Arbocatalogus Waterschappen - Deel 4 - A&O-fonds Waterschappen

Deel 4: Werken met vast 

opgestelde machines 

Arbocatalogus sector 

Waterschappen 

A&O-fonds waterschappen/Deel 4: Werken met vast opgestelde 

machines 

MD-MV20090153 

Opdrachtgever : A&O-fonds waterschappen 

Project : Deel 4: Werken met vast 


Dossier : Arbocatalogus 

Omvang rapport : 1 pagina's 

Auteur : Werkgroep Werken met machines 

Bijdrage : Joost Scheepers 

Interne controle : Begeleidingscommissie 

“Arbocatalogus” 

Projectleider : Johan van Middelaar 

Projectmanager : Robbert van Kuij 

Datum : 16 juni 2009 

Naam/Paraaf : 

A&O-fonds waterschappen 

juni 2009

Deel 4: Werken met vast 


Arbocatalogus sector 

Waterschappen 

dossier : C0450-01.001 

registratienummer : MD-MV20090153 

versie : definitief 

A&O-fonds waterschappen 

juni 2009

INHOUD BLAD 

1 DEFINITIE, WETGEVING EN AANPAK 2 

1.1 Definitie en toepassingsgebied 2 

1.2 Wetgeving 4 

1.3 Taken, locaties en functies 5 

1.4 Een integrale aanpak van werken met machines 6 

2 OPLOSSINGENBOEK KNEL-, PLET-, EN SNIJGEVAAR 7 

2.1 Preventieve maatregelen 7 

2.1.1 Risicobeoordeling in de ontwerpfase 7 

2.1.2 Risicobeoordeling in de gebruiksfase 9 

2.1.3 Eisen aan de bediening 10 

2.1.4 Bewegende delen van machines afschermen 11 

2.1.5 CE-markering, gebruiksaanwijzing en/of instructies 13 

2.1.6 Uitvoeren periodiek onderhoud 15 

2.1.7 Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen 16 

2.1.8 Voorlichting en training 16 

2.2 Repressieve maatregelen 17 

2.2.1 Toezicht, inspectie en keuring 17 

2.2.2 Fouten en overbruggen van beveiligingen 18 

2.2.3 Bediening en noodstop 19 

3 RELEVANTE LITERATUUR EN WEBSITES 21 

BIJLAGEN 

1 OVERZICHT GEVAARSBRONNEN MACHINES EN CONSEQUENTIES 

2 TOELICHTING EN 349: MINIMUMAFSTANDEN TER VOORKOMING VAN HET 

BEKNELD RAKEN VAN MENSELIJKE LICHAAMSDELEN 

3 TOELICHTING NEN-EN-ISO 13857: VEILIGHEIDSAFSTANDEN TER 

VOORKOMING VAN HET BEREIKEN VAN GEVAARLIJKE ZONES MET DE 

BOVENSTE LEDEMATEN 

4 TOELICHTING NEN-EN-ISO 13857: VEILIGHEIDSAFSTANDEN TER 

VOORKOMING VAN HET BEREIKEN VAN GEVAARLIJKE ZONES MET DE 

ONDERSTE LEDEMATEN 

5 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG WERKPLAATSEN EN MACHINES 

6 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG SLUIZEN 

7 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG 

RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIES (RWZI’s) 

8 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG RIOOLGEMALEN (WATERKWALITEIT) 

9 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG GEMALEN (WATERKWANTITEIT) 

10 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG STUWEN EN INLATEN 

11 EISEN VOOR AFSCHERMING 

Arbocatalogus sector Waterschappen / Deel 4: Werken met vast opgestelde machines 16 juni 2009, versie definitief 

MD-MV20090153 - 1 -

1 DEFINITIE, WETGEVING EN AANPAK 

Knel-. plet- en snijgevaar bij het werken aan of met machines, ondeugdelijke materialen of constructies, 

onvoldoende persoonlijke beschermingsmiddelen, en het ontbreken van veiligheidsvoorzieningen, blijken 

bij waterschappen een hoog potentieel arbeidsrisico. 1 Om deze gevaren en (bijna) ongevallen te 

minimaliseren is dit gevaar als “prioritair risico” vastgesteld en in onderhavige Arbocatalogus uitgewerkt. 

Het doel van dit hoofdstuk is om de veiligheid van het werken met arbeidsmiddelen te verhogen, en het 

aantal (bijna) ongevallen met machines te voorkómen of te verminderen. Dit hoofdstuk heeft – in 

hoofdlijnen – de volgende aanpak: 

- het identificeren van knel-. plet- en snijgevaar; 

- het identificeren en inventariseren van relevante functies en taken bij de waterschappen; 

- het evalueren van het risico; 

- het definiëren van (beveiligings) maatregelen; 

- het informeren van gebruikers; 

- uitvoeren van inspecties, onderhoud en keuringen. 

Andere gevaren van het werken met machines worden in dit hoofdstuk wel genoemd, zoals het risico van 

breuken, vallende of uitgeworpen delen of scherpe kanten en oppervlakken, maar hiervoor zijn vooralsnog 

geen (waterschapsbrede) maatregelen beschreven. 

1.1 Definitie en toepassingsgebied 

De definitie van een machine is: 

“Een vast opgesteld samenstel van onderdelen met beweegbare delen voor bewerking, verwerking, en 

verplaatsing van materie met een energievoorziening of aandrijfmechanisme. Bij “materie” kan worden 

gedacht aan water, slib of lucht. Voorbeelden van machines zijn: pompen, vijzels, transportbanden, 

centrifuges en krooshekreinigers, als vast opgestelde machines in werkplaatsen, zoals draaibanken, 

(kolom) boor- of knipmachines. Ook samenstellen van machines, zoals bijvoorbeeld ‘package units’, vallen 

onder de definitie van een machine, zoals een persband of een vuilpersinstallatie, mits deze unit in 

functionaliteit en afmetingen overzichtelijk is.” 

1 “Verslag Inspecties Project Buitendienst Overheden”, Arbeidsinspectie, Oktober 2008 


MD-MV20090153 - 2 -

De formele definitie van een machine is: 2 

- een samenstel, voorzien van of bestemd om te worden voorzien van een aandrijfsysteem, maar niet op basis 

van rechtstreeks gebruikte menselijke of dierlijke spierkracht, van onderling verbonden onderdelen of 

componenten waarvan er tenminste één kan bewegen, en die samengevoegd worden voor een bepaalde 

toepassing; 

- een samenstel als bedoeld onder het eerste streepje waaraan slechts de componenten voor de montage op 

de plaats van gebruik of voor de aansluiting op kracht of aandrijfbronnen ontbreken; 

- een samenstel als bedoeld onder de eerste twee streepjes dat gereed is voor montage en dat alleen in deze 

staat kan functioneren na montage op een vervoermiddel of montage in een gebouw of bouwwerk; 

- niet voltooide machines: een samenstel dat bijna een machine vormt maar dat niet zelfstandig een bepaalde 

toepassing kan realiseren. Een aandrijfsysteem is een niet voltooide machine. Een niet voltooide machine is 

slechts bedoeld om te worden ingebouwd in of te worden samengebouwd met een of meer andere machines 

of andere niet voltooide machine(s) of uitrusting, tot een machine waarop deze richtlijn van toepassing is. 

Niét als machine wordt beschouwd: 

- installaties die vooral “civieltechnisch” zijn, zoals nabezinktanks of de constructie van AT’s; 

- (mobiele) tractie machines en apparaten, zoals (front) maaiers, landbouwvoertuigen en 

graafmachines (gevaar van werken op taluds c.q. kantelen en bekneld raken, werken langs weg) 

- handgereedschappen, zoals hamers en boormachines, angels, kooien en klemmen; 

- mobiele machines, zoals mobiele pompen, aggregaten of hogedrukreinigers, voor wat de betreft 

de “risico’s als gevolg van die mobiliteit c.q. verplaatsbaarheid”; 

- handaangedreven machines en hijs- of hefgereedschappen, stroppen of hijsen hefmiddelen. 

Ook een aantal waterschapsspecifieke machines c.q. gevaren is niet opgenomen in dit hoofdstuk. Het 

gaat dan bijvoorbeeld om AT’s, tractiemachines, mobiele pompen of aggregaten, of aan (centraal 

bediende) bruggen of sluizen. Voor die arbeidsmiddelen wordt verwezen naar de Arbotheek 

Waterschappen, en/of de landelijke normen en richtlijnen. 

Het toepassingsgebied beperkt zich tot werken die in beheer zijn bij het waterschap. Hierbij behoren 

bijvoorbeeld ook rioolgemalen van gemeenten die in beheer zijn bij het waterschap. De locaties waar 

mensen blootgesteld worden aan gevaren van machines zijn in: 

- Waterkwaliteit: rioolgemalen en rioolwaterzuiveringsinstallaties, bij objecten zoals, vijzels, 

zandvangers, centrifuges, compactors, slibindikkers, roostergoedverwijdering, filterkoek-persen, 

transportbanden, draaisluizen, etc. 

- Waterkwantiteit: polder en boezemgemalen, bij objecten zoals (mechanisch of cascade, 

elektrisch- of hydraulische aangedreven) gemalen, (polder- en boezem) gemalen, inlaten, vijzels, 

pompen, krooshekreinigers etc. 

2 Dit hoofdstuk sluit in principe aan op de formele definitie van een ‘machine’ in de machinerichtijn, maar is – ten 

behoeve van de leesbaarheid en begrijpelijkheid – vereenvoudigd en toegespitst op machines bij waterschappen. 


MD-MV20090153 - 3 -

1.2 Wetgeving 

In de Arbowetgeving staan diverse voorschriften voor knellen, snijden en pletten. In het onderstaande 

overzicht zijn de meest relevante artikelen beschreven. 

Wet en artikel nr. Doelvoorschrift in de Arbowetgeving. 

Arbobesluit, artikel 7.2 Arbeidsmiddelen met CE-markering 

Arbobesluit, artikel 7.3 Geschiktheid arbeidsmiddelen. 

Arbobesluit, artikel 7.4 Deugdelijkheid arbeidsmiddelen en ongewilde gebeurtenissen 

Arbobesluit, artikel 7. 5 

Arbobesluit, artikel 7. 6 Deskundigheid werknemers 

Montage, demontage, onderhoud, reparatie en reiniging van 

arbeidsmiddelen 

Arbobesluit, artikel 7. 7 Veiligheidsvoorzieningen i.v.m. bewegende delen 

Arbobesluit, artikel 7. 11 Losgekoppelde arbeidsmiddelen 

Arbobesluit, artikel 7. lid 4A Keuringen 

Arbobesluit, artikel 7. 13 Bedieningssystemen 

Arbobesluit, artikel 7.14 In werking stellen van arbeidsmiddelen 

Arbobesluit, artikel 7. 15 Stoppen van arbeidsmiddelen 

Arbobesluit, artikel 7. 16 Noodstopvoorziening 

Dit hoofdstuk is relevant m.b.t. Arbobesluit: 

- art. 7.3: Geschiktheid arbeidsmiddelen 

- art. 7.7: Veiligheidsvoorzieningen i.v.m. bewegende delen. 

In dit hoofdstuk zijn voorschriften opgenomen die onderstaande beleidsregels vervangen 3 : 

- beleidsregel 7.3-4: Inventarisatie en evaluatie van gevaren van arbeidsmiddelen 

Deze arbocatalogus sluit aan op: 

- beleidsregel 7.15: stopzetten van arbeidsmiddelen 

- beleidsregel 7.16: noodstopvoorziening 

3 Beleidsregel 7.7: “Veiligheidsvoorzieningen i.v.m. bewegende delen van arbeidsnmiddelen” is in 2008 vervallen. 


MD-MV20090153 - 4 -

1.3 Taken, locaties en functies 

In onderstaande tabel is een niet-limitatieve opsomming gemaakt van taken, functies en locaties waar 

gevaren met betrekking tot werken met machines kunnen optreden. 

De functies kunnen ook uitgevoerd worden door derden (bijvoorbeeld aannemers). De catalogus heeft 

geen betrekking op bezoekers of burgers. 

Taken Functies Locatie 

Ontwerp en inkoop Projectleider 

Inkoper 

Beheer Beheerder (operator) 

Zuiveringtechnicus 

Klaarmeester 

Peilbeheerder 

Peilopzichter 

Poldermachinist 

Onderhoud 1 e lijn Onderhoudmonteur 

Onderhoud 2 e lijn 

Werkverantwoordelijk 

Schoonmaker 

Renovatie Onderhoudmonteur 

Aannemer 

Derden 

Onderhoudmonteur 

Op basis NEN 3140: 

• installatieverantwoordelijke 

• werkverantwoordelijke 

• vakbekwaam persoon (“VP”) 

• vold. onderricht persoon (“VOP”) 

Waterkwaliteit: 

• rioolgemalen 

• rioolwaterzuiveringsin 

stallaties 

Waterkwantiteit: 

• poldergemalen 

• boezemgemalen 


MD-MV20090153 - 5 -

1.4 Een integrale aanpak van werken met machines 

In deze catalogus beschrijven we een integrale aanpak gebaseerd op de Arbo-wet, goede praktijken en 

inzichten van deskundigen. Deze integrale aanpak maakt onderscheid in preventieve en repressieve 

maatregelen. 

Aanpak Aspect 

Preventieve 

maatregelen 

Repressieve 

maatregelen 

Risicobeoordeling in de ontwerpfase 

Risicobeoordeling in de gebruiksfase 

Eisen aan de bediening 

Bewegende delen van machines afschermen 

CE-markering, gebruiksaanwijzing en/of instructies 

Uitvoeren van periodiek onderhoud 

Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen 

Voorlichting en training 

Toezicht, inspectie en keuring 

Fouten en overbruggen van beveiligingen 

Bediening en noodstop 

Verplicht 

volgens 

Arbowet 

Verplicht 

volgens 

catalogus 

Uitwerking 

in 

paragraaf 


MD-MV20090153 - 6 - 

Nee 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

Ja 

2.1.1 

2.1.2 

2.1.3 

2.1.4 

2.1.5 

2.1.6 

2.1.7 

2.1.8 

2.2.2 

2.2.3 

2.2.4

2 OPLOSSINGENBOEK KNEL-, PLET-, EN SNIJGEVAAR 

Dit oplossingenboek volgt de structuur van de integrale aanpak van knel-, plet-, en snijgevaar zoals 

hiervoor is beschreven. Dit betekent dat eerst wordt ingegaan op de preventieve maatregelen en daarna 

op de repressieve maatregelen. 

