Equisetum arvense vanuit hoofd en hart Alles is één! - Hahnemann ...

Equisetum arvense vanuit hoofd en hart 

Ervaringen bij de trituratieproving 

bij het Hahnemann Instituut Nederland 

Den Haag 12-14 januari 2007 

Alles is één! 

Academie voor Natuurgeneeskunde Hilversum 

Jacqueline Bergink-Vos, januari 2009 

_________________________________________________________________________________________________ 

Equisetum arvense, vanuit hoofd en hart. © Jacqueline Bergink (2008), pagina 1

Inhoudsopgave 

Voorwoord 3 

1. Inleiding 5 

1.1. Achtergrond 5 

1.2. Doelstelling en doelgroep 5 

1.3. Vraag- en doelstellingen 5 

1.4. Werkwijze en opbouw scriptie 6 

2. De klassieke homeopathie 7 

2.1. Inleiding 7 


2.3. Filosofie 7 

2.3.1. Similia Similibus Curentur 8 

2.3.2. Provingen 8 

2.3.3. Minimale prikkel 9 

2.3.4. Potentiëren 10 

2.4. Het resonantieprincipe 11 

2.5. Actieve werkwijze 14 

2.5.1. Substanties 14 

2.5.2. Provingen tot nu toe 14 

2.5.3. Bereidingswijze 15 

2.6. Keuze potentie 18 

3. De C4- of manente homeopathie 19 



3.3. Filosofie 19 

3.3.1. De krachten des Levens 20 

3.3.2. Archetypen 21 

3.3.3. Provingen 22 

3.3.4. Mysteries 23 

3.4. De vier basismodificaties of verschijningsvormen 24 

3.5. Bereidingswijze 26 

3.6. Het archetype van de aarde 28 

3.7. Dimensies van C0 tot C8 31 

4. Equisetum arvense, de plant 33 


4.2. Botanie 33 

4.3. Naam 34 

4.4. Kenmerken 35 

4.5. Gebruik in de geschiedenis 37 

4.6. Inhoudsstoffen en toxische werking 37 

4.7. Natuurgeneeskunde 38 

4.8. Homeopathie 39 

_________________________________________________________________________________________________ 


5. Equisetum arvense, de trituratieproving in Den Haag 40 


5.2. Trituratieproving 40 

5.3. Fysieke symptomen per trituratiestap 41 

5.4. Ervaringen per trituratiestap: emotioneel, mentaal en spiritueel 41 

5.4.1. Ervaringen C1 41 





5.5. Ervaringen na 2 tot 6 maanden 45 

6. Materia Medica, Repertorium & DD 47 


6.2. Materia Medica 47 

6.3. Repertoriumsymptomen 50 

6.4. Differentiaal Diagnose 56 

7. Conclusie 61 

Samenvatting 63 

Nawoord 65 

Bronnen 67 

Eindnoten 70 

Bijlagen 

1. Verzoek om informatie bij deelnemers trituratieproving B 2 

2. Individuele tritruratiesymptomen Equisetum arvense C1 t/m C5 B 3 

3. Fysieke symptomen trituratieproving C1 t/m C5 B 39 

4a. Rode draad Equisetum C1 t/m C3 B 44 

4b. Rode draad Equisetum C4-C5 B 50 

_________________________________________________________________________________________________ 


Voorwoord 

Als onderdeel van de Praktijk-Leerperiode van het zesde jaar aan de Academie voor 

Natuurgeneeskunde in Hilversum (ANH), schrijft de student een afstudeerscriptie die 

beroeps- of vakgericht is. Tijdens de laatste jaren van mijn studie kwamen verschillende 

onderwerpen in mij op, maar toen ik in januari 2007 in aanraking kwam met de C4homeopathie 

en de verwrijving van Equisetum wist ik meteen dat ik daar mijn scriptie over 

wilde schrijven. Ik wilde me er echt in verdiepen, omdat het me in contact brengt met een 

nieuwe vorm van homeopathie en werkervaring, die wereldwijd veel homeopaten 

geïnspireerd heeft. 

De C4- of manente homeopathie is sinds 1990 in ontwikkeling. De kracht hiervan ligt in het 

zelf verwrijven van alle middelen tot de trituratiestap waarin de stof nog dynamisch is. Ik 

vergelijk in deze scriptie de achtergrond, filosofie en werkwijze van de klassieke 

homeopathie en de C4-homeopathie om de ervaringen bij de trituratie van Equisetum te 

kunnen begrijpen. 

Ik raad de zeer geïnteresseerde lezer aan een Seminar van Jürgen Becker of Witold Ehrler 

bij te wonen en/of hun boeken te lezen. 

Tijdens het driedaagse C4-Seminar bij het Hahnemann Instituut Nederland maakte Witold 

Ehrler ons wegwijs in de filosofie van de C4-homeopathie en hebben circa 35 mensen 

Equisetum arvense verwreven naar de vijfde trituratiestap, C5. Ik beschrijf op basis van 

deze trituratieproving een beeld van dit middel. Bij de verwrijving in de vijfde trituratiestap 

ontstond een gevoel van saamhorigheid in de groep, waarbij ieder zijn essentie mag 

houden. Dit vind ik prachtig, 

Het schrijven van deze scriptie is een heel proces geweest. Ik bedank iedereen die hier een 

steentje aan heeft bijgedragen van harte. Dit geldt natuurlijk voor Wim, Jasper, Annelieke 

en Mathijs, mijn vrienden, mijn scriptiebegeleider Marije Delfos, Alize Timmerman en ‘last 

but not least’ de deelnemers aan het Seminar. Zonder hun inbreng zou het schetsen van 

een beeld van Equisetum arvense niet mogelijk zijn geweest. 

Ik heb gekozen voor de ondertitel ‘Alles is een’, omdat dat voor mij een overheersend 

gevoel bij de verwrijving van Equisetum was. Later in deze scriptie zal mijn keuze duidelijk 

worden. 

Jacqueline Bergink-Vos, 

Apeldoorn, augustus 2008 

Voorwoord bij de tweede druk 

Mijn scriptie is de afgelopen maanden zeer positief ontvangen. Ik heb inmiddels gehoord 

dat Peter Zillmer in 2006/2007 een beperkte proving heeft gedaan met Equisetum arvense 

C30. Hij ziet het als het begin van een uitgebreider onderzoek, dat zeker nodig is. 

Beschouw dit werk als een naslagwerk, maar benut zeker de mogelijkheden van deze 

plant! 


Apeldoorn, januari 2009 

_________________________________________________________________________________________________ 


1. Inleiding 

1.1. Achtergrond 

Deze scriptie is geschreven als afstudeerscriptie voor de Academie voor 

Natuurgeneeskunde Hilversum, studierichting klassieke homeopathie. Ik vind de C4homeopathie 

en de trituratieproving van Equisetum heel interessant, omdat het me in 

contact brengt met een heel nieuwe vorm van homeopathie en werkervaring. 

Op de Academie voor Natuurgeneeskunde heb ik veel kennis vergaard met en in mijn 

hoofd. Dit dient ook de basis te zijn. In het Organon schrijft ook Hahnemann dat de 

homeopathie een logische geneeswijze is, die volgens logische lijnen uitgevoerd dient te 

worden. “Mach es nach, aber mach es genau nach” (Hahnemann, 1996, p. VIII). 

Bij de stagedagen bij het Hahnemann Instituut Nederland (HIN) merk ik dat ik vasthoud 

aan mijn theoretische kennis en het moeilijk vind om te vertrouwen op mijn intuïtie. Door 

mee te doen aan de trituratieproving van Equisetum en het schrijven van deze scriptie, 

verwacht ik een verbinding te kunnen ontwikkelen tussen mijn hoofd en hart en daardoor 

mijn patiënten in de toekomst beter te kunnen helpen. 

1.2. Doelstelling en doelgroep 

Ik wil met mijn scriptie bereiken dat de inhoud een onafhankelijke bijdrage levert aan de 

informatie over de C4-homeopathie en de mogelijke toepassing van Equisetum arvense 

als homeopathisch geneesmiddel. 

Doelgroepen zijn collegae in de klassieke homeopathie, studenten homeopathie aan 

onder andere de Academie voor Natuurgeneeskunde Hilversum, het Hahnemann Instituut 

Nederland en andere geïnteresseerden. 

1.3. Vraag- en doelstellingen 

Ik doe dit aan de hand van de volgende vraagstellingen: 

− Wat houdt C4-homeopathie in en wanneer pas je C4-middelen toe? 

− Wat is bekend over Equisetum arvense als plant en geneesmiddel in de geschiedenis, 

de natuurgeneeskunde en klassieke homeopathie? Wat zijn de inhoudsstoffen van de 

plant en de toxische werking? 

− Welk beeld komt over dit middel naar voren uit de trituratieproving in Den Haag? Zijn er 

verschillende ervaringen en essenties te onderscheiden in de verschillende 

trituratiestappen? 

− Zijn er overeenkomsten en/of verschillen met eerdere provingen met Equisetum, zoals 

weergegeven in de huidige Materia Medica's? 

− Welke repertoriumrubrieken zijn te onderscheiden? 

− Met welke homeopathische middelen kan je een differentiaal diagnose maken? 

− Wat is de essentie van Equisetum arvense? Is Equisetum een breed toepasbaar of juist 

leeg middel, omdat het de prover lijkt te geven wat hij nodig heeft? 

Doelstellingen: 

− Inzicht verkrijgen in de C4-homeopathie en waarvoor ik C4-middelen en Equisetum 

arvense kan toepassen. 

− Wat brengt de C4-homeopathie en trituratie van middelen mij voor mijn werk als 

homeopaat? Hoe werken verwrijvingen? 

_________________________________________________________________________________________________ 


1.4. Werkwijze en opbouw scriptie 

In hoofdstuk 2 beschrijf ik de achtergrond en filosofie van klassieke homeopathie, waarbij ik 

vooral inga op homeopathische provingen, potenties en het mechanisme hierachter, het 

resonantieprincipe. Deze informatie is belangrijk om verschillen en overeenkomsten tussen 

de klassieke en de C4-homeopathie en de ervaringen bij Equisetum te begrijpen. 

In hoofdstuk 3 komt de C4- of manente homeopathie aan de orde. Wat zijn de 

achtergronden, filosofie en gebruiksmogelijkheden van de C4-homeopathie? Wanneer en 

waarom is het ontwikkeld? Wie zijn ermee bezig geweest? Wat zijn ervaringen bij de 

trituraties en het gebruik van middelen in de verschillende trituratiestappen? 

In de C4-homeopathie wordt gesproken over verschillende niveaus, stappen of lagen. Het 

C1-niveau doet zich voor in de eerste verwrijvingsronde van één uur, C2 in de tweede, C3 

in de derde en C4 in de vierde verwrijvingsronde i . 

In hoofdstuk 4 volgt informatie over de plant Equisetum, de inhoudsstoffen, de toxische 

werking en het gebruik in de natuurgeneeskunde en klassieke homeopathie. 

Hoofdstuk 5 gaat over de ervaringen bij de trituraties van Equisetum arvense tijdens het 

Seminar van Ehrler in Den Haag. Hierbij worden de ervaringen en essenties per 

verwrijvingstap beschreven. Daarna volgen in hoofdstuk 6 een Materia Medicabeeld, 

repertoriumsymptomen en differentiaties met vergelijkbare middelen. Voor de ervaringen 

van deelnemers aan het Seminar heb ik gebruik gemaakt van opnames tijdens het 

Seminar en door deelnemers toegestuurde informatie. Ik heb ervaringen van 30 van de 35 

deelnemers. 

In hoofdstuk 7 volgt een conclusie en in hoofdstuk 8 een samenvatting. In mijn nawoord in 

hoofdstuk 9 beschrijf ik persoonlijke ervaringen met Equisetum tijdens de trituratie en de 

periode na de trituratie. Het is een periode geweest waarin ik bijzondere dromen heb 

gehad, die waarschijnlijk belangrijk zullen zijn bij mijn werk als klassiek homeopaat. 

Leeswijzer 

Op pagina 67 van deze scriptie is een literatuurlijst opgenomen van bronnen, waar in de 

tekst als volgt naar wordt verwezen: naam van de auteur, jaar van uitgave van de 

gebruikte druk en paginanummer. Naar bronnen van artikelen op Internet is verwezen met 

de naam van de auteur of website. 

‘Ibid’ is gebruikt bij verwijzingen naar (een andere pagina uit) dezelfde bron. 

Bij ‘Organon’ of een ‘§’ zonder verdere aanduidingen, refereer ik aan paragraven uit de 

zesde editie van het Organon (Hahnemann, 1996). 

i Om verwarring met de eerste potentie uit de centimale schaal, die ook C1 genoemd wordt, te 

voorkomen zou de letter ‘T’ gebruikt kunnen worden voor de ‘eerste trituratiestap’ en C voor de 

‘eerste potentie uit 1/100’. Ik houd echter de alom gebruikte terminologie aan. 

_________________________________________________________________________________________________ 


2. De klassieke homeopathie 

2.1. Inleiding 

In dit hoofdstuk is de achtergrond, filosofie en werkwijze van de klassieke homeopathie 

beschreven. De klassieke homeopathie werkt volgens de richtlijnen van haar grondlegger, 

Samuel Hahnemann. Hij gebruikt de eerste 10 jaar van zijn praktijk ruwe stoffen om mensen 

te genezen. Daarna werkt hij met zowel ruwe als verdunde en geschudde remedies. In ‘De 

Chronische Ziekten’ en het ‘Organon’ (§ 128) beschrijft hij dat een stof zijn kracht pas 

volledig ten toon kan spreiden door het potentiëren en tritureren. De klassieke 

homeopathie werkt sinds 1835 met middelen uit de derde trituratiestap (Hahnemann, 1997, 

p. 181). 


Samuel Hahnemann (1755-1843), de grondlegger van de klassieke homeopathie, is een 

zeer veelzijdig man. Hij is farmacoloog, chemicus, arts, natuurgeneeskundige, alchemist en 

vertaler. Hij financiert zijn opleidingen met het doceren van Latijn en Grieks en vertaalwerk. 

Hij streeft naar een menswaardige geneeswijze en vraagt zich jarenlang af hoe de 

geneesmiddelwerking tot stand komt. In 1790 vertaalt hij de Materia Medica van de 

Schotse professor William Cullen en plaatst kritische kanttekeningen bij zijn bewering dat 

stoffen in de kininebast malaria zouden genezen door de maagversterkende werking. 

Hahnemann neemt als proef een aantal dagen twee keer per dag goede kina in en krijgt 

alle malariasymptomen behalve de koortsrillingen. Het duurt iedere keer 2, 3 uur en begint 

opnieuw als hij de dosis herhaalt. Dit brengt hem tot zijn eerste wet ‘Similia similibus 

curentur’, het gelijke met het gelijkende genezend (Fritsche, p. 61-65). Ziekte kan genezen 

worden met een middel dat symptomen van de ziekte kan oproepen bij gezonde 

personen. 

Hahnemann doet zijn lijfspreuk ‘Aude sapere’ (waag het, te weten) ii eer aan door kritisch 

en grondig te werken aan de verdere ontwikkeling en verfijning van de homeopathische 

geneeswijze. Hij krijgt dit motto mee van de school die hij bezoekt, het gymnasium van 

klooster St. Afra in Meisen. Ook zijn vader, die werkt als porseleinschilder, stimuleert hem niet 

passief te leren; niet zomaar alles aan te nemen, dingen te overdenken en een 

onafhankelijk oordeel te vormen (Fritsche, 2007, p. 19). 

Hahnemann geeft zijn visie op de geneeskunde weer in de ‘Reine Arzneimittellehre’ (1811- 

1833), het Organon (1810-1843) 1 , De Chronische Ziekten (1928 en 1935), Materia Medica 

Pura, deel 1 (1811) en deel 2 (1816), casusboeken en brieven aan patiënten. Zijn ‘Organon 

der Heilkunde’ is een werktuig of instrument waarvan men zich bedient. Het is een 

aanwijzing langs welke weg men inzicht behoort te krijgen in de opgave zieke mensen 

beter te maken, dat is ‘was man Heilen nennt’ (Hahnemann, 1996, pag. V). 

2.3. Filosofie 

Hahnemann beschrijft zijn ideaal in § 2 van het Organon, namelijk ‘Het hoogste ideaal van 

genezen is een snel, zachtzinnig en duurzaam herstel van de gezondheid, of wel opheffing 

en vernietiging van de ziekte in haar gehele omvang, op de kortste, betrouwbaarste en 

onschadelijkste wijze, volgens goed begrijpbare beweegredenen.’ (Hahnemann, 1996, p. 

1) 

ii Hahnemann, 1996, p. X. 

_________________________________________________________________________________________________ 


De klassieke homeopathie gaat ervan uit dat het lichaam door ziektesymptomen laat zien 

dat de levenskracht verstoord is (§ 11). Bij een gezond mens houdt de Dynamis of spirituele 

levenskracht het lichaam in harmonie (§ 9). Het doel van een homeopathische 

behandeling is het zelfgenezende vermogen van het lichaam te stimuleren met een kleine 

gelijkende prikkel. 

Belangrijke regels in de klassieke homeopathie zijn: 

- de keuze van het meest passende geneesmiddel volgens de wet ‘Similia Similibus 

Curentur’ (zie par. 2.3.1.); 

- het geven van een minimale prikkel: een zo klein mogelijke dosis en één enkele 

remedie tegelijkertijd (zie par. 2.3.3.); 

- het dynamiseren en potentiëren van de remedies, waardoor de energie van 

substanties vrijgemaakt wordt (zie par. 2.3.4.); 

- een voorschrift op de totaliteit van symptomen op mentaal, emotioneel en fysiek 

niveau van het individu. Om een goede keuze voor een middel te kunnen maken dient 

de arts een goede kennis te hebben van ziekte- en geneesmiddelleer, middel en 

dosering (§ 3); 

- het doen van geneesmiddelenproeven op zichzelf en gezonde personen (par. 2.3.2.). 

2.3.1. Similia Similibus Curentur 

Het similiaprincipe is al bekend bij de Griekse geneesheer Hippocrates van Kos (circa 460- 

377 voor Christus) en de Zwitserse arts, alchemist en astroloog Paracelsus (1494-1541). 

Hippocrates onderscheidt drie soorten geneeskunde, namelijk de allopathie, homeopathie 

en isopathie. Hij brengt het principe van de vier elementen, die afwisselend op de 

voorgrond staan in de kosmos, in verband met het functioneren van de mens. Een 

verstoring tussen de elementen aarde, lucht, water en vuur leidt tot ziekte (Elling, 2006, p. 

22). 

Paracelsus heeft kritiek op de toenmalige reguliere geneeskunde met het veelvuldig 

aderlaten en gevaarlijke doseringen kwik en pokhout. Bekende uitspraken van hem zijn 

‘Dosis sola facit venenum’ (alleen de hoeveelheid maakt het vergif) en ‘Similia similibus 

curentur’. Hij gaat op zoek naar de kern van geneeskrachtige planten en chemische 

stoffen en legt de ziel hiervan bloot door ingewikkelde bereidingen die geïnspireerd zijn op 

de alchemie. Zijn beschrijvingen van geneesmiddelen lijken op het latere homeopathische 

gebruik ervan (ibid, p. 31). 

Ook Hahnemann heeft kritiek op de bijwerkingen van allopatische behandelingen in zijn 

tijd, maar hij is de eerste die ziet dat de homeopathische theorie in de praktijk onderzocht 

dient te worden en dat ook zeer zorgvuldig doet. ‘We moeten ons eerst verzekeren van de 

symptomen die een middel veroorzaakt bij een gezonde persoon, voordat we weten 

welke symptomen ze bij ziekte kunnen genezen.’ Hiervoor begint hij zijn provingen met een 

groep discipelen om zich heen (Gunavante, 1995, p. 26). Het woord ‘proving’ is afgeleid 

van het Duitse ‘Prüfung’ en betekent geneesmiddelproef. 

2.3.2. Provingen 

Na zijn ervaring met de inname van kinine, doet Hahnemann veel provingen op zichzelf en 

gezonde vrijwilligers en gebruikt de hiermee opgedane kennis om mensen te genezen. In 

de paragraven 105-145 van het Organon geeft hij richtlijnen voor het uitvoeren van 

provingen. 

‘Alleen door het observeren van zulke veranderingen, welke die middelen in de gezonde 

mens teweeg brachten, kon men hun geneeskracht onderzoeken.’ (§ 110, Hahnemann, 

1996, p. 74). In § 111 voegt hij hieraan toe dat de overeenkomst tussen zijn observaties van 

de pure geneesmiddelwerking en eerdere publicaties, die niet voor therapiedoeleinden 

zijn geschreven, overtuigend zijn. ‘Ze laat ons zien, dat de medicamenten in hun 

_________________________________________________________________________________________________ 


pathogene werking op het gezonde menselijke lichaam werken volgens vaste eeuwige 

natuurwetten. Daardoor zijn ze in staat vaststaande en betrouwbare ziektesymptomen te 

verwekken, elke stof naar zijn eigen structuur.’ (Hahnemann, 1996, p. 74). 

Tot het eind van zijn leven hecht hij veel waarde aan het zelf bereiden van zijn 

geneesmiddelen. Hij is ervan overtuigd dat de geneeskundige de onderzoeken ’met de 

alle hem hier geleerde voorzichtigheid en behoedzaamheid kan opstellen’ en hieruit niet 

alleen veel kennis over de remedies haalt, maar dat het ook goed is voor zijn rol als arts en 

zijn gezondheid. Voordelen van het onderzoek op de arts zelf, mits gezond, zijn dat hij door 

observatie van conditieveranderingen bij zichzelf inzicht krijgt in zijn eigen gevoelens, 

denkwijze en gemoedsgesteldheid, maar ook in zijn vaardigheid als observator (Ken uzelf!). 

‘Wie proeven op zichzelf neemt weet het zelf, weet het zeker wat hij gevoeld heeft.’ 

Daarnaast wordt het organisme van proefpersonen door herhaalde aantastingen van de 

gezondheid vaardiger in het verdrijven van voor zijn lichaam vijandelijke invloeden. Zijn 

lichaam wordt gehard, zijn gezondheid stabieler en hij wordt robuuster (§ 141, 

Hahnemann, 1996, p. 86 en 87). 

2.3.3. Minimale prikkel 

Hahnemann werkt vanaf 1789 met relatief kleine doses ruwe stoffen, zoals kwik bij de 

genezing van syfilis. Uit zijn eerste casusboeken blijkt dat hij tot halverwege de dertiger 

jaren van 19 e eeuw experimenteert met zowel ruwe als verdunde en geschudde stoffen. 

Omdat geschikte stoffen, zoals arsenicum, kwik, belladonna en slangengif toxisch zijn, gaat 

hij ze verdunnen. Later geeft hij bij elke verdunningstap, eerst 10 en later 2, krachtige 

schudslagen. Hij wordt hiervoor geïnspireerd door het enigszins vergelijkbare fenomeen dat 

- als vuursteen op staal geslagen wordt - hitte ontstaat en het staal uiteenvliegt in 

‘sterretjes’ (Gunavante, 1995, p. 126). Hij verwijst in voetnoot 1 van § 269 naar 

‘veranderingen die in verschillende natuursubstanties door wrijven worden opgewekt, zoals 

warmte, hitte, vuur, de ontwikkeling van geurstoffen en magnetisering van staal’ 

(Hahnemann, 1997, p. 146). 

In § 128 van het Organon verwoordt hij de verschillende werking tussen pure en 

gedynamiseerde stoffen als volgt. ‘De latere en meest recente onderzoeken hebben 

geleerd, dat geneesmiddelsubstanties, als ze voor onderzoek naar hun eigensoortige 

bewerkingen door proefpersonen worden ingenomen, in onbewerkte, pure vorm bij lange 

na niet die volle rijkdom van de erin verborgen krachten ten toon spreiden, als wanneer ze 

in hoge verdunningen, door stevig verwrijven en schudden gepotentieerd voor de proef 

worden ingenomen. Door die eenvoudige bewerking worden de in hun ruwe toestand 

verborgen, als het ware sluimerende krachten in ongelooflijke mate ontwikkeld en 

geactiveerd.’ (Hahnemann, 1996, p. 80-81). 

Hij noemt dit proces ‘dynamiseren of potentieren’ (ontwikkelen van de artsenijkracht) en 

de producten die hieruit ontstaan ‘dynamisaties of potenties’ in verschillende graden (§ 

269, p. 145). 

Hahnemann verdunt het originele medicijn aanvankelijk op verschillende manieren en in 

verschillende verhoudingen met een vloeistof. In de eerste editie van het Organon geeft hij 

geen duidelijk voorschrift voor de standaarddosering en drukt de geneeskundige op het 

hart ‘'de zorgvuldig geselecteerde remedie in zo'n klein mogelijke dosis voor te schrijven 

om adequaat de huidige ziekte te overwinnen en vernietigen.’ Geleidelijk start hij met de 

centimale schaal, een verdunning van 1 op 100, en hij gaat aanvankelijk niet hoger dan 

C30 (Handley, 1990, p. 124). 

Door empirische ondervinding merkt Hahnemann dat het geven van een zo klein 

mogelijke dosis (§ 275), die gepotentieerd is (§ 275) en één enkelvoudige remedie 

tegelijkertijd goed werkt (§ 273-274). Dit principe van de minimale prikkel komt overeen 

met de Wet van Arndt-Schulz (1888). Volgens deze wet uit de biochemie versterken hoge, 

_________________________________________________________________________________________________ 


verdunde stoffen levensprocessen, begunstigen gemiddelde concentraties het, terwijl 

sterke concentraties levensprocessen kunnen remmen en beëindigen 

(www.whonamedit.com). 

In §§ 246-248 en 269-272 beschrijft Hahnemann zijn nieuwe inzichten in dosering en wijze 

van herhaling en de hieruit voortvloeiende veranderingen in de geneesmiddelbereiding, 

de LM potenties (Hahnemann, 1996, p VII). De LM potenties zijn een ‘medicijn van hoogste 

activiteitsontplooiing en mildste werking, die echter, mits goed gekozen, alle ziekten 

geneeskrachtig aanpakt.’ Zelfs bij het frequenter herhalen, blijft het mogelijk een minieme 

prikkel tot genezing te geven (Hahnemann, 1996, p. 151, voetnoot 6). 

2.3.4. Potentiëren 

De letterlijke betekenis van potentie is 'kracht', maar het gaat hier om het vrijkomen van de 

dynamische werking van een middel, de activiteit die het heeft op de levenskracht. 

‘De homeopathische geneeskunde haalt voor haar specifieke behoefte de innerlijke, 

spirituele medicinale krachten van de ruwe grondstoffen te voorschijn door middel van 

een geheel eigen behandeling die tot ik ermee begon nog niet was geprobeerd. Ze 

ontwikkelt die geneeskrachten tot een tevoren ongehoorde graad van werkzaamheid, 

waardoor ze allemaal pas echt bijzonder, ja zelf onmetelijk ’doordringend’ actief en 

dienstig worden, zelfs die substanties onder hen, die in onbewerkte toestand niet de minste 

medicinale kracht in het lichaam laten blijken. 

Deze merkwaardige verandering in de eigenschappen van natuurlijke stoffen ontwikkelt 

zich door mechanische inwerkingen op hun kleinste partikels, door verwrijven en schudden 

(terwijl ze door middel van een indifferente droge of vloeibare substantie van elkaar 

gescheiden zijn), de latente dynamische krachten die tevoren onopgemerkt, als het ware 

sluimerend in hen verborgen waren en vooral invloed kunnen uitoefenen op het 

levensbeginsel, op de conditie van het dierlijk leven.’ (§ 269, p. 145). 

Hahnemann ontdekt dat álle stoffen een geneeskrachtige werking krijgen en minder 

verergering geven na potentiering. Stoffen die in grote hoeveelheden inert zijn, zoals zout 

en houtskool, krijgen geneeskundige eigenschappen. Stoffen die al bekend zijn als 

geneesmiddel, zoals kinine en kwik, krijgen hierdoor meer kracht. ‘Stoffen die in de kleinste 

hoeveelheid zo fel zijn in hun activiteit, zoals Arsenicum, … worden door de eigen 

bereidingswijze van de homeopathie niet alleen mild in hun werking, maar ook op 

ongelooflijke wijze ontplooid wat betreft hun tot dusver onbekende geneeskracht.’ 

(Hahnemann, 1997, p. 176). 

In Chronische ziekten beschrijft hij wat essentieel is bij de ontwikkeling van de artsenijkracht 

van stoffen. ‘De verandering die in natuurlijke stoffen, vooral in medicinale, ontstaat door 

aanhoudend verwrijven samen met een niet-medicinaal poeder, of in oplossing door 

langdurig schudden samen met een niet-medicinale vloeistof, is zo ongelooflijk groot, dat 

het aan een wonder grenst en het zeer verheugend, dat de ontdekking van deze 

wonderbaarlijke verandering toebehoort aan de homeopathie. 

Zoals ik al op een andere plaats uiteenzette, ontplooien deze stoffen niet alleen hun 

geneeskracht door die bewerking in een onbegrensde mate, maar ze veranderen ook hun 

fysisch-chemische gedrag zodanig dat, als ze in hun onbewerkte substantie nooit in water 

en alcohol op te lossen waren, ze na deze bijzondere omvorming toch helemaal 

oplosbaar waren zowel in water als in alcohol. Dat is een onschatbare waarde voor de 

geneeskunst.’ (Hahnemann, 1997, p. 177). 

Er zijn dus twee principes van dynamiseren, namelijk het potentiëren (verdunnen én 

schudden) en het tritureren (verwrijven). Hahnemann verwrijft eerst alleen onoplosbare 

stoffen omdat ze na de derde trituratiestap stoffen oplosbaar zijn in water en alcohol en 

dan verder gedynamiseerd kunnen worden met het gebruikelijke verdunnen en schudden. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Hij ervaart later dat óók oplosbare stoffen na trituratie aan dynamisatie meer te winnen 

hebben. Hij zegt in Chronische ziekten en § 271 van het Organon dat zelfs plantenremedies 

uit verse sappen, die eerst alleen verdund en geschud werden, volgens zijn ervaring meer 

aan dynamisatie winnen ‘dan als ze zo maar als sap, zonder eerste verwreven te zijn, via 30 

flesjes alcohol zijn verdund en door de iedere keer verrichte twee schudslagen zijn 

gepotentieerd.’ (Hahnemann, 1997, p. 179, voetnoot 1). 

Illustratief in dit verband is onderstaande afbeelding uit een voordracht van Friedrich 

Dellmour van het ‘Ludwig Bolzmann Institüt für Homöopathie’ op het Ligaconges in Wenen 

in 1993. 

Oertincturen en C3-verwrijvingen in ‘Hahnemann’s apotheek’ 

Uitgaand van de eerste verwrijving van goud in 1818 heeft Hahnemann vanaf 1835 de C3melksuikerverwrijving 

als algemene bereidingswijze voor alle geneesmiddelen in de 

homeopathische apotheek ingevoerd. Hij distantieerde zich daarmee van het verdere 

gebruik van oplossingen en oertincturen.’ (Becker, 2000, p. 85). 

2.4. Het resonantieprincipe 

Substanties hebben principe de volgende werkingen op het organisme: 

- Chemisch, zoals voedsel, vitamines, drugs, tabak en koffie door hun inhoudsstoffen 

inwerken op het organisme; 

- Toxisch, zoals Arsenicum kan leiden tot overgeven, diarree, koud zweten, krampen 

en/of de dood; 

- Mechanisch, zoals het systeem een grote doses Ipecacuana eruit gooit voordat het 

opgenomen is (De Schepper, 2001, p. 38); 

- Dynamisch of elektromagnetisch, zoals radioactiviteit in materie, draadloze radio en 

elektronica. Elke stof heeft een elektromagnetisch veld. De werking van elektron en 

magnetisme is algemeen geaccepteerd (Gunavante, 1995, p. 128). 

