Verslag tweedaagse werkconferentie - Habiforum

Verslag tweedaagse werkconferentie
Proeftuin toegangspoorten en knooppunten op het eiland IJsselmonde
7 en 8 december 2005
bij Stadshavens NV te Rotterdam
Deel 1, verslag van 7 december 2005
INLEIDING
De initiatiefnemers van de proeftuin willen dat infrastructuur van de A15 en het bredere
systeem van (snel)wegen in de regio en de ruimtelijke dynamiek daaromheen beter worden
verbonden met de (gewenste) identiteit van het eiland en de verschillende kernen en
deelgebieden daarbinnen. Daarvoor willen zij een gezamenlijke strategie ontwikkelen.
Met deze conferentie willen zij, samen met bestuurders en ambtenaren uit de regio,
experts en geïnteresseerden, verder invulling aan deze ambitie geven.
In de proeftuin werken de in de verkeerskamer Zuid-Oost verenigde deelmeenten (Hoogvliet,
Charlois, IJsselmonde), de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht en Ridderkerk, en de
herontwikkelingsmaatschappij voor het Waalhavengebied, Stadshavens NV. Zij worden
ondersteund door Stadsregio Rotterdam en Habiforum.
WELKOM
Fred de Ruiter en Erwin de Jongh heten de gasten van harte welkom, de een als directeur van
Stadshavens NV en gastheer van de conferentie, de ander als voorzitter kamer Zuid-Oost,
initiatiefnemer van de proeftuin en wethouder van de gemeente Albrandswaard.
Dorien de Wit van organisatieadviesbureau de Beuk is dagvoorzitter. Zij geeft een korte
toelichting op het programma.
De werkconferentie gaat van start met het positieve bericht dat het Havenbedrijf heeft laten
weten ook aan de proeftuin te willen deelnemen.
BESTUREN LANGS DE SNELWEG
Bij de organisatie van de werkconferentie rees de vraag: Hoe zorg je dat de deelnemers bij
de start van de conferentie snel een beeld krijgen van de situatie langs de A15 en
meegevoerd worden in de belevingswereld van de bestuurders.
Die vraag heeft geleid tot de creatie van de film ‘Besturen langs de snelweg’ en Frans
Soeterbroek, projectleider van de proeftuin voor Habiforum, kondigt met enige trots de
première van de film aan. De film is ingedeeld in verschillende aandachtsgebieden:
leefbaarheid, barrières en verbindingen, natuur, ontsluiting, bedrijvigheid, ruimtelijke
kwaliteit en samenwerking. In deze hoofdstukken vertellen bestuurders in
interviewfragmenten over wat voor hen van betekenis is rond de snelweg; op welke
initiatieven zijn ze trots, naar welke ontwikkelingen kijken ze met spijt en welke punten baren
hen zorgen.
Ook een aantal gebruikers van de snelweg en bewoners van het gebied komt aan het woord
over wat hun beleving is.
Achtergrond van de interviews zijn beelden van de snelweg zelf, van knooppunten en op- en
afritten, en van het landschap en de inrichting erlangs.
De mensen in de zaal krijgen de opdracht om met de volgende vragen in hun achterhoofd
naar de film te kijken:
1. Wat spreekt u aan in wat u ziet of hoort? Wat mist u in de film?
2. Welke samenwerkingsverbanden of mogelijkheden die worden genoemd, vindt u
belangrijk? Wie of wat zou daar nog meer bij nodig zijn?
3. Wat zou u zelf willen of kunnen bijdragen? Welke kansen ziet u voor de korte
termijn?
De reacties:
Wat viel op, wat mist u ?
! Een gevarieerde film; er komen veel ideeën in naar voren, waarmee we diverse kanten op
kunnen, een aantal opmerkingen komt wel steeds weer terug.

! Er worden in de film veel losse elementen genoemd. In het verleden is al eens een visie
gemaakt, daarvan is niets terug te zien. Het totale beeld moet wel in het oog gehouden
worden.
! Een mooie film. Wat er nog bij hoort zijn fraaie beelden van het water. De oude Maas aan
de zuidkant en de haven met zijn kleurige gestapelde containers aan de noordkant. “Een
gebied om met een oude Amerikaanse wagen doorheen te rijden met je elleboog uit het
raampje”. Ook de kwaliteit van het bestaande landelijk gebied verdient meer aandacht.
