Permanente verkeerseducatie in Gelderland - ROVG

oktober 2003
Permanente verkeerseducatie
in Gelderland
wat het is, waarom het moet, hoe het kan

Permanente verkeerseducatie in Gelderland
wat het is, waarom het moet, hoe het kan
Gedrag van verkeersdeelnemers kun je beïnvloeden met drie groepen instrumenten:
de vormgeving van de weg, verkeersregels en de handhaving daarvan, en last but
not least het bijbrengen van kennis, vaardigheden en vooral de houding van de verkeersdeelnemer
in kwestie.
Het is dus logisch dat na de vormgeving van de infrastructuur in Duurzaam Veilig fase
1 nu in fase 2 de beurt is aan de overige beïnvloeders.
De voor u liggende notitie richt zich na een inleiding over de menselijke factor in het
verkeer op verkeerseducatie. Het blijkt dat het gebied van de verkeerseducatie niet
alleen tamelijk ledig maar ook woest en versnipperd is. Gepleit wordt daarom voor
een inhoudelijk en structureel samenhangend aanbod aan verkeerseducatie: Permanente
verkeerseducatie. De meest veelbelovende verkeerseducatieve activiteiten en
producten passeren de revue; speciale aandacht wordt besteed aan de rol die gemeenten/SVG's
en hun partners hierbij kunnen spelen.
1 de zwakste schakel
Het belang van de menselijke factor in het verkeerssysteem blijkt uit de bijdrage van elk van de
onderdelen van dat systeem in het falen van dat systeem - in het ontstaan van ongevallen:
voertuig:

2 de taak van de verkeersdeelnemer
De taak van een weggebruiker, of het nu een voetganger is of een vrachtwagenchauffeur, is een
continu proces van waarnemen, het waargenomene verwerken tot een beslissing, en die beslissing
uitvoeren. Daarna begint het kringetje van voren af aan.
Dat klinkt vrij simpel tot je wat beter naar die drie stappen kijkt.
waarnemen
Waar je in het verkeer naar kijkt en wat je waarneemt, hangt af van:
• je verwachtingen (zal er een bromscooterist van links komen?) en
• je houding (ben je geneigd tot mededogen met zwakkere en jonge onbesuisde verkeersdeelnemers?).
Dat moet je leren!
beslissen
Wat je op basis van je waarneming beslist hangt af van:
• je inzicht (wat kun je verwachten van andere verkeersdeelnemers?)
• je houding en motieven (ben je bereid rekening te houden met zwakkere en jonge onbesuisde
verkeersdeelnemers?)
Dat moet je leren!
handelen
En of je na een adequate waarneming en een correcte beslissing in staat bent om een conflict met
die bromscooterist te vermijden hangt af van je
• vaardigheid (ben je in staat hem te vermijden, of tijdig te stoppen?)
Dat moet je... juist.
Er valt dus heel wat te leren voor je veilig aan het verkeer kunt deelnemen. Dat leren noemen we
verkeerseducatie. Maar verkeerseducatie is 'slechts' één van de drie middelen om te zorgen dat
mensen zich veilig gedragen in het verkeer.

