Seeds & Services Vollegrondssla - december 2009 ... - Rijk Zwaan

vollegrondssla december 2009
Van vroeg tot laat een mooie bol met Diamantinas RZ
Terug- en vooruitblik op het ijsbergslaseizoen
Veelbelovende nieuwkomers in diverse slatypen
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 1 24-11-2009 13:21:15

Inhoud
Fa. Pater & Co uit Waarland:
“Diamantinas RZ past goed in ons teeltplan” ............ 3
Gebroeders Visser uit De Heen:
“Perfecte bol met Diamantinas RZ” ............................ 4
Mts Vergeldt uit Tienray:
“Van vroeg tot laat een mooie bol met
Diamantinas RZ” ............................................................ 5
Terug- en vooruitblik door
teeltadviseur Jeu Craenmehr:
“Diamantinas RZ beleeft grote doorbraak” ......... 6 en 7
Rassenoverzicht ijsbergsla .............................................. 8
Rassenoverzicht bindsla ................................................. 8
Verschillende mogelijkheden voor hydroteelt ............. 9
Rijk Zwaan blijft innoveren met Salanova ® ............... 10
Rassenoverzicht rode eikenblad .................................. 11
Rassenoverzicht lollo bionda ...................................... 11
Rassenoverzicht lollo rossa .......................................... 11
Kortom ........................................................................... 12
Colofon, adressen en telefoonnummers .................... 12
Uitgelicht
Duidelijkheid scheppen
Voor de slateelt is valse meeldauw of ‘wit’ (Bremia
lactucae) nog steeds één van de belangrijkste
natuurlijke bedreigingen. Omdat de ziekte zich
snel aan veranderende omstandigheden aanpast,
moet Bremia met een combinatie van maatregelen
worden tegengehouden.
Naast het snel en grondig onderwerken van gewasresten
en het afwisselend inzetten van verschillende fungi ciden,
vormt resistentie van slarassen een belangrijke verdedigingslinie.
De afgelopen jaren duiken er echter steeds
vaker witfysio’s op die één of meer van de resistenties
binnen het huidige rassensortiment doorbreken.
Ook rassen met Bl:1-26 resistentie zijn hiervoor niet
altijd veilig.
Tijdens het jaarlijkse, internationale Bremia-overleg,
waren alle slaveredelaars het met elkaar eens: er is een
groot scala nieuwe Bremia-fysio’s en bijna alle rassen
die al meerdere jaren in de markt zijn, kunnen worden
aangetast. Voor u als teler, zou een officiële benoeming
van enkele nieuwe Bl:-fysio’s duidelijkheid kunnen
scheppen over de verschillen in resistentie.
Die verschillen zijn er namelijk wel degelijk en ze
worden regelmatig in de praktijk ervaren.
Helaas neemt de analyse van de kandidaat-Bl:-fysio’s
en de afstemming ervan, door de zaadbedrijven,
de Naktuinbouw en haar Franse equivalent Geves, meer
tijd in beslag dan verwacht. Toch proberen we u op korte
termijn zo goed mogelijk te adviseren over de Bremiaresistentie
van onze eigen slarassen, ook al blijken die
niet altijd uit het officiële resistentiepatroon. Hierbij
verliezen we andere raskwaliteiten niet uit het oog.
U wilt immers een goed product kunnen oogsten, met
een hoog oogstpercentage en natuurlijk zonder ‘wit’.
Johan Schut
Slaveredelaar Rijk Zwaan
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 2 24-11-2009 13:21:20

Fa. Pater & Co uit Waarland:
“Diamantinas RZ
past goed
in ons teeltplan”
Dave Smit roemt vooral de bedrijfszekerheid van Diamantinas RZ.
De firma Pater & Co in Waarland is het areaal ijsbergsla de afgelopen jaren telkens blijven uitbreiden,
dit jaar naar een totale oppervlakte van zo’n 110 hectare. Mede dankzij zijn resistenties, heeft
Diamantinas RZ hierop een prominente plek verdiend. “In de zomer is het een heel bedrijfszeker ras.”
Vanwege de grote schaal van het bedrijf,
is bedrijfszekerheid een groot goed voor
de firma Pater, bestaande uit de firmanten
Dick Pater, René Duijn en Dave Smit.
Die laatste vertelt dat het slagingspercentage
van ijsbergsla de laatste tijd steeds
hoger is geworden, zodat de uitdaging
vooral zit in een optimaal teeltplan:
“We streven naar zo veel mogelijk
risicospreiding, zodat we zonder
problemen aan onze contracten kunnen
voldoen. Daarom telen we ook altijd
twee rassen op twee verschillende
percelen en doen we zelf veel proeven,
op onze eigen specifieke grondsoorten.”