2.1 Preventieve maatregelen 

De preventieve maatregelen zijn gebaseerd op de voorschriften in het hoofdstuk Arbeidsmiddelen in het 

Arbobesluit. De Richtlijn Arbeidsmiddelen is onderdeel van de Europese Kaderrichtlijn (89/655/EEG en 

95/63/EG). Het doel van de Kaderrichtlijn en de Richtlijn Arbeidsmiddelen is om het arbeidsmilieu te 

verbeteren en de veiligheid en gezondheid van werknemers te beschermen. De Richtlijn 

Arbeidsmiddelen heeft veel overlappingen met de Machinerichtlijn (onderdeel van de produktrichtlijn), met 

het verschil dat de Kaderrichtlijn en de Richtlijn Arbeidsmiddelen bedoeld is voor beroepsmatige 

gebruikers. Dit in tegenstelling to de machinerichtlijn die richt zich tot fabrikanten (ook 'zelfbouwers'). 

De Richtlijn Arbeidsmiddelen is door de Nederlandse overheid geïmplementeerd en heeft wetskracht door 

de gewijzigde Arbowet. De Arbowet eist van werkgevers dat zij in het bezit zijn van een risicobeheersplan 

en dit plan actief gebruiken. Het geëigende middel om te komen tot een adequate risicobeheersing is een 

Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E). In het kader van preventieve maatregelen is de verplichting 

opgenomen om een RI&E op te stellen die specifiek gericht is op machines (arbeidsmiddelen) die door de 

werkgever aan de werknemer ter beschikking gesteld worden. 

2.1.1 Risicobeoordeling in de ontwerpfase 

Oplossingen 

Minimaliseer de risico’s door ontwerpmaatregelen. Besteed in de 

ontwerp-RI&E aandacht aan: 

- de juiste beoordelingsmethodiek en participanten om 

gevaren te inventariseren en evalueren; 

- het voorkómen van draaiende delen; 

- het afschermen van draaiende delen; 

- het instrueren van medewerkers; 

- het verstrekken van PBM’s. 

De algemene veiligheidseisen voor machines zijn als volgt: 

“De machine moet zodanig ontworpen en gebouwd zijn dat zij bediend, afgesteld en onderhouden 

kan worden zonder dat personen aan een risico worden blootgesteld, wanneer deze handelingen 

onder de vastgestelde omstandigheden worden verricht, tevens rekening houdend met 

redelijkerwijs voorzienbaar verkeerd gebruik. Maatregelen moeten erop gericht zijn elk risico 

gedurende de te verwachten levensduur van de machine, met inbegrip van de fasen van het 

vervoer, het monteren, het demonteren, de buiten bedrijfstelling en de sloop, uit te sluiten.” 

In de ontwerpfase kan relatief veel (en kosteneffectief) worden gedaan om de risico’s aan de bron te 

elimineren of minimaliseren. Fouten en gevaren zijn in het ontwerp vaak lastig te ontdekken en komen 

meestal aan het licht als het (te) laat is. 


MD-MV20090153 - 7 -

Een “risicobeoordeling in het ontwerp”, al dan niet gevolgd door een (afname) inspectie of test voordat de 

machine of het arbeidsmiddel in dienst wordt genomen, is een eerste oplossing. De volgende oplossingen 

kunnen worden gebruikt. 

- Spreek binnen de organisatie af op welke wijze “veiligheid in het ontwerp van machines” kan 

worden gedaan. Denk b.v. aan het uitvoeren van een “pre-RI&E” op basis van de checklist van 

de richtlijn Arbeidsmiddelen, een afnametest, of het uitvoeren van een risicobeoordeling in de 

ontwerpfase. Kies hierbij het juiste instrument, b.v. een checklijst, en deelnemers. 

- Bij grotere c.q. complexere en samengestelde machines en installaties (b.v. een rioolgemaal of 

AT) wordt bij waterschappen (in het ontwerp) steeds meer een storingsanalyse gemaakt, ook wel 

HAZID of HAZOP studie genoemd (HAZard IDentification cq HAZard and OPerability). Dit soort 

studies is niet alleen uit oogpunt van veiligheid interessant, maar levert ook inzicht in mogelijk 

optredende schade in de machine zelf. Dit soort analyses zijn niet zo ingewikkeld, doch vereisen 

enige tijd (planning) en aandacht. Door consequent de vraag te stellen: ‘wat is het risico voor de 

bedieners als deze component of dit deelsysteem bezwijkt/niet functioneert?’, kunnen de meeste 

knelpunten worden benoemd. 

In grotere of complexere machines ontstaan risico’s door eventuele besturingsfouten. Door complexiteit 

van systemen en grote druk tot levering van de uiteindelijke machine wordt vaak alleen aandacht 

geschonken aan de primaire veiligheid (elektrische veiligheid, mechanische veiligheid, enzovoort). De 

mogelijke fouten, die ontstaan door ongelukkig gekozen schakelvolgordes en daarmee samenhangende 

timing van de programmatuur, worden daardoor te laat ontdekt. 

De ontwerpstudie kan worden gedaan door de ontwerpers en - al naar gelang de complexiteit en risico’s – 

worden uitgebreid met mensen van bedrijfsvoering en veiligheidskundigen. In de studie wordt vooruit 

gekeken naar de storingen en de betreffende beveiligingsmaatregelen tijdens bedrijfsvoering, onderhoud, 

veiligheid en – indien gewenst - milieu en redundantie. De geïdentificeerde gevaren (storingen) worden 

besproken en geëvalueerd. Gezamenlijk wordt afgestemd of een bepaald risico aanvaardbaar is en welke 

beveiligingsmaatregelen daar bij horen. Als een risico niet aanvaardbaar is, dan worden acties 

omschreven en het ontwerp vervolgens aangepast (verbeterd). De resultaten van de studie worden 

vastgelegd in een rapport. Dit rapport wordt ook wel eens een “pre-RI&E” genoemd. Vaak wordt het 

rapport onderdeel van een Technisch Constructie Dossier 4 , waarin is verantwoord op welke wijze het 

hoogst haalbare veiligheidsniveau is bereikt. Als het ontwerp is voltooid worden de “rest-risico’s” 

geïnventariseerd (ook wel “close-out” of arbo-toets genaamd), hetgeen de input is voor het maken van de 

gebruikershandleiding en bedieningsinstructies. 

Bij het kiezen van de meest geschikte oplossingen moet de fabrikant of diens gemachtigde de volgende 

beginselen toepassen, in de aangeduide volgorde: 

- de risico's uitsluiten of zoveel mogelijk verminderen (veiligheid in het ontwerp en de bouw van de 

machine integreren); 

- de noodzakelijke beveiligingsmaatregelen treffen voor risico's die niet kunnen worden uitgesloten; 

- de gebruikers informeren over de restrisico's ten gevolge van een tekortkoming van de getroffen 

beveiligingsmaatregelen; 

- aangeven of een bijzondere opleiding vereist is en vermelden dat persoonlijke 

beschermingsmiddelen vereist zijn. 

4 Het technisch constructie dossier wordt opgesteld door de fabrikant. De fabrikant is niet verplicht dit document te 

overleggen aan de gebruiker. 


MD-MV20090153 - 8 -

2.1.2 Risicobeoordeling in de gebruiksfase 

Oplossingen 

Voor elke machine (bestaand en nieuw) moet een specifieke RI&E 

voor machines worden uitgevoerd 

In de Arbowet is de algemene verplichting opgenomen dat alle gevaren geïnventariseerd en geëvalueerd 

moeten zijn. Dit geldt ook voor machines. Bij waterschappen moet een speciale (verdiepende) RI&E voor 

machines worden uitgevoerd. Voorbeelden van checklijsten zijn opgenomen in bijlagen 5 tot en met 10. 

In de RI&E-machines moet aandacht worden besteed aan de technische en organisatorische 

maatregelen, namelijk dat: 

Nr Omschrijving Artikel 

Arbobesluit 

Technische maatregelen 

1 De machine bestaat uit deugdelijk materiaal en is voorzien van een deugdelijke 

constructie. 

2 Dat andere gevaren, zoals verschuiven, omvallen, kantelen, oververhitting, brand, 

ontploffen en directe of indirecte aanraking met elektriciteit wordt voorkomen (zie 

checklist in bijlage 1). 

4 Bewegende delen zijn van schermen of beveiligingsinrichtingen voorzien. Ze zijn 

stevig uitgevoerd, leveren geen gevaren op, kunnen niet worden genegeerd of 

buiten werking worden gesteld, zijn op voldoende afstand van de gevaarlijke zone 

aangebracht en belemmeren het zicht niet. 

5 Alarmsignalen gemakkelijk en duidelijk waarneembaar en goed herkenbaar zijn. 7.10 

6 Er zijn duidelijk herkenbare voorzieningen, waarmee krachtbronnen kunnen 

worden losgekoppeld, inclusief voldoende noodstoppen. Het opnieuw aansluiten 

levert geen gevaar op. 


MD-MV20090153 - 9 - 

7.4 

7.4 

7.7 

7.14 en 7.15 

7 Machines volgens de regels worden gekeurd en onderhouden. 7.4a en 7.5 

Organisatorische aspecten 

8 Het gebruik van arbeidsmiddelen: voorbehouden aan werknemers die met het 

gebruik belast zijn. 

9 Ombouwen, onderhouden, repareren of reinigen gebeurt door specifiek 

deskundige en ervaren werknemers. 

10 Bij inhuren derden: zorg voor gekwalificeerd personeel, opleiding en instructie Arbowet art. 11 

11 Dat gevaren c.q. risico’s (indien noodzakelijk) zijn opgenomen in 

opleidingsplannen en functieprofielen/- eisen. 

12 De gevaren monitoren d.m.v. inspecties en controles, maar ook (publiek van) 

rondleidingen en machines in de openbare ruimte (bereikbaarheid voor ‘derden’, 

vandalisme, etc). 

7.6 

7.6 

Arbowet art. 11 

Arbowet art. 3

Diverse aandachtpunten worden in deze Arbocatalogus verder uitgewerkt, waarnaar wordt verwezen. In 

het algemeen geldt voor wat betreft bewegende delen van de machine het volgende: deze moeten 

zodanig zijn ontworpen en gebouwd dat wat betreft risico voor aanraking wordt voorkomen, of - wanneer 

risico's blijven bestaan - voorzien zijn van afschermingen of beveiligingsinrichtingen. 

Alle nodige maatregelen moeten worden genomen om het onverwacht blokkeren van bewegende delen 

die bij het werk zijn betrokken, te verhinderen. Wanneer ondanks deze voorzorgsmaatregelen het 

waarschijnlijk is dat een blokkering kan optreden, moet waar nodig worden gezorgd dat deze blokkering 

met de nodige specifieke beschermingsmiddelen en gereedschappen zonder gevaar kan worden 

verholpen. Deze specifieke beschermingsmiddelen moeten in de gebruiksaanwijzing en, indien mogelijk, 

op de machine zelf worden vermeld, met een beschrijving van het gebruik ervan. 

2.1.3 Eisen aan de bediening 

In de Arbobeleidsregels 7.13 (bedieningssysteem) en 7.15 (stop- (voorrangs) en startopdracht) zijn eisen 

opgenomen ten aanzien van de bediening. 

Oplossingen 

Besteed in de RI&E-machines aandacht aan de bediening van 

machines. Beoordeel de bediening ten aanzien van: 

- gemakkelijk toegankelijkheid; 

- goede herkenbaarheid; 

- eenvoudige bediening; 

- start- / stopopdracht. 

In de RI&E-machines moet aandacht worden besteed aan de bediening van machines. Het is onmogelijk 

om voor alle machines de bedieningssituaties te beschrijven. Primair is de eis dat de machine op een 

veilige wijze kan worden stopgezet en dat de energiebron veilig kan worden afgesloten of afgekoppeld. 

Voor de specifieke situaties vormt de RI&E een uitgangspunt voor toetsing. Van belang is dat interne 

besturingssystemen die onder andere zijn gekoppeld aan de bedieningsorganen, opgewassen zijn tegen 

optredende storingen en belastingen die tijdens het gebruik kunnen worden verwacht. In het geval van 

bijvoorbeeld een softwarebesturing (veiligheids-PLC) mogen fouten in de besturingslogica niet tot een 

gevaarlijke situatie leiden. 

Gemakkelijk toegankelijkheid 

Bedieningspanelen moeten overzichtelijk tussen of nabij de machines in geplaatst worden. Bij grote 

machines of machinestraten is het niet altijd mogelijk om vanuit één bedieningspost overzicht te krijgen. 

Verhoogd neerzetten van de bedieningspost is een mogelijke oplossing. Uiteraard dient deze verhoging 

veilig en gemakkelijk bereikbaar te zijn. 

Goede herkenbaarheid 

Goede herkenbaarheid wordt bevorderd door het consequent aanhouden van o.a. kleurcoderingen en 

vorm. Ook een overzichtelijke lay-out van de bediening zelf en, indien nodig, duidelijke aanwijzingen 

bijvoorbeeld door pictogrammen en teksten in de taal van het land bevorderen de herkenbaarheid. 


MD-MV20090153 - 10 -

Eenvoudige bediening 

Een overzichtelijke lay-out draagt bij aan de eenvoud van bediening. De bediening mag niet te zwaar zijn. 

Echter, onbedoelde aanraking van knoppen moet worden vermeden door toepassen van onder andere 

draaischakelaars of deblokkeerknoppen. Het toepassen van ergonomische beginselen is hier wezenlijk. 

Start- / stopopdracht 

Een stopopdracht moet voorrang hebben boven een startopdracht. 

Dit gegeven is bij veel machines eenvoudig te controleren door de startknop in te drukken, terwijl de 

stopknop (of noodstopknop) al is bekrachtigd. Het arbeidsmiddel mag in dit geval niet starten. 

