W jnKENNER - De Monnik Dranken

4 - Wijnkenner
Het gebied
Chianti Classico is in vele opzichten het hart van Toscane.
Gelegen tussen Siena, de schatkamer van de late middeleeuwen,
en Florence, de hoofdstad van de Renaissance,
bewaart dit gebied meer herinneringen aan het verleden dan
enig ander deel van Toscane. Het bosrijke heuvelland toont
een boeiende afwisseling aan wijn- en olijfgaarden; op veel
plaatsen zijn de oude terrassen met stenen muurtjes herkenbaar
op de hellingen. Nergens vindt men meer middeleeuwse
dorpen, kloosters, kastelen en adembenemende renaissancevilla’s
bijeen in een zo weinig aangetast landschap. Hier en
daar zijn nog rijtjes wijnstokken te zien die hun uitlopers
in fruitbomen kronkelen, aangeplant in de periode van de
mezzadria volgens een duizenden jaren oude techniek. Maar
tevens is de renaissance van de Toscaanse wijnbouw in de
jaren ’70 begonnen in Chianti Classico. Daar zijn de experimenten
met geselecteerde klonen en uitheemse druivenrassen
gestart en de eerste moderne kelders ingericht.
Evenals andere delen van Toscane werd Chianti Classico in
de oudheid bewoond door Etrusken. Dat blijkt uit vondsten
o.a. bij Monsanto, Riecine en Castellina. De Romeinen
hebben enkele belangrijke wegen aangelegd in het gebied,
met name de Via Cassia, die tot nu toe in gebruik is gebleven.
Uit de Longobardische en Karolingische periode zijn verschillende
documenten bewaard die aantonen dat wijnbouw
toen actief bedreven werd.
gesloten worden. Met gerote ijver werden in die eeuwen
kastelen gebouwd en weer geslecht. Toch zijn er veel
bewaard gebleven tot vandaag, hetzij als ruïne, hetzij in
de oorspronkelijke staat van toren of burcht. Omstreeks
het midden van de 15 e eeuw begonnen rijke Florentijnen
kastelen te herbouwen toto villa’s van soms vorstelijke allure.
Vooral bij Greve zijn opvallend veel van deze lusthoven in
tact gebleven: Vicchiomaggio, Verrazzano, Vignamaggio,
Uzzano en andere. Het zou tot 1555 duren voor Florence
Siena defi nitief verslagen had.
Zijde en irissen
Vanaf dat jaar tot aan de Tweede Wereldoorlog leidde de
Chianti streek een overwegend vreedzaam en arcadisch
bestaan. Behalve wijn en olijfolie werden er ook wol, lavendel
en zijde geproduceerd. De boerinnen kweekten zijderupsen,
maar omstreeks 1930 is deze bedrijfstak uitgestorven. Alleen
een enkele moerbei boom is overgebleven. Een andere specialiteit
van de streek waren irissen, waarvan de wortels
werden vermalen tot geurstof, zoiets als lavendel. Volgens
sommigen werd irispoeder ook toegevoegd aan most of wijn
ter wille van de geur, maar dit bericht wordt door andere
zegslieden afgedaan als pure fantasie. De iriswortels, ze zien
eruit als gemberwortels, worden hier en daar nog geteeld.
kostbaar bezit, temeer daar nieuwbouw en uitbreiding bijna
overal verboden zijn. Chianti is ondanks de vele nieuwe
bewoners nog steeds een landelijk paradijs.
Heuvels en bossen
Landschappelijk onderscheidt Chianti zich sterk van het
aangrenzende gebied ten zuiden en zuidwesten. Daar zijn
de heuvels minder steil en hoog; er heeft veel ontbossing
plaatsgevonden en er wordt massaal graan verbouwd. Ook
ten noorden en ten oosten van Chianti Classico wordt het
land steeds minder heuvelachtig.
