De invloed van “warmtevalorisatie” voor de ruimtelijke ... - PlanDag

De invloed van “warmtevalorisatie” voor de ruimtelijke planning:
“Warmte wordt nog te vaak als een restproduct van de industrie aanzien en daarom geloosd in de
atmosfeer of bodem, hergebruik van restwarmte en de valorisatie ervan kan er voor zorgen dat deze
vorm van energie steeds interessanter wordt om te gebruiken, zeker indien de huidige energieprijzen zo
blijven stijgen”.
Master Stedenbouw en ruimtelijke planning Busschots Glenn
Artesis Hogeschool: Mutsaardstraat 31, B-2000 Antwerpen Glen.busschots@student.artesis.be

O. inhoudstafel
I. Inleiding
II. Begrippenkader
- Het begrip ‘Warmtevalorisatie
- Komen tot een warmtenetwerk
- Benodigde technieken voor dit netwerk
III. Wetgevend kader
IV. Warmtenet ruimtelijk bekeken
- functiemix
- Soorten bronnen en bestemmingen
- Analyse van een aantal cases
o Haven van Antwerpen
o MIROM – project Roeselare
V. Voor en nadelen van een warmtenet
VI. Conclusie
VII. Bibliografie
I. Inleiding:
In de tijd waar energie alsmaar duurder wordt, is het nodig om hief efficiënt mee om te gaan. Nog al
te vaak wordt restwarmte aanzien als afval van een energetisch proces en zo maar geloosd in de atmosfeer
of in de bodem. Dit terwijl we iets moeten doen aan de opwarming van de aarde en dus in het bijzonder
aan de uitstoot van warmte en CO2. Het gebeurd nog te vaak dat de industrie enorme warmte uitstoot,
terwijl de aangrenzende bebouwing juist die warmte nodig heeft. In dit verhaal wil ik onderzoeken of de
restwarmte op een rendabele manier kan worden geëxploiteerd. Hierbij zal er gekeken worden naar hoe
de werking van een dergelijk net gebeurd, wat het wettelijk kader hieromtrent is. En welke factoren
invloed hebben op de werking ervan. Hergebruik van restwarmte kan namelijk verschillende doeleinde
hebben, zo kan deze ook worden toegepast als koeling of voor het opwekken van elektriciteit dienst doen.
Een tweede stap in het onderzoek tracht de rol van de ruimtelijke planning, en in het bijzonder de
ruimtelijke kenmerken die belangrijk zijn bij een warmtenet aan te kaarten, om zo een duidelijker beeld te
krijgen op de voorwaarden die verbonden zijn aan het al dan niet slagen van een warmtenet.

II. Begrippenkader:
Om een zeker kader te creeren voor het verhaal zullen hierop volgend enkele begrippen worden
verklaard en geanalyseerd om meer duiding te geven over het gebruik van restwarmte. Deze begrippen
kunnen op verschillende manieren worden geinterpreteerd, vandaar dat het interressant is om vooraf aan
te geven wat de context is waarin ze zullen worden gebruikt. Verder zullen enkele technieken worden
toegelicht die nodig zijn voor de recuperatie van restwarmte.
Het begrip ‘Warmtevalorisatie 1 ;
Het begrip warmtevalorisatie komt voor uit het het feit dat warmte nog te vaak wordt aanzien als
afval ipv als grondstof of energiebron. Vandaar dat valorisatie 1 nodig is om deze energie op een
economisch verantwoorde en rendabele manier te kunnen exploiteren. Op deze manier wordt er een
waarde gegeven aan het begrip restwarmte 2 , waardoor deze verloren energie economisch interressant
wordt. Dit zorgt dan voor een stimulans naar warmterecuperatieprojecten. Uit studies van het VITO
(Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek) blijkt namelijk dat de hoeveelheid restwarmte zeker
niet mag onderschat worden. Er zijn verschillende industrieele activiteiten die warmte generenen, denk
maar aan de chemie met exotherme chemische reacties, drooginstallaties in de textielsector, smeltovens in
de ferro –en nonferro-industrie, oliekoeling bij de spuitgietbedrijven, droog en bakprocessen bij de
baksteenproducenten, restwarmte van datacentra, hout-industrie, maar ook sommige recreatieve
activiteiten als een overdekte ski of ijspiste. Momenteel gaat deze restwarmte voornamelijk de lucht of de
bodem in, terwijl deze kan worden ingezet voor het verwarmen of koelen van bedrijven, woningen,
kantoren, winkelcentra, ziekenhuizen, serres, industrie en kmo zones, enz....Indien er dus kan voor
gezorgd worden dat restwarmte economisch rendabel wordt zal er niet zo veel kostbare warmte meer
verloren gaan.
