februari - Historische Kring Haaksbergen

Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen
42e jaargang nr. 1, februari 2009
Verschijnt 4x per jaar

Aold Hoksebarge
HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN:
Souterrain gemeentehuis
tel. 053-5742374
Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen
Email: hist.centrum.hbg@hetnet.nl
Website: www.historischekringhaaksbergen.nl
OPENINGSTIJDEN:
Maandag 19.00-22.00 uur
Dinsdag 13.30-17.00 uur
Donderdag 19.00-22.00 uur
Vrijdag 13.30-17.00 uur
LEDENADMINISTRATIE: K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen
BETALINGEN: Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie)
Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917
beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
J.H. Scholten Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen tel. 5722937
voorzitter, hoofd archivering
J.A.M, van der Zanden Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen tel. 5722300
secretaris
J.G. Hofste op Bruinink Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen tel. 5723553
vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek
G.J. Slotman Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen tel. 5724083
penningmeester
H.B. Slotman Kievitstraat 8, 7481 BW Haaksbergen tel. 5721999
hoofd interne zaken
M.C. Waijerdink-Mentink Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen tel. 5724134
lid
C.W.M.J. Wentink Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen tel. 5722711
voorz. wg. monumenten/archeologie
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische
Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar.
Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met
toestemming van de auteur(s) en bronvermelding.
ISSN: 1384-76
Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen Oplage: 800 exemplaren
Burgemeester Franciscus Wilhelmus van Beek * 29-11-1876 t 06-10-1953
zie artikel op pag. 3085
Foto: F.W.A. van Susante, Boxtel.

Redactie
REDACTIE
A. Bekkenkamp, redacteur
J.G. Hofste op Bruinink, redactiecoördinator
A. van Leeuwen, eindredacteur
G.J. Leppink, redacteur
MEDEWERKERS
J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink,
H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A. van der Wal,
C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.
REDACTIEADRES
Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Inhoud
INHOUD JAARGANG 42, NUMMER 1, februari 2009
PAGINA 3077 t/m 3100
1 VAN HET BESTUUR PAG. 3078
2 NIEUWE LEDEN PAG. 3079
3 SCHENKINGEN PAG. 3080
4 AANWINSTEN PAG. 3080
5 STILSTAAN BIJ VOORUITGANG PAG. 3080
6 BIJZONDERE BIOGRAFIE PAG. 3084
7 BURGEMEESTER VAN BEEK PAG. 3085
8 GENEALOGIEËN (DEEL15) PAG. 3094
9 DOOPBOEKEN ZWILLBROCK1740-1858 PAG. 3095
10 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 3097
11 HETTEXTIELMONUMENT PAG. 3097
12 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 3099
* inleveren van kopij voor het volgende nummer kan tot 10 april a.s.
3077

3078
VAN HET BESTUUR
U zult ongetwijfeld de ervaring van ons bestuur delen. Het jaar 2008 is voorbij
gevlogen en is dan ook al weer historie. Historisch terugblikkend, constateren we
dat onze vereniging kan terugzien op een zeer succesvol jaar.
Het aantal leden groeide fors, de gehouden lezingen werden goed bezocht en ook
voor de monumentendag, de excursies en de tentoonstellingen was een brede interesse.
Meer dan 1000 belangstellenden werden door gidsen van onze vereniging
rondgeleid door Waterpark het Lankheet. Het aantal bezoekers voor zowel onderzoek
in ons Historisch Centrum als voor de raadpleging van onze website steeg
met meer dan 10 %. Het bestuur is bijzonder verheugd over de grote toename van
deze belangstelling. Dit kwam mede tot stand dankzij de geweldige inzet van alle
medewerksters/ers. Het bestuur wil hen via deze weg hartelijk danken voor hun bijdrage
en hun betrokkenheid gedurende het afgelopen jaar. Door de zeer geslaagde
uitgifte van de nieuwe kalender 2009 - 2010 konden wij het jaar 2008 wederom
financieel positief afsluiten.
Een vooruitblik op 2009 mag uiteraard niet ontbreken.
De Kring zal het boek over de landbouwcoöperaties in Haaksbergen dit jaar uitbrengen.
Daaraan wordt op dit moment hard gewerkt.
We willen gaan onderzoeken of het financieel mogelijk is de Kadastrale Atlas
Overijssel 1832 en specifiek die van de gemeente Haaksbergen uit te geven. De
voorbereidende werkzaamheden zijn inmiddels afgerond.
Het herstellen van het Möll'npad zal in 2009 wat dichterbij komen.
Onze doelstelling is, dat het houten huis Fazantstraat 13 voor Haaksbergen behouden
blijft. Er wordt op dit moment veel overleg gevoerd om deze woning elders in
Haaksbergen een plek te geven.
Kritisch blijven wij de ontwikkelingen volgen rond het pand bank Jordaan en het
voormalige gebouw van de Landbouwcoöperatie aan de Parallelweg.
De mensen van de werkgroep Archeologie van onze vereniging zullen dit jaar onderzoek
doen naar de nog bestaande landweren op het landgoed het Lankheet.
De eigenaren hebben plannen om deze verdedigingswerken weer in oude luister
te herstellen. Gezien het bovenstaande zal het u niet ontgaan zijn, dat er nog voldoende
werk aan de winkel is binnen de Historische Kring Haaksbergen.
In deze uitgave vindt u ook een uittreksel uit een verschenen rapport van de studenten
J. Hellema en R. Kelder. Zij maakten deze afstudeeropdracht in opdracht van
de gemeente Haaksbergen tijdens de afronding van hun studie aan de Hogeschool
Van Hall Larenstein.
Deze scriptie beschrijft hun onderzoek naar archeologische en cultuur-historische
waarden in de gemeente Haaksbergen. Tevens proberen zij aan te geven op
welke wijze bescherming van deze waarden beleidsmatig vastgelegd kan worden.
Door deze studenten is menigmaal gebruik gemaakt van archiefmateriaal in het
Historisch Centrum en werd een beroep gedaan op de aanwezige kennis van onze

medewerksters/ers. Het 96 bladzijden tellend rapport "Stilstaan bij vooruitgang" is in
het Centrum aanwezig en in te zien.
Ik wil deze inleiding van Aold Hoksebarge uiteraard afsluiten op gepaste wijze.
Namens het bestuur wens ik alle medewerksters/ers, de talrijke trouwe leden van
onze vereniging en iedereen die onze Kring een warm hart toedraagt een zeer goed,
gezond en vooral een historisch 2009.
J.H. Scholten, voorzitter
NIEUWE LEDEN
Wij heten de volgende leden van harte welkom:
H.J. v.d. Berg, Kroonprins 3, 7481 CG Haaksbergen
J.A. Bouwhuis, Laarveldsweg 7, 7481 VR Haaksbergen
A.T.H, te Braake, Morsweg 36, 7491 ZE Delden
B.J. Brefeld, Ridderspoor 27, 7483 AX Haaksbergen
H.J.J. Evers, Mulderstraat 46, 7482 ND Haaksbergen
J.A. Figee, Vonkenkamp 34, 7482 GA Haaksbergen
H.B.M. Freriksen, Kwartelstraat 2, 7481 AK Haaksbergen
H.G. Gerrits-Wierds, Trompstraat 31, 7482 VW Haaksbergen
B.A.F, ten Hag, Korenmolenweg 5, 7481 VC Haaksbergen
F. Hamburger, Scholtenhagenweg 42/47, 7481 VP Haaksbergen
D. Huisman-Rietman, Ravelstraat 10, 7482 TS Haaksbergen
J.W.A. Jansen, De Els 54, 7482 BC Haaksbergen
P.C. de Jong, Eibergsestraat 29, 7481 HE Haaksbergen
H.A.M, de Jong, Klaashuisstraat 11, 7481 EN Haaksbergen
H.A.M. Leerink, Stiegert 36, 7482 GD Haaksbergen
J.A. Leppink, Horstlindelaan 60, 7522 JH Enschede
J. Morsinkhof, 't Kempke 59, 7481 GS Haaksbergen
L. Ooijkaas, Beethovenstraat 125, 7482 TH Haaksbergen
W.A.M. Otte, Vilsterseweg 22, 7734 PE Vilsteren
W. de Priester, Ambachtstraat 146, 7481 HA Haaksbergen
G. Raaben, Dauwnetel 6, 7483 AH Haaksbergen
B.H.A. Slotman, De Wielewaal 4, 7491 HE Delden
H.J. Tuchter, Merelstraat 58, 7481 AP Haaksbergen
J. in 't Veld, Stendermolenweg 9A, 7481 PR Buurse
A.H,M. Velthuis, Lelie 7, 7483 AE Haaksbergen
H.J. Woldring, Wagnerstraat 13, 7482 AW Haaksbergen
3079