! Er mist een visie op bedrijventerreinen. Gevolg van gebrek aan visie is het voorbeeld dat
in de film werd genoemd van een bedrijventerrein dat aan de mooie waterkant ligt en de
woonwijk die daardoor langs de snelweg werd gebouwd. In een visie moet duidelijk
worden waar wordt gewoond, waar bedrijventerreinen passen en waar mensen kunnen
recreëren.
! In de film is veel aandacht voor het vrachtverkeer en de snelwegen. Wat mist is de
problematiek van personenauto’s op de parallelwegen.
! De film gaat vooral over de A15. De A16 en de A29 horen er ook bij.
! “Wat een enorme hoeveelheid mensen die iets te maken hebben met een klein gebied
met een lengte van niet meer dan 15 km.” “De bestuurlijke dichtheid is schokkend.” Hoe
voorkom je dat je “blijft toepen over deelbelangetjes?”
! Opvallend idee om molens te plaatsen op geluidsschermen.
! “Het is vooral een Rotterdams verhaal. Het verkeer wordt door de bestuurders
geaccepteerd zoals het is. Nergens worden grenzen gesteld of de vraag gesteld:
“Wanneer is het nu genoeg?”
! Er ontstaat een vicieuze cirkel; de wegen zijn te klein. Die worden verbreed. Daardoor is
er ruimte voor meer bedrijvigheid, waardoor het verkeer toeneemt, waardoor de wegen
te klein zijn, die worden verbreed enzovoort. “Zo bijt je voortdurend in je eigen staart en
verdwijnt de groene long die mensen die in het gebied wonen en werken, nodig hebben”.
! “In de film noemt een weggebruiker de Franse snelwegen als positief voorbeeld. In eerste
instantie leek ze daarmee het mooie uitzicht te bedoelen, maar jammer genoeg bleek het
haar te gaan om de betere bereikbaarheid en de keuze om gebruik te maken van
tolwegen of niet.”
Wat is nodig om tot goede samenwerking te komen?
! Een projectkaart zou helpen om te weten wat er speelt en waar er door wie goed wordt
samengewerkt. In de film werden projecten genoemd waarin effectief wordt
samengewerkt door een aantal partijen, zoals de samenwerking tussen RWS en de
deelgemeente Hoogvliet bij de aanleg van de ‘Heerlijkheid van Hoogvliet’. Of andere
voorbeelden: de aanleg van de geluidwal bij Barendrecht, de aanleg van de Zuiderpunt,
en bij het project de ‘Groene verbinding’.
! De A15 biedt een gemakkelijk gedachtekader voor alle betrokken partijen. Een integrale
visie voor de A15 zou een goed kader kunnen zijn, waardoor kleine
samenwerkingsverbanden gebundeld kunnen worden in een grotere samenhang.
Die visie moet geen boekje zijn dat in een diepe lade verdwijnt. Er is een praktisch kader
nodig dat inzicht biedt in kansen, bedreigingen en mogelijkheden.
Er is nu nog onvoldoende erkenning voor het belang van de ruimtelijke kwaliteit.
Een overzicht van succes projecten en van missers zou onderdeel kunnen uitmaken van
de visie om te zorgen dat er “meer van het goede komt en de missers niet herhaald
worden”.
Welke partners ontbreken?
! Het Waterschap, want de A15 is ook een waterkering
! Natuur- en landschaporganisaties, zoals Staatsbosbeheer
! Bewonersgroepen, die hebben bewezen abstract te kunnen denken
! LTO
PAGINA 2/ 16

! Het bedrijfsleven, want de overheid heeft onvoldoende geld om solo plannen te realiseren
! De centrale stad
! Raadsleden
! Recreatieschap
! Iedereen zou in zijn eigen achtertuintje moeten kijken: wie is de doelgroep, wat is de
markt, wat is de identiteit en de kracht. Dan pas kan de vraag beantwoord worden wie er
nog meer betrokken moeten worden.
Welke concrete kansen ziet u voor de korte termijn?
! Een gemeenschappelijke visie op bedrijventerreinen; waar passen ze en hoe zijn ze te
segmenteren.
! ”Bepaal welke gebieden je schoon wilt houden en begrens die duidelijk. Grond is maar
eenmaal te gebruiken.”
! De inrichting van het havengebied met een boulevard en zichtbare bedrijvigheid. Hoe
manifesteert dit gebied zich aan de snelweg? Wat is er zichtbaar, en hoe ziet dat eruit?
Wat betekent dat voor de zone?