2.1.4 Bewegende delen van machines afschermen 

Oplossingen 

Besteed bij de afscherming van bewegende delen van machines aandacht 

aan: 

- het beperken van de snelheid en aandrijvende krachten, zodat 

geen gevaar kan ontstaan (b.v. in ontwerpfase); 

- voldoende ruimte bij knelgevaar (conform EN 349 (zie bijlage 2)); 

- het onbereikbaar maken van gevaren voor ledematen volgens 

NEN-EN-ISO 13857; 

- het afschermen van bewegende delen (zie bijlage 11). 

De bewegende delen moeten worden afgeschermd. Eén van onderstaande oplossingen moet worden 

gebruikt. 

1. Als het mogelijk is moeten de snelheid en aandrijvende krachten worden beperkt, zodat geen 

gevaar kan ontstaan. Het enige moment waarop dit praktisch kan worden gedaan is in 

ontwerpfase, bijvoorbeeld in de risicoanalyse van de CE-markering, of bij een ontwerpstudie, 

zoals een HAZOP. 

2. Als het eerste niet mogelijk is, en is geconstateerd dat er knelgevaar is, zorg dan dat zodanige 

ruimte vrij blijft dat wordt voldaan aan EN 349 (zie bijlage 2). 

3. Een andere optie is dat het gevaar onbereikbaar kan worden gemaakt door voor de ledematen 

veiligheidsafstanden te creëren volgens NEN-EN-ISO 13857 (zie bijlage 3 en 4). 

Afscherming kapselt slechts het gevaar in en neemt dit nooit weg. Immers, zodra de afscherming wordt 

weggenomen kan de persoon de gevarenzone direct bereiken. Ook kan afhankelijk van het type gevaar de 

gevarenzone ‘zich uitbreiden’ door het verwijderen van de afscherming. In bijlage 11 zijn eisen 

opgenomen waaraan afschermingen moeten voldoen. 

Bij de keuze van het type afschermingen, met name voor de beveiliging tegen gevaren veroorzaakt door 

bewegende delen, kan het schema in figuur 1 behulpzaam zijn. 


MD-MV20090153 - 11 -

Figuur 1 Schema voor keuze van beveiligingen bij bewegende delen. 

Onder afschermingen worden niet alleen hekwerken, maar ook vaste, afneembare of instelbare 

afschermingen verstaan. Schermen kunnen ook andere gevaren dan het mechanische gevaar 

afschermen. Voor de keuze van de juiste afscherming worden in de volgende hoofdstukken aanwijzingen 

gegeven. 

De afschermingen of beveiligingsinrichtingen moeten worden gekozen op grond van de aard van het 

risico. De volgende richtsnoeren moeten als hulp worden gehanteerd om de keuze te maken. 

Bewegende overbrengingsorganen 

Afschermingen ontworpen ter beveiliging van personen tegen de gevaren die worden veroorzaakt door 

bewegende overbrengingsorganen, moeten: 

- hetzij vaste afschermingen zijn; 

- hetzij beweegbare afschermingen met blokkeervoorziening. 

Als frequente toegang te verwachten is, zouden beweegbare afschermingen met blokkeervoorziening 

moeten worden gebruikt. 


MD-MV20090153 - 12 -

Bewegende delen die voor de bewerking dienen 

Afschermingen of beveiligingsinrichtingen ter beveiliging van personen tegen gevaren veroorzaakt door 

bewegende delen die voor de bewerking dienen, moeten: 

- hetzij vaste afschermingen zijn; 

- hetzij beweegbare afschermingen met blokkeervoorziening zijn; 

- hetzij beveiligingsinrichtingen zijn; 

- hetzij een combinatie zijn van bovenstaande elementen. 

Wanneer echter bepaalde bewegende delen die dienen voor de uitvoering van de werkzaamheden, niet 

volledig onbereikbaar kunnen worden gemaakt wanneer zij in werking zijn, wegens handelingen die het 

ingrijpen van de bediener noodzakelijk maken, moeten deze delen worden voorzien van: 

- vaste schermen of beweegbare afschermingen met blokkeervoorziening, waardoor de toegang 

tot de niet bij het werk gebruikte delen onmogelijk wordt, en 

- instelbare afschermingen, waardoor de toegang beperkt wordt tot de bij de werkzaamheden 

gebruikte bewegende delen waarvan de toegang nodig is. 

Risico's ten gevolge van niet-gecontroleerde bewegingen 

Wanneer een machinedeel tot stilstand is gebracht, moet iedere verschuiving vanuit die stilstandpositie 

door ongeacht welke andere oorzaak dan het hanteren van de bedieningsorganen, worden voorkomen of 

dusdanig zijn dat ze geen enkel gevaar oplevert. 

2.1.5 CE-markering, gebruiksaanwijzing en/of instructies 

Overeenkomstig artikel 7.3 uit het Arbobesluit en Arbobeleidsregel 7.3-4 moeten voor alle arbeidsmiddelen 

(uitgezonderd transportmiddelen die zijn uitgesloten in het Warenwetbesluit) de risico’s in kaart zijn 

gebracht. Verder mogen de arbeidsmiddelen uitsluiten worden gebruikt voor het doel, op de wijze en op de 

plaats waarvoor zij zijn ingericht en bestemd. Verder zijn er maatregelen getroffen om de gevaren zoveel 

mogelijk te beperken. 

Oplossingen 

- van elk arbeidsmiddel moet een RI&E zijn opgesteld; 

- elk arbeidsmiddel moet een handleiding of instructies hebben;. 

- voor nieuwe machines, in gebruik genomen na 1995, dienen 

bovendien onderstaande documenten aanwezig te zijn: 

o een CE Verklaring van Overeenstemming; 

o een Nederlandstalige gebruikershandleiding; 

o een CE-markering (op de machine). 

Zorg dat: 

- de handleiding of instructie aanwezig is; 

- de inhoud bekend is bij de medewerker. Geef voorlichting en 

instructie op basis van eerder uitgevoerde risicoanalyse (zoals 

(pre-) RI&E. 


MD-MV20090153 - 13 -

Algemeen 

Arbeidsmiddelen moeten zijn voorzien van een (Nederlandstalige) handleiding en/of gebruiksinstructies. 

De aard en omvang van de instructies hangt vooral af van het risico en (voor nieuwe machines) de 

verplichtingen op basis van de machinerichtlijn. De RI&E-machines kan worden gebruikt als instrument om 

te inventariseren of een werkinstructie of handleiding noodzakelijk en aanwezig is. Als dat het geval is, dan 

moet ervoor worden gezorgd dat de inhoud bij de gebruiker bekend is. 

Het uitvoeren van een risicobeoordeling (t.b.v. CE-markering) is verplicht. Tijdens de risicobeoordeling 

komen wensen en eisen naar voren die van belang zijn voor het veilig functioneren. Naast het definiëren 

van beveiligingen moet in de risicobeoordeling ook rekening worden gehouden met de gevaren die door 

de beveiliging veroorzaakt kunnen worden. 

Voor nieuwe machines (met CE-markering) geldt bij het opstellen van de gebruiksaanwijzing dat de 

fabrikant (of diens gemachtigde) niet alleen het beoogde gebruik van de machine beschouwd, maar ook 

elk redelijkerwijs voorzienbare verkeerd gebruik voor ogen houden. De machine moet zo zijn ontworpen 

en gebouwd om abnormaal gebruik, indien dat een risico zou inhouden, te voorkomen. De 

gebruiksaanwijzing moet duidelijk maken voor welke doeleinde de machine geschikt is. 

(Nieuwe) Machines met CE-markering worden geacht “automatisch” te voldoen aan diverse technische 

voorschriften in het Arbobesluit, maar dat dient door het waterschap te worden gecontroleerd. Nieuwe 

installaties, machines of onderdelen (geleverd na 1995 met CE-markering) moeten voldoen aan 

fundamentele veiligheids- en gezondheidseisen op basis van de machinerichtlijn. Dit geldt voor alle 

machines die in gebruik genomen zijn na 1995. Nieuwe machines moeten zijn geleverd met (dus deze 

documenten moeten aanwezig zijn): 

- voor machines: een Verklaring van Overeenstemming (type IIA), en een Nederlandstalige 

gebruikershandleiding; 

- voor onderdelen van machines: een Verklaring van Overeenstemming (type IIB), en een 

Nederlandstalige inbouw- of werkinstructie; 

- voor veiligheidscomponenten: een Verklaring van Overeenstemming (type IIC) en een 

Nederlandstalige handleiding of gebruikersinstructie. 

Naast diverse soorten afschermingen en hekken om een arbeidsmiddel of machine te beveiligen, zijn 

zowel bedieningsmiddelen (starten, stoppen en noodstop) van belang als speciale beveiligingsinrichtingen. 

Veel van deze beveiligingsinrichtingen zijn in feite ‘veiligheidscomponenten’ zoals in de Machinerichtlijn is 

omschreven. Veiligheidscomponenten, die afzonderlijk in de handel worden gebracht, worden voorzien 

van een ‘Verklaring van overeenstemming voor afzonderlijk in de handel gebrachte 

veiligheidscomponenten’. Deze verklaring zal door de komst van de nieuwe Machinerichtlijn (treedt in 

werking op 29 december 2009) verdwijnen en dan zullen de veiligheidscomponenten vergezeld moeten 

gaan van een EG-verklaring van overeenstemming (vergelijkbaar met een EG-verklaring voor machines). 

Een bestaande machine (ouder dan 1995) wordt een nieuwe machine 

Opmerking: Een bestaande machine (ouder dan 1995) kan een “nieuwe machine” worden als deze 

“ingrijpend” wordt gewijzigd. Dit is van toepassing als de machine een ander doel of functie krijgt, 

bijvoorbeeld als de pomp - in plaats van het verpompen van water - voor het verpompen van slib gebruikt 

zal gaan worden. Een ander voorbeeld is dat de capaciteit van een vijzel wordt verhoogd als er een 

zwaardere motor op wordt gemonteerd. Let op: het koppelen van machines die in samenhang gaan 

functioneren kan ook worden gezien als een “nieuwe” machine. 


MD-MV20090153 - 14 -

Een manier om te bepalen of een bestaande machine “nieuw” wordt, is om na te gaan of de 

veiligheidsrisico’s wijzigen c.q. verhogen. Denk bijvoorbeeld een het verhogen van de bandsnelheid, 

waarbij meer wrijving in de lagers ontstaat en de kans op oververhitting en brand toeneemt. Als de 

“wijziging” van de machine” wordt uitgevoerd door medewerkers (of onder gezag van) het waterschap, dan 

moet het waterschap zelf de CE-procedure volgen. Dit betekent dat onder meer een risico-analyse en 

technisch constructie dossier moet worden opgesteld. 

2.1.6 Uitvoeren periodiek onderhoud 

Oplossingen 

Besteed bij het onderhoud aandacht aan: 

- regulier onderhoud tijdens de gehele gebruiksduur; 

- het uitvoeren van onderhoud, reinigen als het arbeidsmiddel 

uitgeschakeld, drukloos of spanningloos is; 

- het bijhouden van een onderhoudsboek; 

- het uitvoeren van onderhouds- en reparatiewerkzaamheden 

zonder dat de schermen moeten worden gedemonteerd; 

- goede verlichting van veiligheids- en onderhoudspunten . 

De werkgever moet door adequaat onderhoud zorgen dat de machine blijft voldoen aan de 

veiligheidseisen, die van toepassing waren bij eerste beschikbaarstelling. Dit betekent dat de machine 

gedurende de gehele gebruiksduur steeds zal moeten voldoen aan de minimum eisen. Uit deze 

verplichting wordt ook de regel afgeleid dat een aanpassing/modernisering van een arbeidsmiddel er niet 

toe mag leiden dat het minder veilig wordt. 

Het gebruik, de reparatie, de aanpassing en het onderhoud van arbeidsmiddelen met specifieke gevaren, 

blijft voorbehouden aan werknemers met specifieke bekwaamheid. In dit verband moet gedacht worden 

aan de noodzaak van opleiding en ervaring. 

Alle werknemers moeten de informatie, gebruiksaanwijzingen en zonodig opleiding krijgen, die nodig is 

voor het veilig gebruik van de op het werk gebruikte arbeidsmiddelen. 


MD-MV20090153 - 15 -

2.1.7 Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen 

Oplossingen 

Besteed bij persoonlijke beschermingsmiddelen aandacht aan: 

- de juiste onderhouds- en afstelmiddelen aanwezig zijn; 

- het dragen van ‘machinespecifieke” pbm’s; 

- toezicht op het dragen van standaard pbm’s. 

In artikel 3b van de Arbowet is opgenomen dat doeltreffende en passende persoonlijke 

beschermingsmiddelen aan de medewerker ter beschikking moeten worden gesteld als door bron- en 

collectieve maatregelen het gevaar niet voorkomen kan worden. 

Bij ontwerp en bouw van de machine moet rekening worden gehouden met de belemmeringen die de 

bediener ondervindt door een noodzakelijk of te voorzien gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. 

De oplossing is als volgt: 

1. Zorg dat bij de machine de eventueel speciale uitrusting, noodzakelijke en essentiële accessoires 

aanwezig zijn om de machine veilig te kunnen afstellen, onderhouden en gebruiken. 

2. Daarnaast kan de fabrikant voorschrijven dat er speciale pbm’s gedragen moeten worden. Zorg 

dat dit bij de bedienaars bekend is, en dat het ter plaatse bekend is (door bijvoorbeeld stickers). 

3. Naast de speciale pbm’s moeten (indien van toepassing) ook de algemeen verplichte pbm’s 

gedragen worden, zoals bijvoorbeeld een overall of een helm, ook al is dat voor die machine niet 

nodig. 

2.1.8 Voorlichting en training 

Oplossingen 

Geef voorlichting en instructie op basis van de (pre-) RI&E. 

Het voorlichten, trainen en instrueren van werknemers is een verplichting conform Arbowet artikel 8. 