3 de instrumenten: 3 E's
Het beïnvloeden van het gedrag van verkeersdeelnemers kent drie categorieën waarvan de namen in
het Engels alle drie met een 'E' beginnen.
Engineering
De technische benadering, 'het ingenieurswerk', via het
ontwerp van voertuig, weg en omgeving. Wat betreft de
vormgeving van de infrastructuur is het 'Duurzaam
Veilig'-concept het leidende principe. Fouten van bestuurders
worden daarin zoveel mogelijk uitgesloten. De
infrastructuur is dan ook in hoge mate randvoorwaarde
voor veilig verkeersgedrag, zeker als het om snelheid
gaat. Anders gezegd: als de weg te hard rijden in sterke
mate oproept, zijn handhaving en voorlichting dweilen met de kraan open.
Duurzaam
Veilig
En los daarvan: de meest effectieve infrastructuur is een infrastructuur waarmee de gebruiker goed
heeft leren omgaan. Het is dus logisch dat Duurzaam Veilig fase 2 zich vooral richt op educatie, en
er is dus een sterk verband tussen de drie E's.
Education
Het verzamelbegrip voor opvoeding, onderwijs, opleiding en voorlichting, en is gericht op het
veranderen van kennis, vaardigheden, gedrag en attituden. Daarop gaan we straks uitvoerig in.
Enforcement
Het opstellen, bekendmaken en handhaven van regels door de wetgever, respectievelijk de politie.
Wat verkeersgedragsbeïnvloeding betreft ligt het accent op die handhaving. Twee dingen zijn
daarbij belangrijk:
1. Willen regels worden nageleefd dan zullen ze in de eerste plaats als logisch en zinvol
moeten worden ervaren. In veel gevallen is dat een regelrechte verwijzing naar de
infrastructuur (Engineering!): roept die ander gedrag op dan het gewenste, dan deugt
òf de betreffende regel (cq limiet) òf de infrastructuur niet.
Het kan ook zijn dat het nut van de regel onvoldoende is uitgelegd (Educatie!). Je
moet in elk geval duidelijk maken dat en waarom te hard rijden, onder invloed rijden,
de helm niet dragen etc. gevaarlijk en dus ongewenst zijn. In sommige gevallen ligt
de noodzaak voor het gewenste gedrag nogal voor de hand, zoals bij rijden onder
invloed. Maar veel mensen onderschatten bijvoorbeeld nog het gevaar van (te) hard
rijden.
Daarnaast moet je ook nog opboksen tegen allerlei minder rationele maar daarmee
niet minder wezenlijke motieven voor ongewenst gedrag, zoals dat je met hard rijden
veel tijd wint, en dat het stoer staat om zonder helm te rijden.
De benodigde op het gewenste gedrag gerichte educatie, cq voorlichting verschilt
dus sterk per speerpunt.
2. Bij controles is de gevoelsmatige pakkans van belang, niet zozeer de wèrkelijke kans
dat je wordt gepakt als je een overtreding begaat. Het verhogen van die subjectieve
pakkans kan op verschillende manieren, onder andere via de strategie van de handhaving
(bv aselect i.p.v. selectief controleren op alcohol). Maar ook door voorlichting
kun je de gevoelsmatige pakkans sterk vergroten: als regelmatig in de krant staat dat er gecontroleerd
wordt en er bovendien wordt gemeld dat er gisteren weer tien hardrijders of vijf alcomobilisten
zijn gepakt, maakt dat extra indruk en vergroot dat de geloofwaardigheid van de berichtgeving
over die controles.

4 Educatie uitvoeriger
Educatie is de verzameling van opvoeding, onderwijs, opleiding en voorlichting. In die kaders gaat het
om het veranderen van:
kennis
Bij kennis gaat het om verkeersregels en -tekens, maar minstens zo belangrijk is het hoe en waarom
van die regels, en vooral het inzicht in het anticiperen op (gevaarlijke) verkeerssituaties en andere
voor verkeersveiligheid relevante zaken. Ironisch genoeg is dus het feit dat anderen zich niet aan die
regels houden belangrijk onderwerp van verkeerseducatie.
vaardigheden
... zijn handelingen waar een zekere training voor nodig is: fietsen zonder om te vallen,
koershouden, snelheid en afstand schatten, schakelen en koppelen zonder kraken en
schokken etc.
gedrag
... is bij het rijtje niet altijd afzonderlijk opgenomen. Toch verdient gedrag, vooral in de
zin van 'automatisch gedrag', afzonderlijk genoemd te worden. Het gaat dan om
dingen als je hand uitsteken, achterom kijken voor het uitstappen, en autogordels
omdoen.
attituden
Een attitude is een houding ten opzichte van iets of iemand. Bijvoorbeeld een positieve attitude ten
aanzien van snel rijden. Of een positieve attitude jegens (het rekening houden met) fietsers.
Attituden zijn voor het uiteindelijke verkeersgedrag van groot belang; zíj bepalen wat een verkeersdeelnemer
met al zijn kennis en vaardigheid doet. Perfecte kennis van de regels en volmaakte
voertuigbeheersing zijn geen garantie voor veilig gedrag. Al kent een bromscooterist het hele RVV uit
zijn hoofd en beheerst hij zijn voertuigje perfect: als hij meer waarde hecht aan het imponeren van de
dochter van de buren dan aan veiligheid, scheurt hij toch met RVV en al op zijn achterwiel de straat
uit...