Komen tot een warmtenetwerk;
Om te komen tot een rendabel warmtenet, dient er eerst en vooral een inventarisatie te worden
gedaan naar het restwarmteaanbod en de benodigde warmtebehoefte die daarmee in verband is. Dit
gebeurd meestal door een inventarisatiestudie van een bepaald industriegebied of andere potentiele
warmtegbieden. In deze studie wordt gekeken naar een aantal technieken die kunnen gebruikt worden
voor de recuperatie van warmte. Vanuit het warmteinventaris kan er dan gekeken worden welke
aanbieders er zijn en hoeveel warmte zij kunnen leveren. Men kijkt hierbij niet enkel naar warmte maar
ook naar andere toepassingen van restwarmte. Het kan bv eveneens worden omgevormd naar andere
energievormen, zoals koeling dmv absorptiekoeling 3 of kan electriciteit worden geproduceerd via ORC 4 .
De restwarmte moet niet altijd van een zeer hoge temteratuur zijn om verder te gebruiken. Zo kan dmv
warmtepompen de temperatuur stijgen zonder al teveel energiegebruik. Warmtepompen dienen niet eens
1
Het verzekeren van een goede prijs voor een artikel door bepaalde maatregelen, Valorisatie is het proces dat kennis omzet naar
commercieel haalbare producten, processen of diensten, Waardebepaling
2
warmte-energie die overblijft bij een energieomzetting. In de thermodynamica verstaan we onder restwarmte de energie, die, in
gedegradeerde vorm (warmte bij een temperatuur, die dicht in de buurt van de omgevingstemperatuur ligt), overblijft als
onderdeel van een proces
3
Koelmethode die een warmtebron gebruikt om energie te leveren voor het koelsysteem. Absorptiekoelkasten zijn een goed
alternatief voor gewone koelkasten met een compressorsysteem als overtollige warmte beschikbaar is (bij turbine-uitlaten of
industriële processen).
4
Organic Rankine Cycle; is een thermodynamisch proces, dat in veel elektriciteitscentrales gebruikt wordt voor de opwekking
van elektriciteit. Door de cyclus uit te voeren met een organische stof, in plaats van met water en stoom, die verdampt en
condenseert bij een lagere temperatuur dan water is een groter aandeel van de warmte benutbaar voor opwarming van de
vloeistof. Dat is een prettige eigenschap als het om benuting van restwarmte gaat.

een verliespost te zijn indien ze kunnen worden aangedreven door hernieuwbare energie uit zon of wind.
Vanuit deze informatie kan men dan een aantal varianten uitwerken. Bij elke variant dient onmiddelijk
een financiele haalbaarheidstudie worden gedaan. De wetgevende macht kan hier een bijdrag leveren
door een kader te creeren, meer info over de wetgeving inzake warmte is hiernavolgend te vinden in punt
3 van deze bundeling. Vervolgens kan vanuit deze financiele studie worden beslist welke variant het
meest rendabel zal zijn. Op de rendabiliteit van warmtedistributie wordt ingegaan in hoofdstuk 4 van dit
werkstuk.
Benodigde technieken voor dit netwerk;
Er zijn verschillende methoden en technieken voor handen om gebruik te kunnen maken van
restwarmte. Een warmtenet is ook steeds verschillend, omdat het afhangt van de ruimtelijke
eigenschappen van een gebied. Zo bestaat een warmtenetwerk uit steeds andere bronnen en
bestemmingen en gaat het dus ook om steeds een ander netwerk, hierdoor is er dus ook altijd een verschil
in kost en energiebesparing. Zowel de lengte van de leiding als de aansluiting bij de aanbieder door bv.
