'De wereld - Humanistisch Verbond

Humanistisch geestelijk werk in vreemdelingenbewaring
De lucht zien door een rooster
Sinds de zomer van 2006 werken vier humanis-
tisch raadslieden in de vreemdelingenbewaring.
Ze zijn te vinden in bekende detentiecentra als
kamp Zeist, Schiphol en de detentieboten in
Rotterdam, maar ook in onbekendere kleinere
centra. “Humanistisch raadslieden gaan daar
staan waar het wringt”, zeggen de raadslieden
wel eens. In deze detentiecentra wringt het
vaak. Raadsvrouw Marjo van Bergen geeft
wat voorbeelden uit haar dagelijks werk.
Mensen in vreemdelingenbewaring worden vastgehouden terwijl
de staat werkt aan hun uitzetting. Afhankelijk van de specifieke
situatie duurt de detentie langer of korter. Soms zitten ze drie of
vier maanden vast, maar ook negen tot twaalf maanden komt
geregeld voor. Zij weten tijdens hun detentie niet wanneer ze vrij
komen. De rechter toetst op gezette tijden of er nog steeds zicht
is op daadwerkelijke uitzetting. In meer dan vijftig procent van
de gevallen komt het niet tot uitzetting. De vreemdeling wordt
op straat gezet en krijgt een brief mee waarin staat dat hij of zij
op staande voet het land moet verlaten. Zo verdwijnt menigeen
opnieuw in de illegaliteit.
verhaal
In die omgeving bewegen wij ons, de humanistisch raadslieden.
De mensen waar je mee spreekt beginnen bijna altijd met een
verhaal over hun situatie, hun procedure en de vraag of je hen
daarbij kunt helpen. Het gevoel onrechtvaardig behandeld te
worden, woede, haat, uitzichtloosheid, wanhoop, koppigheid,
apathie, verdriet, verlorenheid, ontheemding, ontworteling: het
is er vaak allemaal.
De voor humanistisch raadslieden zo bekende vraag: ‘Waarom,
waarom ik, waarom moet mij dit overkomen?’, wordt ook hier
regelmatig gesteld. Die waaromvraag verwijst in onze ogen direct
naar het niveau van zingeving, van levensbeschouwing.
Wat er lastig aan is, is dat hij ook vaak verwijst naar de politieke
realiteit van ons Nederlandse overheidsbeleid.
Werk aan de winkel voor humanistisch raadslieden, jazeker! Wat
kan je je daarbij voorstellen?
Een kenmerkend beeld: ik kom een afdeling op. Het is er vol. In
de gang lopen vooral veel mannen, een enkele vrouw. De diversiteit
spat ervan af, alle huidskleuren en etnische kenmerken op
0 HUMUS no. 1 | 2007
een kleine oppervlakte bij elkaar gebracht. Nieuwsgierige ogen.
Een wachtrij bij de telefoon in de gang. Op een mededelingenbord
staat het nummer waarmee je een collect call in het buitenland
aan kunt vragen. Een deur met daarachter een kleine luchtkooi.
De lucht zie je alleen boven je, achter een rooster. De wanden
zijn gesloten. Een van de bewaarders loopt over de gang en
roept: “Smoking time!”, in zijn handen twee pakjes sigaretten en
een aansteker. Achter hem aan lopen veel mensen de luchtkooi
in. Sigaretten worden uitgedeeld en aangestoken. De aansteker
blijft in handen van de bewaarder. Intussen geeft mijn pieper het
zoveelste oefenbrandalarm af. In het recreatiezaaltje een dambord,
een tafelvoetbalspel en een tafeltje met wat boeken.
Levensmoed,
juist bij deze
landverhuizers
Badhanddoek
Een paar vrouwen houden mij aan: “Kom, kom, K. huilt!”. Ze nemen
me mee naar een cel. Daar zit een meisje hartverscheurend
te huilen. Als zakdoek gebruikt ze een badhanddoek. Het is haar
tiende maand in detentie, en deze week is ze bij de rechter geweest.
Nu ze na drie dagen nog steeds niet vrij is, vreest ze dat
haar beroep opnieuw is afgewezen. Nog langer hier. Ze heeft altijd
geprobeerd positief en geduldig te blijven, maar het lukt haar
niet meer. Ze vertelt hoe haar ouders haar als klein meisje achtergelaten
hebben bij bekenden in Frankrijk. Daar is ze verhuisd
van familie naar familie, en uiteindelijk meegenomen naar Nederland.
Haar ouders heeft ze niet meer gezien, het contact met
haar familie is verbroken. Ze heeft geen paspoort en weet alleen
haar geboortedatum en geboorteplaats. Ze wil niet terug – ze
heeft geen herinneringen aan haar land van herkomst en heeft er
geen familie meer. Eigenlijk heeft ze helemaal geen ‘echte’ familie
meer. Ze weigert de mensen aan te geven die haar al die tijd
opgevangen hebben. Daarom zit ze hier nog, denkt ze. Ik laat
haar huilen, en praat met haar. Ze is nog dagenlang heel stille-
Illustratie: De Zagerij ontwerpbureau