gids wegwijzer 64 - Het Utrechts Archief

More documents

Recommendations

Info

1 Inleiding …te voet omtrent even spoedig, en zeker op een veel aangenamer wijze… 1.1 Waarom deze onderzoeksgids? Archeologen hebben nogal wat prehistorische jachtkampen op de Heuvelrug aangetroffen. Zou het waar zijn dat sommige wegen waarover wij nu voortsnellen ooit de routes vormden waarlangs in de prehistorie dieren van de ene bron of plek waar zout aan de oppervlakte kwam naar de andere trokken, gevolgd door jagers? Mensen hebben zich altijd verplaatst, om contact te houden met andere mensen, om goederen te halen en te brengen en ter ontspanning. Al duizenden jaren zijn voor die verplaatsingen voorzieningen getroffen, zoals wegen, kanalen, bruggen, wegwijzers en pleisterplaatsen. Mobiliteit bepaalt ons leven en bepaalt ook voor een belangrijk deel onze omgeving. Voor de geschiedenis van verkeer en vervoer bestaat dan ook veel belangstelling, zoals blijkt uit het bestaan van clubs als de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en Tramwegwezen. Er is bovendien veel bronnenmateriaal over te vinden. U hoeft maar te denken aan het enorme archief van de Nederlandse Spoorwegen, dat in Het Utrechts Archief berust. Wel valt op dat de belangstelling ongelijk verdeeld is. Zo is er erg veel gepubliceerd over grote wegen en kanalen, en vooral over de aanleg ervan. Ook over de technische aspecten van het vervoer bestaan veel publicaties. Andere onderwerpen hebben minder aandacht gekregen en bieden nog talloze mogelijkheden voor verder onderzoek, zoals over de vroege treinreizigers (wie reisden er? hoe vaak?), over de gevolgen van spoorwegen voor de plaatselijke ontwikkeling en over de herkomst en de bestemming van reizigers en vervoerde goederen. Erg geschikt voor lokaal en regionaal-historisch onderzoek zijn de geschiedenis van bepaalde wegen, vaarten of rivieren, maar ook de soorten verkeer en de passagiers- en reizigersstromen. Vroeger onderscheidde men veel meer specifieke wegen met een bepaalde functie dan tegenwoordig. Soms is deze oorspronkelijke functie alleen aan de hand van archiefonderzoek te achterhalen. Andere mogelijke onderwerpen zijn het onderhoud van wegen en het ontstaan en verdwijnen van tollen, kunstwerken, stoombootdiensten en beurtveren. 1.2 Hoe zit deze gids in elkaar? De gids is thematisch ingedeeld naar de verschillende typen wegen: waterwegen, landwegen en spoor- en tramwegen met hun kunstwerken. Bij de bespreking van de wegen wordt een scheiding aangebracht in de Franse Tijd, waarbij we de grens om praktische redenen leggen bij het jaar 1814. Voor de archieven vormt deze periode namelijk een belangrijk omslagpunt. Vóór de Franse Tijd was de aanleg en het onderhoud van wegen en kunstwerken een zaak van lokale en gewestelijke besturen. De stedelijke overheden hielden zich nog het meest intensief met (water)wegen bezig, waardoor de archieven van bijvoorbeeld de stad Utrecht hierover veel materiaal bevatten. Over het landelijk gebied is, mede door de beperkte rol van overheden, veel minder informatie vastgelegd. Na het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden nam de overheidsinvloed toe. Elk van de drie bestuursniveaus rijk, provincies en gemeenten kreeg taken op het gebied van verkeer en vervoer toebedeeld. Bovendien waren aanleg en beheer dikwijls gesplitst. Veel (water)wegen met bijbehorende kunstwerken werden daarnaast in de loop der tijd afgestoten naar lagere overheden. Hierdoor