Resistentie tegen luis én meeldauw
In 2008 deed het bedrijf de eerste
ervaringen op met Diamantinas, maar
in tegenstelling tot in andere regio’s,
bleek het ras onder Noord-Hollandse
omstandigheden geen succes. Afgelopen
zomer kreeg het ras echter een nieuwe
kans. “In de zomer van 2008 hadden
we vrij veel problemen met meeldauw,
zodat we een betrouwbaar alternatief
zochten. We hebben er dit jaar daarom
voor gekozen drie rassen te telen,
waaronder twee keer in de week 30.000
tot 35.000 planten Diamantinas. We zijn
daarbij afgegaan op het advies van
Rijk Zwaan en daar hebben we geen spijt
van. Vooral de bedrijfszekerheid was een
groot pluspunt, door de combinatie van
luisresistentie én meeldauwresistentie.
Zeker in Noord-Holland, waar de
luisdruk deze zomer groot was. en ook
van meeldauw hebben we geen last
gehad, terwijl je in augustus wel schade
zag ontstaan in het naastgelegen perceel,
bij één van de andere rassen.”
De betrouwbare kwaliteit van Diamanti nas
leverde in de afzet, via telersvereniging
everest, een gunstige concurrentiepositie
op. “Vooral voor de verse markt is het
een voordeel dat het ras relatief snel
kropt. Daardoor heeft de krop altijd het
juiste formaat, van 10 in een doos, en
kan hij goed tegen warme periodes.
en voor de snijderijen is de luisresistentie
een extra groot voordeel, daar is elk luisje
er immers één teveel.” Ondanks de
uitstekende resistenties, hebben de telers
wel extra zekerheid ingebouwd door
middel van gewasbescherming. “Het zaad
hebben we laten coaten met 80 gram
Cruiser en twee en een halve week voor
de oogst deden we nog een behandeling
met Plenum. Verder hebben we vanaf
begin augustus, toen we in het andere
perceel het eerste wit zagen, een
bestrijding tegen meeldauw uitgevoerd,
op advies van Rijk Zwaan. We wilden
niet het risico lopen dat de resistentie zou
worden doorbroken.”
Fa. Pater & Co
t e l e r s t e w a a r l a n d
Diamantinas RZ
Aantal planten: 65.000 per week
Plantdatum: 30 mei t/m 15 juli 2009
Oogstperiode: 15 juli t/m eind aug. 2009
Plantdichtheid: 70.000 per ha
Grondsoort: kleigrond, 15-33% afslibbaar
Perfecte aanvulling
Naast de oogstzekerheid, zijn ook de
frisse groene kleur en het oogstgemak
sterke punten van Diamantinas.
Hoewel de definitieve balans pas na
afloop van het seizoen wordt opgemaakt,
is het voor Smit al zeker dat bij een
nieuwe zomerteelt ijsbergsla Diamantinas
weer een plekje krijgt. “Hij past goed
tussen de voorjaars- en najaarsteelt met
Mirette RZ, wat ook een heel zeker ras is,
en is daarom een perfecte aanvulling
voor ons totale teeltplan.”
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 3 24-11-2009 13:21:21
3

4
Gebroeders Visser uit De Heen:
“Perfecte bol
met
Diamantinas RZ”
Hubert (rechts) en Pieter-Jan Visser planten ook volgend jaar weer Diamantinas RZ.
Het akkerbouwbedrijf van de gebroeders Visser in De Heen startte twee jaar geleden met de teelt
van ijsbergsla. Met Diamantinas RZ vonden ze meteen een ras dat zeer positief opviel, zodat het
areaal verder werd opgeschaald. “Ook dit jaar was het oogstpercentage weer uitstekend.”
Op 1 april 2009 zette het bedrijf de
eerste planten Diamantinas.
“Het advies was om niet te vroeg te
starten met dit ras. Maar omdat andere
rassen die onder het doek vandaan
kwamen onder het wit zaten, begonnen
we Diamantinas uiteindelijk toch
al vroeg in te zetten. Zoals verwacht
was de sluiting bij dat eerste plantsel
dan ook wat minder, maar desondanks
viel die zeker niet tegen. Door de
uitstekende witresistentie was het
oogstpercentage bovendien zeker net
zo hoog als bij onze andere vroege
rassen”, vertelt Hubert.
Gebroeders Visser
t e l e r s t e d e h e e n
Diamantinas RZ
Oppervlakte: 16 ha
Plantdatum: 1 april t/m 17 aug. 2009
Oogstperiode: 1 juni tot einde seizoen
Plantafstand: 37,5 x 33 cm
Grondsoort: klei, 25% afslibbaar
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
Mooie bolvorm
Vanaf het tweede plantsel Diamantinas
bleef het ras heel sterk tegen wit en ging
het oogstpercentage verder omhoog.
Ter illustratie pakt Hubert een velletje
papier en tekent hij een perfecte cirkel.
“Dit is Diamantinas: altijd een mooie
bolvorm en een uniform gewas. Ook
inwendig is de krop perfect van kwaliteit
en als bonus zijn de smaak en de kleur
beter. Het is jammer dat dit niet extra
betaald wordt, maar de donkergroene
kleur heeft wel als extra voordeel dat
tripsschade minder zichtbaar is. Ten
slotte onderscheidt het ras zich door zijn
oogstprestatie. Die konden we goed
vergelijken doordat hij tot 1 juli nog
naast andere rassen stond. Daarna zijn
we volledig overgestapt op Diamantinas.”
