer(s)baar 

voor de gemeente, aangezien alle systemen 

centraal worden aangelegd en beheerd. De 

gemeente weet hiermee wat waar nodig is en kan 

hier de beheertaken op afstemmen. 

Juridisch 

Communicatie 

Technisch 

Financieel 

Personeel 


De particulier heeft zijn eigen 

verantwoordelijkheden en moet hier actie op 

ondernemen; eigen verantwoordelijkheid 

Als ‘stok achter de deur’ kan de gemeente het 

gescheiden aanbieden van waterstromen 

vastleggen in verordeningen. Hiermee is 

(juridisch) geborgd dat de particulier ook werkelijk 

verantwoordelijk wordt voor het regenwater dat op 

zijn/haar perceel valt. 

Het is van belang de taakstelling van de 

particulier te ondersteunen en uit te blijven 

dragen. Communicatie wordt cruciaal omdat in de 

wetswijziging per 1-1-2008 ook de 

verantwoordelijkheid van de particulier is 

veranderd. 

Gemeentelijke voorzieningen kunnen kleiner 

worden gehouden. Wel zullen altijd voorzieningen 

nodig blijven, aangezien er altijd plekken zijn waar 

de particulier niets met het hemelwater kan. 

Daarnaast blijft de gemeente verantwoordelijk 

voor het openbaar terrein. 

De kosten vallen lager uit dan wanneer de 

gemeente alles centraal regelt. Het voordeel is 

echter beperkt, aangezien een gemeentelijke 

voorziening naar verwachting altijd nodig zal 

blijven. 

Taken verschuiven van ‘technische’ inzet in het 

uitvoeren van projecten en maatregelen naar 

meer voorlichtende en ondersteunende taken. 

Het beheer en onderhoud ligt bij degene die het 

systeem aanlegt. Meer verspreide systemen in de 

verwerking van hemelwater betekent ook 

decentraal beheer. De goede werking van 

voorzieningen is erg afhankelijk van de wijze 

waarop dit gebeurt. 



Waar ligt de verantwoordelijkheid in het vasthouden, bergen en verwerken van hemelwater; 

ontzorgt de gemeente de perceelseigenaar, of heeft hij/zij zelf een eerste verantwoordelijkheid? 

De verantwoordelijkheid van het hemelwater 

ligt bij de gemeente; ontzorgen van de 

particulier 

De risico’s op falen zijn kleiner wanneer de 

gemeente centrale beheer(s)bare systemen 

aanlegt. Ze weet wat er benodigd is, en kan hier 

de systemen op dimensioneren. Wel blijft de 

gemeente afhankelijk van de uiteindelijke 

gebruiker van het systeem (aanbod van 

particulier). 

Risico 

De particulier heeft zijn eigen 

verantwoordelijkheden en moet hier actie op 

ondernemen; eigen verantwoordelijkheid 

Het risico bestaat dat systemen niet goed worden 

aangelegd of niet naar behoren blijven 

functioneren. De kans bestaat dat, in plaats van 

een correcte verwerking van het hemelwater, 

overlast of problemen toenemen. 



5.2.4 Collectiviteit 

Gaat Westland overal op eenzelfde manier met haar beleid om; zijn de uitgangspunten juist voor de hele 

gemeente of spitst ze het toe? 

Voor de gehele gemeente gelden dezelfde 

Toespitsen van het beleid in verschillende gebieden 

uitgangspunten; voor iedereen gelden dezelfde 

op de wensen en omgevingsfactoren in de lokale 

regels 

situatie 

Juridisch 

Vanuit het gelijkheidsbeginsel is dit het veiligste In verschillende gebieden een andere uitwerking 

vertrekpunt; voor iedereen dezelfde uitwerking vraagt een benadering waarin Westland voor de 

van het beleid. Het wordt lastiger wanneer de gebieden het beleid specifiek uitschrijft. Daarbij is 

locatie specifieke omstandigheden een andere het van belang ook de locatiespecifieke 

uitwerking vragen. 

karakteristieken mee te wegen. 

Communicatie wordt eenvoudiger op het moment 

dat Westland voor de hele gemeente eenzelfde 

uitwerking nastreeft. Immers, de uitleg vindt niet 

per gebied plaats. 

Communicatie 

Technisch 

Een gebiedsspecifieke benadering vraagt ook een 

gebiedsspecieke communicatie. Het kan vragen 

oproepen wanneer voor het ene gebied iets 

anders geldt dan voor het andere gebied; vaak 

zijn onkunde en onbegrip van technische 

achtergronden oorzaak voor het niet accepteren 

van verschillende benaderingen. 

De technische uitwerking zal altijd afhankelijk zijn van de (on)mogelijkheden in een specifiek gebied. 

Deze weging is dus niet van invloed voor de collectiviteit van het beleid. 

Financieel 

Financieel is het effect van een gelijke beleidslijn voor de gehele gemeente niet anders dan wanneer 

het beleid per gebied wordt gespecificeerd. 

Personeel 

Ook voor de personele bezetting is het effect nihil; of het beleid voor de gehele gemeente gelijk is of 

wordt gespecificeerd per gebied. 


De technische uitwerking zal altijd afhankelijk zijn van de (on)mogelijkheden in een specifiek gebied. 

Deze weging is dus niet van invloed voor de collectiviteit van het beleid. De technische keuze is 

bepalend voor het beheer en onderhoud, niet de collectiviteit. 