5 Educatie: instrumenten
Educatie beschikt over vier instrumenten:
instructie
Uitleggen hoe het moet, wat de regels zijn etc.
training
... houdt in dat je de 'leerling' een aantal keren het gewenste
gedrag laat vertonen met als effect dat het daarmee
'geprogrammeerd' is.
modelling of sociaal leren
... houdt in dat gedrag wordt overgenomen van anderen, hetzij van de
omgeving in het algemeen, hetzij van mensen die voor de 'leerling'
belangrijk zijn zoals vrienden, familie, idolen etc.
straffen/belonen
Het straffen van ongewenst gedrag en het belonen van gewenst gedrag
kennen we van het africhten van honden, maar in wat subtieler vorm werkt hetzelfde
principe ook bij verkeersgedragbeïnvloeding. Op straffen zijn we al ingegaan bij
'Enforcement'. Belonen van gewenst verkeersgedrag is een controversieel onderwerp. Dat neemt niet
weg dat het in een aantal gevallen wèrkt.
Educatie-instrumenten vullen elkaar aan, en een goed educatieprogramma zal dan ook vrijwel altijd
van meerdere technieken gebruik maken. Een kind leren oversteken begint met instructie, daarna
wordt er enkele keren getraind onder begeleiding van de ouders en tenslotte doet het kind het alleen
terwijl de ouders toezicht houden en het kind belonen met vriendelijke woorden en/of een cadeautje.
En of je nu wilt of niet, deze leertechnieken spelen altijd op de een of andere manier een rol bij
aangeleerd gedrag. Als vader en moeder, en zelfs vreemden, regelmatig door rood licht rijden moet je
vanwege de effecten van sociaal leren niet verbaasd zijn als Jantje het óók vertikt om op groen te
wachten. Dit is ook de reden dat politiemensen en rij-instructeurs (ook als ze alleen rijden) altijd
voorbeeldig verkeersgedrag vertonen. Toch?

6 van snippers tot permanente verkeerseducatie
permanente verkeerseducatie
Als je het hebt over permanente verkeerseducatie gaat het om het continu bijleren van zaken die
voor het deelnemen aan het verkeer belangrijk zijn. Dat begint bij de verkeersopvoeding van heel
jonge kinderen ('op de stoep blijven!') om via het fietsen, het bromfietsen en het autorijden door te
lopen tot bijscholing van oudere verkeersdeelnemers. Elke fase in de verkeerseducatie bereidt dan
ook voor op de volgende fase van verkeersdeelname, niet alleen wat de voertuigkeuze betreft maar
ook wat betreft de levensfase van de verkeersdeelnemer.
verkeerseducatie als randvoorwaarde
Bij de keuze van concrete educatieve activiteiten zou het mooi zijn als je van elk een redelijke
inschatting van kosten en baten zou kunnen maken. Helaas is dat bij (permanente) verkeerseducatie
praktisch onmogelijk. Je kunt niet zeggen dat Jantje niet onder een auto was gekomen als hij
verkeersonderwijs had gehad waarbij lespakket A wordt gebruikt.
Educatie in de zin van het leren kennen, kunnen en willen moet -zie de cyclus waarnemen > beslissen
> handelen- veeleer worden gezien als randvoorwaarde voor veilig verkeersgedrag. Het succes
wordt dan niet afgemeten aan een slachtofferreductie maar bijvoorbeeld aan het aandeel van een
doelgroep dat deelneemt aan een educatieve activiteit, bijvoorbeeld het percentage 16-jarige
aspirant-bromfietsers die een bromfietscursus volgen.
permanente verkeerseducatie per doelgroep
In het volgende wordt een overzicht gegeven van de voornaamste doelgroepen voor permanente
verkeerseducatie.
Het schema aan het eind van deze brochure geeft aan wat de meest veelbelovende activiteiten per
doelgroep zijn.
Overwogen kan worden om bepaalde educatieve activiteiten uit te besteden, cq te professionaliseren.
• 0 - 4 jaar: opvoeding
Verkeersopvoeding is het (meestal individueel) opvoeden van kinderen in het verkeer, meestal door
de ouders. Stoppen bij de stoeprand, naar links en naar rechts kijken of er verkeer aankomt, stoppen
voor rood licht, in de auto de gordel omdoen etc vormen de basis van de verkeersopvoeding, maar
bijvoorbeeld ook meer mentaliteitachtige zaken als rekening houden met anderen in het verkeer.
Deze opvoeding, mag je hopen, loopt -zeker als het gaat om die
attituden- door tot in de adolescentie. Voorbeeldgedrag van
ouders en andere 'aanzienlijke' personen is hier van groot belang.
• 4 - 16 jaar: verkeersonderwijs
De verkeersopvoeding van kinderen in schoolverband noemen
we verkeersonderwijs. In de basisschoolperiode begint het kind
zijn gemobiliseerde verkeerscarrière. Het leert fietsen en begint -
aanvankelijk onder begeleiding- aan het verkeer deel te nemen.
Theoretische instructie in het klaslokaal alléén haalt weinig uit.
Praktijk is belangrijk. Daarbij kunnen overigens de ouders best
een rol spelen, bijvoorbeeld door trainen met de kinderen van wat
op school is uitgelegd. Uit een enquête onder 860 ouders blijkt dat 92% van de ouders verkeersopvoeding
zien als gezamenlijke verantwoordelijkheid van school en ouders.
Maar op scholen wordt lang niet altijd structureel aandacht besteed aan verkeersonderwijs en er wordt
vaak gewerkt met sterk verouderde materialen. Ook gaat het dan meestal nog om incidentele theorie-