Warmte-krachtkoppeling 5 en ontvanger dmv warmtewisselaars kunnen varieren. Ook dient er vaak een
pompstation te worden voorzien om een correcte warmtestroom door de leiding te garenderen. Dit verlies
moet worden ingerekend in de effectieve energiebesparing. De nettobesparing hangt eveneens af van de
vraag –en aanbodkant. De warmteproductie in de industrie gebeurd namelijk vaak continu, terwijl de
warmtevraag van gebouwen eerder discontinu gebeurd. De grootste kost is echter wel het netwerk; de
aanvoerleidingen, het wijkdistributiesysteem en de aansluitingen op de gebouwen. Vaak is ook
bebouwingsdichtheid, aantal aansluitingen, afstand tot bron, soort bebouwing, enz...van belang. Ter
verduidelijking volgt hierna een schematische weergave van het warmtedistributiesysteem(figuur1). Zoals
alreeds vermeld zal dit varieren naar gelang de ruimtelijke context waarin het netwerk zich bevind.
Figuur 1: schematische weergave warmtenet
5 Is een energetisch proces waarbij warmte en electriciteit in eenzelfde instalatie worden opgewekt. De hoogwaardige warmte
wordt gebruikt voor de productie van electriciteit, de laagwaardige warmte wordt gebruikt voor de warmtelevering aan het net.

III. Wetgevend kader:
In dit gedeelte zal bekeken worden welke wetgeving en adviezen er bestaan omtrent het gebruik van
restwarmte. In een eerste stap zal gekeken worden hoe het Vlaamse energiebeleid hiermee omgaat of kan
omgaan en hoe het advies van de Europese unie in deze thematiek luidt.
De Vlaamse regering ondersteund het instaleren van een kwalitatieve WKK-instalatie, hierdoor kan
een aanzienlijke hoeveelheid primaire energie worden bespaard. In bepaalde gevallen is steun nodig om
warmteverbruikers te overhalen om te investering in WKK-instalatie. Deze ondersteuning is in
vlaanderen opgevat door een systeem van groenestroomcertificaten en warmtekrachtcertificaten. De
elektriciteitsleveranciers worden verplicht om jaarlijks een bepaald quotum aan certificaten te leveren,
hiervoor kan de leverancier terecht bij de partijen die recht hebben op deze certificaten. Over
ondersteunings-maatregelen voor een restwarmtenet of stadsverwarming wordt niets vermeld. Allesinds
wordt dit wel besproken in het Vlaams parlement. Allesinds wordt er op dit moment het principe van
“ niet meer dan elders”-principe toegepast. Ook zou het kunnen dat er een uitbreiding komt van het
certificatensysteem maar dit wordt door de VREG 6 niet vermeld. Dit omdat er op dit moment nog geen
concrete wetgeving bestaat over warmtedistributie. Er is nog geen warmtewet zoals dit in Nederland wel
het geval is. Een goot deel van Centraal-Europa kent hier nog steeds grote achterstand op de
Scandinavische en Baltische landen. Het ontbreken van een wetelijk kader kan positief zijn. Zo kan er een
beleid worden uitgestippeld dat het mogelijk maakt om op een rendabele manier aan warmterecuperatie te
doen. Het Vlaamse certificatensysteem kan hiervoor een goede methode zijn, bv. Bedrijven die warmte
leveren aan het net ipv laten verloren gaan in de lucht hebben recht op certificaten. Zo wordt de handel in
certificaten gestimuleerd en kan dus ook een beperking van het energiegebruik en de uitstoot van CO2
emisies tot gevolg hebben.
Volgens Europese richtlijnen dienen de lidstaten te overwegen om gebruik te maken van energie uit
hernieuwbare bronnen voor stadsverwarming en stadskoeling 7 . De lidstaten dienen er eveens voor te
zorgen dat bij de planning, het ontwerp, de bouw en de renovatie van industriele of residentiele zones
voorzieningen worden genomen om elektriciteit, warmte en koeling uit hernieuwbare energiebronnen op
te nemen. Ook dienen de lidstaten ervoor te zorgen dat alle belanghebbende actoren, oa planologen en
architecten, beschikken over voldoende kennis en begeleiding. Zo wordt ervoor gezorgd dat bij het
plannen, ontwerpen, bouwen en renoveren een optimaal rendement wordt gehaald uit hernieuwbare
energiebronnen, hoogrendementstechnologie, stadsverwarming en –koeling.