Het gelijke karakter over de hele gemeente maakt 

het eenduidig voor de particulier wat hij/zijn waar 

kan verwachten. Een grote mate van collectiviteit 

kan overigens wel leiden tot het ‘dichttimmeren’ 

van de opties. Een specifieke uitwerking kan voor 

het ene gebied beter uitpakken dan voor een 

ander gebied. De flexibiliteit in de omgang met 

hemelwater raakt er op deze wijze uit. 

Risico 

Een gebiedsspecifieke uitwerking van het beleid 

kan vragen oproepen; waarom zij wel en wij 

niet…? Daarom is het van belang de 

onderbouwing van de keuzes uit te dragen. 



5.2.5 Vrijblijvendheid 

Spoort Westland perceelseigenaren vrijblijvend aan om actie te ondernemen of wil ze juridische middelen 

inzetten om het gewenste gedrag uit te lokken? 

Opstellen van verordeningen, 

Inzetten op voorlichting, stimuleren en dialoog 

maatwerkvoorschriften en zenden van informatie 

Juridisch 

In het kader van de beheer(s)baarheid 

Over het algemeen leidt voorlichting, stimulans en 

(verantwoordelijkheid) van de systemen is het dialoog tot beter begrip, waardoor juridisch minder 

mogelijk een verordening/maatwerkvoorschrift op risico wordt gelopen. 

te stellen. Daarmee is de benodigde inspanning 

van de particulier (juridisch) geborgd. 

Wanneer wordt ingezet op het per definitie 

opstellen van juridische middelen is de vorm van 

communiceren meer gericht op zenden en het 

‘vertellen’ van het verhaal in plaats van dialoog. 

Communicatie 

Technisch 

Voorlichting, dialoog en stimuleren vergt een 

grote inspanning op het gebied van 

communicatie. In een dergelijke benadering gaat 

het niet alleen om het zenden van informatie 

(bijvoorbeeld via de krant of website) maar om het 

gesprek. Bewonersavonden, participatie en 

inbreng zijn hier kernbegrippen. 

De mate van vrijblijvendheid is niet van invloed op de technische uitwerking van de systemen. 

Het opstellen van en handhaven op 

verordeningen en maatwerkvoorschriften kost tijd. 

Verder is het financiële aspect beperkt. 

Met name juristen zijn verantwoordelijk voor het 

deugdelijk vormgeven van de verordeningen / 

maatwerkvoorschriften. Communicatieactiviteiten 

zijn beperkt. 

Financieel 

Personeel 


De financiële aspecten van een activerende 

manier van aansporen tot actie zijn beperkt. Er zal 

meer ingezet worden op communicatie, waardoor 

deze middelen meer geld zullen kosten. 

De nadruk ligt op voorlichting en dialoog. Daarom 

is de personele uitwerking van de mate van 

vrijblijvendheid vooral te zien in 

communicatieactiviteiten. 

De mate van vrijblijvendheid is niet van invloed op de technische uitwerking noch het beheer en 

onderhoud van de systemen. 

Het opstellen van juridische middelen om 

bepaalde acties af te dwingen kan effectief zijn in 

het beheer(s)baar houden van door de gemeente 

aangelegde voorzieningen. Wel kan het leiden tot 

een bepaald ‘controlerend’ of sturend imago van 

de gemeente (uitstraling). 

Risico 

Over het algemeen leidt voorlichting, stimulans en 

dialoog tot beter begrip, waardoor het risico op 

ontevredenheid beperkt is. 



5.2.6 Ruimtelijke inpassing / vormgeving 

Willen de gemeente ingezameld hemelwater in de wijk houden en daar verwerken in natte groene stroken of 

gaat het naar buiten de kernen? 

Verwerken in de wijk door middel van natte groene Inzamelen en transporteren naar een geschikte plek 

stroken (vasthouden en bergen op de plek waar het 

buiten de kernen (afvoeren) 

is) 

Juridisch 

Juridisch is het verschil tussen vasthouden en bergen of afvoeren niet van invloed. 

Verwerken van hemelwater in de wijk kan de 

beleefbaarheid van water vergroten. Daarbij is het 

van belang uit te leggen wat de werking van de 

systemen is en het begrip te vergroten. 

De systemen om hemelwater in de wijk te 

verwerken zijn kleinschaliger dan wanneer het 

water wordt ingezameld en getransporteerd. Het 

gaat hier bijvoorbeeld om infiltratievoorzieningen, 

(bestaand) oppervlaktewater, blauw/groene 

stroken, etc. 

Communicatie 

Technisch 

Financieel 

Waarschijnlijk is de (directe) beleefbaarheid van 

ingezameld water kleiner dan wanneer het in de 

wijk wordt verwerkt. Omdat de effecten van 

verkeerd gebruikt pas verderop in deze stelsels 

kan worden gesignaleerd, is het van belang een 

goed gebruik van de stelsels te stimuleren (lozen 

van bepaalde stoffen, e.d.). 

Inzamelen zal veelal in gescheiden riolen 

plaatsvinden. Daarbij is de kans op 

foutaansluitingen groter dan wanneer het 

hemelwater direct in de wijk wordt verwerkt. 