3080
SCHENKINGEN
In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor
we de gulle gevers van harte willen bedanken.
W.K. van Deursen : Persoonlijk archief. A.v.d.Wal: 6 boeken Genealogisch
Repertorium. J.Brummelhuis : 6 boeken m.b.t. Goor + diverse foto's en
3 kwartetspelen Haaksbergen 800. Mevr. W.Wissink: Schilderij van panden aan de
Markt. A.Bekkenkamp : 4 CD's 1940-1945 Amusement en propaganda tijdens de
bezetting. Mevr. Van Galen (Vledderveen): 45 boekjes Aold Hoksebarge 1976 t/m
1987. B.Weegerink: ca. 100 boekjes Aold Hoksebarge 1967 t/m 1992. H.A.Tuchter:
Foto in lijst van Textielfabrieken Jordaan ca. 1950.
Mevr. H.Gerrits-Wierds : Uit het land van Katoen en Heide (J.J. van Deinse).
Mevr. Rohls-van Tongeren : Glorieuzen. Mevr. B.Somhorst- ten Hoopen : diverse
krantenartikelen. C.v.d. Linde Schule : Löö und Tieden.
AANWINSTEN (Boeken)
Boerderijen in Enschede deel 3.
75 jaar Hoeve Vooruit.
Niet langer een vreemdelinge. Het verhaal van Marga Hoffmann.
Archeologie en beekdalen.
Zur Geschichte der Westfalisch-Niederlandischen Grenze.
Schmuggeln.
J.H. van Heek (1873-1957). Kunst, Katoen en Kastelen.
Enschede 1945 - 1985 Stad met ambitie.
STILSTAAN BIJ VOORUITGANG
De Open Monumentendag 2008 met als thema "Sporen uit het verleden" mag een
groot succes worden genoemd. Aansluitend op deze dag werd in november een
boeiende lezing gehouden. Over de monumentendag hebt u in het voorlaatste nummer
kunnen lezen. Telkens weer kwam aan de orde hoe in Haaksbergen wordt
omgegaan met archeologische en cultuurhistorische waarden. Een samenvatting
van een net verschenen rapport.
Een beleidsadvies voor archeologie en cultuurhistorie in de gemeente
Haaksbergen
Door: Johannes Hellema en Rudger Kelder
HBO Bos- en Natuurbeheer, Hogeschool Van Hall Larenstein juni 2008
Deze afstudeerscriptie heeft tot onderwerp het onderzoek naar de archeologische
en cultuurhistorische waarden in de gemeente Haaksbergen en de mogelijkheden
om bescherming van deze waarden beleidsmatig vast te leggen. Het behelst een

inventarisatie, een waardering en een advies.
Dus: waar ligt het erfgoed, wat is haar waarde, hoe kan het behoud en ontwikkeling
ervan planmatig worden ingebed in de ruimtelijke planvorming van de gemeente
Haaksbergen?
1. Inleiding
Hierin worden de probleemstelling, doelstelling, definiëring van begrippen en de
werkwijze uit de doeken gedaan. Het is zo dat in Haaksbergen geen duidelijk overzicht
bestaat met betrekking tot de omvang en ligging van erfgoedwaarden. Daaraan
is behoefte mede om beleid te kunnen uitzetten.
2. Beleidskader
Op gemeentelijk, provinciaal en internationaal niveau worden de bestaande beleidsinstrumenten
voor erfgoed in kaart gebracht. De gemeente Haaksbergen dient zich
te houden aan de bestaande wettelijke kaders als het gaat om aanwezige archeologie
en cultuurhistorie. Voorbeelden hiervan zijn:
Landschapsontwikkelingsplan Haaksbergen en Hof van Twente (2005)
Streekplan Provincie Overijssel (2001) m.b.t. archeologie, landgoederen en historisch
landschap
Wet op Archeologische Monumentenzorg (2007)
3. Visie
De gemeente Haaksbergen heeft vanzelfsprekend een visie of bepaalde uitgangspunten
bij het ontwikkelen van een nieuw erfgoedbeleid. De kern luidt: Het streven
naar het beschermen, behouden en ontwikkelen van cultuurhistorische (historische
bouwkunde en historische geografie) en archeologische waarden, welke karakteriserend
zijn voor de identiteit van de gemeente Haaksbergen.
Zij hanteert hiervoor o.m. de Gemeentelijke Archeologische Verwachtings Kaart-
GAVK-, de nota Belvédère -Behoud door ontwikkeling- en de Gemeentelijke
Monumentenverordening.
4. Gebiedsanalyse/Landschapsanalyse
Haaksbergen is de meest zuidelijk gelegen gemeente van Overijssel met daarin
drie bebouwingskernen. Daar liggen dan enkele hoevezwermen en buurschappen
omheen. Het buitengebied kent vooral veeteeltbedrijven en grote natuurgebieden.
Geologisch bevindt de gemeente zich op het Oost-Nederlands plateau. Hier komen
zeer oude afzettingen aan of dicht bij de oppervlakte voor. Het grootste gedeelte van
de huidige bodem is gevormd tijdens de laatste ijstijd. Daarna pas is veenvorming
ontstaan met uitgestrekte moerassen zoals het Haaksberger- en Buurserveen. Voor
archeologie en cultuurhistorie belangrijke landschapsvormende factoren binnen de
gemeentegrenzen, zoals bodemvorming en ontwikkelingsgeschiedenis, krijgen de
vereiste aandacht.
3081

3082
5. Historische Bouwkunde
De aanwezige historisch bouwkundige waarden in de vorm van monumenten komen
centraal te staan. Daaraan is onmiddellijk gekoppeld de wijze waarop deze
monumenten kunnen worden beschermd. Wetende dat historische bouwkunde
zich richt op aspecten als bouwstijl, bouwtraditie en bouwperiode zijn er Rijks- en
Gemeentelijke monumenten.
Zij worden al heel lang beschermd door middel van hun monumentale status. Deze
status wordt ontleend aan de functie welke zij in de maatschappij vervult b.v.
agrarische functie : boerderijen, cta-gebouw
defensie functie : schans
dienstverlenende functie : kruisgebouw, dokterspraktijk
maatschappelijke functie : begraafplaats, schoolgebouw
religieuze functie : kerk, synagoge
6. Historische Geografie
Met behulp van een nieuw ontwikkelde waarderingsmethodiek komt de aanwezige
historisch geografische waarde aan de orde met aandachtspunten voor het beschermen
en ontwikkelen van die waarden.
Aandacht voor bestaande elementen zoals wonen in de kern Haaksbergen, Buurse
en Sint Isidorushoeve en hoevezwermen, het landbouwgebeuren, verkeer en vervoer
middels wegen en spoorlijn, waterstaat met Buurserbeek en vloeiweiden, defensiekenmerken
als schans en landweren, religie met kerken en kerkepaden.
Historisch geografische waarden gaan uit van een selectie op basis van kenmerkendheid
voor de ontwikkelingsgeschiedenis van Haaksbergen. Wat heeft bijgedragen
aan de ontwikkeling van het verleden tot het heden van de gemeente dat moet
blijven behouden?
Landschapsensembles zoals het Lankheet en Honesh, patronen zoals marken en
hoevezwermen, elementen zoals grenspalen en landweren worden in dit waarderingssysteem
opgenomen.
Instrumenten voor behoud zijn op landelijke, provinciaal en plaatselijk niveau concreet
aanwezig en moeten dus daadwerkelijk ingezet worden.
7. Archeologie
Bekende archeologische waarden (vondsten) en verwachtingswaarden binnen de
gemeentegrenzen van Haaksbergen krijgen ruim aandacht. Aan de hand van een
nieuw ontwikkelde selectie- en waarderingsmethodiek worden archeologische onderwerpen
opgespoord waarover maar weinig bekend is. Kennislacunes!!
Aangegeven wordt de algemene stand van zaken, de beschikbaarheid van archeologische
resten op diverse plaatsen en de staat waarin die resten verkeren.
De Gemeentelijke Archeologische Verwachtingskaart bevat voor alle bewoningskernen
waarden tot op detailniveau. Dit geldt zowel voor het buitengebied als voor de
bebouwingskernen.
Nu kan dus in een beleidsplan worden aangegeven hoe de gemeente omgaat met

