nr. I, 1 - KGK Deinze

3938
2259. Paul HUYS (nr. 537) “De Segenpraelende Esther ende onderganck van
Mardocheus”. (Door de stadsschepenen verboden toneelopvoering aan Petegem-
Knok in 1780)
De zgn. “Resolutieboeken”, waarin de beslissingen van de Deinse schepenen genotuleerd
staan, vermelden af en toe ook wel een of ander bijzonder feit dat een apart licht werpt op
meningen of houdingen van vroeger, die nu toch wat doen opkijken. In het Resolutieboek
over de jaren 1777-1793 1 bijvoorbeeld vinden we een uitvoerig, drievoudig relaas over een
door de schepenen verboden toneelopvoering door “eenige jongelingen, soo van binnen der
Stede als van de prochie van Petegem-buijten”, begin april 1780. Hier in onze gewesten zijn
dan de Oostenrijkers baas. En 1780 is het jaar dat keizerin Maria Theresia sterft en
opgevolgd wordt door haar zoon, Jozef II, de bemoeizieke “keizer-koster”, onder wiens
regering negen jaar later de Brabantse Omwenteling zal uitbreken.
In de gewone schepenenzitting van 1 april 1780 neemt het college kennis van het feit dat de
bovenvermelde jongelingen “geïntentioneert ende selfs al preparatie sijn maekende om op
den tweeden deser ende volgende daegen op den bijvang [= ongevraagd door een
grondgebruiker ingepalmd deel van een straat, gelegen vóór een erf] van d‟herberge Den
grooten Hert 2 op Sinte Martens prochie binnen dese stede ten tooneel aen het publicq te
vertoonen het blij-eijndig treurspel der “Segenpraelende Esther ende onderganck van
Mardocheus”. Het probleem blijkt te zijn dat de jongelingen dit willen doen “zonder volgens
het oud gebruik daartoe verzocht of bekomen te hebben ons prealabel [= voorafgaand]
consent en permissie”. Ze hadden nochtans eerst om de toelating moeten vragen, zoals
voorgeschreven “in de plakkaten van Zijne Majesteit en de “uitgegeven politieke
ordonnanties”, dwz. het officieel afgekondigd stedelijk politiereglement. Op grond daarvan
menen de schepenen de niet-aangevraagde toneelopvoering te moeten verbieden “als
teenemael strijdig ende contrarie” [= aan de voormelde plakkaten en reglementen] en als een
aanslag op “onze autoriteit”, hetgeen zij “geenszins vermogen toe te laten of te gedogen”. De
schepenen beslissen dus, “om diergelijcke inbreuken van soo grossiere [= grove]
misbruijcken te beletten”, opdracht te geven aan hun stadsbode Joannes Cras om aan de
jongelingen “uijt onsen naeme te doen gebeuren formele interdictie van met het geseijde
tonneelspel voorts te gaen ofte het selve aen het publicq binnen de jurisdictie deser Stede te
vertoonen sonder alvooren van ons daertoe versogt ende bekommen te hebben de noodige
permissie als naer gewoonte ende oudt gebruijck […] tot maintien van onse authoriteijt”.
Deze resolutie van 1 april 1780 is gesigneerd door burgemeester Beyens en vijf van zijn
schepenen, F. van Wonterghem, J. Vermandele, [A.] L. van Quickenborne fs. Andries, E.
vander Straeten en F.D. Bracke.
Op 3 april vergadert het schepencollege opnieuw over deze aangelegenheid, waarover de
“messagier” Cras verslag uitbrengt. Hij heeft zich, in opdracht van het college, nog op
dezelfde 1 e aprildag ter plaatse begeven, “alwaer hij, besig vindende eenige van de
principaele acteurs met den theater te regten (= op te richten), aen hen vanwege het
Magistraet geïnterdiceert heeft […] hun geprojecteerde spel op den bijvang van d‟herberge
Den Grooten Hert binnen onse jurisdictie”. Maar de jongelingen hebben aan Cras
geantwoord dat zij er wél mee doorgingen, en wel “met het consent alleene van den heer
pastoor der prochie van Sinte Martens binnen dese stede ende vanden heer hoogbailliu”, en
dat ze op 2 april toch de geplande opvoering zouden brengen. Het verslag van de stadsbode
gehoord, beslissen de schepenen “de voorengemelde contraventie […] te beletten” en
intussen “dry fameuse advocaeten tot Gend te doen consulteren om hun advijs”. De
(afwezige !) stadsschepen Emanuel vander Straeten krijgt de opdracht om daartoe “op
morgent [= 4 april] soo haest als doendelijck te voijageren naer de stad Gend”. Deze
resolutie is gesigneerd door dezelfden, maar zonder schepen Vander Straeten, die de klus
toebedeeld kreeg…
En op 5 april wordt opnieuw vergaderd, ditmaal in “extraordinaire” zitting. Schepen Em.
vander Straeten brengt verslag uit: hij heeft in Gent overleg gepleegd met de advocaten
Blommaert, Van de Poule en Vermandel, “dewelcke eenpaerelijck van sentiment waeren dat
het Magistraet [van Deinze] met seer goed fondament […] geregt is van aen de gemelde