Kleinschaligere systemen zullen veelal goedkoper zijn dan grootschalige leidingsystemen om het 

hemelwater in te zamelen. Daarnaast gaat het om andere typen kosten. Zo zal de inrichting van 

groenstroken een andere investering vragen dan een buis. 

In het onderhouden van de nieuwe typen 


groenstroken) is een andere inspanning nodig 

dan het onderhoud van ‘gangbare’ buizen. Het 

betekent vooral een verschuiving, geen toename. 

Oplossingen buiten de ‘gangbare’ buis behelst 

een ander type onderhoud. Groenstroken worden 

anders beheerd dan buizen, daardoor zal 

afstemming met andere afdelingen binnen de 

gemeente noodzakelijk zijn. 

De beleefbaarheid van water wordt groter. Wel 

bestaat het risico dat de werking van 

Personeel 


Risico 

Meer buizen betekent meer onderhoud aan deze 

stelsels. Meer onderhoud betekent dat er meer 

personele inzet nodig is. 

Meer buizen betekent meer onderhoud aan deze 

stelsels. 

Ondergrondse systemen hebben een groter risico 

op foutaansluitingen (verwisselen van 



Willen de gemeente ingezameld hemelwater in de wijk houden en daar verwerken in natte groene stroken of 

gaat het naar buiten de kernen? 

Verwerken in de wijk door middel van natte groene 

stroken (vasthouden en bergen op de plek waar het 

is) 

voorzieningen in gedrang komt op het moment 

dat het beheer en onderhoud aan deze nieuwe 

stelsels niet voldoende geborgd is. 

Inzamelen en transporteren naar een geschikte plek 

buiten de kernen (afvoeren) 

huisaansluitingen e.d.). Wel kan het naar buiten 

de kernen brengen van het water leiden tot een 

efficiënter gebruik van waterbergingsgebieden. 



6 DRAAIEN AAN DE KNOPPEN 

6.1 Inleiding 

6.2 Opzet 

Zoveel mensen, zoveel wensen! Er is veel te kiezen. Te veel om de verkenning van het 

beleid concreet te houden en werkbaar vorm te geven (divergeren). 

Daarom is op 4 oktober 2012 een werksessie met ambtenaren van de gemeente 

Westland en met medewerkers van het Hoogheemraadschap van Delfland 

georganiseerd om de ideeën en keuzemogelijkheden te spiegelen aan de Westlandse 

situatie (convergeren; zie onderstaande illustratie). 

Figuur: Divergeren: keuzes creëren. Convergeren: keuzes maken. 

Het doel van de tweede werksessie was om: 

1. richting te geven aan het hemelwaterbeleid; 

2. te bepalen wat de discussiepunten zijn; op welke thema’s is verdere verdieping 

nodig. 

In drie groepen is gediscussieerd over de ‘knoppen’; twee onderwerpen per groep: 

acceptatie (groep 1); 

prioritering (groep 1); 

verantwoordelijkheid (groep 2); 

collectiviteit (groep 2); 

vrijblijvendheid (groep 3); 

ruimtelijke inpassing / vormgeving (groep 3). 

Met het doorlopen van drie stappen is verkend welke richting het per onderwerp op 

gaat, én waar nog discussiepunten zijn: 

1. plak een briefje op de balk (ergens aan de kant van één van de twee uitersten); 

2. schrijf de argumenten vóór een keuze aan de kant van één van de uitersten en de 

argumenten tegen, op; 

3. bediscussieer de keuzes en probeer de ‘groepsrichting’ voor het onderwerp te 

bepalen. 



6.3 Uitkomst 

Onderstaand zijn de richting en discussiepunten per onderwerp samengevat. Het betreft 

de opsomming van argumenten zoals opgeschreven tijdens de werksessie. 

Acceptatie 

B t h B b t 

“Gaat de gemeente alle (bekende) knelpunten oplossen, of is een mate van acceptatie 

nodig?” 

Knelpunten oplossen? 

De overheid kan niet alle knelpunten oplossen. Dit gaat simpelweg teveel geld kosten. 

De particulier heeft een eigen taak; ze kan niet altijd naar de overheid wijzen. 

Wel treden knelpunten vaak op door beslissingen die eerder door de overheid zijn 

genomen (te kleine diameters aangelegd, problemen op het openbaar terrein, etc.). 

Daarom is het goed dat de gemeente deze knelpunten oplost. Het resulteert verder in 

minder meldingen en klachten; de burger ervaart een prettige leefomgeving. Een 

scheiding zal moeten worden gelegd bij wat wel en niet een knelpunt is. Situaties van 

hinder kunnen blijven voortbestaan. Schade is niet toelaatbaar. Een goede afweging 

moet hierbij op basis van inhoudelijke expertise worden gemaakt. 

Knelpunten accepteren? 

Het gevaar bestaat dat burgers mondiger worden en meer zullen klagen, misschien 

zelfs claimen. Vooral in situaties van schade is dit een risico. Het achteraf oplossen van 

problemen heeft een andere aanpak nodig (balie, juristen, communicatie) dan 

infrastructurele ingrepen. Het opzetten van een schadefonds (jaarlijks een ‘beperkte’ 

storting) kan wellicht kosten-effectiever zijn dan grote ingrepen. Wanneer alleen 

werkelijk ontoelaatbare situaties worden verholpen wordt een ad hoc ingrijpen 

gestimuleerd. Hiermee zal de gemeente op den duur achter de feiten aanlopen. 