Bij ziekte is sprake is van een dynamische verstoring van de levenskracht, die kan 

doordringen in alle lagen van het organisme, zoals een elektromagnetisch veld dat ook 

kan doen. 

Een homeopathisch geneesmiddel met een gelijkende dynamische werking kan het 

zelfgenezende vermogen van het lichaam stimuleren en hierdoor de ziektesymptomen 

opheffen 2 . Dit werkt door middel van het resonantieprincipe iii . 

De letterlijke betekenis van resonantie is ‘Weerklank. Natuurkundig: verschijnsel waardoor, 

onder invloed van periodieke impulsen, de amplitude van een trilling of slingering 

iii Ik gebruik de uitleg van het resonantieprincipe van George Vithoulkas in zijn boek ‘The Science of 

Homeopathie’, omdat ik zijn uitleg heel begrijpelijk vindt. 

_________________________________________________________________________________________________ 


(mechanische, akoestische, elektrische) grote waarden aanneemt.’ (Verschueren, p. 

1521). 

Het resoneren wordt veroorzaakt door het meebewegen van elektronen rond de kern van 

een atoom. Deze beweging kan vanuit een extern gezichtspunt omschreven worden als 

een golf. Als het elektron rond de kern cirkelt, lijkt het in één richting te bewegen en 

vervolgens lijkt het terug te bewegen naar de oorspronkelijke locatie. 

Het concept van een golf is algemeen bekend. In water wordt een golf gekarakteriseerd 

door een beweging van moleculen naar boven en naar beneden, en weer opnieuw. Een 

papiertje op de oppervlakte blijft op dezelfde plek als het water beweegt. Geluidsgolven 

werken volgens hetzelfde principe, maar dan door lucht. Elektromagnetische golven 

verplaatsen zich zelfs door een vacuüm en over grote afstand. 

De voortplantingssnelheid is afhankelijk van het type substantie waarin de golven zich 

verplaatsen. Elektromagnetische golven verplaatsen zich met de snelheid van het licht. 

Een complete golf of resonantiecyclus. 

(Vithoulkas, 1998, p. 76) 

Bovenstaande figuur laat zien hoe een golf zich eerst in positieve en daarna in negatieve 

richting beweegt. Een complete golf wordt cyclus genoemd. De vorm van de golf wordt 

bepaald door de volgende parameters: 

- de ‘frequentie’ of vibratie, uitgedrukt in het aantal cycli per seconde; 

- de ‘golflengte’ of horizontale lengte in centimeters of meters; 

- de ‘amplitude’ of hoogte van de golf in krachteenheden. Hoe hoger de golf, hoe 

groter de kracht. 

Omdat de voortplantingssnelheid constant is, zijn golflengte en frequentie uitwisselbare 

begrippen. Een kleine golf heeft minder kracht, zoals een kleine steen die in het water 

gegooid wordt minder effect heeft dan een grote. Bij twee elektromagnetische golven 

van dezelfde frequentie, zal de golf met de grootste amplitude (hoogte) meer kracht 

bevatten en doorgeven. 

Elke substantie heeft een karakteristieke frequentie of bereik waarin het gemakkelijk 

vibreert met zijn omgeving. Een homogene massa zoals een stemvork zal sterk vibreren op 

een frequentie, die resonantiefrequentie genoemd wordt. Vibraties kunnen doorwerken op 

afstand en zelfs op verschillende niveaus, maar het effect is harmonieus door het 

resonantieprincipe. Als we bijvoorbeeld op een stemvork slaan, zal een stemvork met 

hetzelfde aantal MHz op hetzelfde niveau mee vibreren. Een stemvork met een andere 

frequentie klinkt zachter, maar resoneert nog steeds mee. 

Bij een niet homogene massa, zoals de organen van een mens, gaat elk onderdeel 

vibreren volgens zijn eigen resonantiefrequentie. Dit is niet zichtbaar met onze zintuigen. De 

levenskracht van de mens is vanuit elektrodynamische vibraties een extreem complex 

gebeuren (Vithoulkas, 1998, p. 77). Bepaalde therapeuten, zoals osteopaten, kunnen deze 

vibraties in het lichaam wel voelen en werken ermee. 

_________________________________________________________________________________________________ 


De resonantiefrequentie, de energie of kracht van het systeem, is maximaal in een 

harmonieuze staat. Hoe verder men van de resonantiefrequentie is, hoe meer dissonantie 

ontstaat met gelijktijdige afname van energie. 

Het lichaam bestaat uit vloeistoffen, vaste stoffen en is een flexibel en energetisch proces, 

dat direct reageert op en afgeeft op de omgeving. Ondanks deze complexiteit zijn er 

wetten en principes die zowel ziekmakende als therapeutische invloeden op het lichaam 

hebben, die hun basis hebben in concepten van resonantie, harmonie, bekrachtiging en 

uitwisseling. Het hele organisme en elk onderdeel daarvan kan sterker of zwakker worden 

afhankelijk van het niveau van harmonie, resonantie en de kracht van de ziekmakende of 

therapeutische invloed die het aanspreekt (ibid, 1998, p. 79). 

Om ervoor te zorgen dat het defensiemechanisme überhaupt symptomen produceert, 

moet de waarde van de levenskracht overschreden worden. Hierbij spelen enerzijds de 

kracht van de dosis of substantie en anderzijds de gevoeligheid van het organisme voor de 

substantie een rol. Dit is schematisch weergegeven in onderstaand schema. Er is een 

breed spectrum van gevoeligheden, of daarin resulterende vibratiegraden, voor 

verschillende provers (ibid, p. 146). 

De resonantiegevoeligheid van provers op de substantie 

(Vithoulkas, 1998, p. 147) 

De frequentiegraad van de remedie zal dicht bij de frequentiegraad van sommige provers 

komen. Deze zullen het meest gevoelig zijn (prover 5 t/m 7). Als de remedie exact past, 

zullen provers de meest betrouwbare symptomen hebben en later genezing van het hele 

organisme ervaren. Als de remedie dichtbij is, maar niet exact past, ervaart de prover een 

grote variatie van passende symptomen, zelfs op mentaal en emotioneel niveau. Als de 

remedie ver van de vibratiegraad van de prover is (bijvoorbeeld prover 1 of prover 11) 

zullen alleen giftige hoeveelheden van de remedie symptomen produceren en deze zullen 

alleen het fysieke niveau grof beïnvloeden (ibid, 1998, p. 147). 

Guy Buckley Stearns ontdekt dat de iris van het oog reageert als de gelijkende remedie bij 

het oog gebracht wordt. Dit bewijst dat de remedie energie uitstraalt in de vorm van 

Herziaanse golven. Tritureren leidt tot het uitstralen van alfa-, bèta- en gammastralen. 

Alfastralen corresponderen met de erg lage potenties, gammastralen met de erg hoge 

potenties. Het is een feit dat gammastralen dieper inwerken en dit verklaart waarom hoge 

potenties effectief zijn bij de behandeling van chronische en diepgewortelde ziekten 

(Gunavante, 1995, p. 130). 

Bij het menselijk meeresoneren speelt bijvoorbeeld de invloed van licht, donker of de 

aanwezigheid van bepaalde mensen, omgeving of muziek een rol. Hier maken veel 

therapieën gebruik van, zoals massage, Bachbloesems, klank- en lichttherapie. Het speelt 

ook een rol bij onze aantrekkingskracht tot iets of iemand. 

_________________________________________________________________________________________________ 


2.5. Actieve werkwijze 

2.5.1. Substanties 

Een homeopathisch middel kan in principe van elke substantie gemaakt worden, behalve 

radioactieve middelen. Bronnen voor remedies zijn: 

− het plantenrijk- en dierenrijk; 

− mineralen, gassen en metalen; 

− weefsels of uitscheidingsproducten van gezonde levende organismen (sarcodes), zoals 

Cholesterol, Insuline en Thyroïdinum; 

− weefsels of uitscheidingsproducten van zieke organismen (nosodes), zoals Syfillinum, 

Ambra grisea en Carcinosinum; 

− gewichtsloze zaken (imponderabilia) zoals röntgenstraal, magneet en zonlicht. 

Het complete beeld van een remedie dient uit allerlei bronnen te komen, namelijk 

toxicologische gegevens (§ 110), provingen (o.a. § 105-145, 124-127) en klinische 

observaties. Als de substantie gegeven is en de proefpersonen de symptomen nauwkeurig 

noteren, komen de specifieke manifestaties van het defensiemechanisme naar voren. Dit is 

de enige manier waarop de frequentie van de resonantie van de actie van de remedie 

genoteerd kan worden (Vithoulkas, 1998, p. 144). 

2.5.2. Provingen tot nu toe 

Hahnemann is - na Albrecht von Haller (§ 108) - de eerste die geneesmiddelproeven doet 

op zichzelf en gezonde vrijwilligers om te onderzoeken welke ziektesymptomen deze 

substanties kunnen genezen. Zijn provingen hebben, evenals die van Hering (1800-1880), 

Wells en Kent (1849-1916), geleid tot zeer gedegen beschrijvingen van geneesmiddelen in 

de Materia Medica. Constantine Hering beschouwt de twee- tot driejaarlijkse provingen 

van nieuwe middelen als de ‘feesten in onze kerk’ en ‘je bent geen echt lid als je er niet 

aan deelneemt’. ‘Proving is a wonderful thing, the world has never known its like. We suffer, 

and we enjoy it; we sacrifice a little of our comfort, and gain years of strength by it; we go 

to school to learn, and we increase the certainty of the healing art. At the same time, to 

prove drugs is of all other ways the very best, the nearest and the easiest way to master our 

Materia Medica. It is the way to learn; to observe the art of arts, the principal one on which 

all others are based.’ (Sherr, 1994, achterflap). 

Jeremy Sherr (1955) vindt dat de kwaliteit van de provingen sinds Kent te wensen overlaat, 

omdat gedetailleerde informatie over mentale symptomen vaak ontbreekt (ibid p. 9), 

toepassing in de praktijk weinig resultaten heeft (ibid, p. 41) of de informatie in de Materia 

Medica gebaseerd is op halve provings of toxicologische rapporten (ibid, p. 9). 

Uit een recent onderzoek naar de kwaliteit van homeopathische provingen tussen 1945 en 

1995, blijkt op veel punten verbetering nodig. Met steun van de KNVH, VSM en VHAN is een 

protocol opgesteld voor de proving van enkelvoudige homeopathische geneesmiddelen 

om geregistreerd te kunnen worden. Men constateert dat sinds 1995, mede op initiatief 

van Sherr, internationaal al veel vooruitgang geboekt is (Jansen, Dynamis 51, p. 4, 5). 

Er zijn echter verschillende typen provingen, die allemaal hun waarde hebben. Sherr 

onderscheidt de volgende typen: 

− Een goed georganiseerde, accurate en degelijke proving met bij een groot project 15 

tot 20 personen, waar men de totaliteit van het middel gedurende langere tijd 

probeert te achterhalen. Het doel is publicatie in de Materia Medica en Repertorium, 

die als betrouwbare bron kan dienen voor voorschriften van toekomstige homeopaten; 

− Korte termijn provingen met een groep studiegenoten of op een seminar om de 

diepere betekenis van een remedie te ontvouwen, zoals trituratieprovingen; 

_________________________________________________________________________________________________ 


− Informele, gedeeltelijke provingen op jezelf en/of vrienden voor eigen inzicht en 

gebruik; 

− Provingen door toediening van de verkeerde middelen aan (sensitieve) patiënten. Dit 

komt vaak voor en is een waardevolle bron van symptomen, die echter vaak verward 

wordt met beginverergeringen, een genezingscrisis of terugkeer van oude symptomen 

of ‘alles komt eruit’ (Sherr, 1994, p. 16 en 17). 

Volledige provingen 

Sherr ontwikkelt voortbouwend op de richtlijnen van Hahnemann en Kent een 

methodologie voor volledige provingen. In 1994 verschijnt zijn boek ‘The Dynamics and 

Methodology of Homoeopathic Provings.’ Hij gaat in op de filosofie van provingen en 

geeft duidelijke richtlijnen over dosis, potentie, nauwgezette supervisie 3 en precieze 

extractie 4 . Dit garandeert accurate en betrouwbare resultaten (Sherr, 1994, p. 42). 

Sherr zegt onder andere dat één sensitieve prover ‘een hele proving kan maken’ door 

keynotes en beelden naar voren te brengen. Het geheel van gewone symptomen wordt 

ingevuld door de rest (ibid, p. 24). De ‘masterprover’ of coördinator · dient de proving te 

leiden en vooral de belangrijkste gemeenschappelijke factor, de ‘All if one person’-factor, 

in de gaten te houden. Een proving lijkt namelijk op een kunstmatige epidemie, waardoor 

alle individuele deelnemers een organisme worden (ibid, p. 32). 

Sherr adviseert maximaal 6 korrels in twee dagen in één potentie te geven of een aantal 

potenties variërend van C6, C15, C30 en C200 5 . Het is belangrijk de middelgift ongestoord 

in te laten werken, omdat de symptomen die het laatst naar voren komen bij de provingen 

het belangrijkst zijn (ibid, p. 51). 

Trituratieprovingen 

In 1990 begint de Duitse homeopaat en onderzoeker Jürgen Becker met droomprovingen 

en trituratieprovingen op Seminars. Hij doet tussen 1993 en 2000 met onder andere Witold 

Ehrler onderzoek naar de basis van de homeopathie, de resonerende groepsverwrijvingen 

(Köhler, Bad Boller Arzneimittelprüfungen, C4-verwrijvingen) en inspireert hiermee vele 

homeopaten , waaronder Rajan Sankaran en Alize Timmerman (Becker, 2000, p. 936). 

Becker is de grondlegger van de zogenaamde C4-homeopathie. Tegenwoordig doen 

groepen homeopaten op de hele wereld op Seminars, cursussen of in kleine groepen 

ervaring op met het handmatig verwrijven van substanties voor hun eigen persoonlijke 

ontwikkeling en inzicht in de homeopathie en de stof. 

2.5.3. Bereidingswijze 

Hahnemann beschrijft de bereidingswijze van homeopathische geneesmiddelen in het 

Organon (§ 264-271), De Chronische Ziekten (p. 176-184) en de Reine Arzneimittellehre. 

In het Organon geeft hij de ware geneeskundige richtlijnen voor het verkrijgen van zuivere 

basissubstanties van grote werkzaamheid (§ 264, 266, 268), behoud van de geneeskracht 

(§ 267), verkrijgen van ‘de innerlijke, spirituele, medicinale krachten van de ruwe 

grondstoffen’ door verwrijven en schudden ‘terwijl ze door een indifferente droge of 

vloeibare substantie van elkaar gescheiden zijn’ (§ 269), de verwrijvingscyclus en verdere 

dynamisering met verdunnen en schudden (§ 270). 

Uit § 271 van het Organon blijkt dat hij in die periode ook plantenremedies uit vers sap of 

de verse plant bereid (LM potenties). ‘Hij doet dan een paar grein ervan in een mortier om 

het met driemaal 100 grein melksuiker op een miljoenste verdunning te brengen (§ 270) en 

dan de verdere potentiering van een opgeloste k1eine fractie daarvan via schudden ter 

hand te nemen’ (Hahnemann, 1996, p. 152). In Chronische Ziekten (1835!) adviseert hij in 

verband met de gewenste uniformiteit geneesmiddelsubstanties tot de miljoenste potentie 

[C3-derde trituratiestap] te prepareren, om hieruit de oplossingen en de benodigde 

potenties van deze oplossingen te maken (Hahnemann, 1997, p. 181). 

_________________________________________________________________________________________________ 


Trituratie of verwrijving 

Tritureren betekent letterlijk ‘uitlokken’. Een trituratiecyclus bestaat uit verschillende 

stappen, die uitgevoerd worden volgens § 270 van het Organon. Voor elke trituratiestap 

van circa een uur is 6 gram (100 grein 6 ) melksuiker nodig, die verdeeld wordt in 3 porties 

van 2 gram. 

Bij de eerste trituratiestap wordt 2 gram melksuiker en een snufje van de substantie (0,06 

gram) in een porseleinen mortier met een grove binnenkant gedaan. Het materiaal wordt 

eerst gemengd met een porseleinen spatel en dan met enige kracht 6 minuten met een 

porseleinen stamper (vijzel) verwreven en vervolgens 4 minuten bij elkaar geschraapt, 

zodat het verwreven poeder gelijkmatig gemengd wordt. Deze stap wordt één keer 

herhaald zonder extra melksuiker toe te voegen. 

Dan wordt de tweede portie melksuiker bijgevoegd en weer achtereenvolgens 6 minuten 

verwreven, 4 minuten geschraapt, 6 minuten verwreven en 4 minuten geschraapt. 

Hetzelfde proces wordt herhaald met de derde portie melksuiker. 

Na circa één uur zijn de 3 porties van 2 gram melksuiker gebruikt en is in totaal 6 keer 6 

minuten verwreven en 4 minuten geschraapt. De inhoud van de kom wordt goed leeg 

geschraapt en de inhoud bewaard in een doosje met de naam van de substantie en C1. 

Om tot C2 respectievelijk C3 te komen is opnieuw 6 gram melksuiker nodig. Het wordt in 

elke trituratiestap verdeeld in 3 porties van 2 gram en het procédé uit het eerste uur wordt 

herhaald, namelijk door bij elke portie van 2 gram melksuiker 2 keer 6 minuten te verwrijven 

en 4 minuten te schrapen. De kom wordt weer goed leeggemaakt voor de volgende 

trituratiestap en de inhoud bewaard (Hahnemann, 1996, p. 148). Het verwrijven tot C2 is 

globaal 2 uur en tot C3 globaal drie uur werk (Hahnemann, 1997, p. 181). 

Verdunnen en schudden 

Om de ‘tot miljoenvoudige in poeder gepotentieerde geneesmiddelen’ (C3) in vloeibare 

vorm te brengen en van daaruit verder te kunnen dynamiseren, wordt een grein (0,06 

gram) van het verkregen poeder opgelost in water en alcohol en het voorgeschreven 

aantal keer geschud (Hahnemann, 1996, p. 182). 

Dit potentiëren wordt bij centimale (C) en decimale (D) potenties op een andere manier 

gedaan dan bij de LM potenties. Het enige verschil tussen een C- en D-potentie is de 

verdunningsverhouding van respectievelijk 1:100 en 1:10. De LM- of Q-potentie heeft een 

totale verdunningsverhouding van 1 op 50.000, die wordt bereikt in drie stappen. 

Verschillen bij de bereiding van een C- en LM-potentie zijn: 

- de aangegeven tijden van verwrijven en schrapen, namelijk bij een C-potentie 

respectievelijk 6 en 4 minuten ((Hahnemann, 1997, p. 180) en bij een LM-potentie 6-7 

minuten en 3-4 minuten (Hahnemann, 1996, p. 147, 149); 

- de verdere verwerking met een grein van de tot de derde trituratiestap verwreven 

substantie met verschillende verdunningsverhoudingen en schudslagen: 

○ bij de C-potentie wordt een grein opgelost in 50 druppels gedestilleerd water. 

Daarna worden 50 druppels goede alcohol toegevoegd (1:100) en het voor twee 

derde deel gevulde flesje twee keer geschud. 

Van dit flesje 1:100 (C1) wordt 1 druppel gevoegd bij 99 of 100 druppels pure 

alcohol en het flesje wordt twee maal geschud en gesigneerd met 1:10.000 (C2) et 

cetera. 

De eerste 1/100 potentie wordt C1 genoemd en de dertigste C30. 

○ Bij de LM-potentie wordt de verdunningverhouding 1:50.000 bereikt in drie 

opeenvolgende stappen: 

1. een grein wordt opgelost in 500 druppels vloeistof, die bestaat uit een mengsel 

van 100 druppels 90% alcohol en 400 druppels gedestilleerd water. 

2. Van dit mengsel wordt één druppel in een flesje gedaan. Men voegt hier 100 

druppels 95% alcohol aan toe en geeft dan 100 krachtige schudslagen. 

3. Met een druppel van deze eerste dynamiseringsgraad worden fijne suikerglobuli 

goed bevochtigd, op vloeipapier uitgespreid om te laten drogen en in een 

_________________________________________________________________________________________________ 


afgesloten flesje bewaard met het etiket van de eerste potentiegraad (I) (ibid, 

p. 147) 7 . 

Bij LM potenties wordt dus 100 keer ‘met krachtige schudslagen’ geschud en bij de Cpotentie 

’twee maal met matige slagen van de arm’. Hahnemann geeft bij de C-potentie 

de voorkeur aan twee keer schudden, omdat ‘bij het daarvoor gebruikelijke 10 keer 

schudden de potentiering door het vele schudden uitstijgt boven de mate van 

verdunning’ (Hahnemann, 1997, p. 181-183). 

Bij het potentiëren is alleen verdunnen niet voldoende. ‘Verdunning alleen, bijvoorbeeld 

door het oplossen van een grein keukenzout, wordt bijna enkel water. Het grein 

keukenzout verdwijnt in de verdunning met veel water en wordt daardoor nooit tot de 

keukenzoutmedicijn, die zich immers door onze goed toebereide dynamiseringen tot een 

bewonderenswaardige kracht ontplooit.’ (Hahnemann, 1996, p. 147, voetnoot 4). 

Schudden voegt kinetische energie toe aan de oplossing en dit is cruciaal. Als een 

oplossing alléén geschud wordt en niet verdund, wordt de potentie slechts een niveau 

hoger, onafhankelijk van het aantal keer dat geschud wordt (Vithoulkas, 1998, p. 103). 

De invloed van het proces van verdunnen en schudden blijkt uit de verschillende werking 

en toepassing van bijvoorbeeld D30 en C30. Het aantal schudslagen is precies hetzelfde, 

maar de verdunning verschilt. Hierdoor is de dynamische werking van een C30 groter dan 

die van D30. Wat er precies gebeurt tijdens het potentiëren is wetenschappelijk nog niet 

vastgesteld, maar de invloed blijkt uit empirische ervaringen in de homeopathie (ibid, p. 

104). 

Hoge en lage potenties 

De verdunningsverhouding en het aantal keren dat voorgaande dynamiseringstappen 

gedaan worden varieert. De keuze voor een bepaalde potentie kan belangrijk zijn voor 

wat men wil bereiken in de behandeling. Sommigen homeopaten, zoals Jeroen Morsink en 

Piet Guit, maken onderscheid in de volgende potentieniveaus: 

- Lage potenties: D0-D6, C3-C6, LM1-LM3; 

- Midden potenties: D30, C30, D200, C200, LM6-LM12; 

- Hoge potenties: M. 10 M, 50 M. LM18-LM30; 

- Zeer hoge potenties: CM en hoger (Morsink, 1997, p. 67, Guit 2000-2004). 

Volgens de scheikundige wet van Avogrado (1811) is er een grens in het aantal 

verdunningen, dat in serie gemaakt kan worden, zonder de oorspronkelijke ruwe stof te 

verliezen. De grens ligt hierbij grofweg bij D24 en C12 8 . Hieronder is nog een deel van de 

oorspronkelijke ruwe stof aanwezig en daarboven niet meer. Men zou denken dat de 

kracht niet toeneemt bij verdere potentiering, maar potenties die boven deze limiet liggen 

blijven toenemen in kracht (Vithoulkas, 1998, p. 102). 

Remedies 

Homeopathische remedies worden bereid en gekeurd volgens richtlijnen van het HAB 

(Homeopathisch Arznei Buch). Bij VSM en de Hahnemann Apotheek in Holten worden 

oplosbare stoffen niet verwreven, maar gepotentieerd tot het eindproduct. Plantaardige 

midden worden bereid uit een oertinctuur, die daarna gepotentieerd wordt. 

Niet-oplosbare grondstoffen worden verwreven tot de verwrijvingstap waarin de stof 

oplosbaar is. Het aantal stappen hangt mede af van de hardheid van de grondstof. Alleen 

kleine hoeveelheden, zoals een tabletje van een medicijn, worden handmatig verwreven, 

omdat het tijdsintensief en kostbaar is. De meeste stoffen worden machinaal in een retch 

(grote mortier) verwreven (VSM, Hahnemann Apotheek) 9 . 

Bij Nelson’s Homeopathic Products in Oostenrijk en Remedia zijn handmatig tot de derde 

trituratiestap verwreven middelen verkrijgbaar. Bij Remedia zijn potenties tot C200 met de 

hand geschud (info M. Delfos, www.eternahomeopathie.com). 

_________________________________________________________________________________________________ 


2.6. Keuze potentie 

Er zijn geen absolute regels voor het toepassen van bepaalde potenties in specifieke 

situaties. Sommige homeopaten werken met één potentie, anderen werken met 

oplopende of afnemende reeksen. Elke homeopaat heeft zijn eigen stijl. 

Hahnemann experimenteert volgens zijn vrouw Mélanie met alle potenties van 3C tot 1 M 

als de individuele patiënt het nodig heeft (Handley, 1990, p. 138). Als richtlijnen voor de 

selectie gaf hij de aard van de ziekte (acuut of chronisch), de ‘natuur’ van de patiënt en 

de remedie (De Schepper, 2001, p. 56, Organon § 28). 

Hahnemann verklaart In de zesde editie van het Organon waarom verschillende potenties 

nodig kunnen zijn bij chronische ziekten. ‘Ook het best uitgekozen homeopathische middel 

kan pas als het in meerdere verschillende vormen wordt toegediend de ziekelijke 

ontstemming het meest efficiënt van het levensprincipe verdrijven en bij chronische ziekten 

opheffen.’ (voetnoot, § 247, p. 132-133). 

In de Parijse periode beginnen én eindigen de Hahnemanns de behandeling vaak met 

Sulphur, omdat psora beschouwd wordt als de bron van alle ziekten. Bij het ontstaan van 

nieuwe symptomen schakelen ze direct over op het passende geneesmiddel en schrijven 

dan van hoog naar laag afnemende potenties voor, bijvoorbeeld van C24 naar C18 en 

C12 (Handley, 1990, p. 126). Later gebruikt hij de LM potenties, die hij zelfs voor zijn meest 

getrouwe discipel, van Boeninghausen geheim houdt. 

James Tyler Kent (1849-1916) vindt dat de geneeskundige die met de verschillende 

potenties kan werken, tien keer beter af is dan degene die altijd één potentie gebruikt. Het 

similium is niet altijd de genezende remedie (Gunavante, 1995, p. 145). Dit kan ertoe leiden 

dat - als een homeopaat zeker is over de keuze van een remedie – een aantal potenties 

uit een reeks niet blijkt te werken en uiteindelijk één bepaalde potentie wel (Kent, 1986, p. 

239-240). 

Volgens George Vithoulkas (1932) speelt bij de keuze van een potentie, behalve de aard 

en intensiteit van de ziekte (fysiek, mentaalemotioneel), het type ziekte (acuut of 

chronisch), de energie, vitaliteit en sensitiviteit van de zieke, ook de ervaring van de 

homeopaat met bepaalde potenties en hoe zeker deze is over het middel een rol. Hoe 

hoger de vitaliteit van de patiënt en hoe zekerder de homeopaat is over de keuze van het 

middel, hoe hoger de potentie. Hoe hoger de sensitiviteit van de patiënt, hoe lager de 

potentie (Vithoulkas, 1998, p. 215). 

Rayan Sankaran (1960) heeft in 2007 zijn Schema’s ontwikkeld, bestaande uit 3 systemen, 

namelijk de 10 miasma’s, 3 natuurrijken en 7 niveaus van ervaring. Deze 7 lagen of niveaus 

zijn afhankelijk van de wijze waarop de homeopaat een bepaalde expressie van de 

patiënt waarneemt én een kwestie van het bewustzijn van de patiënt over zijn ziekte. 

Sankaran ervaart bij Seminars dat de verwarring bij homeopaten over de 

geneesmiddelkeuze hierdoor afneemt en dat steeds meer mensen in staat zijn tot dezelfde 

keuze te komen (www.kvhn.nl). 

De mate van bewustzijn van de patiënt over zijn ziekte, uitgedrukt in de 7 niveaus, geeft 

ook een aanwijzing voor het gebruik van potenties van C6 tot CM. 

Sherr (1955) merkt bij zijn provingen dat er weinig bewijs is voor het algemene denkbeeld 

dat hoge potenties op de geest werken en lage op het lichaam. Veel van de prominente 

provingsymptomen van Chocolade en Hydrogenium kwamen naar voren op een C6. Bij 

het bestuderen van een remedie als Plumbum, die vooral blijkt uit toxische dosis, blijkt wat 

een ruwe stof kan doen op de Mind. Sherr gaat ervan uit dat een hogere potentie meer 

dynamische symptomen zal veroorzaken in de erg gevoelige prover (Sherr, 1994, p. 27). 

_________________________________________________________________________________________________ 


3. De C4- of manente homeopathie 


In dit hoofdstuk is de achtergrond, de filosofie en de werkwijze van de C4-homeopathie 

beschreven. Jürgen Becker, de grondlegger van de C4-homeopathie, begint in 1990 met 

groepsverwrijvingen tot de vierde trituratiestap (C4). Van 1993 tot circa 2000 werken 

Becker en Witold Ehrler intensief samen. Substanties worden handmatig verwreven tot de 

trituratiestap waarin de stof nog werkzaam is. Manente komt van ‘manus’, hand. 

De ervaring is dat een gelijkend C4-middel sneller en krachtiger kan werken, doordat het 

‘Wezen van de stof’ een antwoord kan geven op vaak onbewuste levensvragen. 


Jürgen Becker is een Duitse homeopathische arts, onderzoeker en docent die 

voortbouwend op de filosofie van Hahnemann in 1990 in Bad Boll stoffen gaat verwrijven. 

Hij geeft zijn ervaringen uit de experimenteerfase (Boller Schüle) weer in zijn boek ‘Die 

einfache und erweitere homöopatische Arzneimittelprüfung.’ De basis van een proving is 

dat de prover zelf een geneesmiddel wordt, het belichaamt, ermee en erdoor leeft: hij is 

het voor een tijd. Hierdoor is het veel makkelijker een patiënt die in deze wereld gevangen 

zit te herkennen, te begrijpen en te kunnen begeleiden (Becker, 2000, p. 53). Bovendien 

leert de prover de dynamische kracht van de remedies kennen (ibid, p. 55). 

Witold Ehrler, een van oorsprong Duitse bioloog, heeft sinds 1993 meer dan 400 stoffen 

verwreven. Door groepsverwrijvingen en meditaties ontvouwt de wereld van de 

homeopathie zich voor hem (Ehrler, 2000, p. 17). Hij beschrijft deze hem geopenbaarde 

C4- teksten in boeken 10 , die hij beschouwt als parels die de lezer zelf kan ontdekken (ibid, 

p. 11). 

Becker en onder andere Ehrler doen vanaf 1993 veel groepsverwrijvingen met 

homeopaten, artsen en leken. In 2000 maken ze hun visie en ervaringen wereldkundig in 

‘Neue Welten der Homöopathie und der Kräfte des Lebens.’ Dit boek opent een nieuwe 

wereld in de homeopathie en in ‘de wereld van de levenskrachten van waaruit al het 

leven gedragen en gevoed wordt.’ De toegang tot de Levenskrachten wordt geopend 

door twee toevoegingen aan de homeopathische potentiëringwijze, namelijk de 

resonantie van de deelnemers bij groepsverwrijvingen en het verder verwrijven dan de 

derde trituratiestap, die sinds Hahnemann gebruikt wordt (Becker, 2000, p. 8). 