lessen of slechts om een korte voorbereiding op het fietsexamen van 3VO in groep 7.
Wat er in de praktijk van het (verplichte) verkeersonderwijs op de basisschool terecht komt is in hoge
mate afhankelijk van de aandacht die een school eraan wil en kan besteden. Dat 'kunnen' hangt onder
andere af van financiële middelen en organisatorische mogelijkheden.
• 12 - 16 jaar: verkeersonderwijs
En de lijn gaat door. Kinderen gaan naar het
VO en dus weer verder van huis, en worden
dus met nog meer en nog gevaarlijker situaties
geconfronteerd. Dat er vanaf het twaalfde jaar
een piek in de ongevalbetrokkenheid van
fietsers zit is dan ook geen wonder.
Wat (en hoe) er op het VO aan verkeersonderwijs
plaatsvindt is, doordat het niet verplicht
is, echter nog meer afhankelijk van motivatie,
mogelijkheden en middelen van de school. Dat
is niet alleen slecht voor de verkeersdeelname
van de kinderen op dat moment, maar ook voor
hun verdere verkeerscarrière. Immers, dìt is het
aangewezen moment om aandacht te besteden
aan de vorming van de attitude gericht op het
verkeersgedrag (snelheidsgedrag en rijden
opvoeding (ouders)
onderwijs basisschool
onderwijs VO
opleiding
bromfiets
theorie
opleiding auto/motor bromfiets
bijscholing/voortgezette opleiding
specifiek ouderen, o.a. BROEM
onder invloed) behorend bij hun toekomstige rol van beginnende bromfietser, en vervolgens van
automobilist.
• 16 - 24 jaar: verder en sneller
16 jaar is de leeftijd waarnaar vooral veel jongens reikhalzend uitzien: dan mag je op een brommer
scheuren! De gevaarlijkste leeftijdsgroep komt daarmee op een van de gevaarlijkste vervoermiddelen
en vertoont dan ook het hoogste aantal ernstige gewonden en doden per kilometer. Inzicht in
verkeersrisico's, risicoperceptie en -acceptatie en voertuigbeheersing zijn hier de sleutelwoorden.
Vereist is op dit moment echter slechts een theoriecertificaat. Zelfs de opleiding daartoe is vanwege
de grondwettelijke vrijheid van onderwijs in ons land niet verplicht. Hoewel de noodzaak van regelkennis
natuurlijk onomstreden is heeft de introductie van het brommercertificaat niet geleid tot daling
van het aantal slachtoffers.
Een gedegen praktijkopleiding blijkt de beginnende bromfietser echter op het niveau te brengen van
een niet-opgeleide bromfietser na een (het gevaarlijkste!) jaar ervaring.
De huidige auto- en motorrijopleiding is sterk gericht op het behalen van het rijexamen. Inhoudelijke
kwaliteit en structuur zijn daarmee bepaald niet gewaarborgd, en aan vitale aspecten als risicoherkenning
en een positieve verkeersmentaliteit wordt weinig tot geen aandacht besteed. Dat is des
te schrijnender omdat meer dan een kwart van de Gelderse automobilist-slachtoffers (en zelfs een
derde van de doden) in deze leeftijdsgroep valt. Slechte risicowaarneming en hoge risicoacceptatie
('kicks' en imponeren van de vrienden en vriendinnen) eisen ook hier hun tol.
We moeten het hier hebben van vooralsnog vrijwillige maar wezenlijke verbeteringen zoals de
rijopleiding-in-stappen RIS.
• rijbewijsbezitters 18 - 60 jaar
Na het behalen van het rijbewijs wordt het stil in de (structurele) verkeerseducatie. Terwijl het om
een grote groep gaat.
• Terwijl er aan de houding van automobilisten een hoop te doen valt.
• Terwijl er steeds nieuwe inzichten en regels komen.
• Terwijl er onvermijdelijk fouten insluipen in het rijgedrag.
• Terwijl in latere leeftijdsfasen fysieke en mentale vermogens gaan afnemen en fysieke kwetsbaarheid
toeneemt.
0
4
12
16
24
60
100

