Download hier de inhoudsopgave en inleiding van Op de persoon af.

VIII
OP DE PERSOON AF
Verdragen, containen, spiegelen en ontgiften van deze gevoelens is voor de
therapeut een hele klus. Het soms oninvoelbare van de gevoelens en gedachten
van het kind roept veel tegenoverdrachtgevoelens op.
Therapeuten zijn vaak gedreven en geïnteresseerd in de mentale binnenwereld
van anderen en verwachten hulp te kunnen bieden bij het vertalen en
herordenen van onbegrepen of conicterende innerlijke ervaringen. Maar
wat als de behandelaar samen met de patiënt terecht komt in een niemandsland
waar nauwelijks betekenis te vinden is? Wat als de patiënt onbereikbaar
lijkt voor de therapeut en zichzelf? Wat doet dat met je als therapeut? Wat
kun je met je eigen passie voor kennis over de binnenwereld van de ander als
in het contact met een patiënt passiviteit, chaos of leegte domineren? Deze
ervaringen vragen van de therapeut zelfreectie over eigen verwachtingen,
eigen onzekerheden, eigen (on)mogelijkheden en in hoeverre hij open wil/
kan staan voor het onbekende.
In 2011 ging het op de Dag van de Psychoanalyse dus over twee kanten van
de ‘persoonlijkheidsmedaille’, te weten die van de patiënt en die van de behandelaar.
Deze bijdrage hebben we op dezelfde wijze geordend. In de eerste
drie hoofdstukken gaat het vooral over de ontwikkeling van de persoonlijkheid
van de patiënt zoals beschreven met behulp van psychiatrische en psychoanalytische
diagnostiek. Vragen die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld:
wat leert deze diagnostiek de behandelaar over de manier waarop de patiënt
het beste benaderd kan worden in een therapeutische relatie? Frans de
Jonghe geeft een diagnostisch overzicht van de verschillende gelaagdheden
van het onbewuste, de drie verhalen van de mens en de onderzoekbaarheid
van de behandeling. Uit zijn bijdrage valt onder andere op te maken dat
persoonlijkheidsproblematiek zijn oorsprong kan vinden in een diepe laag,
zoals het primaire onbewuste, en het lange tijd kan duren tijdens de therapie
voordat het verhaal over de wordingsgeschiedenis hiermee in één lijn is. Een
goede diagnostiek van deze elementen in de persoonlijkheidsgeschiedenis
van de patiënt kan daarbij behulpzaam zijn. Hij stelt:
Kracht en kwetsbaarheid zijn kenmerken van de persoonlijkheid. In de regel
ondermijnt persoonlijkheidsproblematiek de kracht en verhoogt de kwetsbaarheid
van het individu.
Het tweede diagnostische hoofdstuk heeft Hanke de Haan geschreven, waarin
zij een onderdeel van het psychodiagnostisch onderzoek centraal stelt: de
Rorschach. Zij laat zien wat deze test toevoegt aan het in kaart brengen van
de specieke persoonlijkheidsproblematiek van patiënten. Daarbij geeft zij
een nieuwe kijk op defensieve ontkenning, oftewel neurotische façade, van