IV. Warmtedistributie ruimtelijke bekeken:
In dit gedeelte zal het gebruik van restwarmte worden bekeken vanuit een ruimtelijk standpunt. Eerst
en vooral wordt er meer uitleg gegeven van het gebruik van een warmtedistributienet en de daarbij
bepalende factoren voor restwarmtebenutting. Het is zo dat de ruimtelijke kenmerken bepalend zijn voor
het al dan niet slagen van het warmtenet. Omdat zij de eigenlijke kost en rendement bepalen. Zo is de
afstand van het net van belang. Deze afstand hang hierbij voornamelijk af van de warmtebronnen
(industrie) tov van de afnemers (woningen, kantoren, ziekenhuizen, openbare gebouwen,...).
6 De Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt, kortweg VREG, staat in voor de regulering, controle en bevordering
van de transparantie van de energiemarkt in het Vlaamse Gewest. De VREG werd opgericht in december 2001 en behoort tot het
beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid. Onze huidige Vlaamse minister van energie, wonen,
stedenbeleid en sociale economie is Freya Van den Bossche.
7 De distributie van thermische energie in de vorm van stoom, warm water of gekoelde vloeistoffen vanuit een centrale productieinstallatie
via een netwerk dat verbonden is met meerdere gebouwen of locaties, voor het verwarmen of koelen van ruimten of
processen;
8 Ref; Energy research center of the Netherlands of ECN. Artikel restwarmtebenutting, November 2011

Om de invloed van de ruimtelijke factoren meer duiding te geven zijn er een aantal cases
geanalyseerd en kort toegelicht naar hun mogelijkheden. Op deze manier wordt er getracht een
denkkader te scheppen voor het gebruik en inplanting van warmtedistributienetten en de te
nemen stappen om dit op een adequate manier te onderzoeken. Eerst en vooral zijn er vijf
bepalende factoren voor restwarmtebenutting 8 ;
1. Aanbod aan bronnen en bestemmingen die kunnen worden aangesloten op het net
2. Het temperatuursniveau, is dit compatibel voor vraag en aanbod
3. Aanbod op korte en lange termein, Zullen de bronnen en bestemmingen nog lang genoeg bestaan
om de rendabilteit te kunnen garenderen
4. Nabijheid, bebouwingsdichtheid, schaal, ruimtelijke kenmerken
5. Alternatieven, zijn er nu of in de toekomst goedkopere oplossingen mogelijk. Zowel voor de
restwarmteproductie als voor de warmtevraag.
Elk van deze factoren beinvloeden de energiebesparing, kosten en emissiereductie. Er moet dus
steeds bij het plannen van een warmtedistributienet worden bekeken of er wordt voldaan aan deze
factoren en wat de concequenties zijn als dit niet het geval is. Het gaat in dit geval dus enkel over het
technische en economische potentieel, verder zijn er ook nog organisatorische en politieke factoren die
kunnen bepalen of een warmtenet al dan niet kans heeft om te slagen. Ook kunnen ruimtelijke kenmerken
een grote invloed hebben op het al dan niet slagen van het warmtenet. Indien er bv een waterweg of ander
ruimtelijk opstakel de aanbieder scheid van de de vrager, kan de kostprijs van de leiding vergroten. Ook
kan door technische vernieuwend denken vaak een meerwaarde worden gecreerd. Een warmtenetwerk is
namelijk een gesloten circuit, waardoor de warmte uit terugvoerleiding nog gebruikt kan worden voor het
opwekken van elektriciteit via ORC of andere toepassingen die lage warmte vereisen. Technieken voor de
opslag of omzetting van warmte in koeling zijn eveneens oplossingen om de rentabilteit van het netwerk
te vergroten.