archeologische waarden of vondsten. Sinds kort moet in een bestemmingsplan een
onderdeel archeologie staan.
8. Bedreigingen
De verschillende bestaande en toekomstige bedreigingen door planologische ontwikkelingen.
Erfgoedwaarden zijn erg kwetsbaar, enerzijds door natuurlijke processen, anderzijds
door ruimtelijke ontwikkelingen op het gebied van woningbouw, infrastruktuur,
landbouw en natuur. Toch moet het mogelijk zijn bedreigingen om te zetten naar
kansen. Twee voorbeelden:
Bij het Marktpromenadeplan zal het centrum een herinrichting ondergaan. Het is
mogelijk de karakteristieke elementen van weleer erin te betrekken. Bij de toekomstige
uitbreiding van de kern Buurse kan een moderne variant op het oude esdorp
gerealiseerd worden.
9. Beleidsadvies
Hier worden beleidsadviezen gegeven voor het te ontwikkelen erfgoedbeleid in
onze gemeente. Het advies is gericht op specifieke waarden en geeft praktische beleidsstappen
in de vorm van beleidskaarten. Archeologische en cultuurhistorische
waarden zijn hierin verwerkt. Globaal komen tevens de financiële kosten- meer in
algemene termen- aan de orde.
10. Vervolgonderzoek
Welke vervolgstappen zijn nodig en/of wenselijk ook met betrekking tot nader onderzoek?
De gedachten gaan in de richting van de historische dorpskernen, essen en hoog
gelegen kampen, oude beeklopen, grafheuvels, kerkepaden, landweren en markepalen.
Met een scala aan literatuur, begrippenlijsten, kaarten, schema's en tabellen
wordt het geheel beëindigd.
Nico Spit, lid van onze werkgroep Archeologie, merkt op dat het een goed en grondig
onderzoek mag heten. De uitkomsten zijn de moeite waard en nu maar hopen
dat de Gemeente Haaksbergen hierop haar beleid gaat vaststellen.
Enkele kanttekeningen:
* Bij de bewoningskernen wordt de concentratie woningen bij de Braam overgeslagen.
Door de overslagfunctie en de kruising van de handelswegen is hier een
bewoningskern ontstaan welke later pas werd uitgedund. Niet voor niets wordt
de Braam op oude kaarten apart vermeld. De Schipbeek is pas rond 1611 doorgegraven
via de Markveldermolenbeek naar de Buurserbeek. Zo ontstond toen
een doorgaande verbinding tussen Deventer en het Duitse achterland, toen het
bisdom Munster.
* De wegenkaart van Nicolaas ten Have is niet nauwkeurig wat betreft het wegenpatroon
van Haaksbergen tot de grens. De handelsweg Hellweg (Hessenweg) is
3083

3084
veel ouder en er zijn aanwijzingen dat deze misschien wel ouder is dan het dorp
Haaksbergen.
* De spoorlijn heeft een recreatieve, maar ook een museale functie. Voor de duidelijkheid
kan gesteld worden, dat het reizigersvervoer in 1936 is opgeheven. In de
Tweede Wereldoorlog, om precies te zijn in 1942, is de lijn tussen Haaksbergen en
Neede opgebroken om materiaal te leveren voor de spoorverbinding in Rusland.
Pas in 1972 kwam een eind aan het goederenvervoer.
* Niet alle markepalen staan nog op de juiste plaats. Soms zijn ze enkele meters
verplaatst, omdat dit in de huidige situatie beter is.
* De Buurser es is in Haaksbergen de enige beekdal-es en heeft daarom binnen
onze gemeente een unieke plaats.
* Het urnenveld achter de Markslag heeft geen hoge archeologische waarde gekregen,
terwijl het wel als archeologisch monument gewaardeerd zou moeten
worden!
Jan van der Zanden
EEN BIJZONDERE BIOGRAFIE
Met de persoon van Jan Herman
van Heek zijn de leden van de
Historische Kring al een beetje
vertrouwd: Vorig jaar een lezing, dit
jaar een excursie naar zijn kasteel
in 's-Heerenberg. Nu is er een interessante
biografie verschenen,
getiteld "J.H. van Heek -1873/1957-
Kunst, Katoen en Kastelen." door
W.H. Nijhof. De auteur verkreeg de
doctorstitel door deze publicatie.
Het is een lijvig boek, voorzien van
veel illustraties. Het is levendig geschreven;
de bijzondere gaven van
deze Van Heek worden geschetst,
de negatieve aspecten worden niet
ontweken. Voor Haaksbergen is uiteraard
belangwekkend: de relatie
met de Jordaan's en de geschiedenis
van het natuurgebied Het
Lankheet.
(Uitg. Waanders, Zwolle.
600 pagina's. Euro 29,50) J, H. van Heek

BURGEMEESTER VAN BEEK
Haaksbergen, 1914 - 1919, deel 1
Als Jan Hendrik ten Hag op 31 januari 1913 's avonds over de Buurserweg van zijn
werk naar huis fietst, komt hij twee vrouwen tegen, die met een pas geboren baby
op weg zijn naar de pastoor om het kind te laten dopen. Toen hij thuis kwam, hoorde
hij, dat de kleine zijn eigen tweede zoontje was. Hij was hoogstverbaasd, want hij
wist niet eens, dat zijn vrouw in verwachting was!
De kleine Hendrikus Johannes heeft zijn burgemeester nooit gekend, want hij is nog
geen VA toen Franciscus Wilhelmus van Beek op 28 mei 1914 als burgemeester zijn
intrede doet in het wereldje van dokter Prins, notaris Ten Cate, die een halfjaar later
zou overlijden, bijna 57 jaar, pastoor Wienholts, Berghege, Jordaan, Ten Hoopen,
Frankenhuis, Ten Bruggencate, ds. Van Krieken en van de bijna 6000 andere
Haaksbergenaren.
De op 29 november
1876 in Rosmalen
geboren nieuwe burgemeester
en z'n
vrouw Helena Maria
Scholtens, geb. 15-
8-1880 te Leens (Gr.)
arriveren op vrijdag 14
juni met de trein van 's
avonds half negen in
Haaksbergen. Ze worden
ontvangen door
de wethouders en de
gemeenteontvanger
onder de tonen van het
Wilhelmus. Per rijtuig,
Burgemeester Van Beek voor het gemeentehuis van Boxtel omstreeks voorafgegaan door
1937. (Foto: F.W.A. van Susante, Boxtel)
de Harmonie, gaat het
richting gemeentehuis.
Op het bordes richt de Heer Ten Hoopen zich met enkele woorden tot de burgemeester.
Ook de Burgemeester spreekt in een korte speech de samengestroomde
menigte toe. Hij spreekt de hoop uit "dat het hem gegeven mocht zijn, veel te kunnen
doen tot verhooging van den bloei der gemeente, rekende hierbij niet alleen op de
medewerking van den Raad, maar ook die van de bevolking". Daarna trekt de stoet
richting "de Moriaan", waar de burgemeester voorlopig onderdak vindt. Later zal
het echtpaar samen met hun bijna 17-jarige huishoudster Bertha Petronella van
Swambagt de burgemeesterswoning aan de Markt tussen het gemeentehuis en
bakker Greve betrekken, gehuurd voor f 150,- per jaar, 10 jaar vast.
Bertha gaat vijf weken voordat haar Mevrouw bevalt van haar dochtertje Maria
3085

