Download - Gauwain van Kooten Niekerk

28 HOOFDSTUK 5. TOEPASSING SOREN
kunnen spelen. Voorwerpen dragen nog altijd voor een groot deel de verhalen
die musea willen vertellen. Dat ze een transformerende werking kunnen hebben
spreekt dan ook voor zich. Voorwerpen zijn getuigen van de gebeurtenis die ze
representeren. Zo was in het eerste voorbeeld van Soren (2009) het cadeautje
dat de New Yorkse reddingswerkers uit de achterbak van een van de slachtoffers
haalden om dat aan zijn vrouw te kunnen geven een stille getuige van het leed
van die dag en de liefde tussen de twee. En zo diende de pop van Eva Modval die
de Sjoa overleefde, uit het tweede voorbeeld, volgens Soren als haar enige vriend
in de concentratiekampen en was een getuige van betere tijden, voor de oorlog.
Dit getuigenschap kan film ook bieden. Een film als Shoah laat de kijker getuige
zijn van een historische verschrikking. Deze film bevat geen archiefbeelden,
maar is op een bijzondere manier authentiek doordat Claude Lanzmann (regisseur)
op bezoek gaat bij allerlei actoren rond de Sjoa. De film vertelt het verhaal
van slachtoffer, dader en getuige. Deze vorm zorgt voor een uniek getuigeschap
dat werkt door wat Rob van Gerwen intimatie noemt. Door het niet laten zien
van het beeld wordt het ingevuld door de verbeelding en dat maakt het intenser.
Daarin ligt ook het verschil met de authenticiteitstrigger (Hoofdstuk 5.2, p. 25). 5
Dit getuigeschap kan een transformerende werking hebben.
Motivationeel (“Motivational”)
Soren (2009) legt niet uit wat ze bedoelt met een “kristalliserende ervaring”(p. 237,
eigen vertaling) of waarom ze de trigger “Motivationeel” (p. 237, eigen vertaling)
titelt. Ik zie dit in het licht van wat De Kesel (2008) schrijft.
“[B]reukmomenten (...) zijn op te vatten als een ‘beeld’, een ‘flits’
die de loop van de tijd heel even in een totaalbeeld samenvat. Dit
soort totaliserende beeld doelt hier geenszins op het ‘einde van de
geschiedenis’. Het is juist het punt van waaruit alles opnieuw kan
starten of een onverwachte wending kan nemen. In het revolutionaire
moment – het moment van de messianistische Jetzt-Zeit, heet
het elders bij Benjamin – staat de tijd stil en kristalliseert (nadruk:
GvKN) hij zich in één imaginaire monade. Daar wordt de woordenstroom
waarop de geschiedenis drijft even onderbroken” (De Kesel,
2008, § 5).
Als we ‘kristallisatie’ opvatten als een moment waarop we het totaalbeeld kunnen
overzien, levert de film The Butterfly Effect een sterk voorbeeld. De laatste
scène, die ik hier niet wil weggeven, kan zo’n kristalliserende werking hebben. De
5 Zie voor een uitgebreide analyse van Shoah en een vergelijking met de wijze waarop
het verhaal wordt verteld in Schindler’s List mijn BA-scriptie: Opdat wij niet vergeten.
Een zoektocht naar de afbeeldbaarheid van de Sjoa. (Beschikbaar via e-mail:
religiewetenschapper@gauwain.nl)