Het meer accepteren van ‘knelpunten’ laat de Westlandse situatie met water wel zien; 

het is hier vrijwel altijd en vrijwel overal. Het toestaan van bijvoorbeeld water op straat 

kan lastig zijn, maar biedt wel ruimte in de huidige riolering. Soms zijn de kosten voor 

het achteraf verhelpen van overlast (curatief ingrijpen) vele malen hoger dan het bieden 

van een oplossing vooraf (preventief ingrijpen). De regierol van de gemeente 

(faciliterend) wordt op deze manier duidelijk, en de particulier ervaart op de meest 

problematische situaties een gevoel van urgentie en zal eerder waarderen wat de 

ingrijpen van de gemeente inhouden. 

Richting 

Het accepteren van een zekere mate van knelpunten is altijd aan de orde. Alle 

knelpunten oplossen is simpelweg te duur. De gemeente zit op een gegeven moment 

aan de grenzen van wat ze wel en niet kan oplossen. 



Prioritering 

“Gaat Westland (pro-)actief aan de slag, of is een passieve (reactieve) houding meer 

gepast?” 

Actief? 

Een actieve houding zal meer werk met zich meebrengen. Dit vergt nogal wat (nieuwe) 

inspanningen terwijl het financieel moeilijke tijden zijn. Een (te) actieve houding kan ook 

technisch de nodige nieuwe problemen opleveren. Als er actief wordt afgekoppeld, moet 

er ook gekeken worden naar de gevolgen voor bijvoorbeeld het oppervlaktewater. Een 

actieve houding kan op de burger overkomen alsof je problemen aan het oplossen bent 

die niet bestaan (‘was dat nou echt nodig?’). Een actieve overheid creëert een 

afwachtende houding bij de particulier en remt de creativiteit van diezelfde burger. 

Een actieve houding laat de kansen om verder te kijken dan de huidige tijd; de 

gemeente kan actief aan de slag voor de toekomst en houdt grip op de toekomst. 

Daarbij zijn duurzaamheid, een veranderend klimaat en een nieuwe omgang met 

natuurlijke hulpbronnen voortdurende uitdagingen. 

Passief? 

Het is erg lastig van de inwoner van de gemeente iets te vragen als de gemeente haar 

eigen taken niet actief op pakt. Een reactieve houding laat daarnaast kansen voor het 

inspelen op klimaatverandering liggen. De kosten van een reactieve houding kunnen op 

lange termijn vele malen hoger uitvallen dan wanneer actief met het hemelwater om 

wordt gegaan; de problemen kunnen verergeren. 

Alles blijft bij het oude; dat is vooral nu op de korte termijn het meest eenvoudig om te 

doen. Met een passievere houding voelen burgers zich misschien wel getriggerd om 

actie te ondernemen en met creatieve oplossingen te komen. 

Richting 

Het blijkt dat het verkennen van het hemelwaterbeleid als een actieve vorm van het 

oppakken van taken is. Om ook in de toekomst te kunnen voorzien in een prettige woon- 

, en werkomgeving, zal Westland actief door (blijven) gaan met de gemeentelijke taken. 



Verantwoordelijkheid 

“Is het hemelwaterbeleid en het uitvoeren ervan vooral een taak voor de overheid 

(ontzorgen van de particulier), of is de burger/bedrijf zelf aan zet?” 

Taak overheid? 

De tegens voor het ontzorgen zijn dat een particulier vooral in de (oude) kernen geen 

mogelijkheid heeft tot het afvoeren op sloten en dat de grondwaterstand beperkend is. 

Particuliere terreinen zijn daarnaast vaak te klein om hemelwater te kunnen verwerken. 

Wanneer de particulier overal verantwoordelijk wordt gehouden zal de gemeente alsnog 

kosten moeten maken voor het openbaar terrein; het niet meenemen van het 

particuliere hemelwater zal leiden tot hoge kosten. 

Aan de andere kant kan de gemeente door het ontzorgen wel meer de voorzieningen en 

de (correcte) werking van voorzieningen in eigen hand houden. Particulieren waren 

nooit zo met het hemelwater bezig, daarom zou de gemeente haar verantwoordelijkheid 

breed op moeten pakken. Hierdoor raken de systemen ook minder versnipperd, en blijft 

hemelwaterverwerking beheer(s)baar. Wel dient er aandacht te zijn voor het stimuleren 

van het bufferen (vertraagd afvoeren van hemelwater) en correct gebruik van 

voorzieningen. 

Taak particulier? 

De gemeentelijke zorgplicht is alleen van toepassing voor hemelwater dat een particulier 

niet zelf kan verwerken. Wanneer de particulier verantwoordelijk wordt 

gemaakt/gehouden, moet de gemeente definiëren wat ‘redelijkerwijs’ betekent. Dit heeft 

praktische gevolgen voor hoever de gemeente bepaalt wat op een particulier terrein 

mogelijk is. 

Met name in nieuwbouwsituaties kan de projectontwikkelaar/particulier aanwezige 

kansen benutten om de eigen verantwoordelijkheid te nemen. Daarnaast is het goed om 

de, in eerste instantie, eigen verantwoordelijkheid zoals in de wet is opgenomen 

duidelijk te maken. Overheden zijn niet verantwoordelijk voor alles en kunnen niet in alle 

gevallen oplossingen bieden. Wanneer de burger zelf verantwoordelijk is, zal het 

bewustzijn van de wereld om hem/haar heen ook vergroten. 