! Een landmark. Eén die de gezamenlijke ambitie symboliseert, maar ook een die
symboliseert dat de A15 meer oplevert dan slechte lucht en kabaal. Een soort ‘poort van
de haven’. Maak bijvoorbeeld van de A15 de meest fascinerende snelweg, of de schoonste
snelweg. Pak hem niet in, maar laat zien waar hij voor nodig is en wat erachter ligt. Wek
nieuwsgierigheid en geef kinderen een baken waardoor ze weten dat ze bijna thuis zijn.
Alle op- en afritten gaan in reconstructie, dus daar liggen kansen. Het zou handig zijn om
te weten welke grote vergunningsaanvragen er liggen van het bedrijfsleven, omdat
anders ongemerkt bijvoorbeeld Ikea het baken wordt.
! Lessen uit andere ervaringen zijn concrete kansen voor de toekomst.
! Zichtbare elementen in de groene verbinding.
PRESENTATIE WOUTER VAN STIPHOUT
Cultuur historicus Wouter van Stiphout is op verschillende manieren betrokken bij het
vraagstuk van de identiteit van de snelwegen in relatie tot hun omgeving, onder meer via zijn
bureau Crimson, het project Wimby Hoogvliet en als hoogleraar via de universiteit van
Berlijn.
Hij voert de deelnemers langs het thema snelwegen en identiteit via een spoor van mislukte,
verkeerd ingezette of toevallig geslaagde projecten, want “Lessen uit andere ervaringen zijn
concrete kansen voor de toekomst”.
Al 10 jaar lang waagt Wouter pogingen samen met andere partijen om uit snelweg, haven en
industrie een nieuwe samenhangende stedelijke identiteit te vormen. In Hoogvliet probeert
hij die pogingen zichtbaar te maken.
Hoogvliet ligt vlak bij de snelweg en het petrochemisch industriegebied. Beide vormen een
probleem, maar zijn tegelijkertijd ook de sterkste karakteristieken die benut zouden kunnen
worden. Hoogvliet probeert die te gebruiken in een imagocampagne waarbij de deelgemeente
zich linkt aan bedrijvigheid en waarin de snelweg een fascinerend onderdeel van het
territorium is.
Een poging daartoe is het project Wimby (Welcome into my backyard). De opgave in het
project was om de rolverdeling bij onderhandelingen met RWS om te draaien. Vaak stelt een
(deel)gemeente zich op als slachtoffer en probeert vanuit die rol zoveel mogelijk
compensatiegeld binnen te halen. Hoogvliet probeerde de rollen om te draaien door plannen
te maken voor de aanleg van de snelweg en de inrichting van het aanliggende gebied, in feite
door op de stoel van RWS te gaan zitten. Daarvoor zijn verschillende studies verricht en
hebben mensen met allerlei expertise er energie ingestoken, en ondanks hoopgevende
uitkomsten, heeft het in eerste instantie tot niets geleid.
De mislukking van het project ligt in het over het hoofd zien van de sociale complexiteit.
Het volstaat niet om met meetresultaten te komen en te bepalen wat goed of slecht is. Wat
bleek:
PAGINA 3/ 16

RWS zat niet te wachten op mensen die op hun stoel gingen zitten en met plannen
kwamen voor iets waarop zij zelf al jaren hadden gestudeerd en ook veel meer factoren
bij hadden betrokken.
Wanneer een (deel)gemeente bij RWS een tegenbod wil doen, dan zijn andere middelen
nodig dan technische. Er is fantasie nodig. Het moet zichtbaar worden wat je als
gemeente wilt bereiken, wat de beelden zijn en wat de argumenten.
Een ander imagoproject was ingegeven door de petrochemische industrie en de vraag van het
scheepvaart- en transportcollege. Het college was op zoek naar nieuwe huisvesting voor de
procesafdeling. Tegelijkertijd was er behoefte aan leerplekken waar studenten van het college
stage kunnen lopen. Doordat de processen in fabrieken steeds complexer worden, zijn ze
steeds minder bruikbaar als leerplek. Het idee ontstond dat er een proeffabriek moest komen
en Hoogvliet zou daarvoor de aangewezen plek zijn; een goede verbinding tussen industrie en
maatschappij.
Er is een ontwerp gemaakt dat veel applaus kreeg, het plan is doorgerekend en kreeg
instemming van de school en van de deelgemeente. Toen liep het vast. En waarop?