In Nederland werkt Alize Timmerman van het Hahnemann Instituut Nederland (HIN) aan de 

ontwikkeling van de C4 homeopathie. Het HIN organiseert sinds 1992 Seminars met onder 

andere Becker en Ehrler, waarbij resonerende trituraties tot C4/C5 gedaan worden. Een 

trituratiegroep bij het HIN verwrijft al jaren een aantal stoffen. 

3.3. Filosofie 

Becker vindt dat homeopaten door het werken met boeken van de oude meesters het 

contact verliezen met de eigenlijke, levendige bron van de homeopathie, de proving. ‘In 

principe kan elke natuurlijke substantie, elk mineraal, elke plant, elk dier, elke microbe, echt 

elke materie door een proving tot een onvervangbaar geneesmiddel worden. Maar dan 

moeten we ons eerst zorgvuldig in de materie verdiepen.’ Hij raadt ons aan een lage 

potentie in te nemen, bijvoorbeeld 3x dagelijks een D6 tot duidelijke symptomen optreden 

en daarna 1x een C30. ‘Het gaat bij een proving niet om inzicht in voor de praktijk 

_________________________________________________________________________________________________ 


uikbare symptomen, maar om dieper in de materie te duiken om de dynamische kracht 

van remedies meer elementair te leren kennen en ervaren’ (Becker, 2000, p. 55). 

Hij begint aanvankelijk met de inname van middelen op grote Seminars, die zoals 

Sankaran zegt ‘vooral productief zijn op het emotionele bereik van de dromen die een 

beeld scheppen van het innerlijke proces van een middel’ (ibid, p. 936). Hierna begint 

Becker met de ‘Homöopatische Arnzneimittelprüfung am Gesunden’ (HAMPAG). Hij ziet 

deze resonerende verwrijvingen als een methode om de specifieke kwaliteit van de 

geneesmiddelen substantiewezenskrachten te ervaren en vervolgens als therapie te 

gebruiken bij zieken volgens de similiaregel (ibid, p. 934). 

Belangrijke regels in de C4-homeopathie zijn: 

- Het is een pharmakognostische weg. De Levenskrachten van substanties kunnen ons 

met hun goddelijke kennis behulpzaam zijn sneller tot een oplossing te komen. Elk 

middel heeft een thema, dat iemand op de aarde verwerken moet (zie par. 3.3.1); 

- ‘Wer wirklich wissen will, was Homöopathie ist und wie sie wirkt, muß sie erproben’ 

(Becker). Bij het verwrijven en potentiëren leert de mens niet alleen de middelen 

opnieuw kennen, maar ook zichzelf en het algemeen/de wereld (zie par. 3.3.2); 

- Homeopatische geneesmiddelen zijn belichamingen van archetypen (zie par. 3.3.3); 

- De geopenbaarde C4-teksten zijn te zien als geneesmiddelreizen, die mysteries in onze 

reis van de Ziel naar de Aarde kunnen verklaren (zie par. 3.3.4); 

Bij groepsverwrijvingen kan men de hoofdkenmerken van de geneesmiddelkracht in zeer 

korte tijd in alle lagen ervaren. Het verwrijven met melksuiker (element aarde) is een soort 

eerste inwijding in het geheim van het betreffende geneesmiddel. Het schudden en 

verdunnen met water (element water) is de tweede stap van de homeopathische 

potentiering. 

Net als bij de verwrijving kunnen sensibele mensen ook bij het schudden iets van de 

geneesmiddelkracht waarnemen, maar subtieler. Hier wordt nog duidelijker bij welke 

tussenpotentie men resoneert met het geneesmiddel, omdat deze de kenmerkende lagen 

van de verwrijving al in zich heeft (Becker, p. 159). 

3.3.1. De Krachten des Levens 

Vanuit Hahnemanns begrip van de Dynamis of Levenskracht van de mens ontwikkelt zich 

een rechtstreekse toegang tot de Krachten des Levens. Deze krachten worden 

‘Levenkrachten van de Schepping’ of ‘Homeopathische Substantiewezenskrachten’ 

genoemd, omdat ze: 

- homeopathisch werken, ze helen namelijk door het gelijkende lijden; 

- door homeopathische potentiering uit een speciale substantie, stof of materie 

gewonnen worden; 

- een Wezen vertegenwoordigen, dat andere wezens echt beroeren kan; 

- een Kracht bezitten, die niet alleen gezonde mensen ziek en zieke mensen gezond 

maakt, maar ook veelzijdige fenomenen of verschijningen in het menselijke leven naar 

voren kan roepen, sturen of kleuren. Deze kracht is misschien vergelijkbaar met de 

kracht van een Archetype’ (ibid, p. 66). 

De Levenskrachten van substanties komen vooral vrij tijdens het resonerende 

verwrijvingsproces met melksuiker, waarbij ‘de natuurlijke stoffen der schepping zich 

ontvouwen, ontwikkelen respectievelijk ontstoffelijken en ze worden daardoor in hun 

rechtstreekse natuurlijke kracht en wijsheid toegankelijk.’ De verwrijver ervaart deze 

Krachten niet alleen in zijn lijf en ziel, maar ze openen ook nieuwe werelden in het 

menselijke leven. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Hierdoor laten ze verschillende dimensies of lagen van het menselijke leven bewust 

beleven en ervaren, namelijk op: 

1. het vitaal-fysieke C1-niveau iv : we gaan ons lichaam ervaren en ontdekken; 

2. het emotionele, psychologische C2-niveau: we voelen onze dynamiek op emotioneel 

gebied en worden ons hiervan meer bewust; 

3. het mentale, geestelijke C3-niveau: de C3 geeft ons dieper inzicht in de samenhang 

van onze ziekte en levensgeschiedenis; 

4. het spirituele C4-niveau: de C4 geeft ons de bereidheid onze levensweg volledig te 

accepteren. De weg te ZIJN (Becker, Timmerman). 

De Levenskrachten openbaren tijdens de verwrijvingen dus niet alleen iets over zichzelf, 

maar ook over het spirituele niveau van het Zijn (Becker, p. 9). In onze cultuur worden deze 

Levenskrachten vaak niet begrepen, omdat het krachten van een niet wetenschappelijk 

te verklaren dimensie van het leven zijn (ibid, p. 66). 

In groepsverwrijvingen wordt de dynamische groepsresonantie versterkt (ibid, p. 60). Alle 

mensen hebben een resonantiegevoeligheid, maar Witold Ehrler is er zeer gevoelig voor. In 

de meeste C4 teksten die hem sinds 1993 geopenbaard zijn, komt een archetypisch beeld 

van de stof met vier polen naar voren. Het Archetype is de wereld waar de remedies 

oorspronkelijk uit komen. Dit betekent dat homeopathische geneesmiddelen te zien zijn als 

belichamingen van Archetypen (ibid, p. 151). 

3.3.2. Archetypen 

Het begrip archetype is samengesteld uit het Griekse ‘Archè’ (begin) en ‘tupos’ (vorm). 

Carl Gustav Jung (1875-1961), de grondlegger van de analytische psychologie, gebruikt 

het begrip archetype of oerbeeld voor de ‘archaïsche resten’ in dromen, zoals Freud ze 

noemde. Het zijn niet individuele elementen die vaak in dromen optreden en niet afgeleid 

kunnen worden uit de persoonlijke wereld van de dromer. Ze stammen uit het collectieve 

onbewuste (Jung, p. 67). Deze voorbewuste, universele ideeënpatronen komen niet alleen 

in dromen, maar ook in mythen en sprookjes tot uitdrukking. 

“Von dem Erleiden einer Lebensthematiek 

und 

dem Finden der spezifischen Verkörperung derselben 

in einem bestimmten Stoff der Natur 

sowie 

bis zur jeweiligen Lösung dieser spezifischen Lebensthematik 

über den im Stoff verborgen Archetyp 

-über den diese C4-Texte hier Kunde geben wollen – 

Ist ein weiter Weg den jeder für sich zu gehen und zu erfahren hat”. 

Witold Ehrler 

Bovenstaande tekst uit ’Perlen der PhamacoGnosie’ geeft aan dat het lezen van C4teksten 

geen vervanging kan zijn van het zelf beleven en ervaren van de betreffende 

thematiek. (Ehrler, 2002, p. 12). Bij C4-verwrijvingen worden archetypische beelden van de 

stoffen geopenbaard en deze Krachten - die in de dingen verborgen zijn - weten meer 

dan wij. Het ‘Wesen in der Dinge’ is een puur archetypische Kracht, die tegenover ons 

Zielswezen staat. 

iv Het C1-niveau doet zich voor in de eerste verwrijvingsronde van één uur, C2 in de tweede , C3 in 

de derde en C4 in de vierde verwrijvingsronde van een uur. 

_________________________________________________________________________________________________ 


In de pharmokognostische weg willen wij deze archetypische kracht toehoren om te 

luisteren wat deze ons te vertellen heeft (Ehrler, 2002, p. 17, 18). De mens stamt uit de 

Kosmos en heeft de oorsprong van alle substanties (dieren, planten et cetera) in zich. Bij 

C4-verwrijvingen kunnen we iets van onze eigen oorsprongen leren kennen en ze in liefde 

teruggeven aan de aarde om de geschiedenis van de aarde tot een goed einde te 

brengen. Ehrler noemt dit mysterie-arbeid (Ehrler, 18 jan. 2008). 

Becker geeft sinds 2005 lezingen over de homeopathie als levenskunst en archetypen van 

de geneesmiddelen. Hij verzorgt een driejarige opleiding over archetypen (www.ihhf.de). 

3.3.3. Provingen 

De homeopathische geneesmiddelproving heeft zich ontwikkeld in drie stappen: 

1. de groftoxicologische vergiftigingstap als voorloper op de homeopathie, waarin het 

vooral gaat om de objectief, materieel, organische verandering van de krachtig 

gedoseerde middelen. Het gaat om ‘den Befund’ (bevindingen, diagnose). 

Bijvoorbeeld het gebruik van ui bij verkoudheid, kwik bij syfilis en kinine bij malaria, 

Digitalis bij hartproblemen en lavendel bij onrust; 

2. De fijntoxicologische ‘Reizreaktionsstufe’ van de lage potenties, waarbij de precieze 

subjectieve lichaamservaringen, het vegetatieve welbevinden en afhankelijkheid van 

omgevingsvoorwaarden veel duidelijker naar voren komen. Het gaat om ‘das 

Befinden’ (gezondheidstoestand, gevoel); 

3. De echte dynamische resonantietrap van de hoge potenties, waarin het psychische 

ervaren en gedrag werkelijk veranderd wordt, dus ook “das Erleben” (ervaren) (Becker, 

2000, p. 51). 

De eerste stap wordt gezien als het groftoxicologsche C0-niveau van de proving met 

materieel gif, waar Hahnemann in de eerste jaren van zijn praktijk mee werkte. De tweede 

als zijn fijntoxicologische C1-niveau met lage potenties en hun werking op 

lichaamservaringen en omgevingsmodaliteiten en de derde stap als echte dynamische 

geneesmiddelprovingen met C-30 potenties, waarbij ook de dynamische krachten van het 

emotionele C2-niveau duidelijk verschijnt. 

Bij de resonante groepsverwrijvingen (HAMPAG) uit de Bollerfase komt naar voren dat de 

fijnstoffelijke kracht van het proefmiddel niet alleen specifieke fysieke en emotionele 

symptomen naar voren brengt, maar ook het hele menselijke denken (C3), gedrag en 

dromen. Sensibele personen in een provinggroep kunnen ook zonder inname van het 

middel de werking van een middel ervaren, zonder het in te nemen. Deze verschijnselen 

zijn alleen vanuit een energetisch veld te verklaren, waarvan de werkingswijze heel anders 

moet zijn dan de bekende farmacologie (ibid, 934-935). 

Bij de verwrijving vindt een intensief contact plaats tussen de verwrijver en de 

‘Levenskrachten van de Stof’. Deze werkt als eerste inwijding in het dynamische 

krachtenveld van het middel. Dit heeft onder andere de volgende voordelen: 

- de kracht van het middel kan zich binnen enkele uren ontsluiten en heeft daardoor 

een veel sneller resultaat dan bij middelinname door gezonden; 

- de symptomen zijn meestal minder belastend en houden niet lang aan; 

- de fenomenen per trituratiestap zijn eenvoudig te onderscheiden. Dit geldt voor zowel 

belastende symptomen als de gezonde kant, de kwaliteit van het geneesmiddel. Men 

hoeft hiervoor geen middelen in te nemen in verschillende potenties, zoals D6 of C6 

(C1), C30 (C2) en C200 (C3) en te ervaren; 

- Verwrijvingen kunnen zonder hinderlijke voorwaarden door iedereen gedaan worden. 

De resonantiegevoeligheid verschilt per persoon, omdat de eigen beleving, ervaring en 

herkenning van homeopathische middelen af te lezen is aan het verwrijvingsresonantiefenomeen 

(Becker, 2000, p. 94). De ontvankelijkheid van de verwrijver wordt ook wel zijn 

Phosforkant genoemd. De mogelijkheden kunnen daarnaast verschillen door de intensiteit 

_________________________________________________________________________________________________ 


van de basisstof, het moment waarop deze gewonnen is, de situatie en omgeving waarin 

de verwrijving plaatsvindt (Ehrler, 2003, p. 10). Een plant heeft bijvoorbeeld de meeste 

energie in de bloeiperiode. Het spreekt voor zich dat de materialen zuiver zijn en op een 

zuivere manier gewonnen dienen te zijn. 

Resonantie is in dit verband een verbinding met de substantie op gelijke golflengte. Omdat 

het niet alleen observatie is, geeft resonantie een groter inzicht en gewaarwording. Met 

resonantie zijn je eigen bedoelingen (C3) geminimaliseerd. Je oordeel en je ego speelt 

geen rol meer (C4). Er vindt door resonantie synchroniciteit plaats van gebeurtenissen en 

belevingen. Door in resonantie tot inzicht te komen van de substantie ontstaat er een C4veld. 

Door resonantie kom je in een proces van volledige acceptatie van gehelen. In 

resonantie vindt er ook geen uitlevering aan de substantie plaats (Timmerman, 16 sept. 

2007). 

Ehrler raadt mensen te beginnen met de verwrijving van Silicea, Calcium Carbonicum, 

Alumina en Natrium muriaticum. Becker en Ehrler hebben ervaren dat deze stoffen de 

aarde, de wortel van ons bestaan vormen en ons kunnen helpen in onze vorm te komen. In 

paragraaf 3.6 zijn twee voorbeelden van archetypen uitgewerkt. 

3.3.4. Mysteries 

Becker en Ehrler hebben bij de verwrijving van vele middelen verschillende grote C4geneesmiddelreizen 

gemaakt. De vier etappes 11 hierin geven inzicht in de vier mysteries 

van de ‘Weg van de Ziel door het Leven’, met andere woorden de reis van de incarnatie 

van de Ziel in het lichaam. Een groot aantal middelen(groepen) kan hieraan vorm geven 

in de verschillende niveaus of lagen van ons bestaan. 

De volgende mysteries worden onderscheiden: 

1. Hoe maakt de ziel contact met de aarde en hoe werken ziel en lichaam (aarde) op 

elkaar in? 

De vier aardmetalen, Calcium Carbonicum, Silicea, Alumina en Natrium muriaticum, 

vormen een wezenlijke basis voor onze lichamelijke aanwezigheid op aarde. Ze zijn als 

het ware ‘wegbereiders en –begeleiders voor de Ziel’ op haar lange weg door de 

Mysteries van het Leven. In de C4-teksten identificeert Ehrler: 

○ de ‘Aarde van de Aarde’ als Silicea; 

○ het ‘Water van de Aarde’ als Calcium Carbonicum; 

○ de ‘Lucht van de Aarde’ als Alumina; 

○ het ‘Vuur van de Aarde’ als Natrium muriaticum (Becker, 2000, p. 954). 

2. Hoe kan je van een onpolaire gene zijde in het aardse bestaan komen? Het gaat hier 

om de incarnatiestappen van de Ziel om vanuit de polariteit in het lichaam te komen. 

Hiervoor zijn de zeven klassieke metalen verwreven, die bekend zijn uit de Griekse 

mythologie, astrologie en alchemie, namelijk: 

○ Plumbum, Lood (Saturnus) ) 

○ Stannum, Tin (Jupiter) (Zin van het leven) ) de bovenzonnige metalen/planeten 

○ Ferrum, IJzer (Mars) ) 

○ Aurum, Goud (Zon) 

○ Cuprum, Koper (Venus) (Liefde) ) 

○ Mercurius, Kwikzilver (Mercurius) ) de onderzonnige metalen/planeten 

○ Argentum, Zilver (Maan) ) 

Samen beschrijven ze de weg van Lood naar Goud, waarbij het niet gaat over de 

stoffelijke verandering van het ene in het andere metaal, maar meer om de 

fijnstoffelijke verandering van de mens door deze grote Krachten des Levens, die in alle 

grote culturen van de mens een rol gespeeld hebben en ergens in een of andere vorm 

_________________________________________________________________________________________________ 


ekend geweest zijn. Uit de ervaringen bij de verwrijving en/of inname van deze stoffen 

blijkt dat ze de mogelijkheid bieden tot een soort zelfanalyse uit de psychotherapie 

(ibid, p. 954-955, Barendregt, p. 43). Jung vergelijkt lood met het Ego en goud met het 

Zelf. 

3. Beleven op welke manier de zuivere Geest tot de Ziel staat; de verhouding tussen de 

mens, en vooral zijn Ziel, tot de Universele Geest. De Ziel dient te bemiddelen in het 

contact tussen Aarde en Geest. Hier speelt het thema van de Miasma’s, namelijk de 

Zonde en de Verleiding. De vier belangrijkste middelgroepen hierbij zijn: 

○ Sulphur voor het eerste Miasma, de Psora; 

○ Cannabis indica voor het tweede Miasma, de Sycose; 

○ De gifslangen voor het Syfilitische Miasma en 

○ Phosfor, voor het vierde of tuberculinische Miasma 12 . 

Zowel deze zogenaamde antwoordmiddelen als de Nosoden of epidemiemiddelen 

zullen, vanwege hun collectieve niveau in C5 verwreven worden. 

4. Hoe zijn de grote krachten van het Goddelijke Zelf opgebouwd en wat houdt het in 

daar een onderdeel van te zijn? Hier gaat het om de verhouding van de menselijke Ziel 

tot de grote Macht van de Goden, waarvan de Aarde, Gaia er één is. Het is voor ons 

een lange weg naar het innerlijke begrijpen en ervaren van deze Levenskrachten en 

hun Wereld (Becker, 2000, p. 956). Alles heeft verschillende oorsprongen, bronnen 

(Aarde, Water, Kosmos en Vuur), waarbij Vuur staat voor het Goddelijke. Het 

Kankermiasma bevindt zich in dit vierde mysterie. 

3.4. De vier basismodificaties of verschijningsvormen 

Becker en Ehrler beschrijven vier basismodificaties, waaruit blijkt hoe de Essentie, het Wezen 

van de stof zich ontwikkelt bij resonerende groepsverwrijvingen van substanties (Becker, 

2000, p. 120-127, Ehrler, 2003, p. 9-11). Modifatie betekent letterlijk ‘wijziging, verandering’ 

en staat voor de eigenschap van een substantie in verschillende verschijningsvormen 

(modificaties) voor te komen. 

1. Amplitudemodificatie 

(afbeelding 1a → 1b) 

2. ‘Fraktalbildung’ 

(afbeelding 2) 

3. Frequentiemodificatie 

resp. –verhoging 

(afbeelding 3a → 3b) 

4. Vitaliseringmodificatie 

(afbeelding 4) 

De sterkte van de 

geneesmiddelkracht (= 

amplitude) door 

verwrijven (C1) 

Vrijmaken van het 

geneesmiddelbeeld, de 

essentie in stappen 

(C2, C3, C4 etc.) 

Frequentieverhoging 

door verdunnen 

Opwekken van de vitale 

energie door schudden 

De amplitude wordt opgewekt en versterkt door 

het homeopathische verwrijven. 

De geneesmiddelkracht zit in de oorspronkelijke 

substantie. Door verwrijving slaat de energiegolf 

meer uit. Bijvoorbeeld: bij een hoger geluid 

worden geluidsgolven hoger. 

Door het trapsgewijs verwrijven komt de essentie 

van de stof trapsgewijs naar buiten. Er vindt een 

duplicatie van de grondvorm van de 

energievorm plaats (‘Selbstähnlichkeit’). 

Het aantal trillingen per seconde in de 

energiegolf neemt toe door het middel te 

verdunnen in vloeistoffen. 

De energiegolf wordt fysiek samengedrukt en 

daardoor krachtiger. 

De reactiemogelijkheid van het middel wordt 

‘wakker’ gemaakt door bijvoorbeeld schudden. 

Hierdoor wordt de lijn van de energiegolf dikker. 

Ad 1. Amplitudemodificatie 

De geneesmiddelkracht is de Wezensbestemming van de stof. Elke stof bevat een ander 

beeld, een andere blauwdruk. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Door het verwrijven komt een niet zichtbare 

wezenlijkheid van de stof vrij, die we daarvoor niet 

kunnen waarnemen. 

De resonantiemogelijkheden van de uitgangsstof, de 

plaats en de persoon zijn van groot belang bij het 

verwrijven. 

Ad 2. ’Fraktalbildung’ 

In deze fase wordt het geneesmiddelbeeld vrijgemaakt. De essentie van de stof komt naar 

buiten door het verwrijven in de verschillende verwrijvingstappen, de verschillende 

octaven van het geneesmiddelbeeld. 

‘Fraktalbildung’ is te vergelijken met een grote golf die 

opgebouwd wordt uit kleine golfjes met hetzelfde 

patroon. Elke vorm wordt daarbij elke keer gedupliceerd 

(Selbstähnlichkeit). 

‘Fractal’ is een begrip uit de meetkunde, dat inhoudt dat 

structuren op verschillende schaal overeenkomstige 

patronen laten zien. 

In deze trillingsvorm krijgt een stof steeds een nieuw 

karakter, maar de veranderingen zijn niet meer grof. Ze zijn 

in een nieuwe kwaliteit. 

Ad 3. Frequentieverhoging 

De frequentie van het middel wordt veranderd in de vloeibare fase van de hoge 

potenties. 

Door het middel te verdunnen in vloeistoffen neemt 

het aantal trillingen per seconde in de energiegolf toe. 

Hahnemann gebruikte hiervoor water met brandewijn. 

Door deze zogenaamde frequentieverhoging wordt 

de golf fysiek samengedrukt en daardoor 

doordringender, krachtiger en krijgt een hogere 

reikwijdte. Hoe kleiner de golven zijn, hoe sterker ze 

zijn. 

Er kan echter alleen gepotentieerd worden wat al aanwezig was in de verwrijving en in de 

eigenschappen van de basisstof. 

Ad 4. Vitalisering 

Door het schudden wordt de vitaliteitenergie uit de drie vorige stappen opgewekt. 

Omdat deze energie snel vervliegt, wordt deze in de 

klassieke homeopathie [bij het oplossen van de korrel in 

een glas of flesje water] voor elke inname steeds opnieuw 

opgewekt door schudden of roeren (Van der Kaaij, p. 7-8; 

Ehrler, 2003, p. 9-11; Cd-rom Seminar HIN, jan. 2007) 

Elke stof heeft individuele resonantiemogelijkheden. Het doorkomen van C4 ‘teksten’ is 

alleen mogelijk bij het in resonantie treden met de vier potentiering- c.q. 

verwrijvingstappen (Ehrler, 2003, p. 10, 11). 

_________________________________________________________________________________________________ 


3.5. Bereidingswijze 

Trituraties 

Aansluitend op de derde trituratiestap (zoals beschreven in par. 2.5) wordt voor de C4 

opnieuw een portie van 6 gram melksuiker in 3 porties verdeeld, waarvan een derde deel 

in de leeg geschraapte porseleinen kom gedaan wordt. Het materiaal wordt 6 minuten 

met een porseleinen vijzel verwreven en vervolgens 4 minuten bij elkaar geschraapt. Deze 

stap wordt één keer herhaald zonder extra melksuiker toe te voegen. Dan wordt de 

tweede portie respectievelijk de derde portie van de melksuiker erbij gedaan en het 

proces herhaald. Na dit (vierde) uur zijn de drie porties van 2 gram melksuiker gebruikt en is 

in totaal weer 6 keer achtereenvolgens 6 minuten verwreven en 4 minuten geschraapt. De 

inhoud van de kom wordt goed leeg geschraapt en de inhoud bewaard in een doosje 

met de naam van de substantie en C4 (Ehrler, 2003, p. 8). 

Verdunnen en schudden 

De tweede, vloeibare fase van de potentiering bestaat uit de volgende stappen: 

- 0,06 gram van het poeder van de laatste trituratiestap, of de resterende inhoud van de 

goed leeg geschraapte mortier, wordt opgelost in een 10 ml flesje dat voor de helft 

gevuld is met bronwater. Daarna wordt het flesje verder gevuld met 90% alcohol; 

- Om de eerste standaardpotentie C10(4) te maken, wordt met het flesje vervolgens 6 

maal op een zachte elastische ondergrond geslagen; 

- Het potentiëren kan ook met alleen water. Dan is het goed na het schudden een paar 

druppels alcohol toe te voegen om de potentie te bewaren en hiermee bevochtigde 

globuli te laten drogen. Gebruik liever niet alleen alcohol, omdat het mee 

gepotentieerd kan worden; 

- Geadviseerd wordt de gewenste standaardpotenties C10(4), C40(4) C220(4) C1300(4) 

dubbel te maken, namelijk in een flesje met water voor de verdere potentiering én een 

tweede flesje met wat alcohol om het te bewaren of globuli te bevochtigen; 

- Voor het bereiken van de potenties zijn, na de C4-verwrijving en oplossing van een 

grein van het poeder in water meegerekend, nog de volgende uitschudstappen 

nodig: 

○ 6 verdere uitschudstappen tot C10(4) (verwrijvingstap 4 + 6 1 = 10); 

○ 30 verdere uitschudstappen tot C40(4) (verwrijvingstap 4 + 6 2 = 40); 

○ 180 verdere uitschudstappen tot C220(4) (verwrijvingstap 4 + 6 3 = 220) en 

○ 1080 verdere uitschudstappen tot C1300(4) 13 (verwrijvingstap 4 + 6 4 = 1300) (Becker, 

2000, p. 157, 158). 

Potenties 

De in de C4-homeopathie gebruikelijke potenties worden aangegeven met C10, C40, 

C220 en C1300. De potentiehoogte van het getal 6 geeft aan op welk deel van het 

lichaam de remedie zal werken14 . Onderstaande tabel laat zien op welk niveau de C4potenties 

werken en met welke potenties uit de klassieke homeopathie ze vergelijkbaar 

zijn. 

Uitschud- verwrijving- C4 (Tr. 4) Zwaartepunt in werkingen 

C3 (Tr. 3) LM (Tr. 3) 

stappen Stap potenties genezingsgebied 

potenties Potenties 

61 6 + 4 C10 Het C1 veld behandelt vooral het 

vitale, fysieke niveau. 

C6-C12 LM 1- 6 

62 36 + 4 C40 Het C2 veld behandelt vooral het 

emotionele niveau 

C30 LM 7 - 12 

63 216 + 4 C220 Het C3 veld behandelt de geestelijke C200 LM 13 – 

en psychische concepten (delusions) 

18 

64 1296 + 4 C1300 Het C4 veld en herinnert aan 

Wezensthema’s. Het is een lichaam 

dat blijft na ons sterven. 

65 7776 + 5 C7777 Het C5 veld behandelt het 

collectieve niveau, waarvan we 

deel uitmaken 

C1000 

LM 19 – 

24 

C10.000 LM 25 – 

30 

_________________________________________________________________________________________________ 


Om met een substantie uit de vierde verwrijvingsronde tot de potentie C10 te komen wordt 

het aantal verwrijvingstappen (in dit geval 4) opgeteld bij het aantal uitschudstappen 

(zes). Met een substantie uit de vijfde verwrijvingsstap, wordt vijf maal geschud voor een 

C10 (5 plus 5 = 10). 

Het zwaartepunt van de werkzaamheid van een C10-potentie is vergelijkbaar met die van 

C6 tot C12 potenties uit de klassieke homeopathie, alleen geeft een C10(4) ook inzicht en 

acceptatie van de te volgen heling- of zielsweg. De kleine letter achter de potentie geeft 

aan uit welke verwrijvingsstap een middel stamt. Bijvoorbeeld C40(4) of C40(5) behandelt 

vooral het emotionele niveau, maar (4) staat voor de vierde en (5) voor de vijfde 

trituratiestap. 

Becker plaatst de hogere LM-potenties in het vierde en vijfde niveau. Hij gaat ervan uit dat 

deze LM-potenties - hoewel niet verder getritureerd dan de derde verwrijvingstap - toch 

zullen werken op het archetypische veld door de potentiering in drie opeenvolgende 

stappen, waarbij 100 keer geschud wordt en de globuli voor verdere verwerking gedroogd 

worden (Becker, 2000, p. 148, 163). Bovendien zijn alle LM-potenties verwreven. 

Zowel bij het verwrijven als het uitschudden kan het middel aangeven in welke laag van 

het totale lichaam het zwaartepunt van de werking zal plaatsvinden (Van der Kaaij, p. 16). 

Daarnaast heeft het middel ook een zwaartepunt in een bepaalde laag of niveau. Dit blijkt 

bijvoorbeeld uit het archetype van de aarde, waarbij Silicea in het eerste kwadrant (C1) is 

geplaatst, Calcarea Carbonica in het tweede (C2), Alumina in het derde (C3) en Natrium 

muriaticum in het vierde (4) (zie par. 3,6). 

Het aantal trituratiestappen kan per stof, maar ook per verwrijver verschillen. Sommige 

stoffen worden tot de tweede trituratiestap (C2) verwreven, andere tot de achtste (C8). Bij 

de verwrijving van turf bleek bijvoorbeeld dat de verwrijving in de C2 klaar was. Andere 

middelen, zoals de miasmamiddelen, dienen vanwege hun collectieve karakter in C5 

verwreven te worden (Cd-rom Seminar HIN). 

In de praktijk blijkt dat een verwrijver weerstand kan hebben tegen de (verdere) verwrijving 

of dat er in een bepaalde stap geen symptomen zijn. Dit kan betekenen dat de verwrijver 

niet resoneert met de remedie of een bepaald niveau. 

Remedies 

Bij Labopharma in Berlijn zijn de middelen van Witold Ehrler verkrijgbaar. De stoffen zijn 

alleen handmatig verwreven en geschud omdat dan genezing op een spirituele manier 

mogelijk is. Ehrler: ‘Bij door machines geproduceerde middelen wordt uitsluitend gebruik 

gemaakt van de amplitudemodificatie. Ook al schudt een machine een miljoen keer, er 

ontstaat niets nieuws. De machine is wiskundig en fysiek en kan alleen materie 

voortbrengen.’ 

Het assortiment van Labopharma bevat alleen middelen uit de hoogst verwreven 

trituratiestap, omdat deze de meeste informatie bevatten. Bij de keuze voor een op de 

diepte van de pathologie passende potentie wordt niet op trituratiegraad gekozen, maar 

op potentiegraad: C10 - fysiek, C40 - emotioneel, C220 - mentaal, C1300 - spiritueel niveau 

(Cd-rom Seminar HIN, www.eternahomeopathie.com). 