Alleen het gebied ten westen vormt een duidelijke voortzetting
van het typische Chianti-landschap. Binnen Chianti
Classico is de afwisseling groot. Achter iedere heuvel kan
zich onverwacht een adembenemend vergezicht voordoen,
of een rivierdal met steile hellingen. De hoogte varieert van
ruim 100 tot meer dan 900 meter. In het oostelijk deel, evenwijdig
aan de Arno, liggen de Monti del Chianti, de hoogste
en steilste heuvels met het meeste bos. Van de wijngemeenten
zijn Radda en Gailoe het hoogst gelegen. Castellina
en Fonterutoli liggen zelfs opvallend hoog; beide zijn eens
gebouwd als fort annex uitkijkpost, maar de omringende
wijngaarden liggen lager. In het algemeen is de westelijke
helft van het gebied wat liefl ijker dan de oostelijke. Soms
vormen kleinere heuvelruggen een niet te onderschatten
barrière tussen plaatsen die hemelsbreed maar luttele
kilometers uit elkaar liggen, bijvoorbeeld tussen Greve en
Badia a Passignano. Wie in zo’n geval van de ene plaats
naar de andere wil, heeft de keuze tussen een grote omweg
over een geasfalteerde route en een doorsteek langs primitieve
weggetjes door het bos. Deze ruw verharde en zomers
vaak stoffi ge wegen maken op het eerste gezicht soms een
wat riskante indruk, maar wie de streek beter kent, maakt
er graag gebruik van. Daarnaast bestaan nog talloze paden
die te smal en te hobbelig zijn voor auto’s, maar ideaal voor
fl inke wandelingen.
De bosrijke streek is rijk aan vogels en viervoeters: uilen,
fazanten, hoppen, nachtegalen, stekelvarkens en zwijnen.
Die laatste zijn nogal gesteld op jong groen aan de wijnstokken
en daarom niet populair bij de wijnboeren.
Het weer
De zomers zijn in Chianti warm en droog; maxima boven
de 30ºC zijn heel gewoon. Florence, relatief laag gelegen
is vaak een van de warmste plaatsen van Italië. Hogerop in
de heuvels, waar de wijngaarden liggen, is het koeler. In de
lente is het overdag vaak warm en zonnig, maar ’s nachts vrij
koud. De meeste regen valt in de herfst en winter. Naast
juni bieden september en de eerste helft van oktober de
beste garanties op aangenaam weer. Dat is ook de periode
die vroegere grondbezitters bij voorkeur op hun landgoede-
ren doorbrachten. Maar zelfs op zonnige dagen in de winter
kan het weer verrukkelijk zijn. De lucht is dan buitengewoon
helder. Strenge vorst is een uitzondering, maar twee of drie
keer in een eeuw is het zover.
Talrijke kerken en kloosters vinden bun oorsprong in
de zelfde tijd. Vanaf het einde van de 11e Pas de oorlogshandelingen in 1943 maakten een eind aan
de rust van eeuwen. In Chianti is zwaar gevochten en aanzienlijke
schade aangericht. Na de oorlog deelde het gebied
in de algehele malaise van het platteland. Veel boerderijen
eeuw werden en dorpen werden verlaten. Pas laat in de jaren ’60 begon
de steden, met name Florence, geleidelijk machtiger en het herstel. De landbouw werd na het afschaff en van de
expansiever. Bijna vijfhonderd jaar lang had het mezzadria gereorganiseerd en de leegstaande huizen werden
Chiantigebied met tussenpozen te lijden onder de oorlogen geleidelijk weer in gebruik genomen, nu veelal als vakantie-
De naam Chianti
tussen Florentijnen en Sienezen. In 1201 werden de vijhuis. De stedelingen uit Florence en Siena werden gevolgd
De etymologie van de naam Chianti is onderwerp geweest
andelijkheden beëindigd door de vrede van Fonterutoli, door Italianen van verder weg en talrijke buitenlanders.
van allerlei wilde gissingen. Vanaf de 13
maar al in 1208 moest er een nieuwe vrede van Fonterutoli Een huis in Chianti is tegenwoordig een veel gevraagd en
e Talrijke kerken en kloosters vinden bun oorsprong in
de zelfde tijd. Vanaf het einde van de 11
eeuw duikt de
naam op in documenten, vaak in de Latijnse vorm Clanti.
e zienlijke schade aangericht. Na de oorlog deelde het gebied
in de algehele malaise van het platteland. Veel boerderijen
eeuw werden en dorpen werden verlaten. Pas laat in de jaren ’60 begon
de steden, met name Florence, geleidelijk machtiger en het herstel. De landbouw werd na het afschaff en van de
expansiever. Bijna vijfhonderd jaar lang had het mezzadria gereorganiseerd en de leegstaande huizen werden
Chiantigebied met tussenpozen te lijden onder de oorlogen geleidelijk weer in gebruik genomen, nu veelal als vakantie-
tussen Florentijnen en Sienezen. In 1201 werden de vij- vij- vijhuis. De stedelingen uit Florence en Siena werden gevolgd
De etymologie van de naam Chianti is onderwerp geweest
andelijkheden beëindigd door de vrede van Fonterutoli, door Italianen van verder weg en talrijke buitenlanders.