Het waterschap zorgt ervoor dat alle werknemers die werken met machines doeltreffend worden 

voorgelicht over de gevaren die aan deze werkzaamheden zijn verbonden. Ook zorgt het waterschap 

ervoor dat de werknemers voldoende zijn geïnstrueerd over de manier waarop het werk veilig uitgevoerd 

kan worden. Bovendien overtuigt het waterschap zich ervan dat zij op de hoogte zijn van de maatregelen 

die in geval van nood moeten worden getroffen. 

Geadviseerd wordt om deze instructie te geven op basis van de risicoanalyse in het ontwerp (b.v. 

risicoanalyse CE-markering, pre-RI&E of HAZOP). Als het bijzondere taken betreft kan ook worden 

gedacht aan het uitvoeren van een Taak Risico Analyse (TRA). De TRA dient uitgevoerd te worden op de 

werklocatie kort voorafgaand aan de werkzaamheden. 


MD-MV20090153 - 16 -

2.2 Repressieve maatregelen 

2.2.1 Toezicht, inspectie en keuring 

Oplossingen 

Besteed bij het toezicht houden aandacht aan: 

- controle van de genomen maatregelen voorafgaand 

aan de werkzaamheden; 

- toezicht tijdens de werkzaamheden; 

- keuren van arbeidsmiddelen. 

Machines die onderhevig zijn aan invloeden die leiden tot verslechtering van de veiligheid (slijtage, 

vervuiling, vermoeiïng, etc.) dienen periodiek te worden gekeurd. Conform de Arbowet dient de werkgever 

toezicht uit te voeren op de naleving van de instructies en voorschriften. Inspecties en keuringen dienen 

door een deskundig persoon te worden uitgevoerd. Deskundig in de zin van de wetgeving en de 

praktijk. De Richtlijn Arbeidsmiddelen kent (nog) geen keuringsinstituten. De benodigde deskundigheid 

mag ook door het eigen waterschap worden ingevuld. 

Het is de taak van het waterschap om te controleren dat alle maatregelen op en rond machines werken of 

zijn getroffen. Dit kan: 

- voorafgaand aan het werk, bijvoorbeeld m.b.v. de TRA / LMRA; 

- door toezicht en periodieke inspectierondes. 

Arbeidsmiddelen moeten op gezette momenten worden gekeurd worden. Dit moet gebeuren op de 

volgende momenten: 

1. als het arbeidsmiddel voor de eerste maal in gebruik wordt genomen op de juiste installatie; 

2. na elke montage op een nieuwe locatie of plek; 

3. als de machine onderhavig is aan invloeden die leiden tot verslechtering welke aanleiding geven 

tot het ontstaan van gevaarlijke situaties; 

4. bij bijzondere of uitzonderlijke gebeurtenissen die schadelijke gevolgen kunnen hebben voor de 

veiligheid. 

Van elke keuring dient een verslag te worden gemaakt. 


MD-MV20090153 - 17 -

2.2.2 Fouten en overbruggen van beveiligingen 

In het Arbobesluit artikel 7.7 lid 4 is opgenomen dat veiligheidsschermen of beveiligingsinrichtingen niet 

op eenvoudige wijze kunnen worden genegeerd of buiten werking worden gesteld. 

Oplossingen 

Voorkom fouten en overbruggen van beveiligingen door: 

- duidelijke, eenvoudige en korte opstartprocedures voor 

machines; 

- een logische afname van afschermingsdelen om tot de 

gevarenzone te komen; 

- controle van de werking van beveiligingen 

- snel oplossen van gebreken 

Van belang is te realiseren dat onder druk van de productie het kiezen van de weg van de minste 

weerstand in de hand wordt gewerkt. Ga in uw waterschap na welke afdelingen en bij welke machines 

maatgevend zijn voor de productiesnelheid. Controleer vervolgens of de beveiligingen gevoelig zijn voor 

fouten of overbruggingen. Let hierbij op: 

- Ontwerpaspecten: 

o De duidelijke, eenvoudige en korte opstartprocedures. Een ingewikkelde 

opstartprocedure werken onveilig gedrag in de hand. 

o Aantal afschermingsdelen dat verwijderd moet worden om de gevarenzone te bereiken. 

Bij een verkeerde afnamevolgorde kan de werknemer onbedoeld in de gevarenzone 

terechtkomen (zeker bij een hoge werkdruk). 

- Onderhoud en organisatie: 

o Regelmatige controle op de correcte werking van noodstoppen, inloopbeveiligingen en 

afschermingen (onderdeel van het veiligheidsplan en vastgelegd in een 

onderhoudsboek). 

o Snel oplossen van geconstateerde gebreken. Hierbij is de interne bedrijfsorganisatie 

cruciaal; immers de bediener zal meestal als eerste een functionele fout in de 

beveiliging ontdekken. Voor de organisatie is het belangrijk dat er iets met deze 

ontdekkingen wordt gedaan, zodat ‘goed gedrag’ wordt aangemoedigd. 


MD-MV20090153 - 18 -

2.2.3 Bediening en noodstop 

Conform Arbobesluit 7.13 tot en met 7.16 geven aan dat een machine op een veilige manier moet kunnen 

worden stopgezet en dat afhankelijk van de gevaren een noodstop moet worden toegepast. 

Oplossingen 

Zorg voor een veilige bediening door middel van: 

- gemakkelijke toegang van de bediening 

- goede herkenbaarheid 

- eenvoudige bediening 

- voorrang van een stopopdracht boven een startopdracht 

Maak op basis van een risico-beoordeling de keuze of een noodstop 

noodzakelijk is. De noodstop moet goed herkenbaar, zichtbaar en 

bereikbaar zijn. Bovendien moet worden beoordeeld welke gevaren 

een plotselinge noodstop met zich meebrengen 

Bediening 

Het is onmogelijk om voor alle machines de bedieningssituaties te beschrijven. Primair is de eis dat de 

machine op een veilige wijze kan worden stopgezet en dat de energiebron veilig kan worden afgesloten. 

Voor de specifieke situaties vormt de ri&e een uitgangspunt voor toetsing. 

Gemakkelijk toegankelijk 

Bedieningspanelen moeten overzichtelijk tussen de machines in geplaatst worden. Bij grote machines of 

machinestraten is het niet altijd mogelijk om vanuit één bedieningspost overzicht te krijgen. Verhoogd 

neerzetten van de bedieningspost is een mogelijke oplossing. Uiteraard dient deze verhoging veilig en 

gemakkelijk bereikbaar te zijn. Let ook op dat de locatie van het bedieningspaneel niet tot extra gevaren 

leidt (aanrijdgevaar bij looppaden of afleiding bij kantines / koffieautomaten). 

Goed herkenbaarheid 

Goede herkenbaarheid wordt bevorderd door het consequent aanhouden van o.a. kleurcoderingen en 

vorm. Ook een overzichtelijke lay-out van de bediening zelf en, indien nodig, duidelijke aanwijzingen 

bijvoorbeeld door pictogrammen en teksten in de taal van het land bevorderen de herkenbaarheid. 

Eenvoudig te bedienen 

Een overzichtelijke lay-out draagt bij aan de eenvoud van bediening. De bediening mag niet te zwaar zijn. 

Echter, onbedoelde aanraking van knoppen moet worden vermeden door toepassen van onder andere 

draaischakelaars of deblokkeerknoppen. Het toepassen van ergonomische beginselen is hier wezenlijk. 

Voorrang van stopknop boven startknop 

Een stopopdracht moet altijd voorrang hebben boven een startopdracht. 


MD-MV20090153 - 19 -

Noodstop 

Een machine beschikt over een noodstopvoorziening als dit nodig is met het oog op de gevaren van de 

machine en de normale tijd die nodig is om een machine stop te zetten. Stel de urgentie voor 

noodstopvoorziening vast d.m.v.: 

- een toetsing aan de eisen van de machinerichtlijn (voor nieuwe machines); 

- de RI&E-arbeidsmiddelen; 

- andere risicostudies, bv HAZOP in ontwerpfase. 

Soort noodstop 

Een noodstop overbrugt alle andere opdrachten (ook stopopdrachten). Veel noodstops maken ook direct 

de machine spanningsloos. Tijdens de risicobeoordeling dient onderzocht te worden of dit ook wenselijk is. 

Het plotseling spanningsloos maken van een installatie kan namelijk tot gevaarlijke situaties leiden (als 

bijvoorbeeld elektrische magneten of vacuümsystemen uitvallen). 

Plaatsing van de noodstop 

Let bij het plaatsen van de noodstop op onderstaande aspecten: 

- goede herkenbaarheid. De meest voorkomende uitvoering is een rode knop met gele 

achtergrond. 

- Goede zichtbaarheid. Zorg ervoor dat de noodknop goed verlicht is. 

- Bereikbaarheid. De hoogte van de knop dient afgestemd te zijn op de locatie van de bediener. 

Denk hierbij ook aan bijvoorbeeld schoonmakers / monteurs die bij een machine werken. 

- Extra gevaren die ontstaan door het plotseling stoppen. Bij het plotseling stoppen van machines 

is het belangrijk dat de aanwezige energie in de machine (niet alleen elektrisch maar ook 

mechanisch (bijvoorbeeld een vliegwiel)) veilig worden afgevoerd. Het kan verstandig zijn om te 

controleren of de constructie berekend is op deze extra krachten. Verder kunnen dergelijke 

gevaren worden afgeschermd. 

Nadat de machine door middel van de noodstop is stilgelegd, kan de gevaarlijke situatie worden 

opgeheven. Voordat dit plaatsvindt dienen de risico’s te worden geïnventariseerd. Het is verstandig om 

hierbij een installatiedeskundige te raadplegen. 

Nadat de gevaarlijke situatie is verholpen, moet de machine worden gecontroleerd voordat hij weer wordt 

ingeschakeld. Het is aan te bevelen om voor de eerste ingebruikname van de machine een controlechecklist 

op te stellen die gebruikt kan worden na het gebruik van de noodstop. 

Tot slot is het belangrijk dat de noodstoppen regelmatig worden gecontroleerd op hun goede werking. 


MD-MV20090153 - 20 -

3 RELEVANTE LITERATUUR EN WEBSITES 

Literatuur: 

Bouwbesluit, ministerie van VROM, 2003 

Machinerichtlijn, 98/37/EG met wijziging 98/79/EG 

Praktijkgids veiligheid 2009, Praktijkgids Arbeidsveiligheid 2009, ing. C.H. van den Berg, ing. H.J. Mak, dr. 

A.W. Zwaard, 2009. 

Diverse procedures en instructies van verschillende waterschappen 

Websites: 

www.aenowaterschappen.nl A&O-fonds Waterschappen 

www.arbeidsinspectie.nl Informatie over melden van klachten, melden ernstige 

incidenten, etc. 

www.minbzk.nl/onderwerpen/veiligheid Site van het ministerie over veiligheid 


MD-MV20090153 - 21 -

COLOFON 

Opdrachtgever 

Stichting A&O-fonds Waterschappen 

Secretaris/projectmanager 

Emma van Vliet 

Eindredactie 

DHV Amersfoort 

Met dank aan 

de leden van de begeleidingscommissie Arbocatalogus en de leden van de werkgroepen 

Concept, tekst en realisatie 

DHV, Amersfoort 

Vormgeving omslag 

Ruurd Heijting, Rotterdam 

Fotografie omslag 

Hoogheemraadschap van Delfland 

Drukwerk 

VNG Huisdrukkerij 

Oplage 

80 

Uitgave 

Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen 

Stichting A&O-fonds Waterschappen bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten op het gebied 

van arbeidsmarkt en HRM beleid. Actuele informatie over de verschillende projecten treft u aan op 

www.aenowaterschappen.nl 

© Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen, Den Haag, mei 2009. 

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand 

of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerwijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enige andere 

manier, zonder voorafgaande toestemming van de Stichting A&O-fonds Waterschappen. Hoewel aan deze uitgave de grootst mogelijke 

zorg is besteed, kunnen de samenstellers niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud 

rechten worden ontleend. 


MD-MV20090153 - 22 -

BIJLAGE 1 OVERZICHT GEVAARSBRONNEN MACHINES EN 

CONSEQUENTIES 

Nr. Type of groep Bron Potentiële consequenties 

1 Mechanische 

gevaren 

versnelling, vertraging 

puntige delen 

nadering van een bewegend deel tot 

een vast deel 

snijdende delen 

elastische elementen 

vallende objecten 

zwaartekracht 

hoogte vanaf de grond 

hoge druk 

bewegende elementen 

roterende elementen 

ruwe/oneffen/ongelijkmatige, 

gladde/glibberige oppervlakken 

scherpe kanten 

stabiliteit 

sterkte 

vacuüm 

2 Elektrische gevaren vlamboog 

elektrostatische verschijnselen 

3 Thermische 

gevaren 

4 Gevaren 

veroorzaakt door 

lawaai 

onder spanning staande delen 

niet genoeg afstand tot onder hoge 

spanning staande delen 

overbelasting 

delen die door een defect onder 

spanning zijn komen te staan 

kortsluiting 

thermische straling 

explosie 

vlammen 

objecten of materialen met een 

hoge of lage temperatuur 

straling van warmtebronnen 

cavitatieverschijnselen 

uitlaat systeem 

op hoge snelheid ontsnappend gas 

productieproces (persen, snijden, 

etc.) 

bewegende onderdelen 

schrapende oppervlakken 

niet in evenwicht zijnde roterende 

overreden worden 

weggeworpen worden 

pletten 

snijden of afsnijden 

naar binnen trekken of opgesloten raken 

vastraken 

wrijven, schaven, schuren, krassen 

stoten/botsen 

inspuiting 

afknippen/afschuiven 

uitglijden, struikelen en vallen 

steken of doorboren 

verstikking 

brandwonden 

chemische effecten 

elektrocutie 

vallen, weggeworpen worden 

brand 

wegvliegen van gesmolten deeltjes 

elektrische schok 

brandwonden 

uitdroging 

onbehaaglijkheid/ongemak 

bevriezing 

letsel door de straling van warmtebronnen 

brandwonden, brandblaren 


verlies van bewustzijn of oplettendheid 

verlies van evenwicht 

permanent gehoorverlies 

stress 

oorsuizing 

vermoeidheid 

Arbocatalogus sector Waterschappen / Deel 4: Werken met vast opgestelde machines bijlage 1 