Omdat Diamantinas in 2008 nog wel
eens te royaal werd, hebben de broers
dit jaar voor een dichtere plantafstand
gekozen: 37,5 x 33 centimeter in plaats
van 37,5 x 36 centimeter. Pieter-Jan
Visser: “Het streven naar 10 kroppen in
een poolbak werd daarmee perfect
gehaald, ook tijdens het schrale voorjaar.
Sowieso hebben we in West-Brabant
minder schraal weer gehad, maar ook
kiezen we er bewust voor ruim te
bemesten. Zeker op onze kleigrond gooi
je immers niet snel teveel. Met 650 kilo
per hectare Urean en 150 kilo per
hectare kalkammonsalpeter, wat in
totaal uitkomt op zo’n 240 kilo per
hectare zuivere stikstof, zijn we
verzekerd van voldoende voorraadbemesting.
In de tweede teelt op hetzelfde
perceel hebben we alleen nog 150 kilo
per hectare KAS erbij gestrooid en
verder hebben we zo nodig beregend.
Daar moeten we ook scherp op blijven,
want op het moment zien we door
droogte een randje in het buitenblad
ontstaan. Ook is er aan tas ting van
Pseudomonas zichtbaar, omdat de
kwaliteit van het oppervlaktewater niet
meer toereikend is.”
Bedrijfszeker
Hoewel Diamantinas geen problemen
geeft met wit, hebben de broers
tot september wel consequent elke
week kalifosfiet mee gespoten.
Hubert: “Problemen met Bremia kan je
beter voorkomen, en bovendien is zo’n
bespuiting goed voor de kropvorming.
Verder geeft een zaadbehandeling met
Gaucho naar ons idee de beste bescherming
tegen luizen, die deze zomer rond
half juli best een probleem waren.”
Conclusie? “Diamantinas is heel
bedrijfszeker. We blijven zoeken naar
verbetering, maar kiezen volgend jaar
weer Diamantinas. en dan planten we
vanaf 10 april, zodat we meteen een
perfect product kunnen oogsten.”
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 4 24-11-2009 13:21:22

Mts Vergeldt uit Tienray:
“Van vroeg tot laat
een mooie bol
met Diamantinas RZ”
John Vergeldt (rechts) samen met Rijk Zwaan-teeltadviseur Jeu Craenmehr.
Twee jaar geleden, in gebruikswaardeproeven van Rijk Zwaan, heette Diamantinas RZ nog ‘nummer
Y11’. Voor John Vergeldt sprong het ras er toen al uit: “De uniformiteit en de houdbaarheid zijn zeer
goed. En ook als je er een extra blaadje van afpelt, behoudt de sla een mooie, groene kleur.”
In 2008 werd het ras door Vergeldt op
serieuze schaal geteeld: vanaf half juni
ongeveer 1.000.000 planten. De resultaten
waren opnieuw prima en dus werd dit jaar
verder opgeschaald én eerder gestart.
John: “We beginnen het seizoen altijd met
Platinas RZ, maar willen zo vroeg mogelijk
een ras met zekerheid tegen Bremia.
Daarom hebben we de eerste Diamantinas
dit jaar al vanaf eind maart geplant en dat
ging prima. De omvang is het hele seizoen
goed geweest: altijd 10 in een doos, precies
volgens de trend van dit moment.”
Bemesting
Die constante uniformiteit in omvang lijkt
vooral het gevolg te zijn van de nauwgezette
bemestingstrategie bij Vergeldt.
“We bemesten altijd op basis van het
grondmonster, en nemen pas een nieuw
perceel in gebruik wanneer we zeker weten
dat het geschikt is voor ijsbergsla. Door
daar jarenlange ervaring mee te hebben
opgedaan, weten we inmiddels heel goed
aan welke eigenschappen de grond moet
voldoen. Wanneer een perceel eenmaal
geschikt is bevonden wordt altijd gestart
met 200 kilo entec 26, want de basisbemesting
willen we altijd in eigen hand
houden. Op basis van het grondmonster
vullen we dat dan aan, deels met dierlijke
mest, en tijdens de teelt sturen we op het
oog nog bij met rijenbemesting.”
een kenmerk van Diamantinas is de
combinatie van snelle kropvorming en
trage vulling, weet John. “Daardoor kun je
de sla langer op het veld laten staan,
zonder het risico te lopen op scheuren.
Zeker afgelopen seizoen, met de snelle
groeiomstandigheden, was die flexibiliteit
een groot voordeel.” De enige kwaliteitsproblemen
die de telers met Diamantinas
hadden, ontstonden bij de plantingen van
eind mei. “Door het droge weertype met
koude nachten zijn we toen tegen een
randje in het buitenblad aangelopen.
Dat heeft wat extra werk opgeleverd.”
Luis en Bremia hebben bij Vergeldt echter
weinig kans gehad, dankzij de resistenties.
“Zelfs in 2008, toen er in Limburg een
flinke luisdruk heerste, hadden we met
Diamantinas geen problemen.”
Langer doortrekken
Vergeldt koos er dit jaar voor tot de
plantingen van 20 augustus met het ras
door te gaan. “Teelttechnisch bleef het tot
de laatste planting goed gaan en ook het
gemak in oogsten en verpakken viel op.