Het aanbod van speciale cursussen is sterk versnipperd. Bovendien wordt er vooral (vrijwillig)
gebruik van gemaakt door de groep die ze het minst nodig heeft, namelijk veiligheidsbewuste
rijbewijsbezitters.
• motorrijders 18 +
Motorrijders zijn als gevolg van de karakteristieken van het voertuig (evenwichtsvoertuig dat weinig
bescherming biedt) in het verkeer extra kwetsbaar. Voor hen is op initiatief van het ROVG de
Regionale Motorrijvaardigheids Training (RMT) ontwikkeld. De RMT wordt verzorgd door de KNMV.
• verkeersdeelnemers 60 jaar en ouder
Onderscheid wordt gemaakt tussen automobilisten, fietsers en voetgangers. Bij alle groepen is
echter sprake van afnemende fysieke capaciteiten en een vertraagd waarnemingsproces. Bovendien
kan deze groep fysiek minder hebben, waardoor een ongeval eerder ernstige gevolgen zal
hebben. In vergelijking tot de beruchte 18-24-groep veroorzaakt de oudere weggebruiker minder
ongevallen, maar er vallen daarbij meer ernstig gewonden en doden.
• voor alle leeftijden: voorlichting
Verkeersvoorlichting heeft als doel het
bekendmaken aan grote groepen weggebruikers van nieuwe of anderszins belangrijke informatie,
variërend van het ongewenst zijn van rijden onder invloed, een nieuwe voorrangsregeling voor
langzaam/snelverkeer tot plaatselijke gladheid.
Afhankelijk van om wat voor (on)gewenst gedrag het gaat kan voorlichting het effect van handhavinginspanningen
van de politie sterk vergroten.

7 permanente verkeerseducatie: de rol van gemeenten en
partners
Diverse leeftijds- en/of voertuigcategorieën kennen dus meer of minder ernstige problemen in het
verkeer. Je zou wensen dat er voor hen een samenhangend structureel aanbod aan educatie zou
zijn, gericht op de respectievelijke specifieke problemen van elke groep. Helaas is de toestand in de
verkeerseducatie is verre van ideaal, laat staan permanent. Sommige fasen zijn nog nauwelijks of
niet ingevuld; op andere gebieden wordt vaak wat hap-snapperig gewerkt, zonder dat aannemelijk
kan worden gemaakt dat zo'n activiteit veel zoden aan de dijk zet.
Bovendien hangt in de huidige situatie, ook als er wel van verplichte educatie sprake is, (te) veel af
van de motivatie, de mogelijkheden en de middelen van degenen die de educatie kunnen/moeten
verzorgen.
Het ontbreekt dus vaak zowel aan inhoud als aan structuur. En het is dus zaak dat wordt vastgesteld:
• dit is permanente verkeerseducatie
• dit zijn de fasen/doelgroepen
• dit gaan we doen
• zo gaan we samenwerken
• de gekozen activiteiten en werkwijze krijgen een structurele plaats in het beleid
Vele instanties en organisaties spelen een rol bij verkeersveiligheid en verkeerseducatie, maar het
is duidelijk dat gemeenten en hun samenwerkingsverbanden bij de laatste drie punten een cruciale
rol hebben. Bij 'gemeente' gaat het natuurlijk ook om samenwerkende gemeenten. Samenwerking is
logisch omdat de verkeersveiligheidproblemen en ook de organisaties vaak grensoverschrijdend
zijn. Bovendien levert samenwerking vaak winst op in termen van effectiviteit en efficiency.
Belangrijk is in ieder geval dat gemeenten permanente verkeerseducatie opnemen in hun verkeersveiligheidsbeleid
om er vervolgens voor te zorgen dat de essentiële activiteiten per doelgroep
structureel worden uitgevoerd. Dat beleid moet dus ook sturend zijn bij de keuze voor (financiële)
ondersteuning van activiteiten van diverse verkeersveiligheidsorganisaties zoals bijvoorbeeld de
plaatselijke 3VO-afdeling, de politie etc.
Als het gaat om de uitvoering van het beleid hoeven gemeenten beslist niet alles zelf te doen.
Afgezien van de samenwerking met diverse verkeersveiligheidsorganisaties kunnen gemeenten
bijvoorbeeld ook overwegen om de organisatie van educatieve activiteiten aan 'professionals' uit te
besteden. Het accent komt daarmee te liggen op coördinatie, sturing/begeleiding en/of financiële
ondersteuning.
Het ROVG probeert hierin te ondersteunen en adviseren. Omdat niet alles tegelijk kan worden
opgepakt en voor sommige doelgroepen nog (pilot)projecten lopen, is het verstandig als gemeenten
nu eerst de prioriteit leggen bij activiteiten waarvoor niet alleen de producten beschikbaar zijn maar
waarbij ook zicht is op de implementatie ervan (ongeacht wie die ter hand neemt), bijvoorbeeld de
bromfietscursus met praktijkmodule.