3086
Anna Elisabeth (4 juni 1915) terug naar Bergharen, waar Van Beek, voordat hij naar
Haaksbergen kwam, burgemeester was.
Van Beek gaat als burgemeester f 1700,- per jaar verdienen. Op 1 aug. wordt hij
tevens door de Raad, bestaande uit G.J. ten Vregelaar, H. Roerink, H.W. Eysink,
H. te Lintelo E zn., A. Oude Wansink, J.H. ter Huurne, A.J. ten Broeke, D.B.H.
Jordaan, A.J.S. ten Hoopen, W.K. ten Asbroek en J. Hag, benoemd tot gemeentesecretaris
voor f 750,- p.j.( zijn salaris als burgemeester wordt dan teruggebracht
tot f 1200,-). Verder is hij ambtenaar van de Burgerlijke Stand (f 75,- ) en lid van
de Commissie tot wering van schoolverzuim. Later wordt hij nog bestuurslid van
de Woningbouwvereniging "Lucht en Licht". Ook wordt hij voorzitter van het door
hem op 11 aug. 1914 ingestelde Steuncomité ter ondersteuning van door de oorlog
gedupeerden.
De politieke richting van de Raad: 8 RK a la dagblad "De Tijd" evenals de
Burgemeester, 2 liberaal en 1 anti-revolutionair, alle drie NH of Gereformeerd.
Tijdens zijn eerste raadsvergadering op 16 juni wordt hij door de oudste wethouder
G.J. ten Vregelaar geïnstalleerd. De Heer Ten Hoopen zegt hem namens de raad
alle steun toe.
Zijn eerste brieven gaan over de krankzinnigen in de gemeente en over het schieten
van reebokken.
Geen opwekkend begin dus.
Geen emancipatie
Het gemeentehuis is een mannenbolwerk, getuige onderstaand bericht:
Naar aanleiding van een circulaire van G.S. d.d. 24 juli 1914 heeft de burgemeester
de "eer (...) mede te deelen, dat binnen deze gemeente behalve de ambten van onderwijzeres
en verloskundige, door vrouwen geene publieke betrekkingen bekleed,
noch kunnen vervuld worden."
Vroedvrouw is op dat moment Jouwktje Swama, de echtgenote van Albertus
Rozema.
Haaksbergen telt enkele flinke fabrieken, maar is met de 9000 stuks vee en de
38000 hoenders duidelijk een agrarische gemeente (Eén van de sollicitanten was
secretaris der "Vereeniging tot bevordering der pluimveehouderij"!).
Het is een aantrekkelijke gemeente met een bloeiend verenigingsleven met o.a. de
Haaksbergse Harmonie met Johan Reinier Ottink als dirigent, de Rederijkerskamer
"De Vijfhoek", de Gemengde Zangvereniging Concordia, de Voetbalvereniging
Excelsior, later W. Haaksbergen, en de Schutterij. Verder zijn er twee bibliotheken:
de Rooms-Katholieke en de protestantse "Bibliotheek voor Verstand en Hart".
De Vicentiusverenigingzorgtvoorcaritasenzelfheiligingende Woningbouwvereniging
"Lucht en Licht" voor verbetering van de woonomstandigheden.
Alle kinderen gaan naar een openbare school, zodat er nog geen scheiding van
geesten heeft plaatsgevonden. Het komt de gemoedelijkheid ten goede.

Katholiek
Dat Haaksbergen na twee protestantse nu een katholieke burgemeester krijgt, is
geen toeval. De Commissaris der Koningin (CdK) in Overijssel krijgt van de Koningin
de opdracht om uit de lijst van 23 sollicitanten een keuze te maken. Hij stelt vast, dat
Haaksbergen bij de volkstelling van 1909 5494 inwoners telde, waarvan 3786 R.K.
Hij schrijft: "Het komt mij derhalve niet meer dan billijk voor, dat tot burgemeester dezer
gemeente iemand benoemd wordt, die evenals de meerderheid der ingezetenen
tot de Roomsch-Katholieke gezindte behoort."
Daarom begint de CdK met het wegstrepen van de 13 niet-katholieke sollicitanten.
Uit de overige personen selecteert hij drie geschikte kandidaten met Van Beek met
stip op de eerste plaats.
Dat het geen gemakkelijke jaren zullen worden, weet de 37-jarige Van Beek wel,
want de kranten staan al maanden vol met oorlogsdreigende taal. De vraag is alleen
of ons land wel of niet neutraal zal blijven tijdens de 1ste wereldoorlog. Gelukkig is
het eerste het geval.
Vlaggen
Haaksbergen ligt in het grensgebied en dat brengt risico's met zich mee.
De Commissaris van de Koningin vraagt de Gemeente begin augustus om van gebouwen
als het gemeentehuis, de kerken en de scholen gedurende de mobilisatie
de nationale vlag uit te steken.
Het verzoek wordt met name ook gedaan aan mensen, die vlak bij de grens wonen.
Dit om onze vliegeniers en vooral ook buitenlandse piloten duidelijk te maken waar
de grens met Duitsland ligt.
Niet schieten a.u.b., een krantenbericht
"Haaksbergen, 31 Aug.
Hedenmorgen circa elf uur, juist toen de schoolkinderen hun vrije kwartiertje hadden,
reed een afdeeling wielrijders, ongeveer 60 man ons dorp binnen.
Het is begrijpelijk, dat onze jongens, die zelden in de gelegenheid zijn, zooiets te zien,
hun oogen uitkeken. De soldaten waren deels in blauwe deels in grijze uniformen gekleed,
doch ze zaten zoodanig onder de stof, dat, om zo te zeggen, alles grijs was.
Ze kwamen zooals ze vertelden van Doetinchem via Lichtevoorde, Varseveld en
zouden over Neede-Borkulo-Hengelo (O) naar D. terugkeeren. Dit geschiedde, volgens
hen, om meerdere bekendheid aan de nieuwe uniform te geven. Uit onwetendheid
schijnt daar n.l. op geschoten te zijn. Na een klein uurtje hier gerust te hebben,
stapten ze weer op hun karren en gingen, met hun horenblazer, die lustig toeterde,
voorop in de richting Neede".
Sedert 31 juli is het gemeentehuis betrokken door militairen van de grensbewaking.
De burgemeester krijgt alleen nog de beschikking over de secretariekamer. De
raadsvergaderingen worden noodgedwongen gehouden ten huize van de burge-
3087