Komend seizoen willen we de teelt van
Diamantinas dan ook nog langer
doortrekken”, vertelt de teler na af loop
van de laatste oogst. In verband met
risicospreiding, werd dit seizoen nog een
ander ras gekozen voor de plantingen van
21 en 22 augustus. “Dat was een typisch
Mts Vergeldt
t e l e r s t e t i e n r a y
Diamantinas RZ
Aantal planten: 6.000.000
Zaaiperiode: 11 feb. tot 5 aug. 2009
Plantperiode: 23 mrt. t/m 20 aug. 2009
Oogstperiode: 20 mei t/m 23 okt. 2009
Plantdichtheid: 70.000 per ha
Grondsoort: zand
herfstras en groeide daarom wat royaler.
Het gevolg was dat er kroppen omvielen
en kwaliteitsverlies ontstond door smet.
Hierdoor verliep de oogst beduidend
minder snel dan bij Diamantinas.
Bovendien bleef de houdbaarheid van
Diamantinas in de koelcel super, zonder
problemen met roodverkleuring.” Het
oogstpercentage over het hele jaar is dan
ook uniek te noemen. “5 tot 10 procent
hoger dan andere jaren. Zo’n percentage
hebben we bij een ander ras nog nooit
meegemaakt!”
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 5 24-11-2009 13:21:24
5

T e r u g - e n v o o r u i t b l i k d o o r
teeltadviseur Jeu Craenmehr:
Diamantinas RZ
beleeft
grote doorbraak
6
Na twee jaar van positieve proefresultaten, moest 2009 het jaar worden van het nieuwe
ijsbergslaras Diamantinas RZ. In de praktijk heeft het ras prima gepresteerd, met een aantal
waardevolle leerpunten voor het volgende seizoen. Rijk Zwaan-teeltadviseur Jeu Craenmehr
geeft zijn visie op de teelt van Diamantinas RZ.
De eerste zaaiingen voor onder
bedekking vonden begin januari plaats.
Halverwege de opkweek bleek al
dat de plantkwaliteit zeer goed was.
De uniformiteit en het feit dat er bijna
geen missers op de bak stonden,
zorgden al vroeg in het seizoen voor de
eerste positieve reacties. Richting
plantdatum bleef die kwaliteit behouden
en ook in de rest van het seizoen
hebben we met Diamantinas constant
een goede plantkwaliteit gezien.
Eerste plantingen
Bij de eerste plantingen ging er een
prima plant de grond in en was de
weggroei voortvarend. Vanuit
Rijk Zwaan was het advies om voor de
vroegste plantingen vooral ‘uit te
proberen’, om in een later stadium
pas grote hoeveelheden te planten.
Diamantinas heeft als positieve
eigenschap dat hij makkelijk kropt.
en doordat die kropping bij de vroege
plantingen van de laatste jaren wat
traag gebeurde, dachten we dat
Diamantinas dit voorjaar extra tot
zijn recht zou komen. Maar door het
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
schrale weer verliep de kropping juist
dit jaar relatief gemakkelijk, zodat een
sterk punt van Diamantinas in dit
geval een nadeel werd. De snelle
vulling veroorzaakte op een aantal
bedrijven een te compacte groei en
ook werd er wat rand in de buitenste
bladeren geconstateerd. Gelukkig
waren er ook goede resultaten, maar
de kleine bolomvang werd in het
voorjaar terecht als negatief ervaren.
Zomerseizoen
In het zomerseizoen, vanaf oogsten in
juni, werd de kwaliteit van Diamantinas
met de dag beter. De resistenties tegen
slaluis (Nr:0) en Bl: 1-26 bleken een
prima bescherming te geven, en deden
de oogstresultaten steeds verder om-
hoog schieten. Ook kende het ras geen
schotproblemen en zorgde zijn groene
bladkleur voor positieve geluiden in
het handelskanaal.
Bemesting
Op het demoveld van 2008 werd al
geconstateerd dat voldoende voeding
bij Diamantinas gepaard gaat met
goede groei. Hoog in de voeding
betekende ook dit seizoen kleur,
omvang, gewicht, houdbaarheid en
kwaliteit. Terwijl er bij een lagere
voeding kans was op compacte bollen,
een slechte kleur, lage gewichten en een
beduidend mindere kwaliteit. Telers die
de ijsbergsladag bezocht hebben zullen
dit beamen.
Diamantinas vraagt dus om een goede
voedingstoestand, waarbij geldt: liever
iets hoger dan te laag. Ook een
regelmatige vochtvoorziening is van
belang. Beregenen was in 2009
regelmatig nodig, omdat de neerslag
soms te lang op zich liet wachten.
Verschillen
Uiteraard traden er door het seizoen
heen soms verschillen op tussen
bedrijven. Zo groeide het ras op de
zwaardere gronden soms wat ongelijker
weg en bleken er ook met de oogst een
aantal bollen minder uniform te staan.