Richting 

Het hemelwater is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de particulier. Wel zal 

de gemeente voorzieningen moeten bieden om het hemelwater aan te bieden en te 

verwerken. Bufferen en vertraagd afvoeren lijkt het meest redelijk, gelet op dat in de 

(oude) kernen vaak geen oppervlaktewater aanwezig is, en het grondwater infiltratie op 

de meeste plekken niet toestaat. 



Collectiviteit 

“Gaat Westland in de hele gemeente hetzelfde doen, of wordt het beleid heel specifiek 

per gebied opgesteld?” 

Overal hetzelfde? 

Eenheid in beleid kan mogelijk onvoldoende oplossing bieden voor specifieke 

probleemgebieden. Het beleid wordt eerder normgericht en biedt te weinig flexibiliteit 

voor lokale overwegingen. 

Dit biedt voor de particulier gelijkheid. Iedereen kan hetzelfde verwachten. En veelal is 

de overheid aan set om probleemsituaties op gelijke manieren op te lossen. Er worden 

minder kosten gemaakt in het opstellen en uitwerken van het beleid. Overal hetzelfde is 

sneller gesteld dan lokale oplossingen. 

Toepassen op lokale situatie? 

Het toepassen van het beleid op lokale situaties kan leiden tot rechtsongelijkheid 

(beleving van particulier) en kan in het ergste geval worden uitgelegd als willekeur. 

Maatwerk kost enorm veel tijd en geld. Het lokaal uitwerken kan verder leiden tot een 

diversiteit aan system. Dat is lastiger te beheren. 

Het is beter te richten op doelen dan op specifieke maatregelen. Daardoor kan per 

situatie een passende oplossing worden uitgewerkt. Specifieke uitwerkingen van 

oplossingen voor lokaal gebonden problemen leidt tot een breder draagvlak; het gaat 

dan niet om een ‘koude’ toets op basis van regels, maar doen wat ter plaatse nodig is. 

Richting 

Het opstellen van gemeentebrede doelen en opvattingen, maar het lokaal vormgeven 

van specifieke maatregelen geniet de voorkeur. Het gevaar bestaat dat bij te 

gegeneraliseerd beleid het kader te knellend is voor creativiteit en locatie-specifiek 

aandacht. 



Vrijblijvendheid 

“‘Regels zijn regels’, of is eigen initiatief te stimuleren door middel van voorlichting en 

dialoog?” 

Regels zijn regels? 

Het opstellen en handhaven van regels is duur en brengt vaak veel werk met zich mee 

(over verschillende afdelingen). Wel zijn regels duidelijk, eenieder weet wat er van 

hem/haar wordt verwacht. 

Regels (zij het minimaal) bieden kansen bij herstructurering en nieuwbouw, met name 

hoe er met hemelwater moet worden omgegaan verhoogt de kans op succes bij 

gemeentelijke werken. Wanneer regels helder zijn opgesteld is de omgang met 

voorzieningen voor het hemelwater makkelijker te beheersen. 

Voorlichting en dialoog? 

Het vrijblijvend stimuleren van de particulier is lastig juridisch te vertalen. Het effect van 

gemeentelijke ingrepen wordt voor een groot gedeelte bepaald door wat de burger wel 

en niet doet. Het belang van de particulier waarom hij/zij iets wel of niet zou doen is 

vaak lastig aan te tonen. Daarom is het nodig bepaalde regels op te stellen. 

Inzetten op dialoog leidt wel tot een beter begrip over nut en noodzaak van bepaalde 

acties. Wanneer informatie wordt verstrekt zal de particulier ook eerder tot creatieve 

oplossingen voor situaties komen. Deze stimulerende rol van de gemeente zal vaak 

goedkoper blijken dan inzetten op regels en handhaving. 

Richting 

Stimulans is de beste manier om iets van de particulier gedaan te krijgen. In uiterste 

gevallen zal regelgeving en handhaving noodzakelijk zijn (stok achter de deur). 



Ruimtelijke inpassing / vormgeving 

“Worden oplossingen een inpassing op buurt/wijk niveau, of biedt het hemelwater 

inzamelen en het naar andere gebieden brengen uitkomst?” 

Groen/blauw in de wijk? 

Het draagvlak voor een ‘natte’ inpassing in de wijk kan ontbreken. Er zal aandacht nodig 

zijn voor bijvoorbeeld meervoudig ruimtegebruik. Soms is er simpelweg geen ruimte 

(met name in bestaande gebieden) of inpassing in de wijk is te duur, wanneer er 

grootschalig grond voor beschikbaar moet zijn. 

Een lokale manier van bergen en verwerken in de wijk is over het algemeen minder 

kwetsbaar. Het gebruik van de ruimte laat de gebruiker expliciet de effecten van het 

eigen handelen zien. Vooral bij nieuwe ontwikkelingen zijn legio mogelijkheden om een 

lokale verwerking te realiseren. De (woon-)kwaliteit van een groen/blauwe wijk gaat 

aanzienlijk omhoog. 

Inzamelen en transporteren? 