MD-MV20090153 - 1 -

5 Gevaren 


trillingen 

6 Gevaren 


straling 

7 Gevaren 


materialen en 

stoffen 

8 Gevaren 

gerelateerd aan 

ergonomie 

delen 

fluitende pneumatiek 

versleten onderdelen 

cavitatieverschijnselen 

niet gecentreerd zijn van 

bewegende delen 

draagbare machines 

schrapende oppervlakken 

niet in evenwicht zijnde roterende 

delen 

vibrerende machines 

versleten onderdelen 

ioniserende stralingsbron 

elektromagnetische straling met 

lage frequenties 

optische straling (infrarood, 

zichtbaar en ultraviolet), 

inclusief lasers 

elektromagnetische straling met 

radiogolffrequenties 

aërosol 

biologisch en microbiologisch 

(viraal of bacterieel) 

Ontvlambare stof 

stof/poeder 

ontplofbare stof/explosieven 

vezels 

brandbaar vloeistof 

damp, rook 

gas 

nevel 

oxiderend 

toegang 

ontwerp of locatie van indicatoren 

en visuele weergave 

panelen 

ontwerp, locatie of aanduiding van 

bedieningsorganen 

inspanning 

flikkeren, schitteren/verblinden, 

schaduw, stroboscopische effecten 

plaatselijke verlichting 

mentale overbelasting/ 

onderbelasting 

(lichaams)houding herhaalde 

De genoemde consequentieskunnen als 

gevolg van versto ring van gesproken 

communicatie of akoestische signalen, 

aanleiding geven tot mechanische, elektrische 

en andere gevaren. 


spit en ischias 

neurologische aandoeningen 

aandoeningen aan gewrichten 

rugletsel 

vaataandoeningen 

brandwonden 

effecten op het voortplantingsvermogen 

genetische veranderingen 

lichte aandoeningen (hoofdpijn, 

zenuwinzinking, slapeloosheid) 

Kanker 

corrosie 

effecten op het voortplantingsvermogen 

explosie 

brand 

infectie 

irritatie 

mutatie 

vergiftiging 

ademhalingsgebrek, verstikking 

het gevoelig/ontvankelijk maken/worden 


vermoeidheid 

aandoening aan spieren en botten 

stress 

De genoemde consequenties kunnen als 

gevolg van een menselijke fout aanleiding 

geven tot mechanische, elektrische en andere 

gevaren. 


MD-MV20090153 - 2 -

9 Gevaren verbonden 

aan de omgeving 

waarin de machine 

wordt gebruikt 

10 Combinatie van 

gevaren 

activiteit zichtbaarheid 

stof en mist/nevel/damp 

elektromagnetische storing 

bliksem 

vochtigheid 

vervuiling 

sneeuw 

temperatuur 

water en wind 

bijv. zich herhalende activiteit en 

inspanning en hoge 

omgevingstemperatuur 

brandwonden 


lichte aandoeningen 

De genoemde consequenties kunnen als 

gevolg van het effect van de gevaarsbron op 

de machine of onderdelen van de machine 

aanleiding geven tot mechanische, elektrische 

en andere gevaren. 

bijv. uitdroging, verlies van bewustzijn of 

oplettendheid,warmte shock 

Opmerking 1 De aard van de mogelijke consequenties kan van toepassing zijn op elke bron van het 

gevaar. 

Opmerking 2 Elke gevaarsbron kan meerdere mogelijke consequenties hebben. 


MD-MV20090153 - 3 -


MD-MV20090153 - 4 -

BIJLAGE 2 TOELICHTING EN 349: MINIMUMAFSTANDEN TER 

VOORKOMING VAN HET BEKNELD RAKEN VAN MENSELIJKE 

LICHAAMSDELEN 

De eerste kolom komt overeen met in norm EN 349 gehanteerde afmetingen. De uitbreiding door 

toevoeging van de rechterkolommen maakt deze tabel meer praktijkgericht. 

De afbeeldingen in de derde kolom zijn bedoeld om het brede toepassingsgebied van deze norm te 

onderstrepen. Denk ook aan de houdingen en posities tijdens onderhoud en service. Hierdoor kan men tot 

de conclusie komen dat deze minimummaten eigenlijk moeten worden vergroot. Bedenk dat deze 

minimumafstanden gegeven zijn onder de volgende voorwaarden: 

• houd rekening met andere houdingen waardoor lichaamsdelen in de zone kunnen geraken waar 

gevaar voor bekneld raken bestaat; 

• houd rekening met dikke of volumineuze kleding (bijv. beschermende kleding tegen extreme 

temperaturen); 

• houd rekening met het vasthouden van gereedschap, waardoor de handomvang vergroot; 

• houd rekening met personen op schoeisel met dikke zolen (bijv. klompen); dit vergroot namelijk 

de afmeting van de voet. 


MD-MV20090153 - 1 -


MD-MV20090153 - 2 -


MD-MV20090153 - 3 -

BIJLAGE 3 VEILIGHEIDSAFSTANDEN TER VOORKOMING VAN HET 

BEREIKEN VAN GEVAARLIJKE ZONES MET DE BOVENSTE 

LEDEMATEN 

In deze bijlage (gebaseerd op NEN-EN-ISO 13857) zijn tabellen opgenomen waarin voor de maten a, b en 

c zijn weergegeven, zoals in figuur 2 is te zien. Afhankelijk van de mate van het risico moet een bepaalde 

tabel worden gehanteerd of moeten er andere veiligheidsmaatregelen worden getroffen. In deze bijlage 

wordt slechts ingegaan op een paar aspecten om een praktische invulling te geven aan de mogelijke 

interpretaties. 

Figuur 2 Afmetingen corresponderend met de afmetingen in tabel 

Indien er een gering risico bestaat bij een gevarenzone, moeten ten minste de waarden van tabel 1 kolom 

LR worden toegepast. Er mag geen interpolatie plaatsvinden tussen de waarden in deze tabel. Daarom 

moeten, indien de bekende waarden van a, b, of c tussen twee waarden in de tabel liggen, die waarden 

worden toegepast die het eerstvolgende hogere veiligheidsniveau opleveren. 

Voorbeeld 

Het bepalen van hoogte b van de beschermende constructie, indien a en c bekend zijn. 

De hoogte a van de gevarenzone is 1500 mm en de horizontale afstand c tot de voorgestelde 

beschermende constructie bedraagt 700 mm. Uitgaande van tabel 1 (kolom LR) moet hoogte b van de 

beschermende constructie ten minste 1800 mm bedragen. 

NB: Afwijkingen kunnen optreden, zoals in onderstaand voorbeeld wordt weergegeven. Indien de hoogten 

uit tabel 8 worden uitgezet wordt in combinatie met een beschermende constructie met hoogte 1600 mm 

en een armlengte van 850 mm, kan een knelpunt worden gesignaleerd. De vetgedrukte waarden uit tabel 

1 zijn verwerkt in figuur 3. De armlengte van 850 mm levert de cirkelvormige ‘actieradius’ op. De 

gevarenzones zijn nu eenvoudig te onderkennen. 


MD-MV20090153 - 1 -

Tabel 1 Geïntegreerde tabel van tabel 1 en 2 uit NEN-EN-ISO 13857, waarin de relatie tussen de afstand tot de 

gevarenzone en de hoogte van de beschermende constructie is bepaald 

In figuur 3 zijn de vetgedrukte waarden van de tabel uitgezet bij een hoogte van de beschermende 

constructie van 1600 mm. Hierin is de reikwijdte van een armlengte van 850 mm ingetekend. Merk op dat 

bij het hanteren van de waarden uit NEN-EN-ISO 13857 nog steeds gevarenzones kunnen worden 

benaderd. Bedenk echter dat een grotere breedte van de beschermende constructie aan de bovenzijde in 

gunstige zin ‘meewerkt’ om de afstand te vergroten en het draaipunt van de schouder te verleggen. 

Daarentegen resulteert het op de tenen staan in een verkleining van de afstand. Met andere woorden: 

beschouw de norm in dit geval als een ‘richtinggevend’ document. Overigens staan in de norm zelf enkele 

belangrijke aannamen, te weten: 

• De beschermende constructies en alle openingen daarin veranderen niet van vorm of plaats. 

Bijvoorbeeld: reken eventuele doorbuiging mee in de veiligheidsafstand; 

• De veiligheidsafstanden worden gemeten vanaf het oppervlak dat de bewegingsvrijheid van het 

lichaam of het betreffende deel daarvan beperkt. Bijvoorbeeld: beperk de bewegingsvrijheid door 

goed gekozen constructiedelen;. 

• Personen kunnen delen van het lichaam met enige moeite over beschermende constructies heen 

of door gaten steken, om te proberen de gevarenzone te bereiken. Bijvoorbeeld: voorkom 

overklimbaarheid door combinatie van hoogte van het hek werk en een correct afgewerkte 

constructie; 


MD-MV20090153 - 2 -

• Het referentievlak is een horizontaal vlak waarop personen normaal gesproken staan. Dit hoeft 

echter niet de vloer te zijn; een werkbordes kan bijvoorbeeld als referentievlak dienen. 

Bijvoorbeeld: vermijd uitstekende constructiedelen van de machine in de nabijheid van deze 

zones, waarop men houvast vindt; 

• Er worden geen hulpmiddelen, zoals stoelen of ladders, gebruikt om het referentievlak te 

wijzigen. Bijvoorbeeld: een bordesleuning in de nabijheid die als opstap kan dienen. 

Figuur 3 Afwijking door toepassing van de waarden uit de tabel 

Een bijzondere afwijking op deze norm vormt het gebruik van stangen of gereedschap om de natuurlijke 

reikwijdte van de bovenste ledematen te verlengen. Een staafje of sleutel bijvoorbeeld kan ook worden 

gebruikt om iets weg te duwen. Met name zijn voor het elektrisch aanrakingsgevaar hiervoor de 

veiligheidsafstanden genoemd in de norm IEC 60529 (IP-codering) van belang. 

Reikwijdten zijn ook op andere manieren te beperken, zoals in figuur 4 en 5 is te zien. 

In NEN-EN-ISO 13857 worden situaties onderscheiden waarbij de beweging van de arm vanaf schouder 

en oksel wordt beperkt, doordat de arm door een opening van kleiner of gelijk aan 120 mm wordt 

gestoken. 


MD-MV20090153 - 3 -

Figuur 4 Beperken van bewegingsvrijheid door positie van de beschermende constructie 

Figuur 5 Hoogte van het knelpunt in relatie tot de hindernis 

De reikwijdte kan worden begrensd door delen van afschermingen. Uitgangspunt blijft de reikwijdte van 

850 mm. Deze lengte komt overeen met de bewegingsvrijheid van hand, pols, onderarm of totale arm. 

Merk op dat de som van de maat voor de ondersteuning en de veiligheidsafstand overeenkomt met de 

reikwijdte van 850 mm. 


MD-MV20090153 - 4 -

BIJLAGE 4 VEILIGHEIDSAFSTANDEN TER VOORKOMING VAN HET 

BEREIKEN VAN GEVAARLIJKE ZONES MET DE ONDERSTE 

LEDEMATEN 

In de praktijk blijken voeten en benen te worden ‘gebruikt’ als ‘verlengstuk’ om voorwerpen uit 

toevoeropeningen te halen. Om te vermijden dat deze handelingen kunnen plaatsvinden dient rekening 

gehouden te worden met de afmetingen van deze lichaamsdelen. Figuur 6 geeft een overzicht voor de 

afmetingen van de veiligheidsafstanden bij de vermelde openingen. 

Figuur 6 Het reiken door openingen met de onderste ledematen 

De afmetingen gerelateerd aan de voeten en tenen kunnen worden gebruikt bij het ontwerp en kwalificatie 

van apparatuur in bijvoorbeeld zwembaden, watersport e.d. Bedenk dat deze afmetingen afwijken van de 

in het algemeen striktere waarden van figuur 7 en tabel 2. Als bijvoorbeeld de opening voor onderste 

ledematen te klein is, is het waarschijnlijk dat met de hand of vingers (bovenste ledematen) toch de 

afscherming ‘omzeild’ worden. Controleer daarom na het raadplegen de NEN-EN-ISO 13857. 


MD-MV20090153 - 1 -

Figuur 7 Het reiken door openingen met bovenste ledematen. Veel krooshekreinigers/ vingerbalkreinigers voldoen hier 

niet aan 


MD-MV20090153 - 2 -

Tabel 2 

Enkele voorbeelden van mogelijk voorzienbaar gedrag zijn: 

- hangen over een reling waarbij de benen vrij over de rand hangen; 

- klimmen op dwarsbalken en randen om de reikwijdte van de bovenste ledematen te vergroten. (In de 

normen voor trappen en bordessen wordt daarom ook aan de NEN-EN-ISO 13857 gerefereerd.) 

In figuur 10 is te zien dat door een bepaalde lichaamshouding de ‘reikwijdte’ meer vergroot kan worden 

dan in tabel 3. 

Figuur 8 


MD-MV20090153 - 3 -

Figuur 9 

Figuur 10 

Hoogte tot de afscherming Afstand (S) 

665 

>765 

>950 

>950 

>1195 


MD-MV20090153 - 4 -

BIJLAGE 5 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG WERKPLAATSEN EN MACHINES 

CHECKLIST WERKPLAATS 

Naam werkplaats : ………………………………………… Naam opnemer : ……………………………… 

Datum opname : ……………………………… 

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

Soort gevaar Norm 

(W = wettelijk/ B = bedrijfsnorm) -> 

1. Terrein 1.1 Betreding door onbevoegden Het terrein is afsluitbaar zodat na 

bedrijfsuren het terrein niet toegankelijk 

is voor onbevoegden 

2. Opslag 

(buitenterrein) 

1.2 Gevaar voor vallen en/of uitglijden Het gehele terrein (rij- en loopgedeelten) 

2.1 Gevaar door opslag chemicaliën en 

andere stoffen 

is voorzien van een goede egale 

verharding/ bestrating 

Opslag van gevaarlijke stoffen vindt op 

een goede manier plaats (vloeistofdichte 

vloer, productopvang, brandblusmiddelen, 

compartimentering en overige 

voorzieningen). 