Op zandgronden werd dit niet waargenomen
en was het oogstresultaat soms
bijzonder hoog. Het moeilijker
aansluiten van de grond bij het planten,
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 6 24-11-2009 13:21:25

vergrootte de kans op onregelmatige
weggroei. Ondanks een aantal niet te
oogsten kroppen, was ook op kleigronden
het oogstpercentage goed.
Herfst
Richting de herfst bleef Diamantinas
goed presteren, mede dankzij zijn
slaluis- en Bremia-resistentie.
De bolomvang nam bovendien nog
iets verder toe, zeker op zandgronden,
wat zorgde voor een prima vulling van
dozen en kisten. Soms moest worden
overgegaan op 8 of 9 stuks in een doos
of kist. De laatste oogst van
Diamantinas vond eind oktober plaats
en ook toen was het slagingspercentage
hoog. Wel zagen we iets meer verschillen
optreden op gebied van vorstschade.
Ook wanneer het product na
oogsten prima was, moest er toch
een extra blaadje worden afgepeld.
een geluk hierbij was dat de oogstprestatie
hoog bleef, door het gemakkelijk
opzakken.
Seizoen 2010
Voor het nieuwe seizoen is het advies
om Diamantinas vanaf februari te
zaaien, met de aantekening dat op
kleigronden beter enkele weken later
kan worden gestart. Daar is de kans op
een te kleine bol immers groter dan op
zandgronden. Ook de grondbewerking
kan enige invloed op de bolomvang
hebben: lossere grond geeft eerder
grotere, lossere bollen en met vastere
grond is de kans op compactere bollen
groter. Ten slotte kunnen grotere
gietbeurten de bolomvang verkleinen,
zoals met elk ras.
Voor 2010 verwachten we dat
Diamantinas zijn kwaliteiten opnieuw
gaat tonen en dat zijn meerwaarde nóg
duidelijker wordt, voor u als teler, maar
ook voor de handel, snijderij én
consument.
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 7 24-11-2009 13:21:27
7

Rassenoverzicht ijsbergsla
8
Naast onze standaardrassen,
Diamantinas RZ, Mirette RZ,
Platinas RZ en Silvinas RZ, zullen 45-26 RZ
en 45-87 RZ komend seizoen op grotere
schaal worden beproefd.
45-26 RZ kan worden ingezet voor de
vroegste plantsels in het voorjaar en de
latere plantsels in het najaar. Het ras heeft
een zeer goede groeikracht en vulling,
waardoor het product vroeg geoogst
kan worden. Tevens maakt 45-26 RZ
voldoende bolomvang, met een goede
sluiting en een uitstekende bolvorm.
45-87 RZ is geschikt voor het voorjaar
en het najaar. Het ras maakt voldoende
gewas- en bolomvang en is inzetbaar op
zand- en kleigronden. Door de goede
bolvorm is het product makkelijk te
oogsten. De rassen 45-26 RZ en 45-87 RZ
hebben beide de Bremia-resistentie
HR: Bl: 1-26. Daarnaast heeft 45-87 RZ
de Nasonovia-resistentie Nr:0.
Rassenoverzicht bindsla
Met de nieuwe rassen 41-34 RZ
en 41-55 RZ in het royale
segment vergroot Rijk Zwaan
zijn assortiment bindsla.
41-34 RZ is qua type het meest te
vergelijken met Maximus RZ, maar is
wat compacter. Zowel op schot als op
rand scoorde het ras goed in de
proeven. 41-55 RZ valt op door zijn
donkerkleurige, glanzend blad. De
opgerichtheid en de mooie, compacte
onderkant bevorderen het oogstgemak.
De sla is goed gevuld en heeft een mooi
geel hart. Beide rassen beschikken
naast de Bremia-resistentie HR: Bl: 1-26
ook over een betere resistentie tegen
nog niet benoemde Bremia-isolaten.
Ook zorgt de Nr:0-resistentie voor
meer oogstzekerheid.
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
Rassenoverzicht ijsbergsla
45-87 RZ
Diamantinas RZ
Zaai: week 5 - 32
Planten: week 12 - 34
Oogst: week 21 - 46
HR: Bl: 1-26, Nr:0
Platinas RZ
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 34
Oogst: week 19 - 46
HR: Bl: 1-23,25, Nr:0, Pb.
Rassenoverzicht bindsla
41-34 RZ
Maximus RZ
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 35
Oogst: week 18 - 46
HR: Bl: 1-26.
Quintus RZ
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 35
Oogst: week 18 - 46
HR: Bl: 1-20,22-25, Nr:0.
45-26 RZ
Silvinas RZ
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 34
Oogst: week 19 - 46
HR: Bl: 1-26, Nr:0, Pb.
Mirette RZ
Zaai: week 5 - 32
Planten: week 12 - 34
Oogst: week 21 - 46
HR: Bl: 1-26, Pb. IR: LMV.
41-55 RZ
41-34 RZ (p) Nieuw!
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 35
Oogst: week 18 - 46
HR: Bl: 1-26, Nr:0. IR: LMV
41-55 RZ (p) Nieuw!
Zaai: week 1 - 32
Planten: week 9 - 35
Oogst: week 18 - 46
HR: Bl: 1-26, Nr:0.