Het inzamelen en transporteren naar andere gebieden kan leiden tot geheel nieuwe 

problemen. Water is in Westland overal, ook buiten de kernen. Hier het water vanuit de 

kernen naartoe brengen kan zorgen voor een grotere belasting van het 

oppervlaktewater. Daarnaast wordt een nieuw buizenstelsel aangelegd. Dat is 

kwetsbaar en kost (veel) geld om te onderhouden. Ook in piek-perioden zal een nieuw 

stelsel nooit in staat zijn om de gigantische hoeveelheden water te verwerken. 

Deze stelsels sluiten wel aan bij het ‘gangbare’ beheer en onderhoud. De investeringen 

zijn overzichtelijker en het probleem wordt niet in de woonwijken gehouden. Ingezameld 

water kan overal naartoe worden gebracht en is niet afhankelijk van gebiedsgrenzen en 

ruimtelijke beperkingen. 

Richting 

Daar waar mogelijk zal een groen/blauwe inpassing de voorkeur hebben. Dit zit vooral in 

het aantrekkelijker maken van de wijk en de verminderde kwetsbaarheid van een lokaal 

systeem voor de verwerking van hemelwater. 



7 CONCLUSIES EN VERVOLG 

7.1 Conclusies op hoofdlijnen 

De gemeente Westland staat op het punt de verdere uitwerking van het 

hemelwaterbeleid vorm te geven. Daarbij wil Westland haar eigen ervaringen bundelen 

en optimaal inzetten, leren van ´de buren´ en andere gemeenten die hiermee bezig zijn 

(geweest) en de uitwerking zo goed mogelijk vormgeven. Hierbij tracht de gemeente, 

onder andere, de volgende vragen te beantwoorden: 

Welke keuzes kan de gemeente maken bij het nakomen van de zorgplicht? 

Wat kan de gemeente van de perceel eigenaar vragen? 

Op welke manier kan Westland dit beleid formuleren en uitdragen? 

De gemeente dient in haar uitwerking van het hemelwaterbeleid keuzes te maken. Om 

de keuzes inzichtelijk te maken is de bewegingsvrijheid ingedeeld naar thema’s. De 

thema’s zijn acceptatie, prioritering, verantwoordelijkheid, collectiviteit, vrijblijvendheid, 

en ruimtelijke inpassing en vormgeving. Per thema is een aantal conclusies getrokken. 

Acceptatie 

Er zit een zekere gevoeligheid in de term overlast. Hinder kan lastig zijn, maar het is wel 

wenselijk om knelpunten met overlast op te gaan lossen. Het gaat erom dat de 

beheerder van de openbare ruimte (de gemeente, maar ook het hoogheemraadschap) 

de regie neemt in de aanpak van onwenselijke situaties. Risico’s op hinder, maar zeker 

ook op overlast moeten goed in beeld worden gebracht. Daarbij moet er rekening mee 

worden gehouden dat situaties door klimaatverandering van hinder naar overlast 

kunnen doorschieten. Dit heet risicogestuurd gebiedsingrijpen. Van daaruit kan de 

gemeente bepalen waar ze eerst aan de slag gaat, en waar ze later actie gaan 

ondernemen. De doelmatigheid van het ingrijpen wordt daarmee vergroot en versleutelt 

ze direct in haar werkwijze. 

Communicatie over wat de gemeente van plan is, maar ook wat ze van de particulier 

verwacht is essentieel. Daarbij wil Westland vooral inzetten op het positief benaderen en 

stimuleren van de gewenste acties. Zo zijn bijvoorbeeld bedrijven (kassen) in de 

Oranjepolder zeer positief betrokken bij het zoeken naar oplossingen voor knelpunten. 

Goede voorbeelden blijven delen en voorlichting geven zal ook anderen inspireren om 

mee te denken en mee te werken. Daarnaast is te denken aan het financieel stimuleren 

van gewenste acties (positieve actie belonen). 

In Westland heeft de gemeente te maken met een dalende bodem. Als bijvoorbeeld een 

regenwaterstelsel langer ligt, kan het zijn dat de aansluiting van aangesloten percelen 

onder het peil van de buis zakken. De gemeente kan grenzen stellen aan wat zij reëel 

acht in dergelijke situaties; “Gaan we als gemeente nog actie ondernemen?”, “Is dat 

juridisch houdbaar?”. Zolang overlast door afstroming vanaf openbaar terrein geen 

overlast optreedt, kan de gemeente daar haar verantwoordelijkheid afbakenen. Waar 

deze grens precies ligt kan ze bij de burgers in beeld brengen. 



Prioritering 

Belangrijk in het aanbrengen van een prioritering is dat de gemeente, samen met het 

hoogheemraadschap, haar huiswerk goed doet. Net als in de acceptatie (wat is reëel?) 

is het verstandig te kijken naar welke risicogebieden er zijn en waar hinder naar overlast 

kan doorslaan door bijvoorbeeld klimaatverandering. Op basis van een goed en 

compleet inzicht kan Westland dan besluiten nemen over waar actie nodig is en waar 

niet. Belangrijk daarbij is dat, wat de gemeente ook doet, ze geen verslechtering van de 

bestaande situatie wil (stand-still principe). 

De analyse op knelpunten zal niet puur theoretisch plaatsvinden. Toetsing van 

meldingen op de wijze waarop een particulier een situatie beoordeelt laat de gemeente 

en het hoogheemraadschap beter gewogen beslissingen nemen. Actief optreden in het 

‘voorwerk’ (doen van het huiswerk) zorgt er voor dat ze niet afhankelijk wordt van 

andere ontwikkelingen. Zo kunnen de partijen kansen actief in beeld brengen en zorgen 

dat ze inspelen op activiteiten van bijvoorbeeld het hoogheemraadschap. 