overzicht
Het schema biedt een summier overzicht van de belangrijkste doelgroepen en wat de gemeenten en
overige partners voor hun verkeersveiligheid zouden kunnen doen.
doelgroep rol gemeente + partners
bevorderen:
4-12 jaar
• verkeersonderwijs op basisscholen, met gebruikmaking
lespakket
• verkeersouder op elke school
bevorderen:
12-16 jaar
• aan de behoeften van de school aangepaste educatie
• aandacht voor schoolroutes
16-24 jaar bromfiets bevorderen: gebruik bromfietscursus, inclusief praktijk
18-24 jaar auto/motor bevorderen: toepassing Rijbewijs-In-Stappen
rijbewijsbezitters
25-60 jaar
bevorderen: deelname RMT (motorrijders)
verkeersdeelnemers 60 + bevorderen: deelname aan rijvaardigheidsritten voor
ouderen
bevorderen:
verkeersvoorlichting
alle verkeersdeelnemers
•
•
voorlichting over veranderingen in de lokale/regionale
infrastructuur
publieksvoorlichting i.k.v. landelijke campagnes
• communicatie rond verkeershandhaving door de politie
In de bijlage vindt u een veel uitvoeriger overzicht. Daarin wordt aangegeven waar de knelpunten/problemen
zitten, waarop de educatie zich richt, welke activiteiten/ producten er zijn en wat de
rol van vooral de gemeente daarbij kan zijn.

8 ten slotte
De conclusies:
1. Deelnemen aan het verkeer is een ingewikkelde taak.
2. Dat vergt voor elke leeftijdsgroep en elke wijze van verkeersdeelname de juiste kennis, vaardigheden
en houding.
3. Het aanleren en onderhouden daarvan geschiedt idealiter via een continu proces van opvoeding,
onderwijs, opleiding, bijscholing en voorlichting: van permanente verkeerseducatie.
4. De invulling daarvan en het gebruik dat ervan wordt gemaakt zijn sterk versnipperd, en er zijn
vele hiaten.
5. Het is dus van belang dat wordt vastgesteld:
• dit is permanente verkeerseducatie
• dit zijn de fasen/doelgroepen
• dit gaan we doen
• zo gaan we samenwerken
• de gekozen activiteiten en werkwijze krijgen een structurele plaats in het beleid
6. Gemeenten hebben vooral een vitale rol wat betreft de keus van 'dit gaan we doen'.
colofon:
uitgave: Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Gelderland
tekst en illustraties: Cees Wildervanck | de Paauwen PenProducten www.paauwen.nl