Remehia, Helios en Nelson’s Homeopathic Products hebben handgewreven middelen tot 

de derde trituratiestap. Bij Remedia zijn potenties tot C200 met de hand geschud. 

De handgewreven middelen van Helios beperken zich tot maximaal C200 en D12; voor de 

hogere potenties wordt een potentiemachine gebruikt. Helios verwerkt plantenmiddelen 

vloeibaar en heeft de mineralen in C4 (Cd-rom Seminar HIN, www.hahnemann.nl, 

www.eternahomeopathie.com, www.helios.co.uk), 

_________________________________________________________________________________________________ 


3.6. Het archetype van de aarde 

Becker en Ehrler zijn begonnen met de verwrijving van de aardemiddelen, omdat ze deze 

middelen zien als de basis voor onze lichamelijke aanwezigheid op de aarde (Becker, p. 

954). Het archetype of de mandala van de aarde drukt zich via twee volledig 

tegengestelde wegen uit. Er is namelijk één archetype van de aarde en één archetype 

van de aarde door de invloed van de mens (Ehrler, 2003, p. 15). 

Het is een ingewikkeld materie, maar toch beschreven om een voorbeeld te geven van 

de samenhangen in het leven die bij C4-verwrijvingen naar voren kunnen komen. Waarom 

een bepaalde stof in een bepaald kwadrant van de mandala staat is niet 

wetenschappelijk te verklaren. 

Het archetype van de Aarde 

VUUR 

Natrium-muriaticum: 

Oplossing, Bevrijding 

4e kwadrant (C4) 


Silicea: 

Substantie, Lichaam 

AARDE (& C0: ZIEL) 

AARDE 

Alumina: 

Bewustzijn 



LUCHT 

Calcarea-carbonica: 

Polariteit, gevoelslichaam 

WATER 

Het archetype van de aarde bestaat uit vier delen of elementen. Het geheel is de aarde, 

maar het bestaat uit verschillende lagen, namelijk de aarde der aarde (Silicea of 

kalkaarde), het water van de aarde (Calcium-carbonicum), de lucht van de aarde 

(Alumina of pure klei) en het vuur van de aarde (Natrium-muriaticum of het zout der 

aarde). Het totaal is de aarde, maar de aarde is ook in het eerste kwadrant (linksonder). In 

elke hoek van dit kwadrant zit het principe van de eerste vier verwrijvingstappen, dat bij 

elke stap een andere kwaliteit heeft. De mandala wordt linksom gelezen en begint bij 

Silicea. 

In het eerste kwadrant, het kwadrant van Silicea, bevindt zich de kwaliteit van C1, de 

substantie, het voedende principe van de eerste verwrijvingstap. Dit maakt dat 

bijvoorbeeld voedingstherapie in het eerste kwadrant hoort. In de C1 gaat het meestal om 

het fysieke lichaam. 

In het tweede kwadrant, het kwadrant van Calcium Carbonicum, bevindt zich het thema 

van de emotie, het drama, de polariteit. Bij de tweede verwrijvingstap doen zich meestal 

de zwaarste psychologische problemen voor, omdat men het verst van de oplossing is, die 

zich in het vierde kwadrant bevindt. In het tweede kwadrant hoort de allopathie. 

In het derde kwadrant, van Alumina of pure klei, bevindt zich het thema van de geest, het 

bewustzijn. Hierin zit het element lucht, het principe van de derde verwrijvingstap, de C3. Er 

is lucht en men kan het probleem mentaal begrijpen, maar er is nog geen oplossing. De 

patiënt moet de helingweg zelf doormaken. In het derde kwadrant hoort de klassieke 

homeopathie, die uitgaat van het similiumprincipe (de vorm). 

In het vierde kwadrant, van Natrium muriaticum, komt de oplossing, de spiritualiteit. Dit is 

het kwadrant met het principe van de vierde verwrijvingstap, het Zielsprincipe, de 

spiritualiteit. Er is een kracht die zegt: je hebt het doorleefd, geleden en begrepen dus het 

_________________________________________________________________________________________________ 


antwoord komt. Het vierde kwadrant is het kwadrant van de C4-homeopathie (Cd-rom 

Seminar, jan 2007). 

Het archetype van de aarde door de invloed van de mens 

De volgende mandala drukt het tweede archetype van de aarde uit, namelijk hoe de 

aarde door de aanwezigheid en invloed van de mens is. Deze mandala wordt ook het 

archetype van de aarde en de vier oorzaakprincipes genoemd. 

0e dimensie 

CAUSA FINALIS 

DIAMANT: 

Vanuit liefde, inhoud te 

verklaren doel 

IV – 4e dimensie 

I – 1e dimensie 

SUIKER: 

Vanuit natuurwetenschap te 

verklaren materie 

CAUSA MATERIALIS 

HET ZIJN 8e dimensie 

CAUSA FORMALIS 

CARBO FULLERIN: 

Vanuit resonantie te 

verklaren vorm 

III – 3e dimensie 

II – 2e dimensie 

GRAFITIS: 

Vanuit de erachter liggende 

waarde te verklaren instantie 

CAUSA EFFICIENTS 

In deze mandala staan per kwadrant de dimensies, de stoffen en de oorzaakprincipes van 

het Zijn. De realiteit van het Zijn bestaat uit de materie en de erachter liggende instantie, 

de vorm en het doel. De materie kan verklaard worden vanuit de natuurwetenschap en 

thermodynamica (1 e kwadrant), de instantie vanuit de erachter liggende bron (2 e 

kwadrant), de vorm vanuit de resonantie (3 e kwadrant) en het doel vanuit liefde, inhoud 

(4 e kwadrant). De mandala wordt linksom gelezen en begint bij suiker. 

In het eerste kwadrant bevindt zich het suikersymbool (de koolstofketen), daarna volgen 

de constructie van Grafiet (de koolstofring), Fullereen (de koolstofbal) en Diamant (de 

kristalisatie van koolstof) (Ehrler, 2003, p. 19). Deze vier verschijningsvormen van koolstof 

vertellen iets essentieels over de opbouw van onze wereld (Ehrler, 2003, p. 15). Al het leven 

op aarde is gebaseerd op koolstof. Het is een belangrijke substantie in het planten-, dieren- 

en mineralenrijk. Veel remedies hebben een koolstofelement, zoals Calcarea, Baryta, 

Strontium, Graphitis, Diamant, Carbo vegetalis en Carbo animalis. 

Koolstof is het centrale element van de C1-trap en het lichaam. Zijn Kracht draagt de 

geheimen van de aanwezigheid van het lichaam en opent met het principe van zijn C4tekst 

een ingang naar de vier verschillende oorzaakprincipes van het functioneren van 

deze wereld: 

- de causa materiales (waarom?) en het substantieprincipe (‘Ur-Sache und Be-Dingung’) 

van de koolstofketen (suiker) als basis voor al het natuurwetenschappelijke 

functioneren; 

- de causa effiziens (Weshalb?) en het instantieprincipe (‘Beweg-Grund’) van de 

koolstofring en de koolstoflaag (Grafiet) als basis voor al het subjectieve en historische 

functioneren; 

- de causa formalis (Wieso? Oder Wodurch?) en het resonantieprincipe van de 

koolstofbal voor al het supersubjectieve functioneren van de verbinding door 

gelijkende vormen; 

_________________________________________________________________________________________________ 


- de causa finalis (Wozu?) en het bestemmingsprincipe van de koolstofkristal (Diamant) 

als basis voor al het bovenobjectieve functioneren naar de eeuwige bestemming van 

het Wezen (Becker, p. 983). 

Suiker staat voor de materie, de alleen wiskundig te vatten waarde, die als belangrijkste 

substantie alle vormveranderingen mogelijk maakt (Ehrler, 2003, p. 18). Biochemisch gezien 

begint alles in het leven met glucose. De opbouw van aminozuren, nucleïnezuren en 

koolhydraten begint vanuit een suikermolecuul. De opbouw van een plant of lichaam 

ontstaat uit de energie van suiker. Suiker kan verspringen van vrije energie (de nulde 

dimensie) naar de eerste dimensie. 

De opbouw van de stralingsenergie van Glucose 

(Bron: Ehrler, 2003, p. 15) 

De nulde dimensie is een punt in het centrum. De grofstoffelijke atomen wervelen als 

stralingsenergie rond een kern, die als hij gepakt wil worden in niets vervalt. De energie 

cirkelt om een denkbeeldig stralencentrum en draagt daardoor een bewegingsfrequentie 

die het pendelen om deze lijn als volgt beschrijft (Ehrler, 2003, p. 15): ‘Vanuit een punt 

begint de energie. Elk symptoom van een proving is de nulde dimensie. De achterliggende 

oorzaak kan verklaard worden vanuit de natuurwetenschap. Bij suiker is dit de causa 

materiales, de verklaring vanuit de substantie. De substantie verklaart onze realiteit.’ (Ehrler, 

2003, p. 18-19). 

De eerste dimensie is een rechte lijn. Er is een ervoor en erna. Bijvoorbeeld suiker bestaat uit 

koolstoffen in een rij. 

In het tweede kwadrant, de tweede dimensie is Grafiet. Grafiet gaat de ring sluiten. Bij 

Grafiet gaat het om de achter de materie liggende oorzaak. De wereld gaat een ander 

karakter dragen dan het zuivere wiskundige uit het eerste kwadrant. Er komt dynamiek in 

de processen waardoor de erachter liggende onderwerpen naar voren kunnen komen. 

Het objectieve karakter van de substantie verandert volledig in het tegendeel: ze wordt 

een zelfstandig onderwerp. Alle vormen van het Zijn worden alleen nog een middel voor 

het doel van de erachter liggende instantie, het onderwerp (Ehrler, 2003, p. 19). 

Grafiet is een ring in een zeshoek. ‘Schichte’ (lagen) zijn het principe van Grafiet. Het zijn 

zes instanties, die de geschiedenis beschrijven. ‘Onze bronnen zullen ons verzoeken ons 

leven te leiden, we zijn selbstlos.’ In deze dimensie passen de mentaalemotionele beelden, 

zoals Kent ontworpen heeft (Cd-rom Seminar HIN). 

In het derde kwadrant, de derde dimensie is Fullereen 15 , de koolstofbal die bestaat uit 60 

zes- en vijfhoeken (voetbal). In dit kwadrant wordt een grote sprong gemaakt. Het gaat 

hier om de causa formalis, de erachter liggende vorm. In dit kwadrant komen de 

synchroniciteit (0 e dimensie), de resonantie (1 e ), de signatuur (2 e ), het morfogenetische 

veld (3 e ) en het similium (4 e dimensie) samen. Deze worden door een gemeenschappelijke 

vorm samengevoegd op basis van het resonantieprincipe. 

In het derde kwadrant horen magische beelden, die volgens het principe van de 

signatuur, de synchroniciteit en het morfogenetische veld werken, zoals homeopathie en 

familieopstellingen (Ehrler, 2003, p. 19). Hierin passen de beelden van Vithoulkas. 

_________________________________________________________________________________________________ 


De vierde dimensie bestaat uit de kristallisatie van koolstof, de Diamant. Het is de 

constructie van de materiele wereld vanuit de Zieloorzaak. Dit is het laatste 

oorzaakprincipe, de oorzaak van alle Zijn, de causa finalis. Het gaat om het wezen, de 

essentie. De diamant stelt het wezen van de mens voor, waarin de echte transcendentie 

van het Zijn door de goddelijke bestemming zichtbaar wordt. De opgave van de mens is 

om de eerste en laatste dimensie, de 0 en 8, samen te brengen in een ring. Hierdoor 

ontstaat een midden, waarin alleen de mens liefde brengen kan (Ehrler, 2003, p. 19). 

3.7. Dimensies van C0 tot C8 

Er is een theorie dat het niet ophoudt bij C4, de vierde dimensie. Omdat elke beweging 

een tegenbeweging heeft, gaat de weg van de Ziel van C4 via het derde en tweede 

kwadrant weer naar het eerste kwadrant. Ehrler onderscheidt een cyclische beweging van 

dimensies van C0 tot C8. 

Vierde 

kwadrant 

Eerste 

kwadrant 

Derde 

Kwadrant 

Tweede 

Kwadrant 

De weg van de Ziel door de ervaringen van de 

C-trappen van C1 tot C7, met omkeerpunt bij C4 (Ehrler, 2003, p. 40). 

Bij C5 begint een omkering, een nieuw fenomeen om eruit te komen. Bij C3 moeten 

patiënten de helingsweg zelf doormaken. Bij C4 is de oplossing er sneller. C5, het 

individuele Archetype, bemiddelt tussen C4, de Ziel van de Mens, en C6, het collectieve 

bewustzijn. 

Onderstaande figuur is een schematische voorstelling van de C-niveaus, waaruit blijkt dat 

alle lagen of dimensies in ons lichaam een verbinding hebben met geestelijke niveaus. 

Deze lagen zijn vergelijkbaar met de chakra’s in het lichaam, waarbij de eerste vier 

dimensies (C1-C4) in ons lichaam zijn en staan voor de lagere chakra’s en de dimensies 

C4-C8 buiten ons lichaam zijn (de hogere chakra’s). 

De opbouw van de wereld in fysieke en geestelijke lagen of dimensies 

(Ehrler, 2003, p. 21) 

_________________________________________________________________________________________________ 


De wereld is in lagen opgebouwd, omdat alle kwaliteiten elkaar anders zouden storen. 

Door de lagen zijn ze tegelijk gescheiden en verbonden. In de wereld waarin we leven zijn 

er, om de Kosmos rond te maken, precies 8 lagen. Elke laag komt voort uit een eigen 

dimensie, een eigen constructie gebaseerd op de wetten van een dimensie, die numeriek 

steeds oploopt. 

Er zijn dus 8 dimensies van het Zijn met in het midden de vierde dimensie. Tot de vierde 

dimensie dienen we door arbeid de Dingen vrij te leggen. We beleven in onszelf deze 

dimensies als ‘Gefässe’ (schalen), waarin we leven: 

- de 0 dimensie is als ons ‘Leichnam’ (het menselijk lijk, de stof); 

- de 1 dimensie is als ons fysieke lichaam; 

- de 2 dimensie is als ons emotionele lichaam; 

- de 3 dimensie is als ons geestelijke lichaam; 

- de 4 dimensie is als ons spirituele lichaam. 

Daarboven treden de kwaliteiten van de dimensies ons als Machten tegenover: 

- de 5 dimensie is het collectieve onbewuste buiten jezelf en bemiddelt tussen C4 en C6; 

- de 6 dimensie is de macht van de Archetypen, de bron van kracht in jezelf; 

- de 7 dimensie is de originele kracht van de Mythen; 

- en de 8 dimensie is de Tegenwereld van onze existentie. 

C0 is de stof en C8 is de tegenwereld van onze existentie. Het principe van de 8 betekent 

dat er een tegenwereld is; het is een lemniscaat. Vanuit de achtste dimensie gaan we 

naar het pure leven. 

De erboven liggende laag heeft altijd de inhoud van de eronder liggende laag en de 

eronder liggende laag is de vorm, de uitdrukking van de erboven liggende laag. Een 

lichamelijke ziekte heeft vaak als inhoud een emotioneel probleem. 

Door verwrijving van de stof in C-niveaus bouwen we het proces door de lagen van het Zijn 

energetisch exact na, zodat we het Wezen van de Stoffen laag voor laag vrijleggen. 

Daarbij treden we in resonantie met de vrijkomende kracht, die op elke laag van het Zijn 

de kwaliteiten van de lagen in zich draagt. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen: 

- ‘des EINZELNEN’ (van de individuele verwrijver, zijn resonantievaardigheid – dus de 

zoektocht naar onszelf, waar we onszelf beginnen terug te vinden); 

- ‘des BESONDEREN’ (van de betreffende Stof, wat hij ons en de wereld wil vertellen – 

dus de zoektocht naar de inhoud, naar de blik waarmee we nu kunnen kijken) en 

- ‘des ALGEMEINEN’ (wat we daarbij over de niveaus van het Zijn en de Wetten van het 

Wereld kunnen leren – dus de zoektocht naar de Vorm) (Ehrler, 2002, p 20-21). 

Conclusie 

Het verschil tussen de klassieke homeopathie en C4-homeopathie is niet zozeer het aantal 

verwrijvingstappen, maar de manier van verwrijven en potentiëren. In de C4-homeopathie 

worden substanties altijd handmatig bereid. In de klassieke homeopathie worden sommige 

harde stoffen, zoals parel, om praktische redenen ook langer dan drie verwrijvingrondes 

verwreven omdat de substantie anders niet oplosbaar is, maar dit gebeurt niet in 

resonerende groepsverwrijvingen én met een ander doel. 

Bij de resonerende groepsverwrijvingen uit de C4-homeopathie leert de mens niet alleen 

de middelen kennen en zichzelf, maar ook de levenskracht van de stof en de wereld. Door 

C4-verwrijvingen van stoffen die buiten onze existentie liggen, kan de mens iets van onze 

oorsprongen in liefde teruggeven aan de aarde om de geschiedenis van de aarde tot 

een goed einde te brengen. 

_________________________________________________________________________________________________ 


4. Equisetum arvense, de plant 


Equisetum arvense, Heermoes of Paardenstaart is een oeroude kruidachtige sporenplant, 

die ’s zomers gemakkelijk te herkennen is aan zijn groene dennentakachtige stengels. Hij 

komt op het noordelijke halfrond algemeen voor in vochtig grasland, langs wegen en 

spoorwegen. Equisetum bevat zeer veel mineralen, waaronder kiezelzuur, kalium, calcium, 

magnesium en fosfor. 

Heermoes staat sinds de klassieke oudheid bekend om zijn vochtafdrijvende en 

bloedstelpende eigenschappen. Equisetum hyemale is in 1876 geproofd door H.M. Smith 

op 4 personen en wordt onder andere gebruikt bij cystitis, enuresis en dysurie. Van 

Equisetum arvense zijn geen provingen bekend. 

In dit hoofdstuk worden kenmerken van de plant en toepassingen ervan beschreven, die 

voor een homeopaat nuttig kunnen zijn bij het (her)kennen als homeopathisch middel. 

4.2. Botanie 

De Equisetataceae of Paardenstaartfamiliegroep behoort tot de zaadloze vaatplanten die 

zich vermeerderen door middel van sporen. Voorlopers van het huidige Equisetum zijn 

terug te vinden in fossielen uit het Carboontijdperk, de Calamata. Waren het toen bomen 

van 30 tot 40 meter, nu zijn de Paardenstaarten - behalve een tropische Mexicaanse soort 

die drie meter kan worden - een kruidachtig gewas. 

Equisetum arvense is als onderdeel van de groep Varenachtige (Psilotatae, Lycopodiatae) 

lang ondergebracht in een aparte familie, de Equisetataceae. Sinds circa 2005 maakt 

Equisetum op grond van anatomische en moleculaire kenmerken deel uit van de echte 

varens, de Filicatae (hortus.leidenuniv.nl; geo.vu.nl). 

Heukels’ Flora van Nederland (2005) 

Rijk Plantae (Planten) 

Stam Embryophyta (Landplanten) Vaatplanten 

Klasse Equisetopsida of Sphenopsida Pteropsida (Varens en Paardenstaarten) 

Orde Equisitales Filicales 

Familie Equisetaceae (Paardenstaartfamilie) 

Geslacht Equisetum (Paardenstaart) 

Soort Equisetum arvense (Heermoes) 

De Equistetaceae zijn ’s zomers te herkennen aan de overlangs gegroefde stengels, die 

gemakkelijk in leden uiteen te trekken zijn. Van dit plantengeslacht, dat in grote delen van 

de wereld in groepen voor komt, zijn minimaal 15 soorten bekend. 

Equisetum arvense komt voor in Europa, Noord-Amerika en Azië (in het noordelijke halfrond 

tot aan de poolcirkel), Noord- en Zuid-Afrika. De plant verkiest koele, vochtige, zandige of 

zure, kiezelrijke of lemige gronden in de zon of halfschaduw. Heermoes is vooral te vinden 

op braakliggende terreinen, zandakkers, slechte weiden, in heggen en duinen, op dijken 

en oevers van wateren, in greppels, langs wegen en spoorwegen. De plant verdraagt 

arme grond (Verhelst, 2004, p. 206). Het is een winterharde plant, die een temperatuur van 

-30 °C verdraagt door zich terug te trekken onder de grond (Plants for Future). 

De plant vermeerdert zich door minieme sporen die zich ontwikkelen aan de toppen van 

de geelbruine vruchtbare stengels, die in maart-april naar boven komen. 

_________________________________________________________________________________________________ 


de fertiele én steriele stengel van Equisetum arvense in de Botanische Tuin in Berlijn 

Als de sporen gerijpt en uitgezaaid zijn sterven de fertiele stengels en verschijnen de 

éénjarige steriele hogere (20 tot 80 cm) holle heldergroene en sterk vertakte 

zomerstengels, die lijken op een paardenstaart (Heimans, p. 164; Verhelst, p. 206; Strange, 

le, p. 107; Husby, 2002). Het aantal zijtakjes is gelijk aan de stukjes van de stengels. De 

gelede takjes van Heermoes zijn opgaand, in tegenstelling tot de meeste andere 

Equisetumsoorten, waarvan de takjes horizontaal staan. Ondanks de fragiele 

bovengrondse structuur is de plant zo sterk en taai, dat hij zelfs door asfalt kan groeien 

(Verhelst, 2004, p. 206, Tanne). 

4.3. Naam 

De botanische geslachtsnaam Equisetum, ook wel Canda Equina, stamt uit het Latijn. De 

naam is samengesteld uit de woorden Equus (paard) en saeta (haar, borstel) of setrum 

(staart). Arvense is afgeleid van arvum – akkerland, bewerkt veld en duidt op een veel 

voorkomende groeiplaats op of aan de rand van landbouwgronden (Verhelst, p. 206). 

Een andere veel gebruikte naam voor Equisetum arvense is Heermoes. Hier ligt de 

verklaring heer (heir, leger) en moes (groente) voor de hand, omdat het kruid in de 

Romeinse tijd als versterkend middel met het voedsel meegekookt werd. De meeste 

bronnen leggen echter verband met herde moos, een in kuddes groeiend mos (Tanne, 

Daems, p. 99). Dit is door het in groepen voorkomende karakter van het kruid een zeer 

logische verklaring. 

Net als veel andere kruiden die als onkruid beschouwd worden, heeft Equisetum veel volks- 

of scheldnamen 16 (Uittien, 1946, p. 23). In het Nederlands staat de plant bekend als 

Heermoes, Paardenstaart, Kattenstaart, Kattenkroet, Vossenstaart, Rottenstirt, Akkerpest, 

Kwadenaard, Kwadernaet, Naaldekoker, Unjer, Unnder, Oneet, Oneit, Onnait, Bol, Bolt, 

Roebol, Robol, Rouwbol, Koevergif, Ledenplant, Naaldenkoker, Schaafstro en Tinkruid. 

Veel namen verwijzen naar kenmerken van de plant, zoals het uiterlijk, voorkomen, gebruik 

en het woekerende karakter, namelijk: 

- Akkerpaardenstaart, Field horsetail, 

Kattenstaart, Vossenstaart 

de typische staartvorm van de plant; 

- Schaafstro, Tinkruid, Dutch rush en de ruwheid van de stelen en het gebruik 

Szinkraut 

voor het schuren van potten en pannen; 

- Akkerpest, Unjer, Roebol, Rouwbol, 

Ruigebol 

het woekerende, ongewenste karakter; 

- Frog pipe, Horse Pipe, Holpipen het vaatstelsel van de plant; 

- Puzzelkruid of Legoplant de losse stengeldelen die weer 

teruggestopt kunnen worden. 

_________________________________________________________________________________________________ 


In Deventer zegt men ‘Knop-aover-drie-dagen-stao’k- weer op’. Hierbij wordt gezinspeeld 

op het gemakkelijk afbreken van de stengels bij pogingen de plant uit te roeien en het snel 

weer opkomen (Uittien). 

4.4. Kenmerken 

Vaatplanten 

Paardenstaarten en Wolfsklauwen behoren tot de boomhoge varenachtige vaatplanten 

uit het Carboon. Het zijn de eerste plantensoorten op het land circa 400 miljoen jaar 

geleden. Het zijn belangrijke planten voor de mensheid, omdat resten ervan een belangrijk 

ingrediënt van de huidige steenkoollagen vormen (Tanne, Vermeulen, 2002, p. 845). 

Omdat op het land een groter risico op uitdroging is, ontwikkelen de eerste planten op het 

land een vaatstelsel, embryo’s (sporen) en schubachtige stengels. De vaten fungeren als 

een leidingstelsel, waardoor water, mineralen en fotosyntheseproducten snel 

getransporteerd kunnen worden en planten groter kunnen worden (Erkens, 2003). Mede 

door de holle stengels en wortels kan de plant groeien in anaërobe gebieden en diepe 

grondlagen, omdat zuurstofuitwisseling mogelijk blijft (Husby, 2003). 

Ten opzichte van levende vaatplanten hebben de Equisateceae een aantal unieke 

kenmerken, namelijk: 

- De laterale zijtakken en schutbladen ontspringen uit dezelfde knoop, waardoor het 

kransblad hoger op de stengel is dan de takken. Bij andere vaatplanten komen de 

takken uit de bladoksel en is het blad lager dan de zijtakken (Husby, 2002, Heimans, 

p. 164, Koning, 1994); 

- De vorm van de stomata of huidmondjes in de stengel, waaraan de plant zelfs te 

herkennen is. Stomata zijn kleine openingen in de epidermis van een plant, die zorgen 

voor de gasuitwisseling (Chudby, 2002); 

- De hydroscopische springdraden op de sporen, die zich uitstrekken bij droogte en 

inkrullen bij vocht. Hierdoor kunnen de sporen wegschieten en met sprongetjes van 

plaats veranderen 17 (Heimans, p. 164, Verhelst, p. 206, Strange, le, p. 107, Husby, 2002); 

- De noodzaak van silicium als essentiële voedingsstof; 

- Een wortelstelsel met horizontale én verticale vertakkingen. 

Silicium, kiezelzuur 

Silicium is van essentieel belang voor de opbouw van celwanden. Veel lagere planten en 

dieren hebben een uitwendig skelet dat bestaat uit deze stof. 

De paardenstaarten, en vooral E. arvense en E. hyemale, staan bekend als de enige 

vaatplanten die Silicium nodig hebben als essentiële voedingsstof. Equisetum neemt zeer 

grote hoeveelheden kiezelzuur op uit diepe grondlagen. 

‘Silicium maakt hem ongevoelig voor de omgeving, bij koude of droogte kruipt hij heel 

diep onder de grond. Dus daar waar heel de natuur zich aanpast aan wisselende 

leefomstandigheden en transformeert naar iets nieuws als nodig, houdt Heermoes koppig 

vol: Nee ik verander niet. Als je hem echter aanraakt, valt het op hoe makkelijk hij breekt, 

dus fragiel. En toch zo ijzersterk in overleven. Maar alsof hij zich afzijdig houdt van het leven 

en niet mee durft te evolueren. En daardoor alle contact met zijn omgeving heeft moeten 

verbreken.’ (Tanne) 

Aan het hoge kiezelzuurgehalte aan de buitenkant van de stengel, dankt Equisetum zijn 

stevige stengel met ruwe buitenkant en groeven in de stengel. Het fungeert als pantser 

tegen schimmels en vocht en hij is daardoor in staat nitrogenium aan zich te binden 

(Husby, 2003) 

Pionier, bodemverrijker en -reiniger 

Equisetum heeft een uniek rhizoomstelsel met zowel horizontale als verticale vertakkingen. 

De plant kan groeien tot een diepte van 7 tot 21 meter en misschien wel 50 meter: 7 meter 

in een kleibodem en 21 meter in lichtere bodems. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Carl Axel Magnus Lindman: 

Bilder ur Nordens Flora (1901-1905) 

(www.gfmer.ch) 

Hierdoor kan de plant 

voedingsstoffen uit extreem diepe 

grondlagen halen (Husby, 2003). De 

wortels van Heermoes kunnen tot 

een diepte van 4 tot 6 meter komen 

(Tanne). 

Equisetum kan zich door dit unieke 

wortelstelsel ontwikkelen in een 

vervuilde of natte bodem en de 

bodem verrijken door de uitwisseling 

van mineralen. 

‘Uit (literatuur)onderzoek naar de 

Ecologie en Fysiologie van de 

Reuzenpaardenstaart blijkt dat deze 

plant een echte pionierplant in 

vochtige gebieden is. Vanuit de 

diepere grondlagen nemen de 

wortels van deze planten mineralen 

op, transporteren ze naar boven waar 

ze later tot beschikking van andere 

planten kunnen komen (Husby, 2003). 

Equisetum kan hierdoor ook bronnen 

van vervuiling aanboren en de 

verontreiniging opslaan in 

wortelstokken en het onderste lid van 

de stengel (Tanne). Het is vaak de 

eerste plantensoort die groeit op 

industrieterreinen met zware vervuiling 

of de laatste die daar verdwijnt 

(Tanne, Wikipedia). 

Invasief, bijna onuitroeibaar en toch kwetsbaar 

Hoewel Equisetum arvense bij aanraking van de bovengrondse stengeldelen uit elkaar 

valt, is het mechanisch of chemisch verwijderen van de plant bijna onmogelijk. Elk klein 

stukje wortel of stengel dat blijft zitten kan uitgroeien tot een nieuwe plant. Eén stukje 

wortelstok van 10 cm kan uitgroeien tot 6 meter per jaar. In een periode van 6 jaar kan het 

wortelstelsel een hectare vullen (Husby). 

Grote overlevingskracht, maar geen competitie, transformatie. 

Sleutelfactoren voor de leefomgeving van de Reuzenpaardenstaart zijn een overvloed 

aan grondwater en gebrek aan competitie van andere planten. Hierdoor komt deze plant 

waarschijnlijk weinig voor in de tropen en op grotere hoogten. In schaduw stopt de 

Reuzenpaardenstaart de productie van de vruchtbare stengels en nemen andere planten 

hun plaats in (Cambridge Science Park, Husby, C., 2003). Dit geldt waarschijnlijk ook voor 

andere Equisetumsoorten (Tanne). 

Modaliteiten 

Bij de bestrijding van Equisetumsoorten kan men rekening houden met de volgende 

modaliteiten. De plant kan niet tegen schaduw, dichte beplanting, kalk en afdekking met 

landbouwplastic (Cambridge Science Park). 

_________________________________________________________________________________________________ 


Licht giftig 

Equisetum arvense is licht giftig voor mens en dier, omdat het sporen thiaminase, 

equisetine, aconietzuur, palustrine en silicaten bevat (Plants for future). Grassen kunnen 

zelfs niet kiemen in de nabijheid van Equisetum (Wikipedia). Er zijn geen 

vergiftigingsgevallen bekend bij mensen, maar wel bij paarden, rundvee en schapen 

(Verhelst, 2004, p. 2009). De meeste vergiftigingen ontstaan als de dieren in de 

wintermaanden gevoed worden met hooi, waarvan het groen blijvende Heermoes sneller 

gegeten wordt (www.vth.cobstate.edu). 