van allerlei wilde gissingen. Vanaf de 13 eeuw duikt de
maar al in 1208 moest er een nieuwe vrede van Fonterutoli Een huis in Chianti is tegenwoordig een veel gevraagd en
naam op in documenten, vaak in de Latijnse vorm Clanti.
e huis. De stedelingen uit Florence en Siena werden gevolgd
De etymologie van de naam Chianti is onderwerp geweest
door Italianen van verder weg en talrijke buitenlanders.
van allerlei wilde gissingen. Vanaf de 13 eeuw duikt de
naam op in documenten, vaak in de Latijnse vorm Clanti.
Het is niet mogelijk de precieze grenzen vast te stellen van
het met die naam aangeduide gebied. De oudste bron waarin
wijn uit Chianti wordt genoemd, is een boek van Fransesco
Datini, de koopman uit Prato en uitvinder van de cheque.
Het betreft dan overigens een witte wijn terwijl Chianti nu
per defi nitie rood is.
Chianti als herkomstgebied
Als herkomstgebied van de gelijknamige wijn is Chianti in
de loop van de eeuwen heel verschillend gedefi nieerd. De 14 e
eeuwse Lega del Chianti, een Florentijnse militaire organisatie
die zich ook bezig hield met regels voor wijnproductie,
beschouwde alleen de gemeenten Radda, Gaiole en
Castellina als Chiantigebied. Dus grofweg de zuidelijke helft
van het huidige Chianti Classico. In 1716 werd een aartshertogelijk
decreet uitgevaardigd waarin enkele herkomstgebieden
nauwkeurig werden begrensd. Opnieuw werd de naam
Chianti voorbehouden aan Radda, Gaiole en Castellina. In
1924 richtte een aantal wijnproducenten het consortium van
de Gallo Nero op. De haan was het oude embleem van de
Lega del Chianti. In 1927 volgde de oprichting van het consortium
Chianti Putto, voor de gebieden buiten Classico.
Dankzij de inspanningen van deze twee organisaties werden
de grenzen van Chianti opnieuw vastgesteld. Het Classico
gebied vormde een soort ruit tussen Florence en Siena met
een hoogte van ongeveer 40 en een breedte van ongeveer
20 kilometer. Behalve Radda, Gailole en Castellina maakte
ook Greve er deel van uit, evenals delen van San Gasciano
Val di Pesa, Tavarnelle Val di Pesa, Barberino Val d’Elsa,
Poggibonsi en Castelnuovo Berardegna. Een ministerieel
decreet van 1932 bevestigde de indeling in Chianti Classico
in deze omvang plus zes omringende Chinati gebieden.
Deze gebieden zijn Colli Fiotentini, Colli Senesi, Colli
Aretini, Colli Pisane, Rufi na, en Montalbano.
De bodem
De grond in Chianti Classico bestaat vooral uit galestro
(leisteen), alberese (niet gelaagde kalksteen), mergel en leem.
Doordat het terrein sterk geaccidenteerd is, is het oppervlak
van de bodem zeer wisselvallig. Er bestaan wel geologische
kaarten waarop de geschiedenis van het terrein met de bijbehorend
formaties en grondsoorten in de diepte is af te
lezen maar geen pedologische waarop het oppervlak gedetailleerd
wordt weergegeven. De opvallend gelaagde galestro
zorgt voor een luchtige bodemstructuur die gunstig is voor
wortels en afwatering. Galestro aan de oppervlakte verbrokkelt
geheel. De kalkhoudende alberese is nuttig voor de stik-
stofregulatie. Een arme, steenachtige bodem is gunstig voor
de wijnstokken; gronden met meer mergel en leem bevatten
meer mineralen en water., al gauw te veel voor wijnstokken
maar goed voor bijvoorbeeld maïs. Een lichte kleur van de
grond duidt op een hoog kalkgehalte; de opvallend roodbruine
kleur die hier en daar aan de oppervlakte komt, heeft
te maken met het klimaat in lang vervolgen tijden, maar zegt
niet veel over de geschiktheid voor wijnbouw.
De grootste klimatologische risico’s voor de wijnbouw zijn
plaatselijke hagelbuien in de zomer en regen in de herfst. Soms
is de zomer niet zo warm als wenselijk is en soms zo droog
dat de druiven eronder te lijden hebben. De oogst van blauwe
druiven valt in de periode half september tot half oktober.
Wijnkenner - 5