Een mogelijk hulpmiddel in de prioritering kan zijn om ‘waterkansen’ in beeld te brengen. 

Het combineren van gegevens als bodemgesteldheid, nabijheid van water, aanwezige 

voorzieningen etc. op een kaart kan het voor alle disciplines in de gemeente helder 

maken wat ze waar met water kan. Kansen kan de gemeente op deze manier 

eenvoudig benutten. Het actief opvatten van de taak laat Westland daarom een 

gefundeerde afweging maken om ergens passief aan de slag te gaan. 


De wetgever is duidelijk: ”ook de particulier heeft een verantwoordelijkheid.” 

Verantwoordelijkheid voor het regenwater dat op beider terreinen valt moeten 

particulieren en overheden gezamenlijk dragen. Wanneer de gemeente zichzelf 

verantwoordelijk acht voor actie, sluit dit overigens niet uit dat een oplossing buiten het 

gemeentelijke terrein mogelijk effectiever is. 

Met betrekking tot kosteneffectiviteit kunnen de volgende vragen worden gesteld 

voordat een gemeentelijke actie in gang wordt gezet: 

“wat kost een gemeentelijke voorziening?”, “Wat zou het kosten als particulieren zelf 

actie ondernemen?”, “Wat levert het op (verhoging van rioolheffing bij gemeentelijk 

optreden of compensatie vanuit de heffing bij particuliere maatregelen?)?” 

Redelijkerwijs is een term die veel discussie oplevert. Dit zal dan ook in de 

effectiviteitsweging meegenomen worden. In algemene termen zal 

omgevingsgesteldheid hier eisen aan stellen. Met het prioriteren van gebieden en 

maatregelen zal de gemeente hiernaar moeten kijken. 


Het verschil in de ‘gemeentebreed’ of ‘gebiedsspecifiek’ ligt vooral in of Westland inzet 

op alleen het gemeentebreed opschrijven van alleen de opvattingen (gebiedsspecifieke 

uitwerkingen mogelijk). Óf dat voor de gemeente overal ook dezelfde 

oplossingsrichtingen voor knelpunten worden beschreven. 



Het blijft belangrijk om de doelstellingen (visie) helder te maken. Dit kan voor de hele 

gemeente. Per situatie is maatwerk vereist. Lokale omstandigheden dwingen de 

gemeente op de ene plek andere maatregelen te treffen dan op de andere plek. 

Communicatie blijft een cruciaal onderdeel, vooral in het uitleggen van waarom ingrepen 

er op verschillende plekken anders uitzien. 

Maatwerk kost tijd en energie, daarom moet de algemene ‘kapstok’ wel kloppen. Om 

vanuit deze rode draad de te leveren energie, en dus de kosten, niet onnodig op te laten 

lopen, is een indeling naar bijvoorbeeld een gebied of een doelgroep een waardevol 

hulpmiddel. 


Alleen regels opstellen en daarop handhaven is juridisch een uitdaging en vereist teveel 

inspanning van de handhaver. Standaardisering heeft voordelen, iedereen weet wat te 

verwachten en vooral ook wat niet. Dit kan met name voor nieuwe (bestemmings-) 

plannen grote voordelen opleveren. Daarom is het wenselijk om voor 

bestemmingsplannen een standaard omgang met water te formuleren. 

In bestaande situaties is het lastiger. De verantwoordelijkheid is verschoven, maar 

veelal heeft de gemeente óf al voorzieningen aangelegd, óf het particulier terrein leent 

zich niet voor maatregelen om hemelwater te verwerken. Stimuleren van eigen actie is 

een goede stap; daardoor wordt de gedeelde verantwoordelijkheid helder (bewustzijn). 

Ook zal dit leiden tot creatievere oplossingen dan wanneer regels hard worden 

gedefinieerd en gehandhaafd. 

Het blijkt in de praktijk dat zowel handhaving als het stimuleren van positief gedrag niet 

goed van de grond komen. Hiervoor zal de gemeente in de uitwerking van de mix verder 

met handhaving en met het stimuleren aan de slag moeten. Bij handhaving moeten na 

worden gegaan wat de wensen en achtergronden zijn van de acties. Bij stimuleren zal 

een modus nodig zijn die praktisch uitvoerbaar is en dusdanig inspirerend dat 

particulieren zelf aan de slag willen. 

Ruimtelijke inpassing / vormgeving 

Met name bij nieuwe ontwikkelingen zullen hoogheemraadschap en gemeente expliciet 

aandacht aan water gaan besteden. Hiervoor is het zinvol om op hoofdlijnen de 

gewenste omgang met het water vast te gaan leggen, bijvoorbeeld in bestemmingsplannen. 

Dit kan door diepgang in de watertoets aan te brengen. Ook hier is het weer 

van belang om met gerichte, positieve communicatie de gebruiker van de openbare 

ruimte te informeren over het water, wat er allemaal mee kan en hoe de eigen actie 

gevolgen heeft voor het water op openbaar terrein. 