3088
De afdeling grenswacht voor het voormalige Haaksbergse gemeentehuis. (Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)
meester of in hotel "De Moriaan". Na de mobilisatie zal blijken, dat het gemeentehuis
niet meer als zodanig te gebruiken is. Het zal voor een groot deel herbouwd moeten
worden.
Bovendien moet de gemeente een gebouwtje stichten voor het onderbrengen
van deserteurs. Dat kost veel en het is toch al geen vetpot. De inkomsten van de
Gemeente bedragen f 21.047,49 en de uitgaven f 20.155,23, zodat er maar f 892,26
in kas is (aug. 1914).
Staat van beleg.
Haaksbergen is per K.B. van 25 sept. 1914 in staat van beleg verklaard (Staatsblad
no. 463). De bedoeling van de Staat van Beleg verklaring is, "om aan de militaire
autoriteit ter plaatse
gelegenheid te geven om op afdoende wijze op te treden tegen den smokkelhandel
in paarden en verschillende andere artikelen, tot den ongeoorloofden uitvoer waarvan
op meerdere plaatsen min of meer geslaagde pogingen in het werk blijken te
zijn gesteld."
De uitvoering is opgedragen aan de Officier-Commandant van het grenswachtdetachement
te Haaksbergen. Het aantal landweermannen bedraagt in oktober 74.O.a.
kapitein Dekker was bevelvoerder. Hij woonde in de Dom, nu de Wereldwinkel.
Luitenant Kruit is commandant van de grenswacht.
Het burgerlijk gezag blijft onverkort in handen van de burgemeester. Hij weet vaak
niet waar hij aan toe is en moet voor tal van zaken toestemming vragen aan de
Territoriaal Bevelhebber Overijssel.

w
Algemeene Bekendmaking Ha 115.
I!e TEEILKRIMl Bf'.V^HEBSER in de provincie Overijssel, alsmede in de provincie
Gelderland ten noorden vaa de zuidelijke oevers van dea Bovenrijn (voor een deel ook
we! „Kjlandsohe Kanaal" geheeten) en van de Waal, voor zoover betreft het gebied, niet
bshoorende tot de Nieuwe MSandsche Waterlinie of tot afzonderlijke forten (indien
voor deze forten Commandanten zijn aangewezen),
brengt ter algemeene kennis de volgende
OPROEP tot de burgerij tot medewerking
en steun Mi de handhaving der openbare
J ö JL
orde en het verijdelen van aanslagen op
de veiligheid van den Staat
nauwelijks zijn in bel buitenland de wapens neergelegd of de emwcntdingskoorls. die vele volken beeft aangetast, doet
baar invloed gevoelen binnen onze landspalen.
Deels iu het openbaar, deels in bet geheim, wo den aanslagen voorbereid o? de veiligheid van den Staat; woelziefee elementen
ontvaiien uit ..cl buitenland daadwerkelijke steno, met eet gevolg dit de openbare orde ernstig kan worden verstoord als de
burger!) zich niet snel en afdoend organiseer! legen de revolutie.
De wet op den Staat van oorlog en beleg geeft aan hel militair geza-; uitgebreide Vevoe?dhedea voor de handhaving der
openbare orde, waarvan door mij, zoo soodig ten volle gebruik ia! worden gemaal; een ieder die zich hiervan aog niet voldoende
bewust is, zij dns gewaarschuwd,
Koe groot mijn macbt ook schijne. zij zon ontoereikende kannen blijken, wanneer zij niet wordt geschraagd door de medewerking
en de steun vrn de ::rooïe meerderheid der burgers, ft doe daarom een oproep tot reeds georganiseerde vereenËgiiigtm
e& zien sog vnel te organiseeren plaatselijke bonden van orde om zich vrijwillig bij de autoriteiten aan te
melden voor de toezegging tot medewerking en steun.
Wctil, Didim in
Heden, N Naven
n hieronder centee mcdcdcdinjni ftdiin omlrtn! door tni| genomen n
jan (e Hengelo in dt gemeenlen H
'e Daeilnchem in tlt gemccnlen Doeluichem (Ambt), Doelmchim (M..!). Zelhem. Ruurlo. Hummelo,
r, O ;;:a.«n, Oamel r n Voartl wotul
i «, w,irbi| hel nul,111, geog m dr Ecin»nicn Zuipen, Wiinntld t" Brummfn woid! op
o. 1\ wt"l»| hi-i mllliut e'ug -n ar irciD.enkn DnciNrg n Angerln word! opgrdi wn
o VI. vuirbij hel miliuir B('« In de seineen!*» A,nti,ni. Rtotim tfl RneJrn «drJi oinj*.
Zoolinu niel inden wordi bcpiild, ii door hel mllil.n ur'iï. op fronj nn A
minindini 111-11 H. l Ie Zulphen,
inanJi.il f K. t. Ie Arnhem.
BUROEMEESTERS dier on'drrwhïidtr.e'Ëfmren'tn!''" "* "' ' '" dt '" "**' "
I»e Burjii-mcoter, ir.ckien roo7rtl mojtcTitli de apenbire o.de Ie hiMlHMB mei behulp vin d« ïemeenlepolille Achten il) hel vetlnacD vin milltulie
bljiund noodig. dm wenden ti| il c h int IIH mililnr gcng. wiir.aoi „„ ,.,, luinuieii de in.njicr )aiiw

3090
Van Beek vraagt zelfs toestemming voor iemands bruiloft in Buurse! Echter deze
heeft geen openbaar karakter en valt buiten het militair gezag. De kermis mag gelukkig
voor het publiek en de ondernemers nog wel een keer doorgaan.
Geen troeteldiertjes van de Burgemeester
De verstandhouding tussen de burgemeester en de grenswacht wordt er in de loop
der jaren niet beter op. Van Beek schrijft aan de CdK, dat de "...verstandhouding
tusschen den grenswacht-commandant en mijn persoon gelijk is aan die van den
gewapenden vrede..." Ook komt hij in conflict, als hij twee Duitse monteurs toestemming
geeft om reparaties te verrichten in de Wollenstoffenfabriek. De grenswachtcommandant
probeert dat te verhinderen.
Het negeren van een verzoek van de CdK om een Burgerwacht in te stellen zal de
verstandhouding ook geen goed hebben gedaan, al voerde Van Beek als argument
aan, dat er in Haaksbergen "een rustige militaire macht" is gevestigd. Verder voelde
hij daar niets voor, omdat "mijne verwachtingen over een zaakkundig optreden van
de burgerwacht niet hoog zijn gespannen."
In 1917 voltrok zich in Rusland de rode Revolutie en in 1918 in Duitsland de Weimar-
Revolutie.
Ook in ons land waren revolutionaire krachten aan het werk en de Burgerwacht was
eigenlijk bedoeld om dergelijke acties in de kiem te kunnen smoren. In het rustige
Haaksbergen ging niemand op de barricaden, vandaar.
Maatregelen, Tubantia 1914
Er worden allerlei maatregelen afgekondigd.
Uiteraard is het streng verboden te schieten
op wild in een strook van 5 km langs de
Pruisische grens.
Verder geldt voor het jagen buiten jachttijd elders
een boete van f 10 of 8 dagen cel en voor
het zetten van een strik f 8,- of 6 dagen.
Er wordt volop gesmokkeld en de zwarte
handel tiert welig. Vooral vee, levensmiddelen
en sterke drank gaan illegaal de grens over.
Soms ook curiositeiten, zoals de filmprojector
die Hendrik van de Spölleman en Hendrik van
de Barteler samen uit Pruissen smokkelen
en er tegen betaling filmvoorstellingen mee
geven in de Meijerinkhoek. Op smokkelen
staan strenge straffen, evenals op stropen:
eerst boetes, later gevangenisstraffen. Van de
in beslaggenomen smokkelwaar gaat het vee
en de paarden meestal naar Arnhem; de rest
wordt in het gemeentehuis verkocht, waar de
Distribitieqijnenpim
/7/ / f*O/» / / * / ^J ^ > v t *y ^^ O
(Archief B. van Leeuwen)