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 8 24-11-2009 13:21:31

“Verschillende
mogelijkheden voor
hydroteelt”
Eén van de voordelen van een hydroteelt is een sterke
reductie van bestijdingsmiddelen.
De hydromarkt in de Benelux breidt langzaam uit. De oorzaken hiervan liggen onder meer
in beslissingen van supermarkten en overheden én in veranderend consumentengedrag.
Zowel onder glas als in de open lucht zijn er verschillende mogelijkheden.
De consument vraagt steeds meer naar
een zuiver product, zonder zand tussen
de bladeren. Supermarkten kiezen vaker
voor een product met wortelkluit, voor
een betere houdbaarheid, en stellen
strengere residueisen dan de wettelijk
opgelegde europese normen.
Helaas heeft dit laatste nog weinig met
voedselveiligheid te maken. De overheid
ten slotte maakt het de telers bijzonder
moeilijk om sla te telen door, met het
oog op verbetering van de waterkwaliteit,
aan het einde van het seizoen nog
maar 90 kilo nitraatstikstof in de bodem
toe te staan.
Onder glas
Zowel onder glas als in de open lucht
zien we het areaal hydroteelt dan ook
groeien, waarbij een gotenteelt in de
Benelux het meest vertrouwd is.
Onder glas kennen we vooral het MGS
(Mobile Gully System). Dit systeem
heeft als belangrijkste voordeel dat het
flink arbeidsbesparend is. Maar er komt
ook belangstelling voor het floatingsysteem,
waarbij de sla op styrofoamplaten
in het bassin drijft, en de wortels in
het water hangen. Deze bassins zijn
meestal 30 à 40 centimeter diep en de
breedte en lengte komen overeen met de
kap in de kas. Ook binnen dit systeem
zijn er volop nieuwe ontwikkelingen.
Zo wordt er bijvoorbeeld een luchtkamer
gecreëerd tussen de plant en het
water en blijft de perspot uit het water.
Vooral op andere continenten heeft men
met een floatingsysteem veel ervaring.
Open lucht
Ook in de open lucht zijn verschillende
systemen mogelijk, met hun eigen
voor- en nadelen. een combinatie van
beide systemen is misschien wel de
ideale oplossing. Bij een grote oppervlakte
goten in de open lucht, kan bij
zware regenval de buffertank overlopen,
doordat de plantjes op de goten
fungeren als trechters. Zo komt er veel
water in het systeem. De meststoffenunit
zal de eC wel bijpassen, maar dan
moet er ook voldoende buffer zijn.
Bij een floatingsysteem kan men deze
waterhoeveelheden opvangen, door
enkele dagen voordat men regen
verwacht geen vers water meer toe te
voegen aan het bassin. Op deze wijze
maakt men optimaal gebruik van het
regenwater. een ander voordeel van dit
drijvende systeem is dat men aan de ene
kant kan planten en aan een andere
zijde kan oogsten. De planten met de
sla komen dan naar de oogstkant toe
gedreven wanneer ze oogstklaar zijn.
Met dit systeem staan in één bassin
verschillende stadia’s product. In de
open lucht is er met het floatingsysteem
echter nog niet veel ervaring. Daarom
zijn proeftuinen in de Benelux nog
volop proeven aan het doen.
Als de techniek het eens laat afweten,
heeft het floatingsysteem als voordeel
dat het nooit droog kan vallen.
De sla staat echter niet op hoogte,
zoals bij een gotenteelt het geval is.
Die hoogte is dan weer een voordeel,
omdat het de luchtbeweging tussen de
planten bevordert én voor een betere
werkhoogte zorgt.
Minder middelen
Bij beide systemen is een sterke reductie
van de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen
mogelijk, doordat verschillende
bodemschimmels in een hydroteelt
bijna niet voorkomen. Ook Bremia
komt zeer zelden voor, omdat er
voldoende luchtbeweging wordt
gecreëerd. De weerstand van de plant
ligt hoger, omdat deze steeds beschikt
over de juiste verhouding voeding en
vocht.
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 9 24-11-2009 13:21:32
9

10
Rijk Zwaan blijft innoveren
met Salanova ®
Op 17 en 18 september verzamelde een internationaal gezelschap
van enthousiaste Salanova ® -partners van Rijk Zwaan zich in Welver
(Duitsland) voor de Salanova Dagen. Deelnemers brachten elkaar hier
op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op gebied van de teelt,
verwerking en afzet van Salanova.
Voor de vierde keer organiseerde
Rijk Zwaan dit jaar de Salanova Dagen.
Opvallend was dat de informatiebehoefte
groter was dan ooit, vertelt Convenience
Manager van Rijk Zwaan Bauke van
Lenteren. “Omdat in veel landen de
prijzen voor bladgewassen onder druk
staan, zoeken onze partners op alle
mogelijke manieren naar innovatie.
Niet alleen via nieuwe rassen, maar ook
door een efficiëntere teeltwijze en een
effectieve marketingstrategie.”
Omdat er de laatste jaren wereldwijd
zoveel waardevolle ervaring is opgedaan
met Salanova, lag de nadruk tijdens deze
Salanova Dagen vooral op interactie
tussen de verschillende deelnemers.