Functiemix;
Om optimaal gebruik te kunnen maken van warmtedistributie dient de aanbod en de vraag op mekaar
afgestemd te zijn. Dit is echter vaak een probleem omdat warmte afkomstig van een industrieel proces
continu wordt afgegeven, terwijl woningen bv enkel warmte en water nodig hebben op bepaalde
tijdstippen. Om dit op te lossen kan ervoor gezorgt worden dat er een zeer gediversifeerde afgave van
deze warmte mogelijk is. Bv door een combinatie van woningen en kantoren op eenzelfde cicuit aan te
sluiten. Deze functies hebben namelijk niet op dezelfde uren warmte nodig, waardoor er zoiezo al een
meer continu afgiftesysteem ontstaat. Dit kan verder nog aangevuld worden met de aansluiting van
ziekenhuizen en landbouwbedrijven. Deze hebben vaak dezefde frequentie in vraag als het aanbod. Ook
kunnen bedrijven die koeling i.p.v. warmte nodig hebben aangesloten worden op het net. Afzonderlijk
heeft elke van deze functies ook nog andere specifieke kenmerken die invloed hebben op de
aansluitbaarheid op het warmtenet en dus ook een verschil in kost, hiernavolgend zal kort worden
aangehaald welke invloed factoren nog kunnen bijdragen tot het al dan niet slagen van een
warmtedistributienet.
Soorten bronnen en bestemmingen;
Restwarmte levering kan energie besparen, doordat warmte niet als afval wordt aanzien en wordt
doorverkocht, maar het kost ook energie. Er zijn namelijk aanpassingen nodig aan de installatie, er zijn
hulpketels nodig om in de vraagpieken te voorzien, pompen zijn dan weer nodig om het warm water op
een efficiente manier door de leidingen te sturen. Dus een aantal extra energievragen. Verder is er steeds
een warmteverlies in het distributienet en is er in sommige gevallen ook een elektriciteitsverlies bij de
producenten. Dit verlies leverd dan weer een extra CO2 uitstoot op. Ook aan de kant van de ontvanger is

er een meerkost voor de instalatie op te merken. Zo zou de kost voor de aansluiten geraamd worden op
ongeveer 6000 euro, wat meer is als de aansluiting op het gasnet dmv gasverbrandingsketel. Er is echter
vastgelegd dat de prijs voor de consument wordt gebaseerd op “het niet meer dan elders”-principe,
waardoor de kost momenteel door de staat en/of privé moet worden gedragen. Vaak wordt daardoor toch
gekozen voor het aanleggen van een gasnet. Indien er echter een gevarieerde afgiftemarkt wordt gecreerd
stijgt de rendabilteit. Zo is er de grootste besparing bij utiliteitsbouw en bij nieuwbouw, dit omdat de
thermische eigenschappen hier beter zijn en dus ook minder warmteverlies plaatsvind, vaak is het ook zo
dat er eveneens koeling nodig is wat dmv hetzelfde warmtenet kan worden bekomen door gebruik te
maken van een absorptiewarmtepomp. Op deze manier wordt er energie bespaard op airco, wat een
enorme besparing oplevert. Dit wil zeggen dat een een functiemix rondom het warmtedistributienet zeer
belangrijk is voor het rendement van het systeem. Zo is het bv mogelijk om industriele activiteiten die
energie nodig hebben voor koeling ipv warmte ook aan te sluiten op het net of is het technisch mogelijk
om bij een warmer buitenklimaat niet in warmte maar in koeling te voorzien. De aansluitbaarheid van de
landbouwsector en dan voornamelijk de glastuinbouw kan niet zonder onderzoek worden gesteld, omdat
het vaak een specifieke vraag aan warmte en elektriciteit betreft kan dit best geval per geval bekeken
wordt. Vaak wordt in deze bedrijven al gewerkt met WKK-instalaties of is er gebruik gemaakt van andere
duurzame energiesystemen zoals biogas-centrale. De aansluiting en rendement van andere sectoren dan
wonen, hangt dus in grote mate af van de plek, type en energiebehoefte van de afnemer.
De grootste kost is echter de aanvoerleiding en wijkdistributiesysteem. Het is daarbij belangrijk te
kijken naar de lokale omstandigheden; zoals de bebouwingsdichtheid, aantal aansluitingen, functietype,
afstand tot de warmtebron, nieuwbouw of bestaand bebouwing, ondergrondse ruimtebenutting,
ruimtelijke opstakels, enz...