4.5. Gebruik in de geschiedenis 

Het geneeskundige gebruik van Equisetum arvense stamt uit de klassieke oudheid. De 

Griekse kruidkundige Dioskorides en zijn tijdgenoot Plinius bevelen Equisetum aan om zijn 

vochtafdrijvende en bloedstelpende eigenschappen. Plinius dacht dat de kracht van de 

plant zo groot was, dat het voldoende was om hem vast te houden om een bloeding te 

stelpen (Tanne). In de Romeinse tijd werden fijngestampte bladeren Heermoes gebruikt als 

bloedstelpend middel en de jonge scheuten in salades gedaan om haar versterkende 

eigenschappen (Strange, le, 1982, p. 108). 

In de Middeleeuwen werd de plant toegepast als wondkruid en in- en uitwendig als 

bloedstelpend middel. Verder bij diarree, rupturen, open zweren, (blaas)ontsteking, 

aandoeningen van de darmen, nierstenen, waterzucht en urineretentie. Uitwendig werd 

het toegepast in kompressen tegen schurft, ontstekingen aan de huid en 

geslachtsorganen (Strange, le, 1982, p. 108). 

Friedrich Hoffman, lijfarts van Frederik II van Pruisen, gebruikte Heermoes in de 18 e eeuw bij 

nieren urinewegaandoeningen. Daarna is de plant wat in vergetelheid geraakt. In het 

begin van de 20 e eeuw werd het vanwege het hoge gehalte aan kiezelzuur met succes 

gebruikt bij tuberculose en huidaandoeningen (Tanne). 

Daarnaast fungeert Equisetum arvense als licht schuurpapier voor potten en pannen, brons 

en hout. De steriele stengel geeft een licht paarse, geelgrijze kleur. Een infuus van de stam 

helpt tegen schimmels op wijndruiven, groenten, rozen en vruchtenbomen en als vloeibare 

meststof, die de bodem niet verstoort (Plants for Future, Vermeulen, 1996, p. 332). 

4.6. Inhoudsstoffen en toxische werking 

Equisetum arvense heeft de volgende inhoudstoffen: 

- mineralen, 15 tot 20% van het drooggewicht. Vooral silicium (vooral als organisch 

kiezelzuur 5-8%), kalium (2,1 tot 2,9%), calcium, magnesium, mangaan, natrium, ijzer, 

zwavel, zink, selenium, chroom, kobalt, fosfor en aluminium; 

- Flavonoïden (flavonglycosiden): isoquercitrine, galuteoline, equisitrine; 

- Saponinen: equisetonine (5%) met als aglycon equiseto(ge)nine; 

- Sporen alkaïden, zoals nicotine, palustrine, palustrinine en 3-methoxypyridine; 

- Looistoffen: galluszuur, tanninezuur; 

- Fenolzuren, polyeenzuren (waaronder aconietzuur), organische zuren; 

- Vezels, koolhydraten, bitterstoffen; 

- Fytosterolen (cholesterol, isofucosterol, campesterol), vitamine C, bètacaroteen, 

rhodoxanthine, Vitamine B1 (Thiamine), B2 en B3; 

- En een beetje etherische olie (o.a. Verhelst, p 207, Tanne, www.mdidea.com). 

Heermoes dient zowel vers als in gedroogde vorm slechts een korte periode gebruikt te 

worden, omdat het licht giftig is. Het enzym thiaminase berooft het lichaam van haar 

vitamine B-complex. In kleine hoeveelheden zal het mensen die voldoende B in hun 

voeding hebben niet schaden. Een tekort aan thiamine veroorzaakt Beriberi. Omdat hitte, 

_________________________________________________________________________________________________ 


droogte of alcohol dit enzym afbreekt, kan Heermoes gekookt of als tinctuur of 

infuus/decoct gebruikt worden (Plants for future). 

Equisetine is een actieve stof in Heermoes die lijkt op aconietzuur, het monnikskapgif. Het 

zou als sedativum voor hart en zenuwstelsel in grote doses gevaarlijk kunnen zijn (Plants for 

future). 

Heermoesvergiftiging bij paarden, rundvee en schapen kan leiden tot gewichtsverlies, 

diarree, blindheid, zwakte van de benen, coördinatiestoornissen en degeneratie van 

spieren. De meest ernstige vergiftigingen kunnen leiden tot verstoringen van het centrale 

zenuwstelsel. Graan als onderdeel van het dieet biedt een bescherming tegen thiaminase. 

(www.vth.cobstate.edu). 

4.7. Natuurgeneeskunde 

In de natuurgeneeskunde gebruikt men van Equisetum arvense het blad, de as, de 

etherische olie en de bloesemremedie. 

Het blad wordt zowel oraal als uitwendig toegepast bij de volgende aandoeningen: 

- nieren urinewegklachten: diuretische werking bij ontstoken en vergrote prostaat, 

cystitis en urinewegstenen; 

- Bronchopulmonaire aandoeningen: Silicium als adjudans bij longtuberculose, 

beschadigde longen en resistentieverhogende eigenschappen; 

- genitaal stelsel: bekkencongestie; 

- anti-inflammatoire middelen: articulaire aandoeningen, zoals trauma, tendinitis, 

reuma, gewricht- en spierpijn, jicht en osteoporose; 

- cardiovasculair stelsel: silicium kan het verouderingsproces van de elastische vezels 

van de aortaweefsels afremmen en het risico voor arteriosclerose verminderen bij een 

hoog cholesterolgehalte of sympaticotonische predominantie; 

- onderhoudstherapeuticum bij opgroeiende kinderen voor het versterken van botten 

en tanden, groeipijnen, osteoporose, gebroken nagels, levenloos haar, bedplassen; 

- anemie, algemene zwakte, diabetes, hoofdpijn en kleinere pijnen; 

- bloed en dermatologie (Hellemont, van, p. 217-218; Bohle). 

De as van Heermoes bevat tenminste 97% kiezelzuur. Na het uitgloeien blijft een stoffijn, 

glasachtig skelet van de plant over. Kiezelzuur kan bindweefsel elastisch maken en is 

reinigend, doordat het de eiwitstructuur uit het bindweefsel losmaakt. Equisetum arvense is 

een belangrijk middel voor mensen met een bindweefselzwakke constitutie (Kruiyff, de). 

Het blad wordt gebruikt als thee (15 gram per liter water, 30 minuten koken, 3 bekers per 

dag), als fluïdum en als tinctuur (Hellemont, van, p. 218-219, Verhelst, p. 209). 

De etherische olie is actief tegen streptococcus haemolyticus, staphylococcus aureus en 

mycobacteriën ((Hellemont, van, p. 217). 

‘Horsetail’ is een Alaska Bloesemremedie die gegeven kan worden bij het ontbreken van 

evenwicht tussen de ratio en intuïtie Het verbetert de samenwerking tussen de beide 

hersenhelften en is mogelijk werkzaam bij dyslexie (www.destralendezon.nl, Tanne). 

Door het licht diuretische effect kan Heermoes invloed hebben op de elektrolytenbalans in 

het lichaam. Daarom dient men bij gebruik van aritmica, hartglycosiden, diuretica, lithium 

en het anti-astmamedicijn theophylline voorzichtig te zijn. Er zijn mogelijke interacties met 

antistollingmiddelen, vitamine B1 (thiamine) en Digitalis purpurea (Verhelst 2004, p. 209) 

Vanwege de slechte oplosbaarheid van mineralen, zoals Silicium, in alcohol, wordt het 

remineraliserende effect van een Equisetumtinctuur betwijfeld. Het zou mogelijk kunnen 

als aftreksel of decoct (Plants for a future) of als homeopathisch middel, waarbij het verse 

plantenmateriaal met melksuiker verwreven is (Bohle). 

_________________________________________________________________________________________________ 


4.8. Homeopathie 

In de Materia Medica is de groep niet-bloeiende planten een kleine groep van slechts 32 

remedies. Hij bestaat uit leden van de families Equisetophyta, Filicophyta, Gymnospermae, 

Lycopodiophyta en Phaeophyceae en remedies als Lycopodium, Thuja, Sabine, Taxus, 

Abies-n, Abies-c, Pin-s, Fil, Pix, Succ, Fuc en Juni-c en Equisetum-hyemale dat ‘hoewel 

beperkt beschreven, toch een paar karakteristieke symptomen heeft.’ 

(http://www.tolweb.org). 

In de Encyclopedia Homeopatica (Radar 2003, 171 volumes) komen Equis-arvense, Equishyemale 

en Equis-pallustre voor. 

De beschikbare informatie over Equisetum arvense is zeer beperkt. De plant is voor zover 

bekend niet geproofd v . In het repertorium staan bij Equisetum arvense de volgende 

rubrieken (Frederik Schroyens: Synthesis [original English version] [9th Ed.] 

- MIND - SHRIEKING; 

- SKIN - ERUPTIONS - herpetic; 

- GENERALS - TIME table; generalized - 11 h; 

- GENERALS - TIME table; generalized - 17 h. 

Equis-h. is in 1876 door H.M. Smith 18 geproofd op 4 personen (Vermeulen, 1996, p. 332). De 

remedie staat beschreven in de Materia Medica’s van Allen, Boericke, Boger, Clark, 

Cowperthwaite, Ghegas, Hering, Morrison, Nash, Lippe, Phatak en Vermeulen (Concordant 

en Synoptic MM II) (Huisman, p. 47, ii en iii). 

Equisetum hyemale werkt vooral bij cystitis, enuresis en dysurie. Het lijkt op Cantharis, maar 

Equis-h. heeft een grote aandrang om te plassen en kent een verslechtering aan het eind 

van het plassen. Modaliteiten zijn een verslechtering bij druk, dromen en rechterzijde; > 

liggen in de namiddag. Andere symptomen zijn pressing pain en constriction. Het werkt op 

de nieren, lage buik, blaas en zaadleiders (Morrison, 1993, p. 156, Vermeulen, 1996, p. 333). 

Conclusie 

Gezien de bijzonderheid van Equisetum arvense en de brede toepassingsmogelijkheden in 

de natuurgeneeskunde is het mijns inziens zeer de moeite waard dat deze plant geproofd 

is. Net zoals Lycopodium de plantaardige Sulphur genoemd wordt, zou Equisetum arvense 

de plantaarde Silicea kunnen zijn. 

v Na het afronden van mijn scriptie in aug. 2008 blijkt Equis-arvense C30 (Remedia) in juni 2006 en 

febr/maart 2007 geproofd te zijn door Peter Zillmer met vijf personen volgens de richtlijnen van 

Jeremy Sherr. Zillmer beschouwt dit als het begin van een meer omvattende proving. 

www.homoeopathie-zillmer.de/homs/equisetum.htm). 

De gegevens van Zillmer zijn niet verwerkt in deze scriptie (JB, jan. 2008) 

_________________________________________________________________________________________________ 


5. Equisetum arvense, de trituratieproving in Den Haag 


In dit hoofdstuk zijn de ervaringen van deelnemers aan de resonerende groepsverwrijving 

van Equisetum arvense tijdens het driedaagse C4-Seminar van Witold Ehrler van 12 tot en 

met 14 januari 2007 beschreven. Een compleet overzicht van de individuele ervaringen per 

prover is opgenomen in bijlage 2. De ervaringen en essenties zijn per trituratiestap 

weergegeven. De vraagstellingen zijn naar mijn mening typisch voor de betreffende 

verwrijvingstap. 

Ik ben begonnen met het uitschrijven van de uitgewisselde ervaringen tijdens het Seminar 

en het opvragen van ervaringen bij de deelnemers (zie bijlage 1). Ik heb de gegevens 

gerubriceerd naar fysieke symptomen (zie bijlage 3) en Mindthema’s. Om een beeld te 

krijgen van veranderingen in de verschillende verwrijvingstappen heb ik de rode draad per 

verwrijvingstap naast elkaar in een tabel gezet (zie bijlage 4a en 4b). 

Ik heb de betekenis van de symbolen, liedjes etc. nagegaan en heb deelgenomen aan 

de Praktijkavonden én C4-verwrijvingen van Equisetum arvense en Hippocampus Nigra bij 

het Hahnemann Instituut. 

5.2. Trituratieproving 

Equisetum arvense is handmatig verwreven naar de vijfde trituratiestap (C5) in een 

resonerende groepsverwrijving met 35 personen, waarvan 28 vrouwen en 7 mannen. Het 

merendeel maakt deel uit van de trituratiegroep van het HIN. 

Als uitgangstof zijn het fris verwreven verse vruchtbeginsel, de stengel en het blad van 

Equisetum arvense gebruikt, dat Witold Ehrler in april en juli 2006 geplukt heeft in de 

Botanische tuin in Berlijn. Hij heeft de plantendelen meteen na het plukken met melksuiker 

verwreven, zodat het materiaal houdbaar blijft vi . Bij de eerste verwrijving naar C1 is 0,06 

gram van het extract bij een eerste portie melksuiker van 2 gram gevoegd. De verdere 

bereidingswijze is beschreven in paragraaf 3.5. 

In deze scriptie zijn ervaringen van 30 deelnemers aan de trituratieproving verwerkt. 

Hiervan hebben vijf personen weinig tot niets ervaren. De sfeer was in de eerste 

verwrijvingstappen zwaar, maar bij de C4 en C5 veel lichter. Er was een uitgesproken 

saamhorigheidsgevoel, een gevoel van liefde en verbondenheid. 

Een aantal provers verwijst naar ervaringen bij de verwrijving van Umbilical Cord, 

navelstreng (HIN, dec. 2006 – juni 2007). Wilma Jager heeft dit middel uitgewerkt in een 

scriptie. De grote thema’s van Umbilical Cord zijn ‘Verbinden met & loslaten, verbreken, 

doorknippen’; ‘Dimensies’ en ‘Transformatie.’ (Jager) 

Omdat circa de helft van de provers van Equisetum ook navelstreng heeft verwreven dient 

te zijner tijd een uitgebreide DD tussen deze middelen gemaakt te worden. Er zijn 

raakvlakken, maar ook duidelijke verschillen met Equisetum. 

Veranderingen in symptomen die provers specifiek hebben aangegeven zijn aangeduid 

met de afkortingen RS (Recent symtom + vanaf nu of het afgelopen jaar), NS (New 

symptom) OS (Old symptom), US (Unsual symptom) en CS (Cured symptom)(Sherr, p. 70- 

72). 

vi Informatie: Petra Held, Institut für C-Homöopathie, Freiburg. 

_________________________________________________________________________________________________ 


5.3. Fysieke symptomen per trituratiestap 

Deze paragraaf is een uitreksel van de meest voorkomende fysieke symptomen per 

trituratiestap. De nummers achter de symptomen verwijzen naar de prover die het 

symptoom ervaren heeft (zie bijlage 2). De meeste fysieke symptomen doen zich voor in 

de eerste verwrijvingstappen. Een volledig overzicht van fysieke symptomen is opgenomen 

in bijlage 3. 

Een aantal verwrijvers noemt ervaringen die voor het Seminar zijn opgevallen, namelijk een 

opgeblazen gevoel in mijn buik (NS) [8, 12], pijn in mijn linker kaakgewricht [1], pijn aan mijn 

snijtanden [19], trillerig gevoel, gevoel dat ik ziek werd [24]. 

C1 

- Soort ‘verstopping’, vastzitten waar beweging in komt: buik [8, 12] neus [9, 13, 18], oor 

[22, 25], rug [19], oude bloedstolsels [25], blaas [8, 28]; 

- Sterk gevoel in voorhoofd [19, 25, 30]; 

- Gapen en slaperigheid [1, 4, 22]; 

- GENERALS: Vermoeidheid [14, 22, 25]; energieverlies [21, 30]; Zwakte [3, 11, 13, 14, 22]. 

C2 

- Voorhoofd [8, 25]. Epifyse [23], prikkelend gevoel in hoofd [16]; 

- Verscherpt reukvermogen [21]; 

- Pijn in rug [4, 28], nek en schouders [1, 4]; 

- Pijn in niergebied en borst (rechts) [8]; Gevoelige blaas [16]; 

- GENERALS: IJskoud lichaam [7, 18, 21]; Zwakte [3, 14, 26]. 

C3 

- Opgeblazen gevoel maag, stekende pijn in buik [8, 12]; 

- Stijf lichaam [13]; 

- De klachten in mijn zij (CS)[22] (na 6 maanden nog steeds); 

- Koude voeten [8, 9]; 

- GENERALS: IJskoud lichaam [18], interne kou [9, 11, 23, Zwakte [ 26]. 

C4 

- Voorhoofd [22]; 

- Seksueel gevoel [15, 21, 28]; 

- GENERALS: Interne kou [9]. 

C5 

- Niet verkouden tijdens trituratie (NS) [4]; 

- Pain right scapulae. Stitching pain inner corner left eye [4]; 

- GENERALS: Erg moe [14]. 

5.4. Ervaringen per trituratiestap: emotioneel, mentaal en spiritueel 

5.4.1. Ervaringen C1 

Als vragen worden gesteld: Wat is mijn opgave, focus in het leven? Wat kan ik leren van de 

plant? 

Het derde oog wordt actief [19, 25, 30]. Er is een helderheid van geest, lichte energie, maar 

ook tegenstellingen tussen licht en donker, boven en beneden, uit elkaar vallen of zijn & 

samenkomen. Het poeder is alles bevattend, een eenheid en ‘never ending’. 

Een aantal provers heeft het gevoel de plant te zijn, op bosgrond of in een weide te liggen 

en naar de blauwe hemel te kijken [3, 17] en/of heeft het gevoel dat naalden het lichaam 

ingaan [17, 17A]. [Dit verwijst naar incarnatie van de ziel]. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Er is een diep ontzag en respect voor de kracht, eenduidigheid, zuiverheid en intelligentie 

van de natuurkrachten [3, 17]. De plant geeft aan dat er een collectief bewustzijn is. 

Vermenigvuldig je om afsterven te voorkomen. Zorg voor de wortels en onderzoek ze, 

maar ga niet in het verleden graven naar oorzaken, maar oriënteer je op de toekomst, 

naar boven, op het licht. Schiet daarbij niet in emoties: ‘Mann soll die Tatsachen 

beobachten genau wenn es über wichtige Angelegenheiten geht.’ [3] 

Tarotkaart de dwaas [13] [wijst op de ontvankelijkheid van een kind en levenslustige 

zorgeloosheid. Deze tarotkaart wijst op verfrissende ervaringen die meestal chaotische 

trekjes hebben, maar zelfs als we onderuit gaan geen wezenlijk gevaar inhouden]. 

Er is een soort verstopping waar beweging in komt. ‘Something that has clotted together 

becomes ‘undone’ while scraping it layer for layer.’ [25] 

Belangrijke Mindsymtomen: 

- Alleen [11], Gevoel van diep verlies [21]; Misleiding [4], We hebben het doel verloren en 

moeten het zoeken [30]; Alles in het leven gaat naar beneden [21], verdwijnt [19]; 

- Alleen zonder steun [1, 9, 19, 26, 27]; angst voor afwijzing [3] ↔ veilig, beschermd 

gevoel [12, 26]; 

- Scrooge [tot inkeer komen door contact met geesten van het verleden, heden en 

toekomst] [25]; Inwijdingsweg [2], Paard van Troje [4]; Gevoel op te lossen [19, 26]; 

- Helderhorend [23], Helderziend [15, 16], Helderheid van geest[15, 19, 30], Licht gevoel 

[26]; 

- Gevoel dat de plant nodig is om de wereld te redden [15,17, 25], vermenigvuldig zodat 

de soort overleeft. Kijk naar het Licht [3]; 

- Voel de lichtenergie van de plant [17], frisse wind en ruimte in mijn hoofd [15, 16], liefde 

[1, 26], zon [22], maan [25] en blauwe lucht [2, 3, 6, 17, 17A, 28]; 

- Alles komt bij elkaar, is leven, krijgt vorm [17], eenheidsgevoel [22], gevoel van 

verbondenheid [1, 3, 22]; Equisetum opent andere remedies [25]. 


Als vraag wordt gesteld Waar sta ik in het geheel? Er is een initiatieproces, een gevoel te 

verdwijnen in het niets. 

Er is een initiatieproces, een gevoel van vastzitten in het donker of een grote reis [4, 19, 25, 

26] en een gevoel te verdwijnen in het niets. Er zijn alleen nog planten op de aarde [19]. 

Wat is de plaats van het individu ten opzichte van zijn omgeving [3], de groep [4], het 

geheel. Waar sta ik in het geheel? Doe maar gewoon mee [6]. 

Ik ga op in de geleiachtige massa [7]; alles is gemengd, iedereen is chocoladekleur [11]. 

Het hoogste verbindt zich met het onderste, het nederigste [19, 17]; er is geen polariteit 

meer [17, 19]; alles is hetzelfde [11]. 

Er is een gevoel van in blindheid opnieuw beginnen te zien [19]; ik ben dood, lig in de 

aarde en kan alles zien in het donker [26] 

Anderen ervaren een polariteit tussen boven en beneden, hemel en aarde, licht en 

donker, materie en geest, individu en de groep, rust en haasten, de illusie van de macht. 

‘De mobiele eenheid wil ons tegenhouden om de omheiningen van het park te openen, 

maar zakt door zijn benen als wij er onder doorgaan. De ME lacht omdat ze zich realiseert 

hoe makkelijk ze haar macht verliest: ‘Standing up was not real power, but an illusion.’ We 

zijn sterk in het hoofd, maar niet in de benen [4]. Het gaat om het bewegen, iets doen in 

plaats van denken of praten [28, 25]. 

Belangrijke mindsymptomen 

- Misselijk [2] van angst [4]; angst taak niet te kunnen vervullen [26]; 

- Verdriet, ik kan mijn bijdrage nog niet leveren [3, 7, 26]; wat kan de mens doen om de 

aarde te redden [3, 15, 25], In deze toestand heeft het geen zin er te zijn [19]; gevoel 

op een tweesprong te staan [26]; 

- Ik wil alles uit mijn systeem gooien [25]; Een noodzakelijke schoonmaak [2, 3, 25]; 

_________________________________________________________________________________________________ 


- Tunnel die je goede en donkere kanten spiegelt [4], grote reis [26], aan het eind van de 

donkere holle buis is licht [25]; wereldtransformatie naar het mooie en het goede, geen 

verschil meer, allemaal dezelfde kant op [11]; 

- Gevoel te verdwijnen in het niets [7], niet meer fysiek te zijn, geen materie [7, 19, 26], 

grens tussen lichaam en auragrens vervaagt [23], ik heb me als priester boven het volk 

gesteld en het volk kan me niet meer zien, ik werd onzichtbaar [26]; 

- Laat het gebeuren, gevoel dat het goed is [1], beschermd gevoel van eenling tussen 

de massa [11]; verantwoording valt weg [6]; 

- Samenhang in gevoel [17], het hoogste met het onderste verbinden [4, 17, 19], hemel 

en aarde [11], man en vrouw [25], intellect - gevoel [17], teken omega [16] en 

oerobosslang [25], joining hands and return to our source [25]; Ben deel van het geheel 

geworden, niet meer apart [7, 11]; 

- We lopen op het donker, waar naar toe is niet belangrijk. Het gaat om het bewegen 

[28]; voordat ik kan verbinden moet ik iets doen in plaats van praten [25]; 

- Gevoel van verbondenheid [1, 3, 7, 11, 16, 25]. 


Als vraag wordt gesteld: Wat doe ik hier eigenlijk? 

Ik zit in een vacuüm en kan niets doen, maar achter de wolken is het licht. Dit komt naar 

voren uit de volgende beelden: 

- Een vrouw glijdt uit in de mest en wordt verkracht, ik zit achter glas en kan niets doen 

[24], de onderwereld is een vacuüm; als ik daar blijf kan ik niets doen [26]; 

- Een gevecht om door de tunnel met wegzuigende modder te lopen. Ik wil opgeven, 

maar word gestimuleerd om door te gaan. Aan het eind van de tunnel is licht, we 

krijgen diamanten als prijs [4]; 

- Oneerlijk gevecht, test in zelfloosheid; er is geen betrokkenheid [19]; Ik word bewogen 

om mijn 5 maanden oude dochter met een bijl op haar schedel te slaan om haar het 

oorlogsleed te besparen [5]; 

- Het drama is dat het schaap wel weet dat het Zinnkraut moet eten om zich te 

beschermen tegen zijn omgeving, maar dat de mens deze kennis verloren is [3]; 

- Waarschuwing [25, 19]; Alles was zwart [21]; Er zijn alleen nog planten op de aarde [26] 

- Achter de wolken schijnt het licht [2]; aan het eind van de tunnel is het licht [4, 25]. 

Belangrijke mindsymptomen 

- Angst mijn eigenheid te verliezen in groepen [3]; 

- Vastzitten in modder/moeras [4, 25], uitglijden over de mest [24], doolhof [5]. oneerlijk 

gevecht[19], ik kano tegelijkertijd in twee verschillende richtingen [25]; 

- Vuur van de purificatie [25]; Reiniging [3, 8]; 

- Van buiten kunnen voelen wat het probleem van de ander is, zonder het zelf te 

beleven [7, 19, 23, 30]; Ik kan alles zien [11]; de scheidingswereld tussen binnen- en 

buitenwereld verdwijnt langzaam, waardoor ik in de binnenwereld van de emoties van 

anderen kan kijken [23], het andere zien, voelen en begrijpen zonder het zelf te 

beleven [7, 19]; 

- Loslaten van denken en beelden [17], vragen waar geen antwoord op zijn [6], emotie 

van anderen [7]; geest [22], eigen fysieke lichaam [23], betrokkenheid en macht van 

het individu – het Zelf [5, 19]; 

- Conflict tussen individu en groep [3, 25, 26] en verbondenheid [3, 18] met familie [6]. 

Vrede is meer dan het conflict onderdrukken [24]; 

- Ik voel de ontzagwekkende kracht van de natuur, is groter dan alle mensen samen, 

maak daar deel van uit, kundalini [3]; voel de grootsheid van wat mensen kunnen, 

maar ook van de schepping [22], alle kennis van de wereld is in me en ik weet waar 

naar toe te gaan [25]; 

- Grote ster [9], zon [17, 22, 24]. Wellustig, zin om te dansen [3]. 

_________________________________________________________________________________________________ 



De vragen die gesteld worden zijn: Waarom ben ik hier op aarde, wat doe ik hier, wat 

moet ik hier, wat kan ik bijdragen, waarom doe ik dat? 

Alles is op weg naar Eenwording. Alle grenzen vallen weg, het gaat om de inhoud, de 

essentie, het doen vanuit het hart. Er is een universeel gevoel van verbondenheid. Vuur, 

zonnen, blijheid, lichtheid, Noorderlicht, explosie van licht. 

Er is een gevoel opnieuw geboren te zijn [21]. Men doet wat men doet van binnen uit, het 

hart [23]. Ik ben het die het allemaal doet, in mij beweegt alles en ik moet niets veranderen 

[17]; gevoel dat ik ben, geen gedachten [17, 21, 22]. Laat het gebeuren; met de stroom 

mee, problemen zijn niet belangrijk. Het is een bevrijdend gevoel [22, 25]. 

Lekkage, onder andere aan de afwasmachine, bij het Hahnemann Instituut [na C3]. 

Belangrijke Mindsymptomen 

- Je moet stoppen met denken en gewoon zijn, bouwen als een kind. Een catharsis, 

reiniging [21]. Het was moeilijk de zee weg te duwen. De zee staat symbool voor onze 

ideeën, delusions, dromen. Een gevoel van durven [28]; 

- Gevoel opnieuw geboren te zijn [21], angsten lossen zich op [3]; Ben een beetje een 

kanaal [15, 22, 23]; 

- Alles is goed, laat het gebeuren [7, 17, 21]. Meedeinen met de stroom mee [1]. Geen 

taboes, alles staat open, klaar om te ontvangen [6], de oplossing komt [1, 6, 7, 17, 21, 

22]; 

- Alles is op weg naar Eenwording [2]; Je weet het allemaal, je bent het allemaal, je bent 

heel, je bent vrij [25], het is allemaal compleet en alles is één: het vuur in de hemel, 

aarde en in ons lichaam [8], alle grenzen vallen weg [23]; 

- Wat is de zin van mijn leven, wat kan ik bijdragen? [2, 3, 18, 23, 25, 28]. Grenzen vallen 

weg. Je doet wat je moet doen. Alles wat ik doe in de wereld gaat van mij uit. Het 

komt aan op de essentie, wat men is. De grenzen zijn weggevallen en men doet wat 

men doet van binnen uit, vanuit het hart.[23]; Het doel is niet belangrijk, het gaat om 

het in beweging zijn [28]; 

- Vol van liefde [6, 7, 9, 21, 22}, gevoel van verbondenheid [1, 17], gevoel van verbinding 

met de aarde, met alles [7, 9, 21]; 

- Universeel: grote kruik met goudkleurig elixer voor de zonnen, dat het vuur brandend 

houdt. Alles wordt gevoed door het elixer, alle planeten, werelden, alle leven. Het is 

altijd en eeuwigdurend [9]. Planeten en planeetsystemen [25]; 

- Vrolijk [1, 9, 18], Wellustig [15, 21, 18], zin om te dansen [3]; bevrijdend gevoel [22, 25]. 


Werk in je eigen krachtveld en ga mee in de stroom van alles. 

Het gaat om het doen in de stroom van alles, durf individu te zijn en de verschillen tussen 

de mensen te openen; alles komt samen. Een aantal provers noemt een embryo, baby, wit 

veld, iets nieuws dat geboren wordt [1, 3, 8]. 

Ik mag het doen, ik word gezegend [1]. Aan het werk, niet voor jezelf, maar in de stroom 

van alles [2]; Werk in je eigen krachtveld, gebied. Dan is alles in harmonie [23]. Het is 

belangrijk dat wat ik doe in elke cel doorwerkt [23]. Leer in een stem te spreken [25]. 

Ga mee in de stroom van alles [1, 2]; alles stroomt [11]. Er zijn beelden van het Boeddhisme 

[3, 15] [boeddhisme betekent letterlijk de ontwaakte]. 

Er was een gevoel van liefde en verbondenheid, versmelting met mijn man, Yin en Yang 

[1]; een compleet gevoel [3, 22]. Een gevoel van thuiskomen bij jezelf [3, 4, 22, 25, 30], 

liefde [1, 2, 9, 17, 20, 30] en verbondenheid [1, 15, 16, 18, 22]. 

Belangrijke mindsymptomen: 

- Lemniscaat [1], Never ending story [15], Tijdelijk, tijdloos. Voel enthousiasme. Let it be. 

Building a bridge. Connection. Freedom, happyness, joy [18]; 

_________________________________________________________________________________________________ 


- Beelden van het Boeddhisme. Ik voel mij compleet vrij. Ik wil alleen opnemen wat voor 

mij van belang is [3]; 

- De Aarde is een ware Moeder [4]. Ik zie een hele grote cirkel van vuur, liefde. Randen 

van de cirkel zijn vol van kleur als van een regenboog. Zee vol plankton, liefde. 

Overweldigende liefde. Liefde van Moeder Aarde [9]; Liefdesenergie rond me. Was 

teveel, ik kon het niet verdragen. Vanaf nu zorgen wij voor jou. Parabel van de verloren 

zoon [17]; 

- Zie de schoonheid van de wereld, het leven en geniet ervan [1, 4, 25, ], compleet 

gevoel [1], belofte voor de toekomst [15]; ik kan de wereld weer in [11]; 

- Alles stroomt. Soort bevrijd. Afstemmen op de ander [11]; gevoel van thuiskomen bij 

jezelf [3, 4, 22, 25, 30]; compleet gevoel [1, 3, 22]; een groot saamhorigheidsgevoel [4, 

8, 25]; 

- Veilig, beschermd gevoel [1, 16, 17], bevrijd [11], Vrolijk, blij, lachen vrijheid [1, 8, 9, 11, 

18]; muziek [15, 18, 25]. 