moet u voor dezelfde wegen en watergangen ook in andere archieven zoeken. Daarnaast bleven grote en kleine particuliere maatschappijen wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen en exploiteren. Daarbij nam wel de coördinerende rol van de overheid toe. Bij uw onderzoek zult u dan ook moeten nagaan vanuit welke optiek een instantie waarvan u het archief raadpleegt, heeft gehandeld. De spoorwegen komen er in deze gids bekaaid af. Dat is met opzet gebeurd. Hiervoor kunt u beter terecht bij Bronnen op het spoor; gids voor onderzoek naar de geschiedenis van de spoorwegen in Nederland (Utrecht 2000 2 ), verschenen ter gelegenheid van de overdracht van de NS-archieven aan Het Utrechts Archief. Over het vliegverkeer zult u in deze gids helemaal geen informatie vinden. Het vliegveld Soesterberg ligt weliswaar in de provincie Utrecht, maar het heeft afgezien van de jaren 1911-1912 slechts Wegwijzer 7
een rol gespeeld in de militaire luchtvaart. In het uitbreidingsplan van de stad Utrecht van de hand van H.P. Berlage en L.N. Holsboer uit 1924 is ten westen van de stad een vliegveld geprojecteerd, maar tot uitvoering daarvan is het nooit gekomen. Bij elk behandeld onderwerp in de gids wordt verwezen naar literatuur en bronnen. Omdat de gids de hele provincie Utrecht beslaat, komen details of specifieke plaatselijke omstandigheden slechts incidenteel aan de orde. Meer algemene bronnen en lite- Luchtfoto van Breukelen, circa 1936 ratuur vindt u in paragraaf 2.1. De verschillende aspecten worden vooral aan de hand van voorbeelden in Breukelen toegelicht. Deze plaats vormde al in de Middeleeuwen een schakel in de steeds belangrijker wordende verbinding tussen Utrecht en Amsterdam. 8 Inleiding
Page 1 and 2: Wegwijzer Gids voor historisch onde
Page 3 and 4: Wegwijzer Gids voor historisch onde
Page 5 and 6: … men vindt al slapende zich op z
Page 7: N Kaart van het gebied tussen de Ve
Page 11 and 12: ging van meer recente archivalia di
Page 13 and 14: Archieven Nationaal Archief Bestrat
Page 15 and 16: ijvoorbeeld voor het planten en roo
Page 17 and 18: Literatuur J. Hagen, Vragen over vr
Page 19 and 20: Ook bij stadsplattegronden werd bij
Page 21 and 22: negen bladen, op schaal 1:115.220.
Page 23 and 24: Plattegrond van de stad Amersfoort.
Page 25 and 26: Werkzaamheden ten behoeve van de do
Page 27 and 28: keren en voor de zwakkere weggebrui
Page 29 and 30: Graafwerkzaamheden voor de aanleg v
Page 31 and 32: De overtoom tussen de Haarrijn en h
Page 33 and 34: scheepvaart in Nederland tot 1940
Page 35 and 36: De stoomboot Estafette IX van de Ut
Page 37 and 38: Op de hoge zandgronden in het ooste
Page 39 and 40: 6.2 Interlokaal verkeer en wegen -
Page 41 and 42: In weidegebieden, zoals hier in het
Page 43 and 44: De glintingen langs de weg over de
Page 45 and 46: Plattegrond van het dorp Nieuwerslu
Page 47 and 48: Bouwtekening van een tolhuis volgen
Page 49 and 50: Wegen in Breukelen in 1815 In 1815
Page 51 and 52: Nieuwe weg (GA Amersfoort), de Buns
Page 53 and 54: Dat was anders langs de Rijn en Lek
Page 55 and 56: De diligence naar Gorinchem staat g
Page 57 and 58: Het station in Breukelen, 1967 56 S
Page 59 and 60:
Spoorlijnen 1843-1845 Amsterdam-Utr
Page 61 and 62:
Adressen Archiefdiensten N.B. Zie v
Page 63 and 64:
olpalen, 32 Romeinse wegen, 26; 38
Page 65 and 66:
Reeds verschenen in de reeks Trajec
show all

gids wegwijzer 64 - Het Utrechts Archief

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?