2.2 Gevaar door opslag brandstoffen De opslag van brandstoffen vindt plaats 

in deugdelijke tanks die voldoen aan 

eisen (opvangbak of dubbele tank, 

brandblusmiddelen) 

2.3 Gevaar voor stoten Opslag van overige materialen 

(materialen en werktuigen) vindt op een 

nette wijze en op speciaal daarvoor 


MD-MV20090153 - 1 - 

W 

B 

W 

W 

B 

Situatie Beoordeling 

risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

3. Gebouw 

(algemeen) 

4. Gebouw 

(sanitaire 

voorzieningen) 

5. Gebouw 

(werkplaats en 

magazijn) 



ingerichte opslagplaatsen plaats. 

3.1 Brandgevaar Gebouw is brandveilig (constructie en 

materialen) ingericht en voorzien van 

brandblusmiddelen 

3.2 Gevaar bij calamiteiten In gebouw zijn verbandmiddelen (EHBO 

doos A/ B) aanwezig 

3.3 Gevaar bij calamiteiten Alle ruimten zijn goed bereikbaar en 

hebben een tweede nooduitgang of 

vluchtweg. 

4.1 Hygiëne Gebouw is voorzien van goede en nette 

toiletvoorziening (dames en heren). 

4.2 Hygiëne Gebouw is voorzien van voldoende en 

nette kleedruimten en wasgelegenheid 

voor de medewerkers. 

4.3 Hygiëne Gebouw is voorzien van een voldoende 

ruime en nette kantine ruimte 

5.1 Gevaarlijke machines Alle machines zijn goed opgesteld, goed 

bereikbaar en hebben voldoende vrije 

ruimte voor bediening 

5.2 Gevaarlijke machines Alle machines hebben voldoende 

verlichting 

5.3 Schadelijke dampen Indien onderhoud aan werktuigen met W 


MD-MV20090153 - 2 - 

B 

B 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



een brandstofmotor binnen plaatsvindt, 

dient een rookgasafzuiging plaats te 

vinden. 

5.5 Schadelijk geluid Werkplekken boven de 85 dB(A) moeten 

zijn gemarkeerd met pictogrammen 

(gehoorbescherming verplicht) 

5.4 Niet-gekeurde hijsmiddelen en – 

gereedschap 

Alle aanwezig hijsmiddelen en 

hijsgereedschappen worden jaarlijks 

gekeurd. 

5.5 Opslag van gevaarlijke stoffen Opslag van kleinere hoeveelheden 

(brandbare) gevaarlijke stoffen vindt 

plaats in kasten met afzuiging 

Inventarisatie van machines en werktuigen dient plaats te vinden aan de hand van de 

checklist beoordeling machines/ werktuigen. Deze lijst dient per machine en/ of werktuig te 

worden ingevuld. 

6. Kantoren 6.1 Beeldschermwerk Indien kantoorwerkzaamheden worden 

verricht (meer dan 2 uur per dag) dient 

beeldschermwerkplek goed te zijn 

ingericht (hoogte opstelling beeldscherm 

etc.) 

Aanvullende 

opmerkingen 


MD-MV20090153 - 3 - 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

CHECKLIST MACHINE/ WERKTUIG 

Naam machine/ werktuig: ………………………………………… Naam opnemer : ……………………………… 

Nummer machine/ werktuig: ……………………………………… Datum opname : ……………………………… 

Volg 

nr. 

Onderdeel/ 

activiteit 

Sub 

nr. 

Omschrijving gevaar Norm 


0. Algemeen 0.1 Onjuiste bediening/ bedieningsfouten Machine is voorzien van een 

bedieningsvoorschrift 

1. Veiligheid tijdens 

gebruik 

0.2 Onvoldoende onderhoud Machine is voorzien van een 

1.1. Mechanische gevaren 

onderhoudsvoorschrift 

1.1.1 Gevaar voor verbrijzelen De machine geeft goede bescherming 

tegen verbrijzelen van ledematen. 

1.1.2 Gevaar voor afhakken De machine geeft goede bescherming 

tegen afhakken van ledematen. 

1.1.3 Gevaar voor snijden/ afsnijden De machine geeft goede bescherming 

tegen snijden of afsnijden. 

1.1.4 Gevaar voor vastraken De machine geeft goede bescherming 

tegen het vastraken 

1.1.5 Gevaar naar binnen trekken/ klemraken De machine geeft goede bescherming 

tegen naar binnen trekken/ klemraken 

van medewerkers. 

1.1.6 Stootgevaar De machine geeft goede bescherming 

tegen het stoten. 


MD-MV20090153 - 4 - 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel/ 

activiteit 

Sub 

nr. 



1.1.7 Gevaar voor steken/doorsteken De machine heeft geen scherpe 

voorwerpen. 

1.1.8 Gevaar voor injectie of uitwerpen van 

vloeistof onder hoge druk 

1.2 Elektrische gevaren 

De machine geeft goede bescherming 

tegen hoge druk. 

1.2.1 Direct elektrische contact Op machine is geen direct contact met 

elektriciteit mogelijk. 

1.2.2 Indirect elektrische contact Op machine is geen indirect contact met 

elektriciteit mogelijk. 

1.2.3 Elektrostatische verschijnselen Machine veroorzaakt geen statische 

elektriciteit waarmee medewerkers in 

contact kunnen komen. 

1.2.4 Thermische straling Machine veroorzaakt geen thermische 

straling waarmee medewerkers in 

contact kunnen komen. 

1.3 Thermische gevaren 

1.3.1 Direct contact met hoge temperaturen Hete onderdelen zijn goed afgeschermd. W 

1.3.2 Negatieve invloeden op gezondheid door 

hete of koude belasting 

1.4 Lawaai 

Machine veroorzaakt geen hete of koude 

belasting voor medewerkers. 


MD-MV20090153 - 5 - 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel/ 

activiteit 

Sub 

nr. 



1.4.1 Doofheid Machine veroorzaakt geen schadelijk 

geluid (boven 85dB(A). 

1.4.2 Verstoring van communicatie Tijdens het werken is communicatie 

mogelijk. 

1.5 Trillingen 

1.5.1 Gevaar van handgedragen of –geleide 

machines 

Machine veroorzaakt geen handarmtrillingen. 

1.5.2 Lichaamstrilling Machine veroorzaakt geen 

lichaamstrillingen. 

1.6 Gevaarlijke stoffen 

1.6.1 Gevaren door contact met of inhaleren 

van schadelijke vloeistoffen 

Schadelijk gassen of dampen kunnen 

niet in of bij de bedieningsruimte komen. 

1.6.2 Brand- en explosiegevaar Machine veroorzaakt geen brand- en 

explosiegevaar. 

1.6.3 Biologische gevaren Machine veroorzaakt geen blootstelling 

van medewerkers aan biologische 

gevaren. 

1.7 Ergonomie 

1.7.1 Ongezonde werkhouding/ te grote 

krachtinspanning 

Op of aan machine is goede 

werkhouding mogelijk en behoeft geen 

grote krachtinspanning te worden 

geleverd. 


MD-MV20090153 - 6 - 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel/ 

activiteit 

2. Veiligheid tijdens 

onderhoud 

Sub 

nr. 



1.7.2 Hand-arm, voet-been anatomie In cabine van machine is voldoende 

ruimte voor goede bediening 

1.7.3 Plaatsing bedieningsorganen Alle bedieningsorganen zijn goede 

bereikbaar en duidelijk herkenbaar. 

1.7.4 Ontoereikende verlichting Alle bedieningsorganen zijn goed 

verlicht. 

1.7.5 Geestelijke over- of onderbelasting Tijdens bedienen machine wordt 

medewerker niet over- en onderbelast. 

1.7.6 Ontoereikend ontwerp 

bedieningsorganen 

Bedieningsorganen zijn goed zichtbaar 

en duidelijk geïdentificeerd. 

1.7.7 Ontoereikend ontwerp alarminrichtingen Alarminrichtingen zijn goed bereikbaar W 

1.8 Veiligheid in geval van noodsituatie 

1.8.1 Storing in energievoorziening Machine kan niet door onbevoegden in 

werking worden gezet. 

1.8.2 Stoppen in geval van noodsituaties Machine heeft naast de normale contact- 

of werkschakelaar ook een 

noodschakelaar 

2.1 Mechanische gevaren Tijdens onderhoud bestaat geen gevaar 

ongewild bekneld te raken, klem te 

raken etc. Zie ook 1.1. 

2.2 Elektrische gevaren Tijdens onderhoud bestaat geen gevaar 

ongewild in contact te komen met 

elektriciteit Zie ook 1.2. 


MD-MV20090153 - 7 - 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel/ 

activiteit 

Overige 

opmerkingen/ 

gevaren 

Sub 

nr. 



2.3 Thermische gevaren Tijdens onderhoud bestaat geen gevaar 

ongewild in contact te komen met hete 

onderdelen. Zie ook 1.3. 

2.4 Lawaai, trillingen en gevaarlijke stoffen Tijdens onderhoud bestaat gen gevaar 

ongewild blootgesteld te worden aan 

schadelijk lawaai, trillingen en/of 

gevaarlijke stoffen. Zie ook 1.4, 1.5 en 

1.6. 

2.5 Ergonomie Ten behoeve van onderhoud zijn 

onderdelen goed bereikbaar en 

herkenbaar. 


MD-MV20090153 - 8 - 

W 

W 

W 


risico 

De checklist kan zowel worden gebruikt voor trekkers en andere mobiele voertuigen als ook de werktuigen/ gereedschappen die hieraan zijn 

bevestigd. 

De checklist is gebaseerd op de EN 1050 (Europese norm voor het maken van een risicobeoordeling van machines). 

Met het uitvoeren van de risicobeoordeling van machines en installaties wordt voldaan aan de verplichtingen uit de richtlijn Arbeidsmiddelen. 

P E C R

BIJLAGE 6 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG SLUIZEN 

Naam en/of nummer installatie : ………………………………………… Naam opnemer : ……………………………… 

Type installatie : ………………………………………… Datum opname : ……………………………… 

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



0. Algemeen 0.1 Onjuiste bediening /bedieningsfouten De sluis dient voorzien te zijn van een 


0.2 Onvoldoende onderhoud De sluis met mechanisch en/ of 

elektrische aandrijving dient voorzien te 

zijn van onderhoudsvoorschrift 

0.3 Verdrinkingsgevaar Nabij de sluis zijn reddingsmiddelen 

aanwezig voor het redden van mensen 

die te water geraken. 

1. Terrein 1.1 Gevaar voor uitglijden De sluis dient bereikbaar te zijn zonder 

dat kans op uitglijden bestaat 

1.2 Gevaar voor te water geraken De sluis en bediening dient bereikbaar te 

1.3 Gevaar voor te water geraken van 

derden 

zijn over een pad van minimaal 0,6 m. 

De sluis is goed zichtbaar voor derden, 

zodat men niet ongewenst te water kan 

geraken (leuningen aanwezig). 

1.4 Valgevaar Ter plaatse van objecten is aan 

sluiswand (of pad) op kade een leuning 

geplaatst 

2. Instroomzijde 2.1 Verdrinkingsgevaar: De instroomzijde dient voorzien te zijn W 


MD-MV20090153 - 9 - 

W/ 

B 

W 

W 

W 

W 

B 

W 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



Door sterke stroming bestaat gevaar van 

verdrinking voor de sluis 

van een voorziening waardoor mensen 

niet ongewenst in sluis kunnen geraken. 

(meerpalen of trap) 

3. Sluisdeuren 3.1 Gevaar voor te water geraken Sluisdeuren dienen minimaal over een 

leuning te beschikken van minimaal 

1,0 m. en tweeregelig. 

3.2 Gevaar te water geraken Sluisdeuren dienen aan beide zijde 

voorzien te zijn van een leuning (1,0 m. 

en tweeregelig) indien bediening vanaf 

de sluisdeur moet plaatsvinden. 

3.3 Beknellingsgevaar Alle delen waar lichaamsdelen kunnen 

klemmen zijn afdoende afgeschermd. 

4. Sluizen 4.1 Verdrinkingsgevaar De sluis is voorzien van een 

uitklimvoorziening die gebruikt kan 

worden als de deuren aan beide zijde 

zijn gesloten. 

4.2 Verdrinkingsgevaar Hebben deuren of uit- en inlaten een 

grijpstang zodat in geval van spuien een 

drenkeling zich kan vastpakken nabij de 

spuigaten. 

5. Uitstroomzijde 5.1 Verdrinkingsgevaar Aan de uitstroomzijde is een voorziening 

waaraan mensen die te water zijn 

geraakt aan de uitstroomzijde zich 

kunnen vasthouden en kunnen 

uitklimmen. 


MD-MV20090153 - 10 - 

W/ 

B 

W 

B 

W 

W 

B 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

6. Bediening 



6.1 Gevaar voor elektrocutie Elektrische bedrading dient conform 

norm te zijn aangelegd (deugdelijk, geen 

losse draden) 

6.2 Gevaar voor elektrocutie Elektrische installatie dient 4-jaarlijks 

gekeurd te worden door een bevoegd 

persoon. 

6.3 Beknellingsgevaar door bediening op 

afstand 


afstand 

7. Onderhoud 7.1 Slechte bediening mogelijk door 

onvoldoende onderhoud 

8. Ergonomie 8.1 Fysieke belasting door slechte 

werkhouding 

Aanvullende 

opmerkingen 

8.2 Fysieke belasting door leveren van grote 

kracht 

Snelheid waarmee installatie wordt 

bestuurd moet minder bedragen dan 1,0 

m/min. 

Op een bord is aangegeven dat de 

sluisdeuren op afstand worden bediend. 

Alle draaiende en beweegbare 

onderdelen worden jaarlijks 

onderhouden. 

Alle bedienbare delen, waarbij kracht 

moet worden uitgeoefend, zijn op 

werkhoogte (1,20 m.). 