5.5. Ervaringen na 2 tot 6 maanden 

Onderstaande klachten zijn na 2 tot 6 maanden op het normale niveau gekomen of 

blijvend weg: 

- Lage rugpijn (RS)

Equisetum heeft me laten zien 

dat elk facetje belangrijk is, heilig is [prover 16] 

Equisetum arvense kan een belangrijk middel zijn voor: 

- Vijven (Enneagram) om uit hun geliefde Denken te komen en gewoon te zijn [30/C3, 

21-28/C4]. [De Vijven zijn de Waarnemers, ze parkeren hun gevoelens en gaan in de 

situatie af op wat het denken hen ingeeft]; 

- het vergroten van de kracht om te communiceren en de afstemming op elkaar 

[25/C2]; 

- het openen van andere remedies en ze met elkaar verbinden [25/C1]; 

- het geven van een toekomstperspectief over de zin van het leven, waar een collectief 

in liefde ontstaat en ieder zijn eigen plaats heeft [30]; 

- de bescherming van het individu en het behouden van de essentie van de dingen. 

Alles wordt hiermee in zijn eigen trilling gezet [23/C5]. 

Witold Ehrler geeft aan dat we bij Equisetum het vijfde kwadrant betreden [het kwadrant 

van het individuele archetype]. Equisetum gaat over de vrije keuze van het loslaten van 

het Zelf, het Ego, de Zelfloosheid. Er is een collectief in liefde opgebouwd, zonder angst, 

taboes, regels van cultuur of religie om het systeem stabiel te houden. Dit is bijzonder. Bij 

Equisetum was het mogelijk het systeem te dragen met liefde, inhoud. Het is de eerste keer 

dat we deze grens overgegaan zijn (Witold Ehrler, HIN, 18- januari 2008). 

Liefde en verbondenheid zijn thema’s die zowel bij de C4-homeopathie als Equisetum 

arvense horen. Ehrler neemt Equisetum arvense op in de Homöopatische Postille ‘Formen 

der Liebe’. Hij haalt de rode draad van een substantie er - op basis van zijn grote 

resonantievaardigheid en uitwisseling in de groep na elke verwrijvingronde - uit en de rest is 

‘voor de komposthoop’. 

Ehrler heeft sinds 1993 ruim 400 stoffen verwreven en begeleidt bijna elke 2 weken 

resonerende groepsverwrijvingen op verschillende locaties en met verschillende groepen. 

_________________________________________________________________________________________________ 


6. Materia Medica, Repertorium & DD 


Dit hoofdstuk beschrijft een Materia Medicabeeld, Repertoriumsymptomen en 

differentiaties met een aantal middelen op basis van de ervaringen bij de trituratieproving 

van Equisetum arvense bij het Hahnemann Instituut in Den Haag. Deze informatie kan de 

toegankelijkheid van het middel voor de lezer vergroten. 

Dit is géén compleet beeld van Equisetum arvense, omdat het niet gebaseerd is op een 

volledige proving, toxicologische literatuur en klinische observaties 19 . Een trituratieproving 

heeft altijd een subjectief element, omdat elke verwrijver - maar ook degene die de 

symptomen selecteert - andere accenten zal leggen. Later kan blijken dat een aantal 

symptomen misschien niet bij Equisetum hoort, maar bij de C4-homeopathie óf de prover. 

6.2. Materia Medica 

Werkingsgebied 

MIND, HEAD (Third eye, vision, hearing, NOSE), Stomach, Abdomen, Chest, Back, 

Extremities, Weakness, RIGHT SIDE, Left side, COLD 

Modaliteiten: 

< donker, vastzitten, denken 

> beweging, company, licht, zon 

Belangrijke symptomen 

Verscherpt bewustzijn (C1, C2) 

- Helderhoren, -zien, -voelen en –weten; 

o Sterk gevoel in derde oog [19-25-30/C1 vii ]; helderheid van geest [15-19-30/C1]; 

o In blindheid opnieuw beginnen te zien [19/C2]; ik ben dood, lig in de aarde en kan 

alles zien in het donker [26/C2]; Licht/inzicht van de aarde naar de hemel. Ik kan 

alles zien [11/C3]; 

o Chaotische en harmonische geluiden; liedjes. KN: kikkers die niet gelijktijdig kwaken; 

- Clairvoyance, presentment, blood [21/na C1]. Toename van heldervoelendheid en 

helder weten: Ik kan emoties/problemen van anderen van buiten zien [7-19-23-30/C3]; 

afstemming, resonantie met de patiënt [7-11-20/C5] [C4-homeopathie?]. 

Angst en verdriet (C1, C2, C3) 

- Diepe lichamelijke pijn over verlies baby of zielspartner [21/C1]; 

- Ik moet iets verhinderen, dat alleen ik kan verhinderen. Je hebt je in je afgelopen 

levens steeds laten afleiden van je doel [26/C2]; 

- Ik kan mijn bijdrage niet leveren [3-4-7-26/C2]; 

- Ik ben niets meer, gevoel op te lossen. In deze toestand heeft het geen Zin er te zijn 

[19/C2]. Wat is de zin van mijn leven, wat is mijn bijdrage? [2-3-15-28-23-25-28/C4]. 

Gevoel op te lossen (C1, C2) 

- I’m completely stabbed with needles {17-17A-29/C1], de huid lost op [25/C1]; 

- Ben ik een steen of zoiets, die geen eigen leven meer voert en het was bijna alsof ik 

was opgelost [19/C1] [Sil]; 

vii Het nummer verwijst naar de prover en C1 naar de eerste, C2 naar de tweede verwrijvingsstap, et 

cetera. Zie bijlage 2 voor een individuele ervaringen per prover en verwrijvingsstap. 

_________________________________________________________________________________________________ 


- Ik ben de laatste mens op aarde en verdwijn in het niets. Ik los op alsof ik een schaduw 

in de mist ben [26/C1]. 

Ik ben niets meer, niet meer fysiek (C2, C3, C4) 

- Ik ben volledig transparant. Mijn eigen gedachten zijn weg en ik ben ‘niet-materie’ 

[7/C2]; Gevoel los van de materie te staan [22/C2]; 

- Ik ben niets meer, geen lichaam, geen ego, geen gedachten. Ik was als een kanaal. Ik 

ben niets meer, deel van het geheel [7/C2]; 

- Gevoel los van de materie te staan [22/C2]; Als mens sta je tussen het geestelijke en de 

stoffelijke materie [23/C4]; 

- Ben uit een soort zwart gat geknald (zwarte aardolie). Gevoel dat het om een test van 

zelfloosheid gaat; voelde plotseling koel, leeg en liefdeloos, alsof het me niets 

aangaat. Wat doe ik hier eigenlijk [19/C3]. 

Reiniging en transformatie (C1, C2, C4) 

- Een fysieke verstopping waar beweging in komt (C1): buik [1, 8, 12] neus [2, 9, 13, 18], 

oor [22, 25], kaak [1, 2, 19], rug [19], oude bloedstolsels [25], blaas [8, 28]; 

- Reiniging op alle niveaus [8, 21], noodzakelijke schoonmaak [3-25/C2]; Ik wil alles uit 

mijn systeem gooien [25/C2]; 

- Loslaten van gedachten, alles is goed (C4); 

o Ik ben, geen gedachten meer, heb niet meer dat mechanisme in jezelf, ben 

gewoon en dan zal je een betere docent worden [21/C4]; 

o Toen kwam de boosheid in mij, het monster, de dingen die ik niet gedaan heb, die 

niet goed waren. Maar alles was goed [17/C4]; 

o Ik zag een blij jong meisje dat op de golven van de zee heen en weer sprong. Ze 

probeerde over de zee te lopen, maar het was erg moeilijk. Het was moeilijk de zee 

weg te duwen. De zee was een symbool voor de ideeën, delusions, dromen 

[28/C4]. 

Donker en Licht (C1, C3, C4, C5) 

- Oriëntatie op het licht [C1]: vanuit het donker zie ik het licht boven [3, 4, 19]; 

- Vastzitten in het donker [C3]: moeras [25], natte modder [4], zwart gat [19], doolhof [5], 

mest [24], oneerlijk gevecht [19] en onderwereld [5-26]; 

- We moeten ons allemaal realiseren dat we lichtwezens zijn. We zijn van licht en dragen 

informatie in ons die ons licht. En steeds kwam de zon. Ik wou in de zon gaan en toen 

stopte het, daar is een geheim, in de zon [17/C3]; 

- Ik breng je naar het licht en naar de duisternis. Je zult ALTIJD WETEN, WAAR HET LICHT TE 

VINDEN IS [22/C4]; 

- De zon, het licht schijnt op ons allemaal, ik, we koesteren ons erin. En de maan licht ons 

bij in het donker met de sterren die flonkeren als diamanten [1/C5]. 

Alles komt samen (C2, C5) 

- Ben onderdeel van deze geleiachtige massa, het geheel geworden, niet meer apart 

[7/C2]; Individu tussen de massa, maar we doen hetzelfde. Alles is gemengd. Opgaan 

in alles, elkaar, elkaar goed begrijpen [11/C2]; 

- Samenhang in gevoel, geen polariteit meer [17/C2]; Het hoogste met het onderste 

verbinden [4-17-19/C2]; Teken omega [16/C2]; Alfa en omega [1/C5]; 

- Misschien vallen hemel en aarde wel samen [11/C2]; het pad van verbinding tussen 

man en vrouw [25/C2], intellect en gevoel [17/C2], Tijd is oneindig [26/C2]; 

- Het gaat over ‘joining hands and return to our source’ [25/C2] [C4-homeopathie?]. 

Liefde en verbondenheid (C1, C2, C3, C4, C5) 

- Equisetum opent het hartchakra [13-20-25/C1; 23-30/C2; 3-6/C3]; 

- Equisetum misleidt het brein en verbindt met vibratie van het hart [25/C2]; Het opent 

de seksualiteit [15-21-28/C4); 

_________________________________________________________________________________________________ 


- Compleet, beschermd gevoel, ruimte en vrijheid [6, 7, 12, 16, 17, 22]; Liefde is de sleutel. 

Ervaren, niet forceren vanuit het willen, denken. Verantwoordelijkheid valt weg. Het 

geheim is in de zon; Hele grote cirkel van vuur, liefde [9/C5]; 

- Ik bespeur duidelijk het ontstaan van een collectief lichaam, dat nu als een betovering 

op ons inwerkt. Het gaat hier om de vorming, ontwikkeling van een Liefdescollectief, 

dat een C5-mysteriearbeid kan bewerkstelligen. De liefdesenergie is duidelijk voelbaar 

om ons heen. We hebben ons vergroot tot wat anders, zonder daarbij iets van onze 

eigen inhoud te hoeven verliezen. Er ontwikkelt zich een gevoel van eindelijk thuis zijn in 

de ruimte, in de betekenis je roeping eindelijk intuitief gevoeld te hebben, die boven 

onze eigen existentie uitgaat [30/C5]. 

Andere dimensies (C1, C2, C3, C5) 

- Ik zie de wereld vanuit de kosmos. Hoe kom ik in de wereld [7/C1]; 

- En de hele wereld, tijd staat stil. En ik had de neiging te verdwijnen in het niets [19/C2]; 

- Ik had het gevoel dat ik in een tijd voor de mensheid ben beland, ik was zoals een 

plant [26/C3]; Ik kom uit een andere dimensie [16/na C5]; 

- Zee, woestijn, blauwe lucht [symbolen van het onbewuste]. 

Durf mee te gaan in de stroom van alles (C2, C3, C5) 

- Forceer niets, alles wordt geopenbaard. Het niet doen vanuit het willen. Durf je vleugels 

te gebruiken en je wordt gedragen [16/C2]; 

- Ga in de beweging (wegduwen van gedachten). Het is het gevoel van durven 

- Ik krijg zoveel informatie dat mijn hersenen hun focus niet kunnen kiezen. Kan me alleen 

overgeven aan niets of alles [25/C3]; 

- Wat kan ik bijdragen? Jij kleine gelovige. Open je ogen en ga mee in de stroom van 

alles [2/C5]. 

Kwetsbaar en zwak (C1, C2, C3) 

- Decompositie. uit elkaar vallen [4/C1]; Ik ben niets meer; 

- Zwakte [3-11-13-14-22/C1; 3-14-26/C2; 14-26/C3]; Loss of energy [19-21-22/C1] & 

enorme energie. My energy becomes enormous [25/C3]. 

Drukkende, stekende, prikkende pijnen 

Thematiek & Symboliek 

De thematiek van Equisetum is als volgt samen te vatten: 

- Verdriet over verlies van het fysieke, het ego, zielspartners, toekomstperspectief; 

- Vastzitten, ik ben niets meer en kan niets doen (DD Zeepaardje, HIN 2008 20 ); 

- Heroriëntatie op de Zin van het leven; 

- Het hart is jouw essentie. Als je het denken loslaat en vanuit jouw hart doet wat je moet 

doen is alles goed, inclusief je schaduwkanten; 

- Alles is Eén: universeel gevoel van liefde en verbondenheid. 

In de ervaringen komt een aantal overeenkomstige symbolen naar voren, die belangrijk 

zijn voor het beeld van de remedie, namelijk symbolen van: 

- Het onbewuste: de zee, de woestijn; 

- Grenzenloze: de lucht, het universum; 

- Puurheid en zuiverheid: blauwe lucht, vuur; 

- Naderende doodsymbolen: tunnel, grote reis, dood; 

- Nieuw begin: baby, de dwaas, bouwen met de energie van een kind, 

- Alles is één: alpha en omega, oerobosslang, een bron, kundalini, yin en yang, piramide, 

een goudkleurig elixer dat alles voedt, alle planeten zonder begin en einde; 

- Dieren, behalve paard ook apen, mammoeten, vissen, zeepaardje, adelaar, valk; 

- Feces: moeras, mest, onderwereld; 

- Beelden van rijkdom, voorspoed en geluk: Lachende Boeddha; 

_________________________________________________________________________________________________ 


- Rijkdom en overvloed: vissen; 

- Verenigen van rationaliteit en irrationaliteit: Faust; 

- Symbool van het mannelijke, de macht: het goud, de zon; 

- Zoektocht naar het Zelf: doolhof; 

- Leven: de Slang, de cirkel; 

- Het vrouwelijke: de maan, Moeder Aarde [DD Lapis Lazuli]; 

- De steen der wijzen; 

- De bron: de Neanderthaler, mammoeten, water, vuur, de zon, regenwoud; 

- Liefde: het hart, roos, Parabel van de verloren zoon, thuiskomen bij jezelf. 

6.3. Repertoriumsymptomen 

In het Repertorium zou Equisetum arvense opgenomen kunnen worden met de volgende 

symptomen. De met ‘New’ aangegeven rubrieken staan niet in Radar, versie 9.2. 

MIND 

MIND - ALONE; being 

MIND - AMATIVINESS 

MIND - ANXIETY - tunnel 

MIND - AWARENESS heightened 

MIND - BROTHERHOOD, sensation of 

MIND - CHANGE - desire for - life; in 

MIND - CHEERFUL 

MIND - CLAIRAUDIENT 

MIND - CLARITY of mind 

MIND - CLEANNESS - desire 

MIND - CONFIDENCE: want of self-confidence 

MIND - CONFUSION of mind - identity, as to his 

MIND - CONFUSION of mind; Identity, as to his, sexual 

MIND - DARKNESS - agg. 

MIND - DELUSIONS - attacked, being 

MIND - DELUSIONS - blood - seeing blood (New) 

MIND - DELUSIONS - blood - I’m only blood and blood only (New) 

MIND - DELUSIONS - blood – old clots of bloods, sadness; are going upstairs to the light (New) 

MIND - DELUSIONS - born into the world; he was newly 

MIND - DELUSIONS - canal; I am a canal; no material (New) 

MIND - DELUSIONS - cellar - shut in a dark cellar; he is 

MIND - DELUSIONS - consciousness - higher consciousness; unification with (New) 

MIND - DELUSIONS - dirty 

MIND - DELUSIONS - dirty, he is; accompanied by MIND - Cleanness - desire (New) 

MIND - DELUSIONS - dissolving; she is 

MIND - DELUSIONS - drawing - circle; something were drawing her round in a (- head straight; and she 

could not hold her) 

MIND - DELUSIONS - drawing - right (when walking); something were drawing her to the 

MIND - DELUSIONS - energy; stream of energy from; body, hands (New) 

MIND - DELUSIONS - fire; enormous fire from Heaven and Earth (New) 

MIND - DELUSIONS - ground; is lying in the ground (New) 

MIND - DELUSIONS - harmony - heaven and earth; between; 

MIND - DELUSIONS - harmony - order and clarity of everything 

MIND - DELUSIONS - hearing, illusions of; hearing music 

MIND - DELUSIONS - heart - explosion in the (New) 

MIND - DELUSIONS - heart - prickling, sensation of universe (New) 

MIND - DELUSIONS - LIGHT (= brightness) 

MIND - DELUSIONS - light [= brightness] - dark; and 

MIND - DELUSIONS - LIGHT (= low in weight) 

MIND - DELUSIONS - light [= low weight] - float; he was so light he could 

MIND - DELUSIONS - light [= low weight] - is light; he 

MIND - DELUSIONS - motion, down, delusion of a (New) 

_________________________________________________________________________________________________ 


MIND - DELUSIONS - motion, up, delusion of a (New) 

MIND - DELUSIONS - motion, up and down, delusion of a 

MIND - DELUSIONS - murdered - had murdered someone; he 

MIND - DELUSIONS - murdering; he is - family with a hatchet; she will murder her 

MIND - DELUSIONS - new; everything is 

MIND - DELUSIONS - needles in hands and breasts, sensation as if needles piercing in (New) 

MIND - DELUSIONS - plant, I am the (New) 

MIND - DELUSIONS - plant, is necessary to save the world (New) 

MIND - DELUSIONS - place - different places at a time; of being in 

MIND - DELUSIONS - prisoner; she is a 

MIND - DELUSIONS - sleep - going to sleep; he were 

MIND - DELUSIONS - sleeping - he were sleeping 

MIND - DELUSIONS - sleep - he is sleeping; desire to dream on (New) 

MIND - DELUSIONS - space - between brain and skull; there is empty space 

MIND - DELUSIONS - Third eye - changes in vertex and third eye, sensation as if (New) 

MIND - DELUSIONS - Third eye - sensitivity, strong (New) 

MIND - DELUSIONS - world - new world; he is moving in a 

MIND - DELUSIONS - young, she is again 

MIND - DEPERSONALIZATION 

MIND - DESIRES - full of desires - new; something 

MIND - ESTRANGED 

MIND - ENERGIZED feeling 

MIND - EXCITEMENT - sexual 

MIND - FANCIES - lascivious 

MIND - FEAR - accomplish things, cannot 

MIND - FEAR - nausea of fear 

MIND - FEAR - tunnels; of 

MIND - FIRE - thinks and talks of 

MIND - Forsaken feeling accompanied by pain in neck (New) 

MIND - FREEDOM - doing what he had to do; remarkable freedom in 

MIND - INSECURITY; mental, amel 

MIND - LASCIVIOUS (WELLUSTIG) 

MIND - LIBERTINISM 

MIND - LIGHT (= brightness), abundance of, sees an (New) 

MIND - LIGHT (= brightness), being in, coming from the dark (New) 

MIND - LIGHT, the brightest light streams through my head, sensation as if (New) 

MIND - LIGHT (= low in weight) 

MIND - LOVE 

MIND - LOVE - coming towards her and from her; feelings of love 

MIND - LOVE - exhalted (overflowing) love – for her family 

MIND - LOVE - exhalted (overflowing) love – for humanity 

MIND - LOVE - exhalted (overflowing) love – for earth, everything in this (New) 

MIND - LOVE - unification, sensation of; earth, with / everything, with (New) 

MIND - MERGING OF SELF with one's environment 

MIND - NATURE - loves 

MIND - PROTECTED feeling 

MIND - PROTECTED feeling - plant, by/under the (New) 

MIND - SADDNESS; accomplish things, cannot 

MIND - SELFLESSNESS 

MIND - SENSUAL 

MIND - SHAMEFUL, dirtiness; Sexuality, ejaculation (New) 

MIND - SPACED-OUT feeling 

MIND - THOUGHT; thoughtful 

MIND - THOUGHTS - vanishing 

MIND - TIME - quickly; passing too 

MIND - TIME - slowly; passing too; accompanied by weakness 

MIND - UNIFICATION - sensation of 

MIND - UNIFICATION - sensation of unification - partner; with his 

MIND - UNIFICATION - sensation of unification - universe; with the 

MIND - YAWNING 

MIND - YIELDING disposition 

_________________________________________________________________________________________________ 


VERTIGO 

Vertigo - accompanied by weakness & sleepiness (New) (see: VERTIGO - SLEEPINESS; with; & 

GENERALS - WEAKNESS - vertigo; with) 

HEAD 

HEAD - Epifyse, sensation as if (New) 

HEAD - HEAT – coldness – feet; with coldness of feet (New) (see: HEAD - HEAT - accompanied by - 

Limbs; coldness of) 

HEAD - HEAVINESS - accompanied by - Eyes; heaviness of 

HEAD - Heaviness of head and eyes, sensation of (New) 

HEAD - Heaviness of head and root of the nose (New) 

HEAD - LIFTING up; sensation of - Skull 

HEAD - PAIN - amel 

HEAD - PAIN - left 

HEAD - PAIN - accompanied by chilliness [2] 

HEAD - PAIN - accompanied by coldness of chest, back and a warm feeling (New) 

HEAD - PAIN - accompanied by nausea 

HEAD - PAIN impending accompanied by nausea (New) 

HEAD - PAIN - light, despite better dispersion of energy (New) 

HEAD - PAIN (3)(OS) becomes a sensation of tingling and prickling on occiput, right (New) 

HEAD - FOREHEAD, bright joyful feeling (New) 

HEAD - Pain - Forehead 

HEAD - Pain - Forehead, pressing pain 

HEAD - Pain - Forehead, pressing pain, left (New) 

HEAD - PAIN - Forehead, pressing pain accompanied by pressing pain ears and temples (New) 

HEAD - PAIN - Forehead - Eyes - Above eyes (New) 

HEAD - PAIN - Forehead – Eyes - Above, right (CS) (New) 

HEAD - PAIN - Forehead - Eyes - Between 

HEAD - PAIN - forehead, third eye (New) 

HEAD - PAIN - Vertex - extending to - Occiput 

HEAD - PAIN (OS), changing in sensation of tingling (New) 

HEAD - TINGLING - Occiput 

HEAD - TINGLING - Occiput - right (New) 

HEAD - Tingling on vertex and temples, sensation of (New) (see: HEAD - TINGLING – Temples & HEAD - 

TINGLING - Vertex 

EYE 

EYE - Heaviness - head and eyes (New) (See: HEAD - HEAVINESS – accompanied by - Eyes; heaviness 

of) 

EYE - Heaviness - above the eyes, especially on the right (New) 

EYE - Heaviness - accompanied by a light feeling (low in weight) of the body (New) 

EYE - Inflammation 

EYE - Inflammation - eye, left (New) 

EYE - Pain - right, accompanied by pain right scapula of fear (New) 

EYE - Pain - burning 

EYE - Pain stitching accompanied by Head, Pain above eye, right (New) 

EYE - Pain - stitching, inner canthi left eye (New) 

EYE - RELAXATION 

VISION 

VISION - ACUTE - night - night vision 

VISION - CLEAR (see: Acute) 

VISION - dim accompanied by heaviness of head and root of the nose 

VISION - COLORS before the eyes - blue, green, purple 

VISION - COLORS before the eyes - blue gas and a pink star, like a fairytail like world (New) 

VISION - COLORS before the eyes - grey waves of the sea and beneath it yellow, a big (New) 

VISION - COLORS before the eyes - orange, purple, green and blue, the universe with stars (New) 

VISION - COLORS before the eyes - Rainbow, of the 

VISION - loss of vision, right 

VISION - loss of vision, right; amel (New) 

VISION - stars 

_________________________________________________________________________________________________ 


EARS 

EAR - PAIN - right 

EAR - PAIN - right. Intense stitching pain ears & eyes (New) (see: EAR – PAIN – Stichting pain) 

EAR - PAIN - right. Intense stitching pain ears & eyes; ear > (New) 

EAR - PAIN - pressing - right 

EAR - PAIN - pressing - right; left > 

EAR - PAIN - pressing - ears accompanied by pressing pain forehead and temples (New) 

HEARING 

HEARING - SOUNDS - CHAOTIC 

HEARING - SOUND of HARMONY - people get together and learn to speak in one voice (New) 

HEARING - SOUNDS - INSECTS, Buzzing, people talk like bees or insects; see and hear crickets (New) 

HEARING - SOUNDS - HARD, scraping (New) 

HEARING - SOUNDS - become more clear 

HEARING - SOUNDS - SONGS 

NOSE 

NOSE - ACUTE - stronger sense of smell 

NOSE - CORRYZA (New) 

NOSE - DISCHARGE - copious, watery 

NOSE - HAYFEVER 

NOSE - HEAVINESS in roots of nose and head 

NOSE - ODOR - Imaginary and real - apples; calvados; green; incense – heavy smell; soap (New), 

NOSE - ODOR - Imaginary and real - flowers; milk; sweetisch 

NOSE - PAIN - burning pain as from pepper 

FACE 

FACE - ERUPTIONS - Pimpel, chin, coming, left 

FACE - PAIN - Cheekbones - imflammation sinusitis, sensation as if 

FACE - PAIN - Pressing pain, ears & forehead & temples 

FACE - SENSETIVENESS - Salvinary glands, left 

FACE - Trembling - mouth, around; must tell something 

MOUTH 

MOUTH - PAIN - cheekbone, left (RS) 

MOUTH - PAIN - stinging, pricking pain, Lips, lower and tongue (New) 

MOUTH - SALIVATION - salvinary glands 

MOUTH - SENSETIVINESS - salvinary glands, left 

MOUTH - TASTE - sweetisch 

MOUTH – Trembling - mouth, around: must tell something 

TEETH 

TEETH - PAIN - right, under 

TEETH - PAIN - right, under, amel. returning light (CS) (New) 

THROAT [INTERNAL] 

THROAT - constriction accompanied by tickling cough, eructations, pain in low abdomen and 

stomach (New) 

THROAT - Dryness accompanied with swallowing, difficult 

THROAT - Swallowing - difficult accompanied with dryness 

STOMACH 

STOMACH - Heaviness and distension - accompanied by eructations and borborygmi (NS) (New) 

STOMACH - Heaviness and distension (CS), amel 

STOMACH - Nausea accompanied by headache 

STOMACH - Nausea 

STOMACH - Nausea of fear 

STOMACH - Nausea - des. to puke everything out of my system (New) 

STOMACH - PAIN - painful spot (CS) 

STOMACH - PAIN - stitching pain 

STOMACH - Thirst 

_________________________________________________________________________________________________ 


ABDOMEN 

ABDOMEN - COLD - sensation of a cold spot in abdomen 

ABDOMEN - Distention - accompanied by flatus and eructations (RS) (CS) 

ABDOMEN - Energy goes to the low abdomen; streams out, as if de skin dissolves (New) 

ABDOMEN - HEAT - sensation of heat in abdomen 

ABDOMEN - PAIN - COLD - sensation of a cold spot in abdomen 

ABDOMEN - PAIN - accompanied by respiration difficult 

ABDOMEN - PAIN - stitching 

ABDOMEN - PAIN - intestines with bloody stool 

STOOL 

STOOL - bloody 

BLADDER 

BLADDER - SENSITIVE 

KIDNEYS 

KIDNEYS - PAIN - Region of, right accompanied by pain in breast, right (New) 

KIDNEYS - CONSCIOUSNESS - accompanied by sensitive footsoles and clear ears (New) 

URINE 

URINE - copious, like a stream that doesn’t stop (New) 

FEMALE GENETALIE/SEX 

FEMALE GENETALIA/SEX - SEXUAL DESIRE increased, affection with 

FEMALE GENETALIA/SEX - MENSES - early, dark clotted blood 

FEMALE GENETALIA/SEX - PAIN - Breast, right and region of kidneys, right (New) 

FEMALE GENETALIA/SEX - UTERUS - energy in uterus; extending to head (New) 

RESPIRATION 

RESPIRATION - AIR - in open air, amel.; pine forests amel 

RESPIRATION - ARRESTED - Pain, during. > contact with Eq., that gives much love and light (New) 

RESPIRATION - DIFFICULT - accompanied by pain in low abdomen and stomach 

RESPIRATION - IMPEDED, obstructed - pain; from - takes away the breath 

COUGH 

COUGH - Tickling accompanied by eructations, pain in abdomen and stomach. Throat, constriction 

(New) 

CHEST 

CHEST - Coldness accompanied by Coldness Back, Headache and a warm feeling (New) 

CHEST - Explosion in the heart with joy, fire and sexual feelings (New) 

CHEST - HEART - Prickling feeling, sensation of universe (New) 

CHEST - PAIN as a litte, black bullet in my heart (New) 

CHEST - PAIN - Flank, right,at awakening (New) 

CHEST - PAIN - jabbing pain in breast, as needles (New) 

CHEST - Palpitations of heart 

BACK 

BACK - Pain - Cervical region 

BACK - Pain - Dorsal region 

BACK - Pain - Dorsal region; extending up and down. 

BACK - Pain - Dorsal region - heaviness (New) 

BACK - Pain - Lumbar region 

BACK - Stiffness (RS) alternating with flexibility, lively, movable (New) 

BACK - STRAINING easily; have to strain constant; grow upstairs (New) 

BACK - WEAKNESS - can’t strain back accompanied by pain in neck and very tired (New) 

BACK - WEARINESS accompanied by COLDNESS Legs 

EXTREMITIES 

EXTREMITIES - COLDNESS - Feet, cold and wet feet 

EXTREMITIES - COLDNESS - Feet accompanied by head, heat 

EXTREMITIES - COLDNESS - Feet extending upwards to legs 

_________________________________________________________________________________________________ 


EXTREMITIES - COLDNESS - Legs and weariness back 

EXTREMITIES - PAIN - Eruptions, warts on finger (OS) amel. (CS) 

EXTREMITIES - PAIN - cramping pain, Neck, right 

EXTREMITIES - PAIN - Neck and shoulder, right 

EXTREMITIES - PAIN - Neck 

EXTREMITIES - PAIN - Neck - severe pain in neck and forsaken feeling (New) 

EXTREMITIES - PAIN - Scapulae, right 

EXTREMITIES - PAIN - Shoulder and Neck - right 

EXTREMITIES - PAIN - Shoulder, left 

EXTREMITIES - PAIN - Shoulder and Eye, right 

EXTREMITIES - PAIN - Elbow, left 

EXTREMITIES - PAIN - Hip, right 

EXTREMITIES - SENSITIVEINESS - Arms, esp. Elbows 

EXTREMITIES - SENSITIVENESS - Feetsoles 

EXTREMITIES - TWINKLING - Body, esp. Hands 

EXTREMITIES - TWINKLING - Hands extending to body (New) 

EXTREMITIES - TWINKLING - Hands extending to head (New) 

SLEEP 

SLEEP - desire accompanied by weariness 

SLEEP (3) - desire to dream on 

SLEEP - SLEEPINESS - Overpowering 

SLEEP - SLEEPINESS - Overpowering; awakening difficult 

SLEEP - SLEEPINESS - weakness - vertigo; with 

SLEEP - YAWNING 

SLEEP - YAWNING - Sleepiness, during 

DREAMS 

DREAMS - ANCIENT TIMES (New) 

DREAMS - ANIMALS; ape, monkey, elephants, fish, birds, snake 

DREAMS - ANIMALS; asteria, fox, hippocampus, mammoths (New) 

DREAMS – BABY (New) 

DREAMS - CELLAR; being in a 

DREAMS - CHILDREN; about - younger; were ten years 

DREAMS - CONNECTED thoughts and senses (New) 

DREAMS - CONNECTED with others 

DREAMS - DARKNESS 

DREAMS - KILLING 

DREAMS - MUD - stuck in 

DREAMS - MURDERER - being a murderer 

DREAMS - Old love (New) 

DREAMS - PASTURES, green and blue sky 

DREAMS - TUNNEL 

CHILL 

CHILL - ICY COLDNESS of the body 

CHILL - INTERNAL - coldness 

SKIN 

SKIN - DISSOLVES; sensation as if (New) 

SKIN - ITCHING (OS) 

GENERALS 

GENERALS – BONES, Complaints of 

GENERALS - COLD - feeling 

GENERALS - COLD - feeling; icy cold 

GENERALS - COLD - one part cold, with heat of another 

GENERALS - ENERGY - loss of; going downstairs (New) 

GENERALS - ENERGY – lack of 

GENERALS - ENERGY – moving upward from the ground through the legs 

GENERALS - ENERGY - uplifting (New) 

GENERALS - ENERGY - vibrating in her body, from feet to vertex (New) 

GENERALS - FOREST, Pine forests, amel. 

