Klik hier - Bello Magazine.

B E L L O R E P O R T A G E
Wie de reeks Lie to Me nooit heeft gezien op de Belgische tv, heeft
iets gemist. Niet alleen is Tim Roth (die al glansrollen in onder andere
Reservoir Dogs en Pulp Fiction op zijn cv had staan) uitstekend in zijn
rol als levende leugendetector, zijn ‘Doctor Cal Lightman’ is ook nog
eens gebaseerd op Doctor Paul Ekman. Die psycholoog ontwikkelde
het Facial Action Coding System (of simpelweg ‘FACS’), een techniek
die wordt gehanteerd om te achterhalen wat de echte emoties van
iemand zijn. Op die manier slaagt men er ook daadwerkelijk erg goed
in om leugens te doorzien.
Fictie vs. non-fictie
Soms is het leven even bizar als fictie – of zelfs nog vreemder. In Lie to
Me is Dr. Lightman een geniale psycholoog die zich heeft gespecialiseerd
in het analyseren van lichaamstaal, micro-expressies, woordgebruik
en intonatie. Als stichter van de onafhankelijke Lightman Group
worden hij en zijn team vaak ingehuurd door zakenmensen, de FBI of
de lokale politie om ervoor te zorgen dat transacties eerlijk verlopen
en om te achterhalen of er tijdens een onderzoek wordt gelogen.
Doctor Paul Ekman
Lightman was vroeger actief in MI6 – de Britse spionagedienst – maar
zijn tegenhanger in het echte leven, Dr. Ekman, moet nauwelijks voor
zijn fictieve alter ego onderdoen. Ekman werd geboren in 1935 in Washington
DC en begon zijn studies aan de universiteit van Chicago
op vijftienjarige leeftijd, nog voor hij was afgestudeerd aan de middelbare
school. Hij werd hoofdpsycholoog in het leger en kreeg al
snel jaarlijks een salaris toegereikt van het National Institute of Mental
Health om non-verbaal gedrag te bestuderen, tot hij in 1972 professor
werd aan de universiteit van Californië in San Francisco. Zijn werk rond
emoties mondde onder andere uit in heel wat opdrachten voor het
154 LIFEstyle magazine
LEVENDE LEUGENDETECTOR
Ekman Institute dat hij inmiddels in het leven had geroepen, een boek
dat hij samen met de Dalai Lama schreef, een hoop studies en boeken,
zijn verkiezing tot de 59 ste meest geciteerde (en dus belangrijkste) psycholoog
van de twintigste eeuw en dus ook een tv-reeks.
De techniek die Ekman ontwikkelde om emoties te herkennen, wordt
zelfs gehanteerd door animatiestudio Pixar, dat op die manier de
emoties van onder andere Nemo invult, terwijl de man zelfs bezig
is aan een automatische detector. Toen sommige critici het gebruik
van zijn systeem door beveilingsagenten op luchthavens afdeden als
‘willekeurig’, werkte Ekman zelf mee aan een onderzoek waarbij de
agenten in een rood en een blauw team werden verdeeld. Het blauwe
team moest vervolgens Ekmans technieken hanteren bij het screenen
van passagiers, terwijl het rode team – dat ironisch genoeg Ekman zelf
als leider toegewezen kreeg – het blauwe moest ‘verslaan’. De resultaten
waren duidelijk: de ‘blauwe’ agenten slaagden erin om verschillende
zware criminelen uit de massa te halen.
Hoe werkt het nu eigenlijk?
In het midden van de vorige eeuw dachten de meeste antropologen
en psychologen dat emoties erg cultureel gebonden zijn. Ekman was
de eerste onderzoeker die aan de hand van foto’s en meerkeuzevragen
wist aan te tonen dat mensen uit verschillende culturen – waarvan
sommige zelfs bijna geen contact hadden met het westen – de
meeste basisemoties vrij eenduidig kunnen zien, met de uitzondering
van walging. De meeste proefpersonen haalden echter een accuraatheidscijfer
van rond 90 procent bij het herkennen van woede,
angst, geluk, verrassing en verdriet. Later voegde Ekman daar ook nog
amusement, minachting, twee soorten tevredenheid, opwinding, opluchting,
zintuiglijk plezier, schaamte, trots zijn in iets wat men bereikt
heeft en schuldgevoel aan toe.
In 1978 voltooide Ekman samen met collega Friesen het Facial Action
Coding System (of FACS), dat een tiental jaar geleden werd herdoopt
tot F.A.C.E. (‘Facial Expression, Awareness, Compassion, Emotions). Het
is dezelfde techniek die vaak wordt gebruikt in Lie to Me. De handlei-