pdf (688,22 kb) - Regionaal Archief Zutphen

lz. 10 Oud Archief Zutphen (OAZ) 0001
vertoont een poort met muren en muurtorens. Het randschrift luidt: sigillum civitatis et
burgensium in Suphania. Het bij dit zegel behorende contrazegel, dat het eerst in 1267
voorkomt, toont een Gothisch wapenschild, waarin een ongekroonde, eenstaartige,
klimmende leeuw, vergezeld van blokjes. Deze leeuw is gelijk aan die, welke de graven
van Gelre tot de verheffing van Reinald II tot hertog in 1339 hebben gevoerd: het was
destijds niet ongewoon, dat steden het wapen van de landsheer in hun zegel opnamen.
Tussen de rand van het wapenschild en de zegelrand staat: secretum Sutfaniensis.
In 1353 verschijnt een ander zegel en contrazegel. Het nieuwe zegel geeft dezelfde
voorstelling te zien als het oude, behalve dat zich in de poortopening een leeuwenkop
vertoont. Het randschrift luidt: sigillum civitatis et burgensium Zutphaniensium. Het
contrazegel toont een gekroonde, klimmende, dubbelstaartige leeuw met in de schildvoet
een ankerkruis; het randschrift is hier: secretum civitatis Sutphaniensis. In 1572 geraakten
de zegelstempels in vreemde handen. Echter vinden wij in 1575 en vervolgens het ons
bekende zegel weer, dat zich slechts van het oude onderscheidt door het jaartal 1575. Het
is de vraag, of het oude zegelstempel weer in het bezit van de stad is teruggekomen en
men het jaartal hierin heeft laten snijden of dat men met een geheel nieuw stempel, dat
zeer precies naar het oude is nagesneden, te doen heeft.
2. Omvang en uitbreiding van de stad
Het is niet bekend, hoe de vroegste omwalling en bevestiging van de stad er uit heeft
gezien. Waarschijnlijk is ook de oudste kern: het terrein van de grafelijke hof met de kerk
en bijbehorende gebouwen door een wal met gracht omgeven geweest. Op de wal kan
zich een houten palissadering hebben bevonden. De oudste grens van de eigenlijk
gezegde stad zal gelopen hebben, waar nu de Zaadmarkt, Houtmarkt, Groenmarkt en de
Waterstraat zijn, terwijl wij aan de zuid- en oostzijde de grens langs de oude stadsmuur
nog heel goed kunnen volgen. Vervolgens heeft de stad zich aan de noordzijde tot aan de
Berkel uitgebreid. Aan deze zijde werd ook een muur opgetrokken.
In 1190 zal de stad die omvang reeds hebben bezeten. Zij was toen in vier kwartieren
verdeeld. Aan de overzijde
van de Berkel ontstond in de loop der 13e eeuw een vestiging, die een eigen kerk had: de
tegenwoordige Nieuwstadskerk. In 1312 werd deze nieuwe stad met de oude door graaf
Reinald I verenigd. Voortaan zou de nieuwe stad met de oude onder één gericht en
schependom verenigd zijn.
In de 14e eeuw werden de nederzettingen buiten de oude Laar- en Spittaalspoort bij de
stad getrokken. Ook deze stadsdelen werden langzamerhand ommuurd. Deze
Middeleeuwse plattegrond, zoals wij die nog duidelijk zien op de kaart van de beroemde
cartograaf Jacob van Deventer van ca. 1570, is ingrijpend gewijzigd, toen na de
verovering van de stad door prins Maurits in 1591 een nieuw versterkingssysteem,
namelijk de verschansing met aarden bolwerken, werd toegepast en de oorspronkelijke
situatie op sommige punten onherkenbaar werd veranderd.
3. Stadsbestuur
In het eigenlijk gezegde stadsgebied, alsmede in de stadsvrijheid gold het stadrecht van
1190, waarbij het bestuur van de stad en de rechtspraak aan twaalf schepenen werd
opgedragen. Door wie de schepenen de eerste maal werden gekozen, wordt in de