_________________________________________________________________________________________________ 


GENERALS - HEAVINESS - internally 

GENERALS - LEANING - desire for leaning 

GENERALS - PAIN - burning, prickling 

GENERALS - PAIN - stitching, as from needles 

GENERALS - PAIN - streams 

GENERALS - SIDE - left 

GENERALS - SIDE - right 

GENERALS - STIFFNESS (OS) & MIND - THOUGHTS - persistent (New) 

GENERALS - TEMPERATURE - change of cold to warm 

GENERALS - WEAKNESS 

GENERALS - WEAKNESS - Sudden weakness 

GENERALS - WEAKNESS - Sudden weakness, not able to fulfill my task(New) 

GENERALS - WEAKNESS & heaviness eyes and vision unclear (New) 

GENERALS - WEAKNESS & sleep, desire and vertigo (New) 

GENERALS - WEAKNESS - vertigo; with 

GENERALS - WEAKNESS - accompanied by yawning (New) 

GENERALS - WEAKNESS - accompanied by MIND, time, passing very slowly 

6.4. Differentiaal Diagnose 

Hiervoor liggen Buddlea (trauma), Magnesium (het Licht), Silicea (belangrijke inhoudstof), 

Phosphorus (het grenzeloze, ontvankelijke en communicatieve), Lycopodium (opgeblazen 

buik, vaatplant) en Lac-eq (het doen in de beweging) voor de hand. De naam Equisetum 

arvense verwijst naar het Paard en Tin/Zin (Stannum, Tin). 

De plant is verwreven met melksuiker. Om te kunnen beoordelen welke symptomen (ook) 

van de melksuiker zouden kunnen zijn, is het goed de gemeenschappelijke symptomen 

van Equisetum arvense en Saccharum lactus te bekijken. 

Saccharum lactis 

In grote doses werkt Sacch-l. doses diuretisch, geeft een grote fysieke en mentale 

uitputting door overwerk c.q. mentale spanning. Equis-a. heeft een groot energieverlies en 

zwakte door verlies van een zielspartner of focus in het leven. 

Andere vergelijkbare symptomen met Equis-a. zijn onder andere het verliezen van de weg 

in bekende straten; het gevoel dat iemand achter haar is; sudden fear and trembling of 

the whole body; rugpijn over de lengte van de wervelkolom; pijn in het rechteroor en 

daaronder; gevoel alsof naalden in de ogen steken; menses commenced too early, no 

pain. Menses very dark; feeling of distention after eating; sharp pain behind right ear; pain 

in left eyebrow; sensation as if a fire in heart, feeling as if heart would burst; constant pain in 

region of left kidney; urinates very frequently large quantities; great coldness as if a chill 

were coming in; sensations of both coldness and heat (http://homepage.ntlworld.com). 

Stannum (witte tin) 

Het werkingsgebied van Stannum is vooral het zenuwsysteem en de ademhalingsorganen, 

zoals longontsteking, bronchitis of tuberculose (Morrison, p. 356). Stannum is het metaal dat 

hoort bij Jupiter en de lever. Tin vloeit makkelijk en wordt makkelijk weer vast, het is een 

plastisch materiaal. De mens met een Jupitergesteldheid heeft een flegmatisch karakter, 

laat het komen zoals het komt, vloeit. Het geeft mee zonder bedoeling, heeft overzicht en 

laat de dingen op zich afkomen (Barendregt, p. 43). 

Equis-a gaat ook op in de omgeving, in de stroom van alles, alles is goed en zal 

geopenbaard worden. Zelfs het monster in ons is goed. Tijdens de verwrijving worden veel 

vragen gesteld over de Zin van het leven en welke bijdrage ik kan leveren aan Moeder 

Aarde. 

Stannum in C4 maakt het mogelijk om ook datgene te zien wat zich in het leven om vele 

redenen aan de bewuste blik onttrokken heeft. Richt de aandacht op dat wat tot dan toe 

achter de rug lag en daardoor niet zichtbaar was. Daar de mensheid slechts een beperkt 

blikveld heeft is het nodig om als geheel een nieuwe richting te kiezen om daardoor 

_________________________________________________________________________________________________ 


andere aspecten waar te kunnen nemen. De feitelijke levenszaken, waarnaar men tot dan 

toe angstig vermeed te kijken, kunnen nu bewust in het leven geïntegreerd worden, 

zonder dat het de voordien gevreesde gevolgen heeft. Daarvoor zorgt de Tin-kracht. 

De volgende thema’s kwamen naar buiten: 

- Heroriëntatie van de eigen blik op het voordien in het verborgen liggende bereik; 

- Weerstand tegen de heroriëntatie; 

- Desoriëntatie in de nieuw ontstane situatie; 

- Toename van vertrouwen en een nieuwe spirituele blik op de levensloop 

(www.hahnemanninstituut.nl). De laatste twee thema´s zien we ook bij Equis-a. 

Silicea 

Silicea wordt vaak voorgeschreven bij ‘the need for the internal grit’. De patiënt is vaak 

verfijnd, gevoelig en meegaand. Het emotionele niveau is in het algemeen in evenwicht, 

behalve het gebrek aan zelfvertrouwen. Hij voelt zich onzeker over zijn vaardigheden en 

twijfelt over zijn werk. Hij houdt dwangmatig vast aan details als compensatie voor zijn 

zwakte. ‘The patient is almost paralyzed by irresolution and insecurity about his perceptions 

or performance and may wish to give up his work altogether.’ (Morrison, 1993, p. 347) Een 

vergelijkbaar symptoom is te zien bij Equis-a. 

Fysieke klachten zijn onder andere frequente verkoudheden, oorontstekingen of 

pharyngitis door de zwakke weerstand. Het metabolisme is zwak. 

Ehrler plaatst Silicea in het eerste kwadrant van de oermandala, het kwadrant van de 

Aarde der Aarde. Het is een middel dat belangrijk is voor de incarnatie van de ziel. Het 

idee van Silicea is ‘Gebe den lebewesen, den Organismen die Information die Sie 

brauchen, sei ihnen ein Halt im körperlichen wie auch im geistigen Sinne. Diene ihnen als 

Matrize fur das, was ist und immer sein wird.’ (Ehrler, 2002, p. 84) 

Bij Silicea gaat het om verschillende stappen of vormen: 

- De omhulling, begrenzing, bevestiging van de buitenste omhulling, de incarnatie; 

- De doorlaatbaarheid, het doorgeven van energie; 

- Het verinnerlijken, het doorbreken van de doorlaatbaarheid om iets van buiten in zich 

op te nemen, zijn boodschap te ervaren en het weer los te laten. Dit laat een spoor 

achter dat niet vergeten wordt; 

- Silicea is de gestaltegevende vorm van de Akashakroniek. In Silicea is de geschiedenis 

opgetekend. Het is de steen der Wijzen, waardoor alles gegaan is, bewaard wordt en 

waarin niets verloren kan gaan. Het is de matrix voor alles wat in het aardse rijk 

gebeurt; 

- De vierde vorm is de analyse. Silicea verwijdert en scheidt het innerlijke bouwplan, de 

Goddelijke schepping en wat er doorheen gaat en wat vergeleken wordt in deze 

doorgang. Het leidt tot een reiniging en vooral zelfverstoring als deze reiniging niet 

rustig volbracht wordt; 

- De vijfde en voorlaatste vorm is de verbinding. Het kleeft samen, bouwt bruggen, 

bruggen van vastheid, geeft gestalte. Het bouwt een netwerk van verbindingen. Het is 

de kracht van de verbinding. Silicea is de ketting met de vele armen ‘die sich 

gegenseitig festhalten und ein Gitter schaffen. Mit diesem Gitter wird aufgehalten und 

beschutzt, wird geordnet und wird festgehalten, das was hindurchgekomen ist.’; 

- Intensivering en verbreding over zichzelf. Silicea vergroot de Radius van de 

bestemming van de mens (Ehrler, 2002, p. 82-84). 

Uit deze C4-tekst van Silicea blijken grote parallellen tussen Sil en Equis-a. 

Lycopodium 

Lycopodium en Equisetum stammen uit dezelfde periode, het Carboon. In tegenstelling tot 

Equisetum is Lycopodium een polycrest, die deel uitmaakt van de trias Calcium, 

Lycopodium en Sulphur. Opvallend bij Lycopodium is de trage groei, lafheid, een gevoel 

van inferioriteit dat hij steeds probeert te ‘overkomen’. Belangrijke symptomen zijn: 

_________________________________________________________________________________________________ 


Promiscuous, fears responsibility of commitment, gastrointestinal tract and liver (Morrison). 

De plant Equisetum wordt in tegenstelling tot Lycopodium gekenmerkt door een snelle 

groei. Na mechanische verwijdering van de stengel komt de knop over 3 dagen weer op. 

Buddleia Davidii 

Een traumamiddel en belangrijke remedie voor mensen die, zowel in positief als negatief 

opzicht, te veel tegelijk doorstaan. Buddleia brengt kalmte, waardoor de patiënt kan 

kiezen wat nodig is en op welke manier. Madeline Evens schrijft “Does not want to take on 

life‘s task after a shock. … Detachment, isolation, withdrawing into the self, not connecting 

with the heart centre; stuckness and an inability to move forward, a stilling of the emotions 

so that nothing is felt directly.” Ze lijken niet op het punt te komen waarop ze het trauma 

kunnen laten gaan en doorgaan met hun leven (www.hahnemanninstituut.nl, Wiet van 

Helmond). 

Equis-a heeft ook de Ailments from deep loss, het kiezen van de Zin van het leven, maar 

ervaart in de C4 een heel sterke verbinding met het doen vanuit het hart. 

Phosphorus 

Phos is niet gegrond en gecentreerd. Door de grenzenloosheid (lack of boundaries) heeft 

Phos vele angsten, die symbolisch zijn voor deze grenzenloosheid voor bijvoorbeeld 

donker, de dood. Linkszijdige symptomen. 

Een aantal symptomen heeft raakvlakken met Equis-a., zoals helderziendheid; hoofdpijn; 

tremendous thirst for cold drinks; sexdrive increased, even pathological; uterine fibroids 

prolapse en - in de fytotherapie - recurrent resperatory infections; pneumonie, tbc. 

(Morrison, p. 292-296), 

Aconitum 

Acuut middel bij plotselinge hoge koorts. Ailments from a violent or frightening event. Urine 

retention, pneumonie (Morrison). 

Het thema van Aconitum in de C4 is ‘Der Sturmhut und die Frage nach dem letzten Grund 

eines tiefen Gefühls.’ De mens heeft veel gevoelens en meningen, maar deze zijn vaak niet 

echt omdat ze een veel dieper liggend gevoel verbergen. De secundaire gevoelens zijn 

ook sterk en lijken echt, maar ze lossen niets op van de dieper liggende dramatiek. Als je 

bereid bent om te sterven voor de oplossing, brengt Acon je terug naar het dieper 

liggende gevoel en weet je wat je werkelijk innerlijk drijft om te doen, wat je te doen hebt 

om een oplossing te vinden, hoe absurd deze ook lijkt als je hem nuchter bekijkt (Ehrler, 

2002, p. 133). Equis-a geeft ook antwoord op wat je te doen hebt in de wereld. Als je het 

doet vanuit je hart is het goed. 

Equisetum hyemale 

Hoewel Equisetum arvense wel in MacRep is opgenomen, is op dit moment geen proving 

van Equisetum-arvense bekend viii . Het is, in tegenstelling tot Equisetum hyemale, nauwelijks 

opgenomen in Radar en de bekende homeopathische literatuur. Symptomen die deze 

beide Equisetumsoorten gemeenschappelijk hebben zijn de soort pijnen, 

vasthoudendheid, zwaar gevoel en opgezetheid (buik). 

In 1997 doen Eileen Nauman en Maria T. Bohle op HomeopathyOnline een oproep voor 

een volledige proving van Equisetum arvense en Equisetum hyemale. Zij vragen zich af hoe 

het kan dat een plant die veel gebruikt wordt in de volksgeneeskunde én vele mineralen 

bevat die bekend staan als polycrest, bijna onbekend is in de homeopathie (Bohle). 

In de tabel op de volgende bladzijde zijn de gegevens van Equisetum hyemale en arvense 

naast elkaar gezet. Uit bovenstaande beschrijvingen van bijvoorbeeld Silicea, Stannum en 

Aconitum blijkt het karakter van het homeopathische beeld uit de klassieke homeopathie 

en C4-homeopathie erg te verschillen 

viii In Radar staat bij Equis-a alleen Shrieking als Mindsymptoom (Scroyens). 

_________________________________________________________________________________________________ 


Equisetum hyemale (Bohle uit MM van o.a. 

Clark en Murphy) 

Mind: Very irritable and easily fatigued after 

mental effort. 

Head: Constricting feeling across forehead. 

Constriction of the whole scalp as if drawn tightly 

over the whole scull. Continual desire to wrinkle 

up forehead. Skin over frontal bones is very tight 

with feeling of skin continuing to contract. 

Equisetum arvense (trituratieproving) 

Strong sensitivity in third eye. Delusions she’s 

dissolving; the skin dissolves. Delusion she’s in a 

dark cellar and can do nothing. Sensation of 

unification with the earth, with everything in the 

earth. Sensation of overflowing love. Delusion 

he’s newly born in the world. Sees an 

abundance of light. Protected Feeling. 

Cleanness desire. Sexual excitement. Completely 

stabbed with needles. 

Heaviness of head and eyes, root of the nose 

Pressing pain forehead, root of the nose, above 

eyes, ears and temples. 

Strong sensation in third eye. Sensation of lifting 

up the scull 

Head pain: sticking, darting, changing localities. Heaviness and pressing pain 

Eye: Sharp pain in outer angle of right eye outer Heaviness, Inflammation, burning, pricking, and 

canthi. Severe pain in roof of right orbit. 

stitching pain 

Vision Very clear; colours for the eyes; in the dark 

Ear Pressing, intense stitching pain 

Hearing Sounds chaotic, sounds of harmony; sounds 

become more clear, hearing songs 

Nose 

Stronger sense of smell; imaginary odour, 

discharge copious 

Throat pain: Sharp and sticking. Constriction, Dryness accompanied with 

swallowing difficult 

Stomach: Excessive hunger Heaviness and distension 

Abdomen: Distended feeling; dull; heavy pains Distended feeling; sensation of a cold spot; 

with frequent desire to urinate (Clarke). 

sensation of heat. 

Abdominal pain: Sharp in hypogastrium with Stitching pain in stomach and abdomen 

stitching pains in the arms, sharp pains extending 

to the middle line. Sticking pains in anus at 11:00 

am (Clarke). 

Pain in abdomen with respiration difficult 

Bladder: Feeling of fullness in bladder, not 

relieved by urinating (Murphy). 

Pain in bladder from distension (Clarke). Severe 

dull pain in bladder, not better for urination. 

Tenderness in bladder and right side of the lower 

abdomen (Clarke). 

Kidney: Slight pain in right kidney, then in left. 

Pain extends down the left side of the sacrum. 

Dull pain in right kidney, with urgent desire to 

urinate. Profuse urination of light colour (Clarke). 

Pain in urinary organs. Pains run up the spermatic 

cords. Burning in urethra, prickling, biting, itching. 

Great desire to urinate but only a small quantity 

passes. Frequent nocturnal urination, passes 

small amounts yet desire to urinate is greater. 

Bladder sensitive 

Urine copious, like a stream that doesn’t stop 

Pain in the region of the right kidney, 

accompanied with pain in the right breast 

Consciousness of kidney, accompanied with 

sensitive foot soles and clear ears. 

Bladder sensitive 

Urine copious, like a stream that doesn’t stop 

Urethra: Sharp cutting pains in urethra and sharp 

pain at root of penis (Murphy). Sharp, burning, 

cutting pains in urethra. 

Female genitalia/sex Sexual desire increases 

Menses, early, dark clotted blood 

Respiration In open air amel. Impeded, obstructed from 

pain, takes the breath away. 

Chest: Sharp stitching in left breast, and sharp Pain in the right breast. Pain in chest like a little 

_________________________________________________________________________________________________ 


pains in the region of the heart worse by 

inspiration. 

Back: Pain in back especially while sitting, worse 

lying or walking. Heavy sensation in lumbar 

region. Rheumatic pains in sacroiliac joint and 

through the left hip, extending to outer side of 

leg, ending three inches from the knee. 

DD 

Sars, Canth, Nux-v (Morrison) 

black bullet in my heart. 

Explosion in the heart. Palpitations of the heart. 

Pain, Heaviness, Weakness. 

Pain in cervical, dorsal , lumbar region. 

Can’t strain back with pain in the neck and very 

tired 

Stiffness alternating with a movable spine. 

DD 

Sil, Stann etc. 

_________________________________________________________________________________________________ 


7. Conclusie 

De C4-homeopathie of manente ix homeopathie is een nieuwe ontwikkeling in de 

homeopathie, die aansluit op de klassieke homeopathie van Hahnemann. Hahnemann is 

zijn hele leven blijven experimenteren met verschillende potenties en merkte dat het 

werkte. Hij schrijft dat het voor een arts, mits gezond, goed is om te proven. Hahnemann 

streeft zijn hele leven naar een menswaardige behandeling van zieken. Als een C4-middel 

een meer ‘soft and gentle’ resultaat zou hebben, zou hij het ongetwijfeld omarmd 

hebben. Hij stelde bijvoorbeeld de publicatie van de zesde editie van het Organon ook uit 

omdat hij dacht dat de tijd er nog niet rijp voor was. 

In de C4-homeopathie gaat het om het vrijkomen van de Levenskrachten van substanties 

door resonerende groepsverwrijvingen. Deze levenskrachten kunnen behulpzaam zijn bij 

het beantwoorden van (onbewuste) levensvragen van de patiënt en ze in liefde 

teruggeven aan de aarde om de geschiedenis van de aarde tot een goed einde te 

brengen. De C4-homeopathie speelt zich dus af op het individuele niveau (van de 

verwrijver), het bijzondere niveau (van de substantie) en het algemene niveau (van de 

Kosmos). Dit maakt het een vorm van homeopathie die moeilijk te verklaren is. Men kan 

hem het best leren kennen door zelf stoffen te verwrijven. 

Ook de klassieke homeopathie boekt goede resultaten bij mentaal-emotionele 

problemen, maar de patiënt kan met een C4-remedie sneller en gemakkelijker tot een 

oplossing van levensthema’s komen. In tegenstelling tot remedies uit de klassieke 

homeopathie, zijn C4-remedies altijd handmatig verwreven, verdund en geschud. 

Daardoor kan een passende C4-remedie genezen op een dieper, spiritueel niveau. Door 

de potentiëring in drie opeenvolgende stappen zouden de hogere LM-potenties op 

hetzelfde niveau kunnen genezen. 

C4-remedies zijn meestal verder verwreven dan de in de klassieke homeopathie 

gebruikelijke derde trituratiestap. De C4-homeopathie heeft mijns inziens een logische 

verklaring voor de kwalitatieve veranderingen in de opeenvolgende stappen bij de 

bereiding van remedies (zie par. 3.4.). 

In de verschillende verwrijvingstappen van Equisetum arvense zijn duidelijk verschillende 

ervaringen naar voren gekomen. Dit kwam ook naar voren in de sfeer bij de verwrijving 

van de plant bij het Hahnemann Instituut, die bij de eerste verwrijvingstappen zwaar en 

tijdens de vierde (C4) en vijfde verwrijvingronde (C5) veel lichter was. 

De ervaringen in de verschillende verwrijvingstappen zijn als volgt te typeren: 

- C1: Wat is mijn opgave in het leven? Kijk naar het licht, wees onbevangen, vecht 

niet meer en onderzoek de verloren gegane kennis van de natuur; 

- C2: Waar sta ik in het geheel? Initiatieproces, ik verdwijn in het niets; 

- C3: Een kwestie van overleven of dood. Ik kan niets doen; 

- C4: Universeel gevoel van liefde en verbondenheid; 

- C5: Een nieuw begin. Werk in je eigen krachtveld en ga mee in de stroom van 

alles. 

Equisetum arvense is een heel bijzondere, taaie en krachtige plant die de mens veel zou 

kunnen bieden. Het zou een goede remedie kunnen zijn bij trauma’s en zingevingsvraagstukken. 

Het is een middel dat zorgt voor een verbinding tussen het onbewuste en 

bewuste. Het gaat niet om willen, denken, communiceren, maar om het doen vanuit je 

hart, in de stroom van alles. Equisetum arvense is een plant die verbindt. Polariteiten, zelfs 

tussen leven en dood, verdwijnen. 

ix Manente komt van manus (hand). 

_________________________________________________________________________________________________ 


Is Equisetum arvense in potentie een polycrest? Dat zou kunnen vanwege de thematiek. 

Veel mensen zullen op enig moment in hun leven worstelen met zingevingvraagstukken, 

verbroken verbindingen met zielspartners, het gevoel niets te kunnen betekenen of doen 

en een gebrek aan verbinding tussen ratio en gevoel. 

Een aantal verwrijvers zegt dat Equisetum een middel is, dat de mens geeft wat hij of zij 

nodig geeft. Bij sommigen helderheid, veiligheid, liefde en bij anderen chaos. Je zou 

kunnen denken dat het daardoor een mooi, maar ook een leeg middel zou kunnen zijn. 

Maar vanuit chaos ontstaat alles, yin en yang. Klachten ontstaan bij blokkades van 

energie, liefde en een verstoord evenwicht. Als Equisetum zorgt voor een betere 

weerstand en doorstroming op fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel en collectief vlak is 

het een geweldig middel. 

Het doel van een trituratieproving is informatie te geven over de diepere inhoud van het 

middel. Knelpunten bij het uitwerken van deze trituratieproving waren het ontbreken van 

informatie over de remedie Equis-a, wie vertegenwoordigt de ‘All as if one person’-factor 

en welke symptomen kunnen écht toegeschreven worden aan de plant? 

Helaas is Equisetum arvense nog onbekend in de homeopathie. Hij staat in Radar alleen bij 

de Mindrubriek ‘Shrieking’. Gillen, schreeuwen, krijsen zien we helemaal niet bij de 

trituratieproving. Er zijn wel parallelen met Equisetum hyemale (fysieke symptomen), Silicea 

(kwetsbaarheid, relatie in groepen), Stannum (zin van het leven, Tin) en de plant (< donker 

en competitie; een cosmopoliet; huidmondjes; ‘kanaal’; vochtafdrijvend, reinigend). 

Een aantal symptomen kan horen bij de C4-homeopathie, de prover en andere bij het HIN 

verwreven substanties. Liefde, verbondenheid, transformatie, contact met het onbewuste 

en andere dimensies komen vaker naar voren bij C4-verwrijvingen. Toch denk ik dat deze 

thema’s ook bij Equisetum arvense kunnen horen, onder andere omdat de stof verwreven 

is tot het individuele archetypische niveau (C5). 

Het wachten is nu op casuïstiek waar mensen voor langere tijd goed geholpen zijn met dit 

naar mijn idee prachtige middel. De provers zullen geen moeite hebben een patiënt die 

deze stof nodig heeft te herkennen, omdat de stof na het verwrijven in hen ‘zit’. 

Een prover riep ons tijdens het Seminar op de plant te bedanken voor wat hij ons gegeven 

heeft, omdat het heel bijzonder is. Boven de uitgang van de Botanische tuin Berlin-Dalhem, 

waar Witold Ehrler in 2006 Equisetum arvense geplukt heeft, werd ik getroffen door deze 

tekst: 

Dit is zeker zo bij Equisetum! 

Heb respect, ontzag, eerbied, waardering voor de planten. 

Alles leeft door hen! 

_________________________________________________________________________________________________ 


Samenvatting 

Deze scriptie is geschreven als afstudeerscriptie voor de studierichting klassieke 

homeopathie aan de Academie voor Natuurgeneeskunde Hilversum. Aan het begin van 

dit proces heb ik de volgende doelstellingen geformuleerd: 

- Waarvoor kan ik C4-middelen toepassen en wat is de betekenis van vooral Equisetum 

arvense; 

- Wat brengt de C4-homeopathie en trituratie van middelen mij voor mijn werk als 

homeopaat? 

Om deze vragen te kunnen beantwoorden heb ik me verdiept in diverse boeken over de 

filosofie en werkwijze van de klassieke homeopathie en C4-homeopathie, de opnamen 

van het C4-Seminar bekeken, ervaringen opgevraagd bij de deelnemers aan de 

trituratieproving et cetera. Daarnaast heb ik gesprekken gevoerd met een aantal 

homeopaten over hun ervaringen met C4-homeopathie en -verwrijvingen. Ik heb zelf 

deelgenomen aan de verwrijvingen van Equisetum-arvense en Hippocampus nigra 

(Zeepaardje) bij de C4-Seminars met Witold Ehrler bij het Hahnemann Instituut in januari 

2007 en januari 2008. 

De klassieke homeopathie werkt met een minieme gelijkende prikkel op het zelfgenezende 

vermogen van de mens. In de C4- of Manente homeopathie kunnen de Levenskrachten 

van de substanties ons behulpzaam zijn bij het oplossen van levensthema’s. Deze 

Levenskrachten komen vooral vrij tijdens het resonerende verwrijvingproces met melksuiker. 

Het resoneren staat los van observatie, waarnemen en denken. Het gaat om het ervaren, 

vibreren met de energie die tijdens het mechanische verwrijven van substanties in een 

groep ontstaat. 

De verwrijver ervaart deze Krachten niet alleen in lijf en ziel, maar ze openen ook nieuwe 

werelden in het menselijke leven. Hierdoor laten ze verschillende dimensies of lagen van 

het menselijke leven bewust beleven en ervaren. In onderstaande tabel is zichtbaar op 

welk niveau de C4-potenties werken en met welke potenties uit de klassieke homeopathie 

ze vergelijkbaar zijn. 

MANENTE C4-HOMEOPATHIE KLASSIEKE HOMEOPATHIE 

C4 

Zwaartepunt in werkingen genezingsgebied C3 

LM 

potenties 

Potenties potenties 

C10 Het C1 veld behandelt vooral het vitale, fysieke niveau. C6-C12 LM 1- 6 

C40 Het C2 veld behandelt vooral het emotionele, 

psychologische niveau 

C30 LM 7 – 12 

C220 Het C3 veld behandelt vooral het mentale, geestelijke 

niveau (delusions) 

C200 LM 13 – 18 

C1300 Het C4 veld behandelt vooral spirituele Wezensniveau C1000 LM 19 – 24 

C7777 Het C5 veld behandelt het collectieve niveau, waarvan 

we deel uitmaken 

C10.000 LM 25 – 30 

Bij C4-middelen wordt de verwrijvingstap met een kleine letter achter de potentie vermeld. 

Een C40(4) of C40(5) behandelt vooral het emotionele niveau, waarbij (4) staat voor de 

vierde en (5) voor de vijfde trituratiestap. 

Equisetum arvense is een vrij onbekende plant in de homeopathie, maar wordt sinds de 

Romeinse tijd voor vele geneeskundige toepassingen gebruikt. De plant is oeroud en weet 

zich ondanks haar fragiele structuur te handhaven in moeilijke omstandigheden. Hij kan 

zich door haar uitgebreide wortelstelsel en pantser van Silicium ontwikkelen in een 

vervuilde of natte bodem en verrijkt de bodem door de uitwisseling van onder andere 

mineralen. De wortels gaan niet alleen horizontaal de breedte in, maar ook de diepte. Een 

stukje wortelstok van 10 cm of wortelknol kan uitgroeien tot 6 meter per jaar. In een 

periode van 6 jaar kan het wortelstelsel een hectare vullen. Door de holle stengels en 

_________________________________________________________________________________________________ 


wortels is een goede zuurstoftoevoer mogelijk, ook in vochtige gebieden. De plant is 

chemisch en mechanisch bijna onuitroeibaar, maar kan slecht tegen schaduw, competitie 

van andere planten, kalk en afdekking met landbouwplastic. 

Tijdens het C4-Seminar bij het Hahnemann Instituut Nederland in Den Haag van 12 tot en 

met 14 januari 2007 hebben circa 35 mensen deelgenomen aan de trituratieproving van 

Equisetum arvense. De stof is verwreven naar de C5, de vijfde verwrijvingstap. Als 

uitgangsstof is het fris verwreven verse vruchtbeginsel, de stengel en het blad van 

Equisetum arvense gebruikt, die Witold Ehrler in de Botanische tuin in Berlijn geplukt heeft. 

De thematiek van Equisetum arvense in C4 is als volgt samen te vatten: 

- Verdriet over verlies van het fysieke, het ego, zielspartners, toekomstperspectief; 

- Vastzitten, ik ben niets meer en kan niets doen (DD Zeepaardje, HIN 2008); 

- Heroriëntatie op de Zin van het leven; 

- Het hart is jouw essentie. Als je het denken loslaat en vanuit jouw hart doet wat je moet 

doen is alles goed, inclusief je schaduwkanten; 

- Alles is Eén: universeel gevoel van liefde en verbondenheid. 

De essenties per verwrijvingstap in hoofdstuk 5, het Materia Medicabeeld en de 

repertoriumsymptomen in hoofdstuk 6, geven een indruk van de mogelijkheden van deze 

remedie in C4. De informatie is gebaseerd op een trituratieproving. Voor opname in 

Materia Medica en Repertorium is, zoals Jeremy Sherr bepleit, een volledige proving nodig. 

Hoewel een trituratieproving altijd een subjectief karakter heeft, verwacht ik dat Equisetum 

arvense een goede remedie bij trauma’s en zingevingvraagstukken zou kunnen zijn. 