Voor het bedienen van de sluisdeuren of 

spuigaten behoeft geen grote kracht 

worden geleverd ( voor de te leveren 

kracht zijn twee handen noodzakelijk) 


MD-MV20090153 - 11 - 

W/ 

B 

W 

W 

B 

B 

B 

B 

B 


risico 

P E C R

BIJLAGE 7 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG RIOOLWATERZUIVERINGSINSTALLATIES (RWZI’s) 



Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



0. Terrein 0.1 Gevaar voor uitglijden Gehele terrein dient bereikbaar te zijn 

zonder dat kans op uitglijden bestaat 

1. Influentgemaal/ - 

goot 

2. Roostergoedgebo 

uw/ -voorziening 

0.2 Struikelgevaar Bestrating en verharding om bij installatie 

te komen op het gehele terrein zijn egaal 

en geven geen struikelgevaar. 

0.3 Onjuiste werking door vernieling Gehele terrein is afgezet door middel van 

1.1 Schadelijke dampen 

een afsluitbaar hekwerk 

Influentput is afgedekt en vrijkomende 

lucht wordt afgezogen en gezuiverd. 

1.2 Verdrinkingsgevaar Influentgoot (open) is afgedekt middels 

een rooster of plaat of voorzien van een 

leuning rond de goot. 

2.1 Gevaar op beknelling Alle draaiende delen, waaronder 

roosterhark, transportbanden zijn goed 

afgeschermd tegen beknelling. 

2.2 Gevaar op beknelling Indien roosterhark automatisch in 

werking komt, is installatie voorzien van 

aanduiding komt automatisch in werking 

2.3 Gevaar voor uitglijden en/ of stoten Alle onderdelen van of in W 


MD-MV20090153 - 12 - 

W 

B 

B 

B 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



roostergoedgebouw zijn goed bereikbaar 

zonder gevaar op uitglijden en/of stoten 

2.3 Gevaar voor vallen Containers voor opslag van 

roostergoedmateriaal zijn bereikbaar 

zonder gevaar voor vallen 

2.5 Schadelijke dampen Indien schadelijk dampen kunnen 

vrijkomen, worden deze afgezogen en 

gezuiverd. 

3. Bezinktank 3.1 Verdrinkingsgevaar Bezinktank heeft een rand of afzetting 

van minimaal 0.80 m. rondom. 

3.2 Gevaar op beknelling Aandrijfwielen van ruimerbrug zijn 

afgeschermd. 

3.3 Gevaar op beknelling Aandrijfwielen van ruimerbrug is voorzien 

van obstakelbeveiliging (noodstop). 

3.4 Gevaar voor uitglijden Ruimerbrug is toegankelijk met een trap 

onder 45°en stroeve treden. 

4. Beluchtingscircuit 4.1 Verdrinkingsgevaar Beluchtingscircuit is voorzien van een 

rand of afzetting van minimaal 0,80 m. 

4.2 Verdrinkingsgevaar Beluchters kunnen middels noodstop of 

trekkoord worden stopgezet. 

4.3 Verdrinkingsgevaar Beluchtingscircuit is voorzien van 

uitklimvoorziening 

4.4 Gevaar op beknelling Alle draaiende onderdelen van de 

motoren, aandrijving zijn afgeschermd. 

4.5 Blootstelling schadelijk geluid Motoren zijn afgeschermd W 


MD-MV20090153 - 13 - 

W 

B 

B 

W 

W 

B 

B 

B 

B 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



5. Slibretourgemaal 5.1 Valgevaar De luiken op de pompkelder zijn 

vastgezet met een slot (tenzij 

pompkelder binnen is geplaatst). 

5.2 Valgevaar De luiken van pompkamers zijn voorzien 

van valroosters. 

5.3 Gevaar van het vallen van de luiken De luiken kunnen in de open stand 

worden vastgezet 

5.4 Valgevaar Inklimvoorziening is vast en minimaal 

0,60 m. breed. Treden zijn stroef. 

5.5 Gevaar op beknelling Aandrijvingen van slibretourpompen zijn 

afgeschermd 

5.6 Val- en struikelgevaar door onvoldoende 

verlichting 

Pompkelder is voorzien van verlichting 

en noodverlichting (in geval van 

stroomstoring) 

5.7 Blootstelling gevaarlijke dampen In pompkelder is een detectiesysteem 

voor H2S aanwezig. 

5.8 Onvoldoende ventilatie De pompkelder is voldoende 

geventileerd zodat geen opeenhoping 

van dampen kan plaatsvinden. 

5.9 Fysieke belasting door slechte 

werkhouding 

Alle bedienbare delen (afsluiters e.d.) 

kunnen bediend worden vanaf de grond 

(tussen 1,2 m en 1,8 m.). Indien 

afsluiters hoger zijn geplaatst is een 

vaste klimvoorziening aanwezig. 

6. Nabezinker 6.1 Verdrinkingsgevaar Nabezinker is voorzien van een rand of 

afzetting van minimaal 0,80 m. 


MD-MV20090153 - 14 - 

B 

W 

B 

W 

W 

W 

B 

W 

B 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

7. Slibgistingsinstall 

atie 

8. Gebouw 

(algemeen) 

9. Gebouw 

(sanitaire 



6.2 Gevaar voor uitglijden Nabezinker is toegankelijk met een trap 

onder 45°en stroeve treden. 

7.1 Gevaar voor explosie Installatie is voorzien van regel- en 

meetapparatuur voor druk- en 

temperatuur 

7.2 Gevaar voor explosie Tank is voorzien van overdrukkleppen W 

7.3 Gevaar voor explosie Bij installatie is een zone-indeling 

toegepast. 

7.4 Gevaar voor explosie Alle installaties in zone zijn EXuitgevoerd, 

ook alle 

handgereedschappen 

7.4 Gevaar voor beknelling Is zeefbandpers (indien aanwezig) 

voorzien van bijv. optische beveiliging 

8.1 Brandgevaar Gebouw is brandveilig (constructie en 

materialen) ingericht en voorzien van 

brandblusmiddelen 

8.2 Gevaar bij calamiteiten In gebouw zijn verbandmiddelen (EHBO 

doos A/ B) aanwezig 

8.3 Gevaar bij calamiteiten Alle ruimten zijn goed bereikbaar en 

hebben een tweede nooduitgang of 

vluchtweg. 

9.1 Hygiëne Gebouw is voorzien van goede en nette 

toiletvoorziening (dames en heren). 


MD-MV20090153 - 15 - 

B 

W 

W 

W 

B 

B 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

voorzieningen) 

10. Gebouw 

(werkplaats en 

magazijn) 



9.2 Hygiëne Gebouw is voorzien van voldoende en 

nette kleedruimten en wasgelegenheid 

voor de medewerkers. 

9.3 Hygiëne Gebouw is voorzien van een voldoende 

ruime en nette kantine ruimte 

10.1 Gevaarlijke machines Alle machines zijn goed opgesteld, goed 

bereikbaar en hebben voldoende vrije 

ruimte voor bediening 

10.2 Gevaarlijke machines Alle machines hebben voldoende 

verlichting 

10.3 Schadelijk geluid Werkplekken boven de 85 dB(A) moeten 

zijn gemarkeerd met pictogrammen 

(gehoorbescherming verplicht) 

10.4 Niet-gekeurde hijsmiddelen en – 

gereedschap 



gekeurd. 

10.5 Opslag van gevaarlijke stoffen Opslag van kleinere hoeveelheden 

(brandbare) gevaarlijke stoffen vindt 

plaats in kasten met afzuiging 

Inventarisatie van machines en werktuigen dient plaats te vinden aan de hand van de 

checklist beoordeling machines/ werktuigen. Deze lijst dient per machine en/ of werktuig te 

worden ingevuld. 

11. Kantoren 11.1 Beeldschermwerk Indien kantoorwerkzaamheden worden 

verricht (meer dan 2 uur per dag) dient 

beeldschermwerkplek goed te zijn 


MD-MV20090153 - 16 - 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

12. Bediening (alle 

installaties) 

Aanvullende 

opmerkingen 



ingericht (hoogte opstelling beeldscherm 

etc.) 



losse draden) 



persoon. 


MD-MV20090153 - 17 - 

W 

W 


risico 

P E C R

BIJLAGE 8 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG RIOOLGEMALEN (WATERKWALITEIT) 



Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



0. Algemeen 0.1 Onjuiste bediening /bedieningsfouten Rioolgemaal met aandrijving dient 

voorzien te zijn van een 


0.2 Onvoldoende onderhoud Rioolgemaal dient voorzien te zijn van 


1. Terrein 1.1 Gevaar voor uitglijden Rioolgemaal dient bereikbaar te zijn over 

een pad van minimaal 0,60 m, zonder 


2. Pompkelder 

(droge opstelling) 

1.2 Gevaar voor vernieling Terrein rond rioolgemaal dient afgezet te 

zijn middels een hekwerk. 

2.1 Valgevaar De luiken op de pompkelder zijn 





2.3 Gevaar van het vallen van de luiken De luiken kunnen in de open stand 


2.4 Valgevaar De inklimvoorziening is vast en minimaal 

0,6 m. breed. 

2.5 Val- en struikelgevaar door onvoldoende De pompkelder is voorzien van W 


MD-MV20090153 - 1 - 

W 

W 

W 

B 

B 

W 

B 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

3. Pompkelder 

(natte opstelling) 



verlichting verlichting en noodverlichting (in geval 

van een stroomstoring). 




2.7 Beknellingsgevaar Alle draaiende onderdelen zijn 

afgeschermd. 


werkhouding 

2.9 Fysieke belasting door het leveren van 

grote krachten 






Alle bedienbare delen, waarbij kracht 

moet worden uitgeoefend bevinden zich 

minimaal op een werkhoogte van 1,20 m. 

en maximaal op 1,8 m. 

3.1 Verdrinkingsgevaar De luiken van de pompkelder zijn 

vastgezet met een slot. 

3.2 Verdrinkingsgevaar De pompkelders zijn voorzien van 

valroosters 

3.3 Gevaar van het vallen van de luiken De luiken kunnen in de openstand 

worden vastgezet. 

3.4 Gevaar voor bedwelming De pompkelder is voorzien van een 

mechanische afzuiging voor het afzuigen 

van gevaarlijke dampen. 


MD-MV20090153 - 2 - 

W 

W 

B 

B 

B 

W 

W 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

4. Bediening 





losse draden) 



persoon. 


onvoldoende onderhoud. 

5.2 Niet-gekeurd hijsmiddelen en 

hijsgereedschap. 


werkhouding 


kracht 

6.3 Fysieke belasting door hijsen van 

pompen. 

Alle draaiende en beweegbare 

onderdelen worden jaarlijks 

onderhouden. 



gekeurd. 

Zijn alle bedienbare delen, waarbij kracht 

moet worden uitgeoefend op werkhoogte 

(1,20 m.) 

Moet voor bedienbare onderdelen een 

grote kracht worden geleverd ( voor de te 

leveren kracht zijn twee handen 

noodzakelijk) 

Kunnen pompen op een goede wijze met 

behulp van goed hijsgereedschap uit te 


MD-MV20090153 - 3 - 

W 

W 

B 

W 

B 

B 

S 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



hijsen. 


MD-MV20090153 - 4 - 


risico 

P E C R

BIJLAGE 9 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG GEMALEN (WATERKWANTITEIT) 



Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



0. Algemeen 0.1 Onjuiste bediening /bedieningsfouten Gemaal dient voorzien te zijn van een 


0.2 Onvoldoende onderhoud Gemaal dient voorzien te zijn van 


0.3 Onjuiste werking door vernieling Terreinen dienen te zijn afgezet door 

middel van een hekwerk 

1. Terrein 1.1 Gevaar voor uitglijden Gemaal dient bereikbaar te zijn zonder 


2. Instroomvoorzieni 

ng 

1.2 Gevaar voor te water geraken Gemaal en bediening dient bereikbaar te 

zijn over een pad van minimaal 0,9 m. 

2.1 Verdrinkingsgevaar: 


verdrinking in duiker achter het gemaal 

De instroomzijde dient voorzien te zijn 


niet in de duiker kunnen geraken. 

(horizontale balk/ verticale spijlen) 

3. Krooshekreiniger 3.1 Noodstoppen De krooshekreiniger dient voorzien te zijn 

3.2 Beknellingsgevaar van mensen en 

voorwerpen 

van noodstop nabij de krooshekreiniger. 

De krooshekreiniger is voorzien van een 

slapkoord beveiliging. 

3.3 Gevaar vallende voorwerpen door Nabij de krooshekreiniger is aangegeven B 


MD-MV20090153 - 1 - 

W/ 

B 

W 

W 

B 

W 

B 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

4. Pompkelder 

(droge opstelling) 



bediening op afstand dat de installatie op afstand wordt 

bediend. 

3.4 Gevaar van vallende voorwerpen De plaats waar het kroos valt, is afgezet 

d.m.v. hek of markering 

4.1 Valgevaar De luiken op de pompkelder zijn 





4.3 Gevaar van het vallen van de luiken De luiken kunnen in de openstand 


4.4 Valgevaar De inklimvoorziening is vast en minimaal 

0,6 m. breed. 

4.5 Val- en struikelgevaar door onvoldoende 

verlichting 

De pompkelder is voorzien van 

verlichting en noodverlichting (in geval 

van een stroomstoring). 





afgeschermd. 


werkhouding 






4.9 Fysieke belasting door het leveren van Alle bedienbare delen, waarbij kracht B 


MD-MV20090153 - 2 - 

W/ 

B 

B 

B 

W 

B 

B 

W 

W 

W 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

5. Machine ruimte 

(verbrandingsmot 

oren 

gas en diesel) 

6. Uitstroomvoorzie 

ning 

7. Bediening 



grote krachten moet worden uitgeoefend bevinden zich 

minimaal op een werkhoogte van 1,20 m. 

en maximaal op 1,8 m. 

5.1 Gehoorbeschadiging De motoren geven geen geluid zodat 

normaal stemvolume mogelijk is (boven 

80 dB(A). 


afgeschermd. 