ambtenaren het dichtst bij het vuur zitten. Ze mogen een prijs noemen voor stukken
van meer dan 5 kg.
Een jongeling van negentien jaren
Die zou uit smokkelen gaan,
Hij is van huis vertrokken,
Maar kwam er niet meer aan.
Mijn vrienden, neemt dit aan,
Wilt gij uit smokkelen gaan,
Denkt om de kogel en 't geweer,
Want zij schieten u zo neer.
Op de Eibergseweg ter hoogte van de Ambachtstraat wordt een wegversperring
aangelegd, evenals bij de grensovergangen.
Van alle plaatselijke en provinciale nieuwsbladen moet een exemplaar naar het
Bureel van de Territoriaal Bevelhebber in Overijssel.
De kermis gaat voorlopig niet meer door.
Honden, paarden en auto's
De Inspecteur van de Infanterie beveelt, dat hondenbezitters zich met hun hond
moeten melden als deze "van het mannelijk geslacht zijn en een schofthoogte hebben
van minstens 70 cm". Bovendien is Haaksbergen vorderingsplichtig voor paarden.
De paarden blijven bij de boer, die daarvoor 2 kg haver per dag krijgt en ander
vee 1 kg lijnkoek p.d.
Ook bezitters van een auto moeten zich melden.
Het zijn:
D.B.H. Jordaan,
"
Opel 1914,
4 pers.
D.B.H. Jordaan,
Spijker 1913,
6 pers.
D. Jordaan,
Loreley 1911,
5 pers.
Wed. J.H.
Wisselink,
Spijker 1913,
5 pers.
G.W. Wisselink,
J.H. zn., Spijker
De Molenstraat anno 1918. (Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.) 1912, 6 pers.
3091

3092
Waterleiding, een gemiste kans
In juli '14 heeft Van Beek een gesprek met de directeur van het post- en telegraafkantoor
over de komende verbouwing. Daarbij komt de kwaliteit van het water ter
sprake. De gemeente is daarvoor verantwoordelijk, omdat het gebouw van de gemeente
gehuurd wordt voor f 287,50 over 1e halfjaar 1914.
De burgemeester merkt op, dat het pompwater geschikt is voor het "waschen van
goed" en dat "regenwater daar ter plaatse op den duur moeilijk of niet zal aan te
wenden zijn voor drinkwater. Het is niet alleen vuil maar heeft ook een onaangename
geur. Maar de gemeente wordt "te eeniger tijd" aangesloten op de waterleiding".
Daarover is al gecorrespondeerd met de secretaris van het waterleidingcomité voor
Oostelijk Gelderland te Winterswijk. Van Beek vraagt "beleefd de groote vraag: zal
gezien de draagkracht van Haaksbergen eene aansluiting van die gemeente met
de onderhanden zijnde waterleidingsplannen in Oostelijk Gelderland mogelijk zijn?"
Er komt bericht, dat aansluiting in principe wel mogelijk is ook al ligt Haaksbergen
buiten het beoogde gebied. Maar men kan nog niets definitiefs zeggen, voordat
het oordeel binnen is van "Z. Exc. den Minister van Binnenlandsche Zaken". Als
Haaksbergen wil bijdragen in het onderzoek, dan zijn de kosten "5 cents per inwoner".
Een minimum van f 100,- acht men wel nodig. De Gezondheids Commissie te
Oldenzaal heeft positief gereageerd.
Gezien de toestand in de wereld vindt de burgemeester het tijdstip van behandeling
niet bijster geschikt, maar de zaak zal worden behandeld in de raadsvergadering van
26 aug. 1914. De Raad besluit f 75,- bij te dragen voor opneming van Haaksbergen
in de plannen.
In sept. vraagt Van Beek aan G.S. een bijdrage te leveren in het onderzoek. De
provincie Gelderland geeft f 4000,- en het Rijk f 8000,-.
Het plan is een "Naamlooze Vennootschap" op te richten naar het voorbeeld van de
"Zuid-Bevelandsche Waterleiding", dat ook al in Groningen is toegepast. De bijdrage
van de Prov. is wenselijk, omdat men er van uitgaat, dat de Prov. ook wel toezicht
op het beheer zal willen uitoefenen. De Gemeente wordt gevraagd naar rato van
het aantal inwoners deel te nemen in het gemeenschappelijk aandelenkapitaal. Het
kapitaal is voldoende voor alle aanlegkosten, reservekapitaal en de verliesposten in
de eerste jaren van de bedrijfsrekening.
De secretaris van het Comité, de civiel ingenieur D. Drost, stuurt lijsten met vragen
over bevolkings- en sterftecijfers van af 1-1-1863, over aantallen huizen, gebouwen,
publieke werken enz.
Erg vlot gaat het niet. In sept. 1917 wil G.S. weten of een eventuele aansluiting
bedoeld is voor de ingezetenen of voor industriële doeleinden en hoe ziet het kostenplaatje
er uit?
Voorlopig komt de waterleiding helaas niet van de grond.

Van de gelegenheid gebruik maken...
Boekelo, 18 Juni 1914
Edelachtbare Heer!
Nu zich de gelegenheid voordoet, dat ik mij voor "t eerst tot Ued. moet wenden, kan
ik niet nalaten ook namens het verdere personeel onzer School, Ued. hartelijk geluk
te wenschen met Ued."s benoeming tot Burgemeester onzer Gemeente.
Tevens hoop ik zoo voor ons zelven als voor onze School en onze leerlingen op
Ued."s hoog gewaardeerden steun te mogen rekenen.
Door de, het vorig jaar plaats gehad hebbende verandering der ramen, is het gordijn
verloren gegaan, ten minste het kan door de veranderde inrichting niet meer
gebruikt worden. De zon begint in het lokaal lastig te worden.
Daarom kom ik door dezen tot Ued. met het beleefd en vriendelijk verzoek om een
nieuw gordijn te laten aanbrengen.
Tevens moet ik Ued, mededeelen, dat het houtwerk om onze pomp noodig herstelling
behoeft. Een maand geleden heb ik gevraagd om den filter welke het pompwater
moet zuiveren opnieuw na te zien en schoon te maken.. .doch tot nog toe is de
belofte, die ik kreeg, niet vervuld.
Gaarne had ik, dat ook aan dit mijn verzoek werd voldaan.
Hoe gaarne ik ook deze verzoeken mondeling bij Ued. had willen toelichten, eene
lichte ongesteldheid noodzaakt me tot dit schrijven mijn toevlucht te nemen.
In afwachting
Hoogachtend
Ued. dw. dr. J. Roorda
Hoofd der O. L. S. Boekelo / Haaksbergen
Militie
Natuurlijk moeten ook Haaksbergse jongemannen in dienst, maar het is met die jonge
mensen kennelijk niet zo best gesteld.
Het aantal ingeschreven personen voor de lichting 1915 bedraagt 37, maar...18 van
hen blijken na keuring ongeschikt. 1917: opgeroepen 66, afgevoerd 52. 1918: opgeroepen
61, afgevoerd 35.
Degenen, die opgeroepen worden mogen wel eigen ondergoed en schoeisel aantrekken,
maar er wordt geen vergoeding gegeven voor "herstel en reiniging". Wie toevallig
met Sinterklaas in dienst moet, krijgt sinterklaascadeautjes zoals tabak en een pijp.
Wie niet wordt opgeroepen, kan zich vrijwillig melden voor de Motordienst bij de
Genietroepen.
Voor het passeren van de grens met automobielen of motorrijwielen is voor iedere
3093