Ten slotte is er ook nog de zekerheidsfactor van de warmtestroom. Zoals alreeds vermeld is de
warmtestroom vanuit de industrie vaal constant, terwijl de vraag in de tijd verschilt. Door een efficiente
mix van functie kan dit min of meer worden verholpen. Technisch is het daarenboven mogelijk om te veel
aan warmte tijdelijk op te slagen in warmtebuffers of kan het worden omgezet in koeling of elektriciteit
d.m.v. ORC. Een ander probleem voor de leveringszekerheid van warmt. Bij warmte is het zo dat de
productie samen met de productie en elektriciteit gebeurd, dus als de vraag naar elekticiteit kleiner is, is er
dus ook minder warmteproductie. Dit brengt ons eveneens bij de lange termijn beschikbaarheid. Een vaak
aangehaald argument is dat een bedrijf dat warmte levert aan het net mogelijk een kortere levensduur
heeft dan de vraag van de markt. Het is namelijk nooit zeker dat de restlevensduur van de warmtebron en
van de afnemers even lang zou zijn. In theorie zou deze uitspraak kloppen, maar kan dit eigenlijk ook niet
gezegd worden voor gas en olie, zij zijn eveneens eindigende energiebronnen, dus de gebouwen en
leidingen zullen er waarschijnlijk ook langer liggen dan de voorraad van deze bronnen. energie-efficiënt
omspringen met deze bronnen is dus van groot belang, indien dus kan voorkomen worden om het verlies
aan energie te beperken is restwarmte-recuperatie zeker wel een te overwegen techniek.
Analyse van een aantal cases;
Gebaseerd op het voorgaande zal hier een korte analyse worden gemaakt van een aantal cases in
Vlaanderen. Een eerste case-studie gaat over een haalbaarheidstudie in Antwerpen, die onderzoekt of het
mogelijk is om de restwarmte van de haven te gebruiken voor een stadswarmtenet. Een tweede casestudie
zal gaan over MIROM Roeselare, waar men niet de warmte van de industrie, maar warmte dmv
afvalverbranding zal gebruiken voor een warmtedistributienet.

Restwarmtevalorisatie Haven van Antwerpen;
Er loopt momenteel een haalbaarheidstudie naar de recuperatie en valorisatie van restwarmte
afkomstig van de haven. Hierbij worden een aantal vragen naar voor geschoven, die als doel hebben
inzicht te krijgen in de voor en nadelen van een warmtenet in Antwerpen. Hierbij gaat het in het bijzonder
over de waarde die aan de industriële restwarmte kan gegeven worden, de hoeveelheid energie die kan
bespaard worden, welke daling van de CO2 emissies er kunnen gehaald worden en de wat de financiële
haalbaarheid van de lage-temperatuur industriële warmte is. De studie zal in een aantal stappen verlopen.
Te beginnen bij het inventariseren van de warmtebronnen in het havengebied en de mogelijke afnemers
rondom de haven. Met dit inventarisatieproces is men momenteel bezig, maar het is de bedoeling dat
hieruit een aantal concepten zulllen voortvloeien, deze worden dan getest op hun technische en
economische haalbaarheid. Hier zullen al grote verschillen optreden tussen de verschillende concepten of
senario’s, omdat de kost in grote mate afhangt van de ligging van het netwerk, lengte, aantal aanbieders,
aantal afnemers, gebruik WKK-instalaties, pompen, koeling, aard van de gebouwen, industriële
warmteoverdracht, ruimtelijke obstakels, enz...
De Haven van Antwerpen heeft één van de grootste petro-chemische industieen van Europa, deze
stuwen enorme hoeveelheden restwarmte in de atmosfeer (figuur 2). In de haven van antwerpen zijn een
zestal petro-chemische clusters af te bakenen. Deze hebben elk een ander rendement en dus verschil in
warmteafgifte.
Figuur 2: luchtfoto van petro‐chemie Antwerpen met op
de voorgrond Esso Belgium.