ijlage:
overzicht doelgroepen, activiteiten en rol gemeenten/partners

Doelgroepen/
Aandachtsgebied
0 - 4 jr
4 - 12 jr
12 - 16 jr
Kenmerken/
voornaamste problemen
Nog geen zelfstandige deelname aan
het verkeer.
Wel
• waarneming van gedrag van
anderen
• begin vorming van voor verkeer(sveiligheid)
belangrijke attituden.
Kinderen zijn kwetsbaar in het verkeer.
Verkeerseducatie is verplicht vak.
Ouders zien verkeersopvoeding als
gezamenlijke verantwoordelijkheid van
school en ouders.
Op scholen echter vaak geen structurele
aandacht besteed voor verkeersonderwijs.
Materialen vaak sterk verouderd.
Vaak alleen incidentele theorielessen, of
korte voorbereiding op het fietsexamen
van 3VO in groep 7.
Verkeerseducatie is op het VO geen
verplicht vak.
Kinderen gaan naar VO en dus weer
verder van huis. Dus nog meer en nog
gevaarlijker situaties.
Bovendien neiging tot experimenteren
en grenzen verkennen (risico’s nemen
en gebruik van alcohol en drugs).
Wat op het VO aan verkeersonderwijs
wordt gedaan is sterk afhankelijk van
motivatie, mogelijkheden en middelen
van de school.
Belangrijk is... Rol gemeenten Opmerkingen
Opvoeders moeten weten hoe
belangrijk hun voorbeeldgedrag
is.
Informatie over bijbrengen
van eerste vormen van veilig
verkeersgedrag (veilig
vervoeren, samen oversteken,
rood licht etc.)
Structurele aandacht voor
verkeersregels en -gedrag,
inclusief oefenen van
vaardigheden. Daarbij kunnen
ouders een rol spelen.
Stimuleren dat scholen
actueel en praktijkgericht
lespakket gaan gebruiken.
Uitbreiding van het aantal
verkeersouders op scholen
(project 3VO).
Ontwikkelen en implementeren
van 'oudermateriaal' met
leeftijdsgebonden informatie
en tips over het begeleiden
van kinderen in het verkeer.
Aan de behoeften van de
betreffende school aangepast
stimuleren en inbedden van
verkeerseducatie in het VO.
Belangrijke onderwerpen:
schoolroute, alcohol en drugs
en projecten gericht op
normen en waarden,
risicogedrag en sociale
weerbaarheid.
Mogelijke rol wordt nog onderzocht door
ROV’s in andere provincies.
3VO ondersteunen bij het werven van
verkeersouders.
Schoolprojecten van verkeersouders
(financieel) ondersteunen.
(Financieel) ondersteunen praktijkgerichte
projecten van verkeersveiligheidspartners,
bv project ‘van 8 - 1' van 3VO
waarbij kinderen uit groep 8 worden
voorbereid op de nieuwe schoolroutes.
De Grift voert via de SVG’s in heel
Gelderland het project ‘onder invloed
onderweg’ uit: kinderen worden
geïnformeerd over relatie alcohol/drugs
en verkeer. Dit project wordt door
gemeenten financieel gesteund.
Informatie over dit en andere projecten
bij het ROVG.
Geen prioriteit.
Voor gemeentelijke activiteiten (ism 3VO)
materiaal beschikbaar (info bij ROVG).
Er draait ism OBD ‘Perspectief’ in
Apeldoorn een pilotproject ‘W ijzer door
het verkeer’.
Dit houdt in dat Gelderse basisscholen in
het werkgebied van de OBD in aanmerking
komen voor 80% subsidie op de
aanschaf van de nieuwe, verkeersmethode
voor groep 1 t/m 8, ‘Wijzer door het
verkeer’, inclusief materialen voor de
praktijklessen.
Voorwaarde is dat de school bij de OBD
10 uren aan begeleiding inhuurt voor de
implementatie van deze verkeersmethode.
ROVG zet aan de behoeften aangepaste
projecten op in gemeenten of kleine
regio’s waar al enig draagvlak bestaat bij
meer dan een school.
Door begeleiding, aangeven (en
eventueel aanpassen) van beschikbare
materialen wordt verkeerseducatie op
deze scholen gestimuleerd.
De bedoeling is dat steeds meer scholen
mee gaan doen.