Het verdient aandacht te kijken naar de financiële afwegingen om bepaalde 

inrichtingsvormen wel of niet te kiezen. De gangbare ‘betonnen buis’ laat zich eenvoudig 

in euro’s uitdrukken. De kosten voor aanleg en beheer van bijvoorbeeld natte groene 

zones zijn lastiger te kwantificeren. Het is, zeker in het huidige financiële klimaat, 

noodzakelijk kosten en baten (plus de kosten van beheer(s)baarheid) in beeld te 

brengen. 

De inrichting zal zo lokaal mogelijk worden ingepast. Echter, mogelijk kunnen 

ontwikkelingen op één bepaalde plek knelpunten of mogelijk toekomstige knelpunten 



7.2 Vervolg 

verlichten. Daarvoor is het belangrijk om waterkansen in of vanuit overige gebieden mee 

te laten wegen in de lokaal te ontwikkelen situatie. 

Een ‘bovenplanse’ waterinbreng is in een vroeg stadium noodzakelijk. Procesafspraken 

over hoe verschillende disciplines aan bod te laten komen op het moment dat er sprake 

is van een ontwikkeling zijn daartoe wenselijk. 

Het is wenselijk om verschillende toepassingen en voorzieningen om met water in te 

richten (bij nieuwbouw of grootschalige reconstructies) in beeld te brengen om op basis 

van een soort ‘handboek’ of voorbeeldenboek eenvoudig te kunnen toetsen op 

toepasbaarheid van verschillende technieken. 

Na inspirerende werksessies, waarin ideeën zijn gespuid over uiteenlopende 

mogelijkheden om met hemelwater om te gaan (de ballonnen oplaten, ofwel divergeren; 

keuzes creëren) zijn deze ideeën getoetst aan een werkbare en doeltreffende uitwerking 

voor Westland (inkaderen, ofwel convergeren; keuzes maken). 

De richting voor de uitwerking van de zes variabelen (acceptatie, prioritering, 

verantwoordelijkheid, collectiviteit, vrijblijvendheid en ruimtelijke inpassing) is in dit 

rapport weergegeven. Deze richting kan zo worden vormgegeven en opgeschreven dat 

een globaal kader ontstaat; wellicht het grove beleidskader. Als Westland actief in het 

voortraject is, komt ze tot scherpe onderbouwingen van het beleid en kan ze gefundeerd 

beslissingen nemen. 

Figuur: eerst divergeren (blauw) om daarna te convergeren (rood) 



De verdere uitwerking van het hemelwaterbeleid kenmerkt zich enerzijds door het 

uitvoeren van (bureau-)studies, anderzijds door het toetsen van de theoretische situatie 

aan de praktijk buiten en ervaringen van inwoners en bedrijven. 

Het voorstel is om het verder uitwerken van het beleid vorm te geven langs twee sporen. 

Het ene spoor betreft het uitvoeren van één of meer casestudies, waarin alle 

uitwerkingen (spoor 2) worden getoetst en grondig geëvalueerd. Dat tweede spoor gaat 

om het uitwerken van het ‘huiswerk’, oftewel bureauwerk. Wanneer de koppeling tussen 

beide sporen telkens wordt gelegd, kan de werkelijke invulling van de ‘gaten’ direct 

worden getoetst aan de praktijk. Dit verhoogt de doeltreffendheid van de praktische 

uitwerking van het beleid. 

Figuur: vervolg opstellen Westlands hemelwaterbeleid 

Wel is gebleken dat op een aantal onderwerpen verdere verdieping nodig is om één en 

ander specifiek vorm te kunnen geven. Onderstaand zijn de verdere uitwerkingen 

opgesomd per variabele. 

Acceptatie 

waterrisico’s (hinder en overlast) in het licht van klimaatverandering in beeld 

brengen; 

communiceren met particulieren over de grens van hinder en overlast; 

het opstellen van een gedegen communicatieplan (dit heeft betrekking op feitelijk 

alle punten van de uitwerking). 



Prioritering 

waterkansen in beeld brengen; 

procesafspraken maken met verschillende gemeentelijke disciplines en het 

hoogheemraadschap over het benutten van waterkansen. 


(kosten-)effectiviteit van particuliere tegenover gemeentelijke maatregelen in beeld 

brengen, inclusief doorvertaling naar verandering in heffing (zowel globaal in de 

gemeentebrede afweging als per maatregel). 


heldere doelen en opvattingen formuleren. opschrijven, wellicht een eerste stap 

uitwerking naar maatregelen vastleggen op basis van doelgroep/gebied. 


standaardisering van uitgangspunten voor nieuwe (bestemmings-)plannen; 

opzetten positieve communicatie (‘best practices’, inspirerende voorbeelden, 

successen, etc.) met betrekking tot particuliere initiatieven; 

vormgeven handhavingstraject, in samenspraak met handhaving. 

Ruimtelijke inpassing 

standaardisering (op hoofdlijnen) van uitgangspunten voor nieuwe (bestemmings-) 

plannen; 

kosten baten analyses (standaard opzet) in relatie tot ‘nieuwe’ technieken; 

procesafspraken met betrekking tot ‘bovenplanse’ waterinbreng bij ontwikkelingen; 

opstellen van een ‘best practices’ handboek/voorbeeldenboek in relatie tot de 

omgang met hemelwater. 



Bijlage; Uitwerking ideeën brainstorm 


10 december 2012 Definitief

Verkenning hemelwaterbeleid Westland - Gemeente Westland

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?