“In landen als Australië en de Verenigde
Staten, is Salanova bijvoorbeeld al de
standaard voor het conveniencesegment.
De marketingstrategie hierachter is voor
relatief nieuwe Salanova-partners zeer
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
Perfect verzorgde demovelden.
leerzaam. Maar tegelijkertijd vinden
wereldwijd veel kleine, zeer innovatieve
projecten plaats. Ook die ervaringen
kunnen voor kostenbesparing of
opbrengstverhoging zorgen.
Via kennisuitwisseling zit er in Salanova
dan ook nog steeds veel groei.”
Boeiende presentaties.
Leerzame workshops.
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 10 24-11-2009 13:21:37

Rassenoverzicht rode eikenblad
Afgelopen seizoen zijn de nieuwkomers in rode eikenblad op grotere schaal geteeld.
Fiansaï RZ is een snelle groeier onder
donkere en koude omstandigheden en
voldeed zeer goed in het voor- en najaar.
De opgerichte groei is in het voorjaar
onder doek een voordeel en ook in het
najaar is sterk tegen smet een belangrijke
eigenschap. Fiansaï is dan ook het meest
geschikt voor oogsten tot eind mei en
vanaf de tweede helft van september tot
einde seizoen. Hiermee is het ras een
volwaardige vervanger van Anikaï RZ.
Fiansaï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
Prunaï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0. IR: LMV
Amblaï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
Muraï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0. IR: LMV
Ribaï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0. IR: LMV
Rouxaï RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
In België is alleen Aleppo RZ inzetbaar
voor het gehele seizoen, omdat de markt
voorkeur geeft aan een blondere kleur.
Maar ook in Nederland voldoet dit ras
prima. Aleppo is een mooi gevormde,
stevige bionda. De krophoogte is beperkt
en het ras is sterk tegen rand, smet en schot.
Rassenoverzicht lollo bionda
Aleppo RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0. IR: LMV
Levistro RZ: HR: Bl: 1-23,25/Pb. IR: LMV
Licato RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0/Pb. IR: LMV
85-14 RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0. IR: LMV
Cavernet RZ is een stevige rossa met een
laag kropmodel. Hij kan het gehele
seizoen gezaaid worden, is snel op
gewicht en sterk op rand en schot.
De onderzijde is mooi gesloten en het
ras heeft een klein snijvlak. Cavernet
is sterk op smet en resistent voor
Nasonovia Nr:0.
Cavernet RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
Bastille RZ: HR: Bl: 1-20,22-24
85-21 RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
Carmesi RZ: HR: Bl: 1-26/Nr:0
Alle andere rassen zijn in principe
geschikt voor de tussenperiode. Muraï RZ
en Ribaï RZ kunnen bijvoorbeeld
worden vervangen door Prunaï RZ en
Amblaï RZ. De kleur van deze vier rassen
is vergelijkbaar. Prunaï is een snellere
groeier dan Muraï en Ribaï. De omvang
is net iets groter en het ras heeft stevige
bladeren en een goed gesloten onderzijde.
Amblaï is een opgericht type en is
sterker op smet. Het gewicht is vergelijk-
Amblaï RZ
Licato RZ is een opgerichter type, dat
zeer geschikt is voor het voor- en najaar.
Dit ras is een snelle groeier met een mooi
glanzende kleur, dat beter bestand is
tegen vorstperiodes in de herfst.
Levistro RZ heeft een mooi glanzende,
groene bladkleur. Dit ras is bijzonder
Aleppo RZ
Rassenoverzicht lollo rossa
Het gewicht van Bastille RZ is vergelijkbaar
met dat van Cavernet. Bastille is iets
fijner getand en iets donkerder van kleur.
De krophoogte gedurende de zomermaanden
kan wat hoger zijn waardoor
de kroppen soms wat moeilijker in de
kisten passen. 85-21 RZ is een Bastilletype
met de kleur van Cavernet. Het ras
Cavernet RZ
baar met Ribaï en Muraï of iets hoger.
Rouxaï RZ (83-90 RZ) is met zijn
cherryrode kleur donkerder dan
Muraï-types en groeit iets langzamer.
De donkere kleur wordt op de Belgische
veilingen in een apart segment geplaatst
(Rood Plus). De bladeren zijn steviger en
ronder van vorm, met een mooi rood/
groen-contrast. De groeiwijze is opgericht
waardoor Rouxaï sterk is op smet. Het ras
is tevens geschikt voor de snijderij.
Rouxaï RZ
sterk op rand en schot en kan het gehele
seizoen geteeld worden. 85-14 RZ is
een Levistro-type, iets langzamer maar
resistent voor Nasonovia Nr:0. De kleur
is vergelijkbaar met die van Levistro of
ietsje lichter.
85-14 RZ
is tevens resistent voor Nasonovia Nr:0.
Carmesi RZ is een triple-red rossa, een
donkerder Bastille-type dat op de
Belgische veilingen in een apart segment
komt te staan (Rood Plus). Carmesi groeit
langzamer dan Bastille, is opgericht en
sterk op smet, rand en schot.