Doelgroepen/
Aandachtsgebied
16 - 17 jr
bromfietser
18 - 24 jr
automobilist
25 - 60 jr
automobilist
Kenmerken/
voornaamste problemen
De gevaarlijkste leeftijdscategorie op
een van de gevaarlijkste voertuigcategorieën
leidt tot het hoogste verkeersrisico.
Vereist is echter slechts een theoriecertificaat;
dit heeft niet geleid tot daling van
het aantal slachtoffers.
Wenselijkheid gedegen praktijkopleiding
is aangetoond.
Jeugdige overmoed en onervarenheid
leiden tot hoog ongevalsrisico: 18-24
jarige automobilist is bij een kwart van
de ernstige ongevallen betrokken.
Huidige auto--motorrijopleiding sterk
gericht op behalen van het rijexamen.
Inhoudelijke kwaliteit en structuur zijn
daarmee niet gewaarborgd.
Weinig educatief aanbod,
• terwijl het om een zeer grote groep
verkeersdeelnemers gaat,
• terwijl er aan de houding van
automobilisten een hoop te doen
valt.
• terwijl er steeds nieuwe inzichten
en regels komen.
• terwijl er onvermijdelijk fouten
insluipen in het rijgedrag.
• terwijl in latere leeftijdsfasen
fysieke en mentale vermogens
gaan afnemen en fysieke kwetsbaarheid
toeneemt.
Belangrijk is... Rol gemeenten Opmerkingen
Stimuleren van deelname aan
bromfietsopleiding mèt
praktijkgedeelte.
Verbeteren en verdiepen van
de basisrijopleiding door
implementatie van de
‘rijopleiding in stappen’ RIS.
Bromfietscursus is beschikbaar. Wordt
in het grootste deel van Gelderland door
de gemeenten in SVG- verband
gegeven.
Waar de cursus al wordt gegeven is in
de SVG’s nog winst op organisatorisch
vlak te behalen. Cursus zou structureel
moeten worden opgenomen in
verkeersveiligheidsbeleid van de
gemeente.
Op dit moment is er nog geen rol
weggelegd voor de gemeenten bij de
implementatie van de RIS.
Gemeenten kunnen een belangrijke rol
spelen op het gebied van voorlichting,
bijvoorbeeld over
• veranderingen in de plaatselijke/regionale
infrastructuur,
• algemene publieksvoorlichting in
relatie tot handhaving
• algemene landelijke verkeersveiligheidscampagnes.
Instructeurs van de cursus krijgen van het
ROVG applicatiecursus aangeboden, met
handvatten om beter met deze groep om
te gaan en daarmee een optimaal
resultaat te behalen
Dit najaar landelijke (implementatie)proef
van de RIS onder coördinatie van het
CBR.
Het ROVG is een pilot aan het voorbereiden.
Nog geen specifieke producten
beschikbaar. Wel wordt aandacht besteed
aan algemene voorlichting gericht op
gevaarlijk gedrag.
Zie ook aandachtsgebied voorlichting.

Doelgroepen/
Aandachtsgebied
25 - 60 jr
motorrijder
60+
(alle verkeersdeelnemers)
voorlichting
alle doelgroepen
Kenmerken/
voornaamste problemen
Door karakter van (evenwichts)voertuig
grote kans om te verongelukken, hoge
kwetsbaarheid door gebrek aan
bescherming door het voertuig.
Mede agv sterk gestegen gebruik van
motoren is aantal motorslachtoffers de
laatste jaren sterk gestegen.
Op initiatief van het ROVG is een
voorgezette rijopleiding voor motorrijders
ontwikkeld: de regionale motorvaardigheidstraining
(RMT; voorheen GMT,
Gelderse motorvaardigheidstraining).
De oudere verkeersdeelnemers
vertonen een verhoogd risico ten
gevolge van afname in cognitieve en
fysieke functies en een grotere fysieke
kwetsbaarheid.
Onderscheid tussen automobilisten,
fietsers en voetgangers.
Naast educatieve maatregelen gericht
op één van de bovengenoemde
doelgroepen moet binnen het permanente
educatie ook aandacht worden
besteed aan algemene (minder
doelgroepspecifieke) voorlichting.
Belangrijk is... Rol gemeenten Opmerkingen
Stimuleren van deelname aan
de RMT.
Op peil houden van kennis en
vaardigheid.
Informeren over mogelijkheden
om afname in fysieke en
cognitieve functies te
compenseren.
Afhankelijk om wat voor
(on)gewenst gedrag het gaat
kan voorlichting het effect van
handhavingsinspanningen
van de politie sterk vergroten.
Thema’s zijn bijvoorbeeld
rood licht, snelheid, gordels,
alcohol, helm, fietsverlichting.
Gemeenten kunnen in samenwerking
met de instructeurs en de KNMV
structurele deelname aan de RMT
stimuleren.
In een enkele SVG/gemeente gebeurt
dit reeds; dit zou aanmerkelijk kunnen
worden uitgebreid.
Gemeenten kunnen (in SVG-verband) in
samenwerking met 3VO voorlichting
geven aan en rijvaardigheidsritten
organiseren voor de oudere verkeersdeelnemer.
In enkele gemeenten gebeurt dit al;
meestal eens in de twee jaar. Wenselijk
zou zijn dat het jaarlijks gebeurt.
Gemeenten kunnen belangrijke rol
spelen op gebied van voorlichting over:
• veranderingen in lokale/regionale
infrastructuur
• algemene publieksvoorlichting in
relatie tot landelijke campagnes
• communicatie rond verkeershandhaving
door de politie (op dit gebied
is het een en ander in ontwikkeling).
Activiteiten gericht op deze doelgroep
krijgen vanuit het ROVG in 2005 nieuwe
impuls.
Lopende activiteiten worden uitgebouwd
en nieuwe activiteiten (ook voor de
oudere fietser) geïnitieerd.