Als Equisetum arvense kan zorgen voor een betere doorstroming op fysiek, emotioneel, 

mentaal, spiritueel en collectief vlak is het een geweldig middel. Polariteiten, zelfs tussen 

leven en dood, verdwijnen. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Nawoord 

Tijdens het seminar van Witold Ehrler in januari 2007 kwam ik voor het eerst in aanraking met 

het verwrijven van stoffen in groepen en de C4-homeopathie. Ik werd aangeraakt door 

het C4-virus en wilde er echt meer van weten. De C4-homeopathie is een 

ervaringshomeopathie. ‘Verwrijven is energiearbeid. Het geluid heeft een frequentie die 

informatie in zich draagt. Het gaat om bewustwording en niet om de vertaling ervan in 

woorden.’ (Witold Ehrler, HIN, januari 2008) 

Ik heb me verslikt in dit onderwerp, maar heb er met hart en ziel aan gewerkt. Ik ben onder 

de indruk van de ervaringen bij het seminar, de kracht van de plant en mijn persoonlijke 

ervaringen tijdens het verwrijven van Equisetum arvense en het werken aan deze scriptie. 

Als kind voelde ik me in een bos echt in mijn element. Ik vind het heel bijzonder om nu op 

een heel ander vlak bezig te zijn geweest met resoneren. Ik heb me nooit gerealiseerd hoe 

belangrijk resonantie is in de homeopathie en in het leven. Ik zie het als een belangrijke 

ervaring, maar om C4-middelen voor te kunnen schrijven is het belangrijk ze zelf verwreven 

te hebben. Pas dan kan je goed resoneren met het middel en het voorschrijven aan 

patiënten die met (onbewuste) levensvragen bij je komen. Het resoneren op de patiënt is 

zó belangrijk, dat het niet verstandig is een C4-middel voor jezelf te kiezen en in te nemen. 

Belangrijk bij het verwrijven is het resoneren met de substantie. Bij het verwrijven van 

Equisetum arvense voelde ik het stromen in het verbindingskanaal tussen mijn hoofd en 

hart, tussen de hemel en de aarde. 

Na gesprekken met deelnemers aan het Seminar voelde ik het kanaal opnieuw. Ik heb net 

als een aantal andere verwrijvers het gevoel dat ik beter kan resoneren met anderen. Dat 

ik de ander goed kan aanvoelen en weet wat ik moet zeggen. Ik heb daar mooie 

ervaringen mee gehad, die veel vertrouwen geven voor de toekomst. 

Het gaat niet om het willen, denken, communiceren, maar over het doen vanuit je hart in 

de stroom van alles. Hoe belangrijk het geven vanuit je hart kan zijn, heb ik afgelopen 

februari ervaren toen mijn schoonvader op sterven lag. Hij is op 15 februari 2008 heel vredig 

gestorven. Ik heb een paar keer Equisetum meegenomen, maar hij had niets nodig. Hij had 

er alle vertrouwen in dat het ook goed kwam na zijn dood. Ik heb het afscheid van hem als 

heel verdrietig, maar ook mooi ervaren. Mooi omdat ik voelde dat er een universele ziel is, 

waar zowel de levenden als doden bij elkaar komen. Misschien laat Equisetum ook wel zien 

dat tijd niet belangrijk is. Alles is een geheel, een cirkel, er is geen begin en geen einde. 

Ik ben met deze scriptie - net als de plant - de breedte én de diepte ingegaan. ‘Elk facetje 

is belangrijk’. Soms raakte ik vast in een ‘wortelknolletje’. Ik heb schatten van informatie, 

teveel om in deze scriptie op te nemen. Ik vond het ook een heel karwij om uit de 

ervaringen van de deelnemers aan de verwrijving de essentie per verwrijvingstap te halen. 

Er waren zoveel prachtige ervaringen en wie vertegenwoordigt de ‘All if one person’factor? 

Wat hoort echt bij de plant? 

Het was een hele boeiende, maar ook intensieve periode. Ik heb de eerste maanden na 

de verwrijving prachtige dromen gehad. Bijvoorbeeld over een te vroeg geboren baby die 

ik vond in mijn meisjesslaapkamer. Het was mijn taak ervoor te zorgen en daardoor liet ik 

mijn tas met homeopathieboeken in het huis van mijn moeder staan. 

Ik had ook een droom over een extra kamer in mijn huis, van 5 bij 6 meter in de kast onder 

de trap. Het leek zo echt dat ik de volgende morgen echt ging kijken of hij er niet was. 

Ook bij het verdunnen en schudden van de C5-substantie tot C40(5) en C220(5) had ik een 

droom over een extra kamer. Ik was in een hotel aan zee. In een van de kamers was een 

geheimzinnige vrouw. Ze kwam nooit buiten en ik zag haar alleen als een schim achter het 

raam. Op een gegeven moment was ze verdwenen. Mijn zus en ik gingen haar kamer 

binnen en ontdekten dat ze kasten vol prachtige jurken had, maar dat ze mismaakt was. Ik 

_________________________________________________________________________________________________ 


mocht haar kamer hebben, maar vond het te donker. Ik mocht elke kamer in het hotel 

kiezen die ik maar wilde. Ik koos een zonnige kamer met uitzicht op zee en was er heel blij 

mee. 

Met het bezoek aan de botanische tuin in Berlijn, waar Equisetum arvense op heel veel 

plekken opdook, is voor mij het kringetje voorlopig rond. 

Equisetum arvense bij de Artsenijkruiden 

in de ‘Botanisher Garten Berlin-Dahlem’ 

Ik gooi nu een steentje in de vijver en wacht af wat er gebeurt. Misschien pakken anderen 

het op, misschien duik ik er zelf over een aantal jaar weer in? Ik hoop dat Equisetum 

arvense veel kan betekenen voor ons als homeopaten en onze patiënten! 

Ik hoor jullie ervaringen graag! 


Apeldoorn, augustus 2008 

_________________________________________________________________________________________________ 


Bronnen 

− Barendregt-Geist, H.J. (2005). Is er Synergie tussen Klassieke Homeopathie & 

Antroposofische Geneeskunde? Den Haag, Hahnemann instituut. 

− Becker, J. (2000). Neue Welten der Homöopaathie und der Kräfte des Lebens, band I 

Grundlagen. Freiburg im Breisgau, uitgave IHHF, 1 e oplage. 

− Bohle M.E., Nauman E. (1997). The Search for a polycrest. Materia Medica Homeopathy 

Online (www.lyghtforce.com/HomeopathyOnline/Issue4/bohle.htm; december 2007). 

− Daems. W.F. Geneeskruiden II. 

− Ehrler, W. (2002). Perlen der PharmocoGnosie. Freiburg, Institut für C-4-Homöopathie. 

− Ehrler, W. (2003). Homöopatische Postille. Einstieg in das Wesen der Arznei. Erster Zyklus 

zum Wesen der Arznei (incl. Verreibeanleitung). Uber die Potenzierung. Freiburg, Institut 

für C-4-Homöopathie. 

− Ehrler, W. (2007). Die Schreckliche Wahrheit. Einstieg in das Mysterium des Menschseins. 

Freiburg, Institut für C-4-Homöopathie. 

− Ehrler, W. (maart 2007). Homöopatische Postille, Nr. 4/III. Formen der Liebe. Freiburg, 

Institut für C-4-Homöopathie. 

− Elling, A., Assendelft, T. van (2006). Leerboek Traditionele Europese Natuurgeneeskunde. 

Theorie en praktijk van de constitutionele gezondheidsbevordering. Kamperveen, 

Instituut voor Traditionele Europese Natuurgeneeskunde. 

− Fritsche, H. (2007). Samuel Hahnemann. Idee en werkelijkheid van de Homeopathie. 

(vertaling Elke Bussler). De Woudezel, 2007 (oorspronkelijke uitgave 1954). 

− Gunavante, S.M. (1995). Introduction to Homoeopathic Prescribing. New Dehli, India. 

Jain Publishers (Pvt) Ltd. 

− Hahnemann, Dr. Samuel (1996). Organon der geneeskunst, 6 e editie. (vertaling O.E.A. 

Goetze). Alkmaar, Uitgeverij Homeovisie (oorspronkelijke uitgave 1810). 

− Hahnemann, Dr. Samuel (1997). De chronische ziekten: hun bijzondere geaardheid en 

hun homoeopathische behandeling. (vertaling O.E.A. Goetze). Alkmaar, Uitgeverij 

Homeovisie (oorspronkelijke uitgave 1828). 

− Hahnemann Instituut Nederland (2007). CD ROM C4 Seminar met Witold Ehrler, 

Hahnemann Instituut Nederland, Den Haag, 12 t/m 14 januari 2007. 

− Handley, R. (1990). A Homeopathic Love Story. The Story of Samuel and Mélanie 

Hahnemann. Berkely, California, North Atlantic Books. 

− Heimans, E., Heinsius, H.W., Thijsse Jac.P. (1965). Geïllustreerde Flora van Nederland. 

Amsterdam - Antwerpen, W. Versluys N.V. 

− Hellemont, J. van. Fytotherapeutisch Compendium. 

− Huisman, B. (1996). A Quick Remedy Index to the Homoeopathic Materia Medica. 

Where to find the Remedies. Eindhoven, Lutra Services, R. Otter 

− Jansen, J.P. Protocol voor homeopatische geneesmiddelproef goedgekeurd. In 

Dynamis 13 e jaargang, nr. 51, september 2007, Alphen aan den Rijn, NVKH. 

− Jager, W. (2008). Scriptie Umbilical Cord. Den Haag, Hahnemann Instituut Nederland. 

− Jung, C.G., Franz, M.-L. von, Henderson, J.L., Jacobi J., Jaffé, J. (2000). De mens en zijn 

symbolen. Rotterdam, Lemniscaat (oorspronkelijke uitgave 1964). 

− Kaaij, L. van der (2002). Syllabus inleiding C4-homeopathie. Cursusjaar Hahnemann 

Instituut 2001-2002. Enschede, G.V.H.O. 

− Kent, J.T. (1998). Grondslagen der Homeopathie. (vertaling O.E.A. Goetze). Alkmaar, 

Uitgeverij Homeovisie (oorspronkelijke uitgave 1900). 

− Morrison R. (1993). Desktop Guide. To Keynotes and Confirmatory Symptoms. Grass 

Valley, CA, Hahnemann Clinic Publishing. 

− Morsink, J. (1997). Homeopaat in potentie. In Dynamis (jaargang 3 nr 9, pag. 67) 

− Uittien, H. (1946). De volksnamen van onze planten. Zutphen, p. 17-23 

(www.plantaardigheden.nl). 

− Sankaran, R. (1997), Homeopathie en Materie (vertaling. G. Zaalberg). Pondicherry, 

India, All India Press. (oorspronkelijke titel: The Substance of Homeopathy, 1994) 

_________________________________________________________________________________________________ 


− Sankaran, Dr. R. (2000). The system of homoeopathy. Mumbai, India, Homoeopathic 

Medical Publishers. 

− Sankaran, Dr. R. (2005). Sankaran’s Schema, 2005 Edition. Mumbai, India. 

Homoeopathic Medical Publishers. 

− Schaaf, H. J. van der, Hijmans, A.F.H., Beckers G.P.M. (1985). Vademecum voor de 

phytotherapie. Rhenen, Lumen Naturea b.v., 2 e herziene herdruk (oorspronkelijke 

uitgave 1960). 

− Schepper, L. de (2001). Hahnemann Revisitied. A Tekstbook to Classical Homeopathy 

For the Professional. Santa Fe, United States of America, Full of Life Publications. 

− Sherr, J. (1994). The Dynamics and Methodology of Homoeopathic Provings. West 

Malvern, England, Dynamis Books. 

− Schroyens, F.: Synthesis [original English version] [9th Ed.], RADAR 9.2. 

− Strange, R. le, (1982). Kroniek der Geneeskruiden. Naarden, A.J.G. Strengholt’s Boeken, 

anno 1928. (Oorspronkelijke uitgave: A History of Herbal Plants, 1977). 

− Timmer, M. (2001). Van Anima tot Zeus. Encyclopedie van begrippen uit de mythologie, 

religie, alchemie, cultuurgeschiedenis en analytische psychologie. Rotterdam, 

Lemniscaat. 

− Timmerman, A. (2007). Lesmateriaal praktijkavonden 2007-2008. Den Haag, 

Hahnemann Instituut Nederland. 

− Verhelst, G. (2004). Groot handboek geneeskrachtige kruiden. Wevelgem, België. 

BVBA. 

− Vermeulen, F. (1996). Synoptic Materia Medica II. Haarlem, Merlijn Publishers. 

− Verschueren, (z.j.). Groot encyclopedisch woordenboek. Antwerpen, Standaard 

Uitgeverij / Den Haag, Sdu Uitgevers. 

− Vithoulkas, G. (1998). The Science of Homeopathy. I. The laws and Principles of Cure. II. 

The Principles of Homeopathy in Practical Application. New Dehli, India. B. Jain 

Publishers Ltd. (Oorspronkelijke uitgave 1980). 

Artikelen op internet, augustus 2007 

− Erkens, drs. Roy H.J. (2003). De evolutie van het plantenrijk. Verschenen in Kennislink 

i.s.m. Expertise Centrum Biologie (NIB). (www.kennislink.nl) 

− Guide to Poisonous Plants (Dr. A.P. Knight). Horsetails, scouring rush. Equisetum arvense. 

(www.vth.colstate.edu) 

− Husby, Chad E. (2002). Characterics unique to Equisetum species among living vascular 

plants. (www.fiu.edu) 

− Husby, Chad E. (2003). Ecology and Physiology of the Giant Horsetails. (www.fiu.edu) 

− Koning, Ross. E. (1994). Seedless vascular Plants. Plants Physiologie Information Website. 

(www.plantphys.info) 

− Matus, M. Welcome to the Wonderful World of Equisetum .Bron: Hauke, R.L. (1978). A 

taxonomic monograph of the genus Equisetum subgenus Equisetum. Novo Hedwigia 

30, p. 385. (www. members.eunet.at) 

− Plants For A Future: Database Search Results. Equisetum arvense. (www.pfaf.org) 

− Tanne. A. Heermoes – Equisetum arvense. (www.annetanne.be) 

− Uittien, H. (1946). De volksnamen van onze planten. Zutphen, pag. 17-23 

(www.plantaardigheden.nl) 

− Unit 23, Cambridge Science Park. Horse Tail. Equisetum ssp. (www.t-c-m-rd-co-uk). 

websites 

− www.annetanne.be 

− www.destralendezon.nl 

− www.eternahomeopathie.com 

− www.fiu.edu/~chusb001/GiantEquisetum/Ecophysiology.html: Husby, 

− www.ihhf.de, Institut für Homöopatische Heimittel-Forschung, Freiburg 

− www.geo.vu.nl 

− www.hahnemann.nl 

− www.hahnemanninstituut.nl 

− www.helios.co.uk 

_________________________________________________________________________________________________ 


− www.homeinf.org/fuller/fullframe.htm 

− http://homepage.ntlworld.com 

− www.hortus.leidenuniv.nl. 

− www.kvhn.nl 

− www.lyghtforce.com/HomeopathyOnline/Issue4/bohle.htm 

− www.nvkh.nl 

− www.plantaardigheden.nl/aardigheden/uittien03.htm 

− www.tolweb.org 

− www.whonamedit.com 

− www.vth.cobstate.edu/poisionous_plants/report 

Afbeeldingen in deze scriptie 

− Oertincturen en verwrijvingen in ‘Hahnemann’s apotheek’ (p. 11). Bron: Becker, J. Neue 

Welten der Homöopaathie und der Kräfte des Lebens, p. 85; 

− Een complete golf of resonantiecyclus (p. 12). Bron: Vithoulkas, The Science of 

Homeopathy, p. 76; 

− De resonantiegevoeligheid van provers (p. 13). Bron: Vithoulkas, The Science of 

Homeopathy, p. 147; 

− De vier basismodificaties of verschijningsvormen van de geneesmiddelkracht (p. 25). 

Bron: Ehrler, Homöopatische Postille. Einstieg in das Wesen der Arznei, p. 9 en 10; 

− De opbouw van de stralingsenergie van Glucose (p. 30). Bron: Ehrler, Homöopatische 

Postille. Einstieg in das Wesen der Arznei, p. 15; 

− De weg van de Ziel door de ervaringen van de C-trappen van C1 tot C7, met 

omkeerpunt bij C4 (p. 31). Bron: Ehrler, Homöopatische Postille. Einstieg in das Wesen 

der Arznei, p. 40; 

− De opbouw van de wereld in fysieke en geestelijke lagen of dimensies (p. 31). Bron: 

Ehrler, Homöopatische Postille. Einstieg in das Wesen der Arznei, p. 21; 

− Tekening Equisetum arvense (p. 36). Bron: Carl Axel Magnus Lindman. Bilder ur Nordens 

Flora (1901-1905) www.gfm.ch; 

− Ontdek hoe de mensheid werkt vanuit de eenheid van moment tot moment. 

Informatie in kleine spotjes (p. 46). Tekening van prover 16 na de verwrijving van 

Equisetum arvense; 

− Foto’s (op pna 34, 62, 66 en inhoudsopgave van de bijlagen): Mathijs Bergink, Marlies 

Vos en Jacqueline Bergink-Vos, gemaakt in de Botanisher Garten Berlin-Dahlem, 4 mei 

2008. 

_________________________________________________________________________________________________ 


Eindnoten 

1 De eerste editie van het Organon is gepubliceerd in 1810, de tweede in 1819, de derde in 1824, de 

vierde in 1829 en de vijfde in 1833. De zesde editie is geschreven in 1843 en na eindeloze 

onderhandelingen met zijn erfgenamen gepubliceerd in 1921(Hahnemann, 1996, pag. VI). 

2 In § 286-290 geeft Hahnemann aan dat mesmerisme, magnetisme en massage door ‘een robuust, 

goed gehumeurd persoon’ voor een deel ook berust op de dynamische instroming van meer of minder 

levenskracht (Hahnemann, 1996, p. 165). Ook geneeswijzen als Bachbloesems, klank- en lichttherapie 

maken gebruik van de invloed van energetische vibraties. 

3 Sherr onderscheidt de volgende rollen in het provingsproces: 

- De coördinator of ‘masterprover’, die verantwoordelijk is voor een goed georganiseerde proving, 

inclusief de veiligheid van de provers en accuraat werk door de supervisors. Hij vertegenwoordigt 

de ‘All if one person’ (Sherr, 1994, p. 45); 

- De supervisor, die maximaal twee provers begeleidt van het begin van de proving tot een maand 

na het niet meer verschijnen van symptomen. Een supervisor kan symptomen beter beoordelen; 

omdat een prover zich vaak niet realiseert dat hij een remedie test, tenzij het duidelijke fysieke 

symptomen zijn; 

- Een prover dient redelijk dynamisch te zijn, waardoor deze zich kan aanpassen aan de proving en 

terugkeren in de originele, natuurlijke staat. Dit is onder andere afhankelijk van pathologie, 

geneesmiddelen, obstakels tot genezing, mentaal-emotionele staat en vitaliteit; 

- Een comité, dat belast is met de organisatie, typewerk en publicatie van de proving (ibid, p. 47). 

- De ‘collators’, ‘extractors’, uitgevers en repertoriseerders. De ‘collators’ typen valide symptomen uit, 

voegen toxicologische gegevens toe en werken de door coördinatoren aangeleverde symptomen 

uit. Voorafgaand hieraan is er een extractiebijeenkomst, waarbij de provers hun symptomen 

bespreken en bepalen welke valide zijn (ibid, p. 70). 

4 Richtlijnen voor de opname van symptomen (Sherr, 1994, p 70): 

1. Laat het weg bij ernstige twijfel; 

2. Als de prover onder invloed is van de remedie, zoals blijkt uit de algemene verschijnen van 

symptomen, dan horen alle andere nieuwe symptomen bij de proving (§ 124-127 en 138); 

3. Laat elk symptoom dat ‘usual or current’ is voor de prover weg, behalve als het intensiever is 

geworden; 

4. Neem symptomen niet mee, als ze al eerder zijn voorgekomen (RS), bijvoorbeeld een jaar of korter 

geleden; 

5. Neem een recent symptoom mee, dat is veranderd of verslechterd/verbeterd (modified or altered 

(AS), met een duidelijke beschrijving van gewone en veranderde symptomen; 

6. Neem elk symptoom mee, dat langer geleden is voorgekomen, vooral meer dan vijf jaar geleden, 

en waarvoor geen reden wordt gezien dat het is teruggekomen (§ 138 (ibid, p. 70). Daarom dienen 

oude symptomen met OS en tijdstip waarop het het laatste verschenen is, genoteerd te worden. In 

§ 139 noemt Hahnemann ongelukken als waardevolle provingsymptomen. Deze kunnen significant 

zijn als andere provers vergelijkbare ervaringen hebben; 

7. Een huidig (present) symptoom, dat verdwenen is tijdens de proving, moet duidelijk worden 

aangegeven als genezen symptoom (CS). De natuur van het symptoom voorafgaand aan de 

proving moet duidelijk verklaard worden, inclusief sensation and function; 

8. Een belangrijke factor voor de verificatie van symptomen is de bevestiging door de andere provers. 

Bij het naar voren komen van een marked of significant symptoom, dienen anderen hiermee 

geconfronteerd te worden (it will serve to validate others with the same symptom). Bij twijfel over 

een symptoom, moet het tussen haakjes gezet worden en onderzocht worden of andere provers 

dit symptoom eventueel ook hebben ervaren (ibid, p. 71); 

9. Een andere factor is de intensiteit en de frequentie van het symptoom. Een dagelijkse intense 

hoofdpijn lijkt een provingsymptoom, tenzij het aanwezig was voor de proving; 

10. De betekenis van de totaliteit van de remedie komt naar voren. Zodra begrip over de natuur van 

de remedie naar voren komt, kan het gebruikt worden om twijfelachtige symptomen naar waarde 

te schatten of uit te sluiten; 

11. Het innerlijke weten van de prover dat een bepaald symptoom niet bij hem of haar hoort zijn een 

definitieve en te vertrouwen overweging (ibid, p. 72). 

5 Het gebruik van verschillend potenties kan nuttig zijn om de actie van de verschillende potenties te 

achterhalen. Na afloop van een proving met een lage potentie, kan een sensitieve prover de proving 

_________________________________________________________________________________________________ 


met een enkele dosis van een hoge potentie herhalen. Hierbij zullen fijnere en meer karakteristieke 

symptomen verschijnen (Sherr, 1994, p. 53, p. 56). 

6 1 grein is, afhankelijk of men de Troy, Neurenberger of Pruisische gewichtsscala aanhangt, 

respectiievelijk 64,8, 62,0 of 60,9 mgr (Hahnemann, 1996, p. XVII). Bij de huidige verwrijvingen wordt per 

trituratiestap 6 gram melksuiker gebruikt. In dit geval wordt dus voor een grein 0,06 gram aangehouden. 

Hahnemann kiest melksuiker als drager, omdat het de meest inerte, trage stof is. Hij neemt de proef op 

de som door drie uur lang 100 grein pure melksuiker, in porties van 33 grein 18 keer zes minuten, stevig te 

laten verwrijven tot C3 en tussendoor vier minuten lang met de porselein spatel bijeen te schrapen. Dit 

is uitgevoerd in een nieuwe porseleinen wrijfschaal met mat geslepen bodem en een nieuwe 

porseleinen vijzel. Bij proeven op ''uiterst sensibele personen' blijkt het hierdoor verkregen preparaat 

geen medicinale kracht te hebben, noch van de melksuiker, noch van de kiezelaarde (als bestanddeel 

van de porseleinen kom) (Hahnemann, 1997, voetnoot 3 op p. 158-159). 

7 Voor LM2 doet men hiervan één globuli ín een tweede flesje met (een druppel water om het op te 

lossen) en 100 druppels alcohol. Het wordt weer op dezelfde manier met 100 krachtige schudstoten 

gedynamiseerd. Dan volgt weer de bevochtiging van suikerglobuli, verspreiding op vloeipapier en de 

gedroogde globuli worden weer in een flesje bewaard met etiket van de tweede potentiegraad (II). 

‘Men gaat op dezelfde wijze verder tot een opgeloste globulus XXIX met 100 druppels alcohol, door 

middel van 100 schudstoten, een spirituele geneesmiddeldilutie gevormd heeft waardoor de daarmee 

bevochtigde en gedroogde globuli de dynamiseringsgraad XXX verkrijgen.’ (Hahnemann, 1996, p. 148). 

8 In cijfers correspondeert de wet van Avogrado (1811) met een verdunning van 1/1000 tot een totaal 

van 24 nullen achter de komma. CM komt neer op een totaal aantal van 100.000 nullen. Dit is heel ver 

van het punt waarin nog iets van de ruwe stof aanwezig is (Vithoulkas, 1998, p. 103). 

9 Elke 4 á 5 jaar brengt de HAB-groep in Duitsland een nieuw HAB uit met bijvoorbeeld richtlijnen over de 

laagste vloeibare verdunning (nu C4 en D8) of nieuwe grondstoffen. Bij niet beschreven stoffen wordt 

gekeken naar richtlijnen voor de bereiding van vergelijkbare stoffen (bijv. naar Apis bij een een wesp 

of horzelvariant) of verwreven tot het oplosbaar is (bijv. parel tot C12). Er wordt praktisch gekeken: 

zodra een stof niet-oplosbaar is wordt er verwreven (telefonische contact met Chris Hurkmans, 

Hahnemann Apotheek in Holten, 20 sept. 2007). 

Bij VSM worden potenties tot en met D4/C4 verwreven. Vervolgens worden hieruit vloeibare potenties 

gemaakt. Een D6 wordt in 2 stappen uit een D4 gemaakt, namelijk 1 deel D4 wordt opgelost in 9 delen 

water en gepotentieerd om een D5 te verkrijgen. Vervolgens wordt 1 deel van deze D5 verdund en 

geschud met Ethanol 30% g/g om een D6 te krijgen (mailcontact met Annemieke Koenen, VSM, op 13 

en 18 sept. 2007). 

10 Witold Ehrler en Petra Held schrijven zeven boeken in de kleuren van de regenboog. De eerste drie 

titels “Im Werdegang der Manenz” (blauw), “Perlen der PharmacoGnosie” (groen, 2002) en “Die 

Schrecklichten Wahrheit” (geel, 2007) zijn verkrijgbaar bij het “Institut für C4-Homöopathie” in Freiburg. 

Ze verwachten dat het laatste deel in 2028 klaar zal zijn. 

11 Met etappes, stappen, dimensies, niveaus, lagen, kwadranten, velden etc. wordt hetzelfde 

aangeduid. 

12 . Becker en Ehrler kiezen voor Sulphur, Cannabis indica en de Slangenmiddelen voor de eerste drie 

miasma’s. Psorinum, Medorrhinum en Syphilinum zijn de hierbij passende nosoden. De nosoden zijn 

vooral geschikt zijn bij een latente psora, sycose of syfilis (De Schepper, p. 379). 

Hahnemann schrijft Sulphur in de Parijse periode vaak voor aan het begin en einde van een 

behandeling, omdat psora beschouwd wordt als de bron van alle ziekten (Handley, 1990, p. 126). 

Cannabis indica hoort, net als Cantharis en Copaiva, tot de middelen die acute gonorrhoe kunnen 

genezen zonder een smetstof achter te laten in het lichaam (sycose) (De Schepper, p. 377). 

Dat Becker en Ehrler zullen de slangenmiddelen in het derde miasma plaatsen door het destructieve 

karakter (aantasting van o.a. hart- en hersenfuncties) en het thema van de slangen, de seks en de 

nacht. 

13 Het uitschudden met de hand naar een C1300 duurt ongeveer 20 uur. De C1300 uit de vierde of 

vijfde trituratiestap geeft direct een werking. Het bestaande probleem wordt in al zijn totaliteit en 

duidelijkheid naar voren gebracht en lijkt onoplosbaar. Maar de oplossing dient zich binnen 2 tot 3 

dagen aan, terwijl dit bij lagere potenties weken kan duren (Van der Kaaij, 2002, p.16-17). 

_________________________________________________________________________________________________ 


14 Volgens de C4-tekst van Graphites ligt aan het potentiëren het logaritmische getal 6 ten grondslag. 

Het getal 6 is het archetypische getal van de kracht van een remedie zelf, die Hahnemann - zoals blijkt 

uit de bereidingwijze van de LM-potenties - ook kende. 

15 Mischa Norland en Peter Fraser hebben in oktober 2002 Carbo Fullerenum, dat ook bekend staat als 

Carbo 60 of Buckyball, geproofd met studenten van de School of Homeopathy. 

(www.homeinf.org/fuller) 

16 Volksnamen van Equisetum arvense in andere talen zijn: 

- Engels: Common Horsetail: Bottlebrush, Cat's Tail, Colt's Tail, Field Horsetail, Corn Horsetail, Mare's 

Tail, Foxtail, Frog Pipes, Horse Pipes, Pipe Weed, Jointed Rush, Paddock Pipes, Pewterwort, Pinetop, 

Pine Grass, Scrub Grass, Snake Grass, Snake Pipes, Shave Grass, Paddy's Pipe, Toadpipe; 

- Duits: Ackerschachtelhalm, Schachtelhalm: Katzenschwanz, Katzenwedel (kattenkwispel), 

Katzenagel, Katzenstriel, Pferdeschwanz, Pferdeschweif, Fuchsenschwanz, Hakenschwanz, Zinngras, 

Zinnheu, Zinnkraut, Scheuergras, Schafheu, Schaftheu, Schafstroh, Schaftelen, Ackerschaftheu, 

Kannenkraut, Schabrausch, Bandwisch, Fegekraut, Kandelwisch, Kuhtod, Pipenstal, Pfeifenstiel, 

Hollpipen, Dunkelpfeifen, Spinnlich, Zopfling, Spengelbüchse, Negenknee, Neunknie, Riebe, 

Schüerrüsken, Pfannebutzer, Riebel en Reibisch (reiben = wrijven);. 

- 'Plattdüütsch: Hollkruut, Kattensteert, Katzensteert, Kannenkruut, Feegkruut, Lütten Schachtelhalm, 

Negenknee, Ruuchsteert, Rugsteert, Schaaprisch, Schaapruusch, Schüürgras, Tinnkruut, Zinnkruut; 

- Frans: Prêle, asprêle, herbe à (r)écurer, queue de chat (de cheval, de rat, de renard), prêle 

commune. 

Bronnen: www.annetanne.be; W.F. Daems: Geneeskruiden II; H. Uittien: Equisetum arvense, vergeten 

woorden; Verhelst, 2004, p. 206 

17 De sporen van de reuzenpaardenstaart kunnen binnen 24 uur na loslating van de sporenaar 

ontkiemen. Ze zijn na 5 tot 17 dagen, afhankelijk van de vochtigheid in de omgeving, niet langer 

levensvatbaar (Cambridge Science Park). Dit geldt waarschijnlijk ook voor andere Equisetumsoorten 

(Tanne). 

18 Ik heb over Smith, op de titel van zijn boek na, niets kunnen vinden: SMITH, H. M. List of medicines 

mentioned in Homoeopathic Literature. New York. Smith. 1879. 

19 Bij een volledige proving dienen de deelnemers goed gezond te zijn, geen andere 

(homeopathische) geneesmiddelen te gebruiken, symptomen voor, tijdens en na de proving te 

overleggen etc. Alleen dan kunnen veranderingen toegeschreven worden aan het middel (zie par. 

2.5.2). 

20 Hippocampus nigra, Zeepaardje, is verwreven bij het tweede Seminar met Witold Ehrler bij het HIN, 18 

t/m 20 januari 2008. Deze substantie bevat veel Calcium carbonicum, een stof uit het tweede 

kwadrant, en heeft meer drama, hallucinerend. In tegenstelling tot Zeepaardje heeft Equisetum wél 

een keuze [JB] 

_________________________________________________________________________________________________

Equisetum arvense vanuit hoofd en hart Alles is één! - Hahnemann ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?