85-21 RZ
vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 11 24-11-2009 13:21:54
11

Kortom
Sla- en andijvieboekje
voor de vollegrond
Voor het seizoen 2010 heeft Rijk Zwaan
wederom een compact en handzaam
overzicht gemaakt van alle rassen voor
de vollegrondsteelt van sla en andijvie.
Heeft u deze nog niet ontvangen?
Neem dan contact op met
Mariëtte de Veen van Rijk Zwaan,
+31 (0) 174 53 22 29.
b e u r s n i e u w s
Prijslijst
R i jk Zwa an N e der lan d
Prijslijst 2009-2010
12 vollegrondssla | DeCeMBeR 2009
Sla en andijvie
voor de vollegrond
T e e l T s e i z o e n | 2 0 1 0
De komende periode vindt u ons weer op diverse beurzen door
het hele land. U bent van harte welkom op onze stand, waar u met
onze teeltadviseurs van gedachten kunt wisselen over uw teelt en
onze rassen.
9, 10 en 11 december 2009
Tuinbouw Vakbeurs Venlo
ZON Fresh Park, Venlo
5, 6 en 7 januari 2010
Tuinbouw Relatiedagen
Evenementenhal Hardenberg
8 en 9 januari 2010
Tuinbouw Totaal
Agriport A7, Middenmeer
20 en 21 januari 2010
BioVak
IJsselhallen, Zwolle
23, 24 en 25 januari 2010
Agro-Expo
Roeselare (België)
3, 4 en 5 februari 2010
Fruit Logistica
Beurshal Messe Berlin (Duitsland)
9, 10 en 11 februari 2010
Tuinbouw Relatiedagen
Evenementenhal Gorinchem
De nieuwe prijslijst 2009/2010
is beschikbaar. U kunt de lijst
opvragen bij uw vertegenwoordiger
of via Arthur
Bierhuize van Rijk Zwaan,
+31 (0) 174 53 24 05.
Teeltadviseurs/vertegenwoordigers
Jeu Craenmehr,
Broekhuizen (l)
Mobiel +31 (0)6 53298992
m.craenmehr@rijkzwaan.nl
Maarten van geest,
de lier (ZH)
Mobiel +31 (0)6 53433920
m.van.geest@rijkzwaan.nl
Wim in ’t groen,
Teteringen (nB)
Mobiel +31 (0)6 53298991
w.in.t.groen@rijkzwaan.nl
Marc Celis, lier
Mobiel +32 (0)475 840170
m.celis@hollandia.be
rik van laere, eeklo
Mobiel +32 (0)475 456444
r.van.laere@hollandia.be
Rijk Zwaan Nederland B.V.
Zaadhandel Hollandia NV België
Accountmanagers Benelux
accountmanager voor industrieteelt
Johan decroos, Waregem (België)
Mobiel +32 (0)475 456445
j.decroos@hollandia.be
accountmanager trade & retail
Maarten van der leeden
Mobiel +31 (0)6 12984807
m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl
Rijk Zwaan Nederland B.V.
Burgemeester Crezeelaan 40
Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland
Telefoon +31 (0)174 53 23 00, Fax +31 (0)174 53 21 63
E-mail sales@rijkzwaan.nl Internet www.rijkzwaan.nl
Zaadhandel Hollandia NV
Westkaai 8, 2170 Merksem, België
Telefoon +32 (0)3 647 06 07, Fax +32 (0)3 647 06 85
E-mail info@hollandia.be Internet www.hollandia.be
seeds& services
Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services?
Stuur dan een e-mail naar m.de.veen@rijkzwaan.nl.
Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld.
daan Heidema,
Bergentheim (ov)
Mobiel +31 (0)6 53158836
d.heidema@rijkzwaan.nl
arno van oers,
oudenbosch (nB)
Mobiel +31 (0)6 53305058
a.van.oers@rijkzwaan.nl
Koen T’syen, Tielen
Mobiel +32 (0)475 840168
k.tsyen@hollandia.be
accountmanager planten-
kwekers
Peter reinders, Panningen (l)
Mobiel +31 (0)6 51166128
p.reinders@rijkzwaan.nl
er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren
van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is
aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het
algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren,
afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypen van plaagveroorzakers of fysio’s van pathogenen kunnen
ontstaan die resistentie kunnen doorbreken.
Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte.
Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te
beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare
milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of
schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk.
Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd:
Hoge resistentie (Hr): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder
normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel
enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk.
Intermediaire resistentie (Ir): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of
ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen.Intermediair resistente
plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen
onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk.
vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te
beperken.
- Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypen of stammen waartegen
resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of
stammen van dezelfde plaag of ziekte.
- Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd,
dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypen of
stammen.
Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook over bijvoorbeeld de
houdbaarheidsdatum, zaai-, plant-, en oogstdata, afkomstig van Rijk Zwaan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd
op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval op grond van zulke beschrijvingen,
illustraties, teeltadviezen en informatie aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde
product. De koper is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de
zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden
te worden gebruikt.
20095366 RZ _S&S_VolleGrond.indd 12 24-11-2009 13:21:56