5.3 Gevaar op vergiftiging Alle rookgassen van de 

verbrandingsmotoren worden 

rechtstreeks naar buiten afgevoerd 

5.4 Slecht draaien van motoren Motoren worden volgens 

onderhoudsvoorschrift onderhouden 

5.5 Opslag van gevaarlijke stoffen Alle gevaarlijke stoffen staan opgeslagen 

in vloeistofdichte bakken 

3.1 Verdrinkingsgevaar Stroomsnelheid bij uitstroomvoorziening 

is maximaal 1 m/s 



losse draden) 



persoon. 


MD-MV20090153 - 3 - 

W/ 

B 

W 

W 

W 

W 

W 

W 

W 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 




afstand 


afstand 



Aanvullende 

opmerkingen 



m/min. 

Is op een bord aangegeven dat de 

installatie op afstand wordt bediend. 

Worden alle draaiende en beweegbare 

onderdelen jaarlijks onderhouden. 


MD-MV20090153 - 4 - 

W/ 

B 

B 

B 

B 


risico 

P E C R

BIJLAGE 10 CHECKLIST TECHNISCHE RONDGANG STUWEN EN INLATEN 



Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 



0. Algemeen 0.1 Onjuiste bediening /bedieningsfouten Kunstwerk met aandrijving dient voorzien 

te zijn van een bedieningsvoorschrift 

0.2 Onvoldoende onderhoud Kunstwerk met mechanisch en/ of 

elektrische aandrijving dient voorzien te 

zijn van onderhoudsvoorschrift 

1. Terrein 1.1 Gevaar voor uitglijden Kunstwerk dient bereikbaar te zijn zonder 


2. Instroomvoorzieni 

ng 

1.2 Gevaar voor te water geraken Kunstwerk en bediening dient bereikbaar 

te zijn over een pad van minimaal 0,6 m. 



verdrinking in duiker achter stuw of inlaat 



verdrinking in aanvoergoot of put. 

De instroomzijde dient voorzien te zijn 


niet in de duiker kunnen geraken. 

(horizontale balk/ verticale spijlen) 

De aanvoergoot is voorzien van een 

deksel of rooster waardoor invallen niet 

mogelijk is. 

2.3 Gevaar voor uitglijden Deksel of rooster over 

instroomvoorziening is van voldoende 

stroef materiaal 


MD-MV20090153 - 1 - 

W 

W 

W 

B 

W 

W 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

3. Uitstroomvoorzie 

ning 

4. Bediening 



(metaal, anti-slip, geen hout) 

3.1 Verdrinkingsgevaar Stroomsnelheid bij uitstroomvoorziening 

is maximaal 1 m/s 



losse draden). 

4.2 Gevaar voor elektrocutie Elektrische in het zicht lopende 

bedrading zijn voorzien van een stalen 

mantelbuis. 



persoon. 


afstand 


afstand 



5.2 Gevaar voor uitglijden en 

verdrinkingsgevaar 


werkhouding 



m/min. 

Is op een bord aangegeven dat de 

installatie op afstand wordt bediend. 

Worden alle draaiende en beweegbare 

onderdelen jaarlijks onderhouden. 

Zijn alle peilschalen goed bereikbaar ten 

behoeve van het periodieke onderhoud 

Zijn alle bedienbare delen, waarbij kracht 

moet worden uitgeoefend op werkhoogte 

(1,20 m.) 


MD-MV20090153 - 2 - 

W 

B 

W 

B 

B 

B 

B 

B 


risico 

P E C R

Volg 

nr. 

Onderdeel Sub 

nr. 

Aanvullende 

opmerkingen 




kracht 

Moet voor bedienbare onderdelen een 

grote kracht worden geleverd ( voor de te 

leveren kracht zijn twee handen 

noodzakelijk) 


MD-MV20090153 - 3 - 

B 


risico 

P E C R

BIJLAGE 11 EISEN VOOR AFSCHERMING 

Schermen en hun gekoppelde beveiligingsvoorzieningen moeten aan een aantal primaire eisen voldoen. 

Deze zijn: 

1. schermen moeten stevig zijn uitgevoerd; 

2. schermen mogen geen bijkomende gevaren met zich meebrengen; 

3. schermen mogen niet op een eenvoudige wijze worden omzeild of buiten werking worden 

gesteld; 

4. schermen moeten het zicht op het verloop van het werk zo min mogelijk belemmeren; 

5. schermen moeten voldoende ver van de gevarenzone verwijderd zijn; 

6. schermen moeten noodzakelijke handelingen mogelijk maken. 

1 Schermen moeten stevig zijn uitgevoerd 

De stevigheid van een afscherming, bijvoorbeeld een hekwerk, moet worden beschouwd in relatie tot de 

gebruikersomgeving. Indien tegen een scherm of hekwerk wordt geleund, zal deze naar binnen 

doorbuigen, zodat de afstand korter wordt dan die op een schets of werktekening staat aangegeven. 

Het leunen kan per ongeluk geschieden, doordat iemand bijvoorbeeld tijdens het uitglijden houvast zoekt. 

Eveneens kan een machinedeel (bijvoorbeeld een robotarm) tegen de afscherming stoten waardoor 

mogelijk deuken in de afscherming komen. Juiste materiaalkeuze, rekening houdend met stijfheid en 

slagvastheid is een vereiste. Ruwe behandeling en herhaaldelijk openen en dichtslaan van de afscherming 

werkt voortijdige slijtage en mogelijk breuk in de hand. 

2 Schermen mogen geen bijkomende gevaren met zich meebrengen 

Afschermingen kunnen onhandelbaar worden vanwege de afmetingen en het gewicht. Zorg daarom voor 

voldoende grip op de afscherming. De plaats van het zwaartepunt tijdens het tillen evenals het totale 

gewicht is van belang uit oogpunt van mogelijk rugletsel. Indien de afscherming is afgenomen, kan door de 

vorm het gevaar voor instabiliteit (omvallen) optreden. Aanwijzingen over de correcte handelwijze behoren 

in gebruikersinstructies van de machine te worden vermeld. 

Een scherm dat aangedreven wordt door de zwaartekracht of een energiebron levert in de meeste 

gevallen een additioneel knelgevaar op. Uiteraard dienen scherpe randen te worden vermeden; het per 

ongeluk aanraken mag niet leiden tot verwondingen. 

3 Schermen mogen niet op een eenvoudige wijze worden omzeild of buiten werking worden gesteld 

Productieprocessen vereisen vaak een hoge aan- en afvoersnelheid van het product of halffabrikaat. 

Zodra het in acht nemen van veiligheid veel productieverlies oplevert, zoeken de werknemers naar wegen 

om dit te bekorten, zeker als de productiedruk hoog is. Afschermingen worden dan snel als belemmering 

ervaren en omzeild en waarschuwingen worden genegeerd. 

Naast de beschouwing van de gebruikersomgeving is het van belang een goede afweging te maken 

tussen moeilijk en makkelijk te verwijderen afscherming in verband met het schoonmaken in de 

gevarenzone. Vooral wanneer schermen moeten worden verwijderd voor frequent schoonmaken is het 

zinnig de toegangsopening afdoende te beveiligen. 

De hoogte van schermen wordt onder andere bepaald door het gevaar en het ermee verbonden risico. 

Opstelling van bedienersposten dienen bij voorkeur zodanig te zijn, dat de kortste weg om een 

productiestoring te verhelpen slechts via een bewaakte toegangsdeur kan geschieden. Veel hekken zijn 


MD-MV20090153 - 1 -

echter makkelijk overklimbaar of er kan onderdoor worden gekropen. Met andere woorden: de weg van de 

minste weerstand is reeds aanwezig! 

De overklimbaarheid kan door het vermijden van horizontale richels of uitsteeksels (scharnierpunten, 

lijstwerk) worden bemoeilijkt; een voet zal dan niet gemakkelijk houvast vinden. Metaalgaas met een 

voldoende kleine maaswijdte en dat bovendien op de buitenzijde van het frame is bevestigd, zal houvast 

op de onderste stijl van het raamwerk van het hekwerk bemoeilijken. 

Demonteerbare delen van afschermingen moeten uitsluitend met behulp van gereedschap kunnen worden 

verwijderd. Voorzover praktisch uitvoerbaar mogen afschermingen niet zonder hun bevestigingsmiddelen 

op hun plaats blijven. Indien dit onmogelijk is, construeer dan bijvoorbeeld de afscherming of 

afschermplaat zodanig dat de losgemaakte afschermplaat opvalt door een afwijkende stand ten opzichte 

van de machine met een geheel gesloten beplating. Om te vermijden dat de bevestigingsmiddelen 

(schroeven/bouten) tijdens de demontage zoekraken kan de afscherming worden uitgevoerd met ‘niet 

verliesbare’ schroeven (zie figuur 3.5). Toegangsopeningen met een hoog risico worden meestal voorzien 

van een speciale (blokkeer)schakelaar, gekoppeld met de machinebesturing, zodat bij opening de 

machine blokkeert. 

Figuur 11 Niet-verliesbare schroeven 

In veel gevallen worden blokkeersystemen of blokkeerschakelaars (interlocks) toegepast. De gegronde 

vrees dat deze worden overbrugd, bezorgt menig ontwerper problemen. Enkele aanwijzingen ten aanzien 

van constructie en gebruik: 

• Deze ‘interlocks’ moeten eenduidig zijn gepositioneerd. Gebruik van slobgaten als instelling moet 

worden vermeden. Immers, deze gemakkelijke montagemogelijkheid kan bij afstelling worden 

misbruikt als mogelijke overbrugging. 

Zorg bij inbouw van de schakelaar dat kwetsbare delen zoveel mogelijk zijn ingebouwd in de 

beschermende constructie. Zodoende kan eenvoudige overbrugging door afplakken moeilijk of onmogelijk 

worden gemaakt. Overweeg bijvoorbeeld toepassing van gecodeerde contactloze schakelsystemen. 

In de praktijk blijkt het vaak mogelijk een schakelaar te overbruggen. Vooral als dit mogelijk is door het 

gebruik van de aanwezige en voor de hand liggende voorwerpen, zoals: 

• schroeven, naalden, stukjes (afval) metaal; 

• voorwerpen die dagelijks worden gebruikt: (huis)sleutels, munten, paperclips; 


MD-MV20090153 - 2 -

• gereedschappen die bij de machine bijgeleverd zijn voor het dagelijks gebruik van de machine 

(schroevendraaier, steeksleutel). 

Een ingewikkelde of omslachtige procedure werkt het zoeken naar mogelijkheden tot overbrugging in de 

hand. Ook aan het niet bedoelde gebruik van gereedschappen moet worden gedacht (bijvoorbeeld gebruik 

van een schroevendraaier als hefboom, een haakse sleutel als verlenging van de hand om iets te pakken). 

Om deze redenen worden interlocks voorzien van speciaal gevormde contacten, die het makkelijk 

overbruggen nagenoeg uitsluiten. Degenen die wel toegang moeten hebben, kunnen deze schakelaar 

overbruggen met speciaal gereedschap. Uiteraard moet het gebruik van dit gereedschap met behulp van 

strakke procedures (organisatie-aspect) worden omgeven. 

4 Schermen moeten het zicht op het verloop van het werk zo min mogelijk belemmeren 

De stelregel dat de afscherming het zicht op het werk zo min mogelijk moet belemmeren lijkt evident. Door 

een doordachte vormgeving of materiaalkeuze kan meestal op een eenvoudige wijze worden voldaan aan 

deze eis. In de praktijk blijken kappen of afschermingen door gebruik (stofophoping of slijtage) het zicht te 

belemmeren. Voor de gebruiker vormt dit vaak aanleiding tot overbruggen en/of verwijderen van de 

afscherming. Met correct periodiek onderhoud kan dit echter worden ondervangen. 

5 Schermen moeten voldoende ver van de gevarenzone verwijderd zijn 

De regel dat schermen voldoende ver van de gevarenzone moet verwijderd zijn, hangt samen met: 

• de relatie tussen het bereiken van de gevarenzone en de openingen in het scherm; 

• de weerstand van het scherm tegen de energie van het mogelijk gevaar (uitstoot van bijvoorbeeld 

materiaaldelen). 

Bij een hekwerk bestaand uit gaas met een bepaalde maaswijdte kan het lichaamsdeel toch in de 

gevarenzone geraken, doordat de gerealiseerde afstand te kort is, het hekwerk doorbuigt, of omdat het 

‘maaswerk’ vervormt. 

Een onvoldoende stijf geconstrueerde afscherming van bijvoorbeeld een cirkelzaag kan onder 

omstandigheden het wegzagen van de afscherming tot gevolg hebben (zie ook figuur 3.2). 

6 Schermen moeten de noodzakelijke handelingen mogelijk maken 

De noodzakelijke handelingen voor het aanbrengen of de vervanging van de delen en voor de 

verzorgingswerkzaamheden moeten mogelijk zijn. De toegang moet worden beperkt tot de sector waar het 

werk moet worden verricht en, zo mogelijk, is demontage van het scherm of de beveiligingsinrichting dan 

niet nodig. 

Vooral de constructie om een instelbaar scherm toe te passen moet weloverwogen geschieden. Immers, 

het scherm kan zo worden afgesteld dat de afschermende werking nihil is, terwijl door de aanwezigheid 

van een scherm de indruk wordt gewekt dat de situatie beveiligd is. Instelbare schermen komt men 

bijvoorbeeld tegen bij zaagmachines, boormachines, en dergelijke. 

Indien een afscherming vaak moet worden geopend om bijvoorbeeld slijtage van een aandrijfriem te 

controleren, is een vaste afscherming van doorzichtig (slagvaste) kunststof aan te bevelen. Let hierbij op 

dat door vervuiling het zicht in de loop van de tijd verloren kan gaan, waardoor het ‘omzeilen’ juist in de 

hand wordt gewerkt! Ook vormen doelbewust aangebrachte openingen in het scherm, mits de 

aanwijzingen van de NEN-EN-ISO 13857 zijn opgevolgd, een manier om controle buiten de gevarenzone 

mogelijk te maken. 


MD-MV20090153 - 3 -


MD-MV20090153 - 4 -


MD-MV20090153 - 4 -

Arbocatalogus Waterschappen - Deel 4 - A&O-fonds Waterschappen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?