Het warmteverlies van de industrie kan gebruikt
worden voor het verwarmen van de gebouwen
rondom de haven. Naargelang het warmteaanbod kan
bepaald worden hoeveel gebouwen hierdoor kunnen
worden aangesloten op het net. Om aan de vraag te
voldoen, moet er waarschijnlijk nog ruimer worden
gedacht dan enkel die zes clusters. Zo is er ten zuiden
van Antwerpen in Hoboken ook nog Umicore en
andere bedrijven gelegen die warmte genereerd,
eveneens kan onderzocht worden of de kerncentrale
van Doel hiertoe een bijdrage kan leveren. De
geleverde warmte kan namelijk voor zeer diverse doeleinden worden gebruikt. Zo is er de
stadsverwarming en –koeling, maar eveneens de industrie rondom de haven kan gebaad zijn bij die
warmte. Warmtetransport kan verder interressant zijn voor de glastuinbouw. Deze is niet zeer sterk
aanwezig rondom de haven, maar de aanleg van een distributienet kan dit natuurlijk versterken. Ten slotte
is er ook nog de mogelijkheid om via ORC terug elektriciteit op te wekken via lage temperatuur
restwarmte of kan een warmtenet helpen bij het proces van demin-water 9 .
MIROM – project Roeselare;
Mirom staat voor milieuzorg Roeselare en Menen. Bij dit project gaat het om een warmtenetwerk
gebaseerd op de verbranding van restafval. Bij deze verbranding komt een enorme hoeveelheid
restwarmte vrij, die kan gebruikt worden voor de verwarming van ander functies.
9 Gedemineraliseerd water of demi-water is water waaruit alle zouten die doorgaans in leidingwater in vrij kleine hoeveelheden
aanwezig zijn, verwijderd zijn. Het proces bestaat uit het verwijderen van storende ionen door water te laten koken en de ontstane
waterdamp te laten condenseren in een reservoir. Dan spreekt men van gedestilleerd water, wat bruikbaar is voor de chemische of
biologische industrie.

Op figuur 3 is te zien dat het hierbij niet alleen gaat over de verwarming van gebouwen, maar eveneens
voor de industrie. Sinds 2008 wordt er dmv ORC voor gezorgt dat er elektriciteit wordt opgewekt d.m.v.
het warmtenet. Hetgeen natuurlijk zorgt voor een enorme energiebesparing op de instalatie.
Figuur 3: schema van het warmtenetwerk; bron MIROM
Het MIROM-project loopt reeds 25j en merkt op een hoge ecologische winst te hebben geboekt, Hiervoor
is wel een langetermijnvisie nodig. De investeringskost is groot waardoor er rekening moet mee worden
gehouden met een verlies in de eerste 20jaar. Door de lange levensduur van de instalatie worden er ook
enkele vooroordelen teniet gedaan. Zo wordt er gesteld dat het verlies op het leidingstelsel beperkt blijft,
ook na langere periode, verder kan gesteld worden dat een uitbreiding van het systeem perfect haalbaar is
voor bv nieuwbouwprojecten, omdat de nieuwbouw dan volledig op het systeem kan worden afgestemd.
En dus ook rendabiliteit van het systeem bevordert. Na 25jaar kan er dan ook met de uitbreiding van het
warmtenet worden begonnen.
V. Voor –en nadelen gebruik restwarmte:
Voordelen;
- Toepasbaar maken van ambitieuze energieconcepen met als centraal gebruik van duurzame
energiebronnen.
- Koppeling van de industrie met de bebouwde omgeving door gebruik en valorisatie van restwarmte.
- Mogelijkheid om brandstof en gas te reduceren
- Comfortabel en ruimtebesparend voor de eingebruiker.
- Minder energieverbruik door warmte niet langer te aanzien als afval

- Tegengaan wereldwijde klimaatsverandering
- Minder afhankelijkheid van energieimport
- Reduceren van de energiekost voor de consument
Nadelen;
- Warmteverlies bij distributie van warmte
- Meer aandeel aan pompenergie
- Onderzoek, uitbouw en rendement van het netwerk en de verkoop van warmte als energie
- Zekerheidsfactor voor de warmtelevering, het netwerk moet steeds piek kunnen leveren, dus is er een
zekere backup nodig
- Hoge investeringskost van de infrastructuur
- Alternatief vaak goedkoper, gasleiding aanwezig, warmteleiding nog niet.