3094
grensoverschrijding "eene speciale toestemming
noodig". "
Van Beek krijgt verder te maken met 55
_ . . . .. A f ^ A f L IttV.I' !vK,NMSIii;VINi; /.llüliVl l.lilti TE HE\V,\I{KN, TOT DK DIENST-
Belgische vluchtelingen, die m 1914 een ,U,„T ,u 1IKN L^,mn nm KK ,um EEN HMHywn.
toevlucht zoeken in Haaksbergen. De
verzorging is in handen van een comité
en gaat vrijwel buiten B&W om (zie uitge- LANDSTORM.
breid artikel 40e jrg. nr. 3). Ook schijnen
er in de loop van de oorlogsjaren nog
250 andere vluchtelingen in ons dorp te
zijn geweest.
Over deze vluchtelingen wordt in de ^~rjw*
gemeentelijke stukken met geen woord
gerept.
Bram van Leeuwen
(Archief Hist. Kr. Hbg.)
GENEALOGIEËN( deel 15)
Noordink. Geen nadere titel, 182 pag. enkelzijdig gekopieerd. Formaat A4, gebonden.
Uitg. 1988. Schrijver J.A. de Rie.
De oudste gegevens uit de 14 e eeuw vermelden de oorsprong van de naam.
Zoals bekend, vooral in Twente, betekent de uitgang ing of ink: zoon of nakomeling
van. Noordink zou dan kunnen zijn: Zoon van Noort of Noord.
De namen Noirdynck - Noerdinck en Noirdinck komen voor in het ambt Brummen,
omgeving Arnhem en het graafschap Zutphen. Daarna komen veel Noordinks
voor met vooral vooraanstaande posities in steden langs de IJssel. De buurtschap
Noordink tussen Vorden en Hengelo (Gelderland) heeft de naam van de fam. Noirdink
ontvangen of de familie heeft de naam van de buurtschap aangenomen. Helaas is
dat volgens de schrijver niet te achterhalen. Een aardige anekdote op blz. 3 van het
boek is de naamgeving rond 1811. Iemand nam de naam "de Hoog" aan. De ambtenaar
vroeg ook de nieuwe naam aan de broer. Deze zei: "het Zelfde". En zo gingen
beide broers en hun nageslacht met verschillende namen verder door het leven. Het
boek verder doorlezend vinden we vele Noordinks in de Gelderse Achterhoek en
vervolgens in Twente. Ook in de geboorteaktes in ons Hist.Centrum komen we vaak
de naam Noordink tegen. In het telefoonboek van 2008 staat deze naam 60 keer
vermeld onder Haaksbergen. Het boek bevat o.a. vele foto's, plattegronden, aktes

en bidprentjes. Helaas zijn de foto's in dit boek vaak donker, doordat de foto's in het
originele boek meestal kleurenfoto's zijn. Alle personen hebben een eigen codering,
al is helaas een index niet aanwezig. Maar iemand die genealogische gegevens van
een Noordink zoekt, zal veel in dit boek vinden.
Tijdens het 800-jarig bestaan van Haaksbergen in 1988 was Johannes Bernardus
Noordink de dorpsomroeper, in navolging van Gradus Leferink, alias Poëten Graads.
Olminkhof. "800 jaar Olminkhof". 158 pag. Tweezijdig gekopieerd. Formaat A4,
gelijmde rug. Uitg. 1988. Schrijver: J.J.M. Olminkhof.
In de goederenlijst uit 1188 van Hendrik, Graaf van Dalen, heer van Diepenheim
werd voor het eerst de boerderij Olminkhof genoemd en dat is dus al ruim 800
jaar geleden. De oorspronkelijke boerderij lag tussen Eibergen en Neede, waaruit 2
boerderijen ontstonden n.l. Jonge Scholte en Olde Scholte.
Uitvoerig gaat de schrijver in op het ontstaan en mogelijke betekenis van de naam
Olminkhof met de diverse variaties. De oudst bekende generatie trouwde in 1628,
waarna in het boek een stamreeks is opgesteld. Naast een aantal aktes en foto's zijn
er veel bidprentjes afgedrukt.
Een groot deel van het boek staat in verhaalvorm, waardoor dus veel te lezen is over
de geschiedenis van de diverse generaties. Volgens het boek zijn er Olminkhofs vertrokken
naar o.a Boxtel, Raalte, Lochem, Friesland en zelfs Canada en Australië.
Een dochter Olminkhof trouwde in 1953 met Gerard ten Thije Boonkkamp in
Haaksbergen. In het laatste hoofdstuk staan 2 stambomen van de Jonge Scholte
en de Olde Scholte. Als we in 2008 het telefoonboek bekijken staan er in Neede 11
Olminkhofs genoemd, terwijl dat aantal in Eibergen en Haaksbergen nul is.
Gerrit l/l/es
DOOPBOEKEN ZWILLBROCK 1740-1858
Begin september 2008 is de overzetting van de Rooms-Katholieke doopboeken
1741-1811 en 1846-1858 verschenen. Deze "transcriptie" is tot stand gekomen op
initiatief van Bert Smeenk, amateurgenealoog en medewerker Bibliotheek Oost-
Achterhoek, wonend in Eibergen. De overzetting is gerealiseerd door de Vredenaren
Ludger Wenning-Schlottbom, Bernhard Robers en Willi Hölker. De vormgeving van
het boek is van Gerrit Doorninck, voorzitter van de Oostgelderse Stichting voor
Genealogie en Boerderijonderzoek. De drie Vredense genealogen moesten hiervoor
regelmatig naar het bisschoppelijke archief te Munster, om alle inschrijvingen
van de dopelingen te noteren.
Het boek begint met een uitgebreide geschiedenis van de Zwillbrocker kerk, samengesteld
door de Vredense historicus Hermann Terhalle, zowel in het Duits als in het
Nederlands, met 11 foto's waarvan 9 in kleur, aangevuld met een literatuuropgave
3095

3096
(totaal 20 pagina's). Het boek is uitgegeven door de Oostgelderse Stichting voor
Genealogie en Boerderijonderzoek en kost € 20,00, ISBN 978-90-79864-01-0. De
genealogie is o.a. voorzien van een algemene index.
Deze transcriptie is vooral van belang voor de onderzoekers naar families die rondom
Zwillbrock gewoond hebben: Meddo in Winterswijk, Holterhoek, Rekken en de hele
gemeente Eibergen. In het doopboek van 1741-1811 wordt heel vaak de herkomst
van de dopelingen
vermeld. Naast de
genoemde plaatsen
worden ook
verder liggende
plaatsen vermeld.
Zelfs vanuit Borne,
Goor.Harrevelden
Zieuwent komt men
naar Zwillbrock.
Ook een aantal
Haaksbergse kin-
1740-1858 yiff IHH l IIHiil deren zijn daar gedoopt.
Opmerkelijk
is het grote aantal
(Fotoauteur) buitenechtelijke
kinderen uit deze
verder gelegen plaatsen.
In de periode 1741-1811 zijn daar ruim 1100 kinderen gedoopt en in de periode 1846-
1858 waren er 66 dopelingen.
Door deze transcriptie is de noodzaak om zelf hiervoor naar het archief van het bisdom
Munster te gaan bijna verdwenen. Ook is op deze manier de toegang tot deze
bron gemakkelijk geworden. Wil men echter de originele tekst raadplegen, dan zal
een bezoek aan Munster ondernomen moeten worden. Het maken van fotokopieën
van de originele boeken staat het Duitse archiefwezen niet toe.
De bewerking en de presentatie in kolommen is erg overzichtelijk. De schrijfwijze
van de namen in de originele doopboeken lijkt letterlijk overgenomen te zijn. Het is
jammer dat de tekst niet nagekeken is door iemand die Latijn kent. Hij/zij zou een
redelijk aantal kleine fouten hebben gecorrigeerd.
Kortom een aanwinst voor de genealogen in bovengemelde streek.
Januari 2009, Theo Meijerink, Winterswijk