VI. Conclusie:
Er dient voor gezorgd te worden dat er gebruik wordt maken van energie uit hernieuwbare
bronnen voor stadsverwarming en stadskoeling 7 . Dit zowel bij de planning, het ontwerp, de bouw en
de renovatie van industriële of residentiele zones. Op die manier worden voorzieningen genomen om
elektriciteit, warmte en koeling uit hernieuwbare energiebronnen op te nemen. Ook dienen de
lidstaten ervoor te zorgen dat alle belanghebbende actoren, o.a. planologen en architecten, beschikken
over voldoende kennis en begeleiding. We hebben namelijk nog een inhaalbeweging in te zetten t.o.v.
de Scandinavische of Balische staten waar men al veel verder staat met deze technologie. In het
voorgaande is echter aangetoond dat mits een correct vooronderzoek en een ruimdenkende
langetermijnvisie het mogelijk is om op een economisch en ecologisch verantwoorde en rendabele
manier gebruik te maken van de verloren warmte. Er zijn tal van toepassingen mogelijk met deze
restwarmte en door niet vast te houden aan oude energiesystemen kan er zuiniger worden
omgesprongen met het resterende gas en olievoorraden. Wel dient te worden opgemerkt dat elke
warmtedistributiesysteem verschillend is en dat er steeds rekening moet gehouden worden met een
resem aan factoren. Een duidelijke en juiste informatie, planning en organisatiestructuur van de
betrokken partners brengt ons in ieder geval al op de juiste weg.

VII. Bibliografie;
Artikels en onderzoeken
- F. Lenders, W. Cyx, Heat – haalbaarheidsstudie energieclusters Antwerpen, Mikado, januari
2012, stad Antwerpen.
- VREG, Advies met betrekking tot wijziging energiebesluit, augustus 201.
- VREG, Advies inzake certificatensysteem voor groene stroom en WKK, september 2009.
- VR, besluit Vlaamse regering tot wijziging van het energiebeleid. November 2011.
- B.W. Daniëls et al. Restwarmtebenutting, potentiele, besparingen, alternatieven. ECN, november
2011.
- P. De Rache, valorisatie van industriële restwarmte, Haven van Antwerpen, januari 2012.
- E.U, richtlijnen van het Europees parlement en de Raad, april 2009.
- K. Van Overberghe, MIROM Roeselare, 25jaar energierecuperatie;
- S. De Roo, technische evolutie van warmtenetten in Vlaanderen. 3 E .eu, Januari 2012.
- L; Merckx, warmte voor delft. SESAC, gemeente Delft, januari 2008, 2012.
- K. De Jong, warmetten in Nederland , warmtenetwerk, januari 2012.
Websites
http://www.energietech.info/restwarmte/th_warmtepomp.html
http://www.mipvlaanderen.be/nl/webpage/107/restwarmtevalorisatie.aspx
http://www.mirom.be/home.php
http://www.argusactueel.be/binnenlands-nieuws/vlaanderen-brainstormt-over-uitbouwwarmtedistributienetten
http://www.warmtenetwerk.nl/
http://www.argusactueel.be/binnenlands-nieuws/vlaams-parlement-loopt-warm-voor-warmtenetwerken
http://www.vito.be/VITO/Search.aspx?lang=NL&q=restwarmte&start=20
http://www.warmtenethengelo.nl/pagina.asp?PaginaType=4&PaginaId=38
http://zakelijk.eneco.nl/projectontwikkelaars-envastgoed/duurzaamondernemen/Produceren/Pages/Restwarmte.aspx
http://www.exploremagazine.nl/default.lynkx?id=38035
http://www.koudeenwarmte.com/index.php?menu=projecten&id=87
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/energie-en-consumenten/vraag-en-antwoord/wat-verandert-erin-de-warmtewet.html
http://www.warmtenethengelo.nl/pagina.asp?PaginaType=4&PaginaId=38
http://www.energietech.info/groengas/theorie/orc.htm
http://www.vreg.be/search/apachesolr_search/serreverwarming
http://zakelijk.eneco.nl/projectontwikkelaars-envastgoed/duurzaamondernemen/Produceren/Pages/Restwarmte.aspx
http://www.encyclo.nl/
http://nl.wikipedia.org/wiki/Encyclopedie