RICHT UW BLIK OMHOOG
Weet u aan welke gevel
zich dit keramiek
bevindt?
Het antwoord vindt u
op blz. 3099
(Foto: J. G. Hofsteop
Bru/nink)
HET TEXTIELMONUMENT
J L
In 1987 besloot de gemeente Haaksbergen opdracht te geven tot het ontwerpen van
een monument ter herinnering aan de textielindustrie, die tot 1970 het economisch
leven in ons dorp bepaalde.
Als standplaats werd gekozen het centrum van het gebied, waar gedurende bijna
een eeuw de fabriekscomplexen van D. Jordaan & Zonen" s textielfabrieken en de
textielfabriek D.J. ten Hoopen en Zoon gestaan hebben.
In de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw maakte de textielindustrie in
Haaksbergen een enorme ontwikkeling door. Aanvankelijk werd door thuiswerkers
veel gesponnen en vooral geweven. Later brachten de fabriquers de werkers samen
in fabrieken, waarna de bedrijvigheid een grote vlucht nam.
In 1923 werd 95 % van de industriële activiteit door de textielnijverheid bepaald.
Bij het bedrijf Jordaan werkten in 1950 bijna 1000 werknemers, terwijl bij DJ. ten
Hoopen en Zoon ruim 300 mensen betrokken waren.
Jordaan werd bij de viering van het 175-jarig bestaan van het bedrijf Koninklijk
3097

3098
onderscheiden en
heette vanaf dat
moment "Koninklijke
Textielfabrieken D.
Jordaan
N. V.
& Zonen"
Jordaan fuseerde in
1960 met het Needse
bedrijf Ter Weeme
en Zonen tot de
Koninklijke textielfabrieken
Jordaan-Ter
Weeme N.V.
Jordaan-Ter Weeme
Het "Herenkantoor" (Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.)
en DJ. ten Hoopen
maakten in de jaren
1960 deel uit van het
in 1962 gevormde textielconcern KNTU (Koninklijke Nederlandse Textiel Unie), dat
in 1974 ten onderging.
In de daarop volgende jaren werden de bedrijfsgebouwen gesloopt. Een groot deel
van het puin, met name van het monumentale "Herenkantoor" van Jordaan kwam
te liggen op het Scholtenhagen naast de kinderboerderij, waar het dient als een met
gras begroeide speelheuvel voor de kinderen.
Het textielmonument van Rino Perdon
In 1987 werd uit 3 voorstellen, geselecteerd door de gemeentelijke kunstaankoopcommissie,
het ontwerp van de jonge Kampense kunstenaar Rino Perdon gekozen.
Het is geïnspireerd op vier vormen waarin gesponnen garen in de Haaksbergse weverijen
werd verwerkt door als ketting en inslag samengweven te worden tot gebruikstextiel,
als huishoudgoed (bedgoed), doeken, luiers, damast tafelgoed, voeringstoffen,
blousestoffen en jacquard
japonstoffen.
De kunstenaar drukte
zijn intentie als volgt
uit: "Ik wilde niet iets
modieus of een constructie
maken, waarop
de mensen na 20
jaar zijn uitgekeken.
Ik heb gezocht naar
vormen, die door hel-
(Foto: Archief Hist. Kr. Hbg.) derheid en eenvoud

de tijd zullen doorstaan. De Haaksbergse bevolking vindt nog steeds dat hij daarin
is geslaagd.
Het monument is vervaardigd uit roestvrijstaal en weegt bijna 1000 kg.
Het werd als eerste textielmonument in Nederland op 4 juli 1988 door oud-werkgever
H.W. Jordaan, oud-vakbondsman en oud-wethouder H.J. Hilderink en de
oud-werknemers A.J. Molenveld en mevr. Yvonne ter Woerst onthuld, waardoor de
onlosmakelijke relatie tussen de textielindustrie en het Haaksbergen van nu onderstreept
werd.
G.J.Leppink
Haaksbergen, september 2008
RICHT UW BLIK OMHOOG
Dit keramiek bevindt zich aan de oostgevel van het kantoorgebouw van de
RABOBANK aan de Spoorstraat en is bij de bouw in 1971 aangebracht.
Dit kunstwerk werd gemaakt door Jac. Maris uit Heumen.
De vrouw beeldt het menselijke aspect van de bank uit. Op haar rug heeft ze een
bundel textiel, welke de textielindustrie symboliseert; de verschillende gewassen die
zij in haar armen houdt symboliseren de landbouw.
De Boerenleenbank
bouwde dit kantoorgebouw,
na daarvoor
gehuisvest te
zijn geweest aan de
Lansinkstraat, nu notariskantoor
Derkman.
De gebr. Wijlens
bouwden onder architectuur
van het
Haaksbergse architectenburo
"Michon -
Scholten" dit gebouw.
Na de fusie van de
(Foto: J.G. Hofste op Bruinmk) Boerenleenbank en
de Raiffeisenbank in
2003 werd na een grondige verbouwing in 1977 het huidige gebouw door de beide
gefuseerde banken (RABOBANK) betrokken.
J.G. Hofste op Bruinink
3099

f Uerenigde
Hutobedrijuen
Haaksbergen
... eek wifye keuze!
OPEL« Opel Hartgerïnk Hengeuelde & D Haaksbergen • Tel. 0547 - 33 39 44 • Tel. 053
- 572 18 52 • ujujuj.hartgerlnk.nl
® ( S£ HlliskeS-KOkkeler Enschedesestraat 47 • Haaksbergen • Tel. 053 -572 1345
Unipro is producent van
Uzin kleefstoffen, Oeshfloor
kunstharsvloeren en Renovloer
vl oerren o vati esy stem en
3100
©Unipro
Mr LP.F.M.C. Leeters
Mr A. van Zutphen
Mr A.W. van Rutten
LEETERS
ADVOCATEN
Spoorstraat 32
7481 HZ HAAKSBERGEN
tel.: (053)572 57 57
fax: (053)572 22 01

RD
plastics
Het is tijd voor een bank
waar je lid van kunt worden.
Het is tijd voor de Rabobank.
Van der Linde
De Echte Bakker
Jhr. von Heydenstraat 30
telnr. 053-5721394
Spoorstraat 59
telnr. 053-5742888
DIJKSTRA -~
PLASTICS BV
Rabobank
"few nieuwe kijk op beter zien 11
ook uw specialist in contactlenzen
leeslenzen
cylinderlenzen
kleurlenzen
VAN DER WERF
gediplomeerd opticien - registeroptometrist BSc. • contactlensspecialist
Spoorstraat 2 / aan de markt - Haaksbergen
Tel.053-5722696
Industriestraat 3O-34 7482 EZ Haaksbergen, NL
Tel.:053-5723884 Fax:053-5727845
E-mail: info@rdplastics.nl www.rdplastics.nl
"Eièeysestraat 4 -
let. 053 - 5728712
BOEK EN BURO
HAAKSBERGEN
Spoorstraat 67 7481 HX Haaksbergen
tel. 053-5723524 fax 053-5741344
haaksbergen@boek-en-buro.nl
producent van
kunststof
verpakkingsemmers
voor o.a. de
voedings- en
verfindustrie.
Thuis zien of uw boek op voorraad is:
www.boek-en-buro.nl

ACCOUNTANTS
• Enschede
• Haaksbergen
• Bergentheim
Blankenburgerstraat 41
7481 EA Haaksbergen
(053)574 1979
www.smkaccountants.nl
BONZET
BOEKBINDERS V.O.F.
Voor het inbinden van
— GRONDVERZET — DRAINAGE WERKZAAMHEDEN
boeken, tijdschriften en
vervaardigen van dozen
en mappen
De Osseboer 44 1541 SJ Enschede
053-4314069
— (SIER) BESTRATINGEN — CULTUURTECHNISCHE WERKEN
— GROENVOORZIENINGEN — LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN
*electro'
— LANDBOUWMECHANISATIE — AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN
Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430
Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen
Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66
Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau
info@electrobreukers.nl www.electrobreukers.nl
UNETO-VNI
aanleg en onderhoud van
electrotechnische installaties,
airco, ventilatie, stalbewaking,
inbraak, brand, beveiliging,
alle electrische app-, audio, video,
SAT-schotels, antennes,
telecom, ISDN, (mob.) telefonie,
computers, netwerk, verlichting