Het plan zou alleen haalbaar zijn als alle scholen zouden samenwerken. Scholen moeten
elkaar tegenwoordig beconcurreren en waren daarom niet tot de benodigde samenwerking
bereid. Fabrieken zouden hun opleiding moeten uitbesteden aan de proeffabriek, maar
niemand was bereid om als eerste die stap te doen.
De analyse waarom dit project strandde is nog niet afgerond. Misschien was de schaal te
groot, misschien zag het ontwerp er te fraai uit. Iets wat er heel mooi uitziet, wekt
wantrouwen: “Heel mooi, dan zal het wel nutteloos en duur zijn”.
Het derde voorbeeldproject is de ‘Heerlijkheid Hoogvliet’.
De opgave in dit project was om twee schaalniveaus tegen elkaar aan te ‘plakken’, het
Hoogvlietse verenigingleven en de verbreding van de A15.
Het project werd geboren vanuit de interesse in het idee dat cultuur, en dan ‘hoge cultuur’
van de centrale stad naar de deelgemeente gebracht moet worden. Dat is een goed idee,
maar ook de cultuur van de deelgemeente zelf zou veel meer voor het voetlicht gebracht
moeten worden. In het gebied langs de A15 huisde een bonte stoet verenigingen als een
soort permanente nomaden verstopt tussen de bosjes. De boomridders, ecologen,
modelbotenbouwers waren er wel, maar bleven onzichtbaar. Deze verenigingen zouden een
permanente plaats moeten krijgen en zo voor samenhang in de ‘Heerlijkheid’ zorgen en een
soort monument zijn, een eerste begin van de identiteit van Hoogvliet. Wat we gedaan
hebben is het zichtbaar maken van de onzichtbare sociale verbindingen en dromen van
mensen die vaak schuil gaan achter de wereld van maquettes.
Het project ‘De Heerlijkheid van Hoogvliet’ is samengesteld uit een collage van behoeften en
de wens een alternatief te bieden voor de gebruikelijke top-downbenadering bij
herstructurering. Er is onderzoek gedaan naar de wensen en mogelijkheden van kleine
ingrepen. Op het verlanglijstje staan nu o.a. huisvesting voor verenigingen, de villa Hoogvliet,
een vijver in de vorm van Nederland, een dierenbegraafplaats, een openluchtbioscoop, bbqplekken
en aan de snelweg een ‘Hoogvlietsign’ in Hollywoodletters.
De deelgemeente heeft bij RWS aangeklopt met het verzoek om de gebruikelijke procedure
van compensatiegelden om te draaien. Liever minder compensatiegeld bij de toekomstige
verbreding van de A15, maar dat geld dan wel nu.
Ook in dit project zijn lessen geleerd: zelfs als de hindernissen van budget, vergunningen,
inspraak en welstandscommissie genomen zijn, is de eindstreep nog niet gehaald. Het kost
heel veel energie om een op het eerste gezicht onaantrekkelijke plek als deze in het zicht,
bewustzijn en geheugen van mensen uit Hoogvliet en Rotterdam te krijgen.
Om dat voor elkaar te krijgen zijn festivals georganiseerd; het eerste jaar in het hart van
Hoogvliet, het volgende jaar op de plek zelf. Bij de festivals bleek het nodig om een
gemeenschappelijk element te vinden, in dit geval de zanger Gordon, om te zorgen dat
allerlei bevolkingsgroepen zich er welkom voelden.
Tot slot noemt Wouter van Stiphout de profileringstudie van zuidelijk Rotterdam. De
tuinsteden leven nog met de gedachte aan de rand van de stad te liggen. Die gedachte is
door alle ontwikkelingen inmiddels achterhaald. Er is een tussengebied dat de potentie heeft
voor allerlei creatieve ontwikkelingsmogelijkheden. Dat gebied heeft de titel ‘Vrijbuiterslint’
PAGINA 4/ 16

gekregen. In een van de workshops in het middagprogramma wordt hier door Bernadette
Janssen van DS+V verder op ingegaan.
De presentatie van Wouter van Stiphout roept een aantal vragen op en levert stof tot
discussie.
De voorbeeldprojecten laten zien dat de rol van ontwerper is veranderd. De ontwerper is veel
meer een projectleider die zoekt naar aanknopingspunten en mogelijkheden. Hij moet zelf op
zoek naar wat leeft en waaraan behoefte is. Het dilemma bestaat dat aan de ene kant
behoefte is aan grote creatieve visies en ideeën, maar tegelijkertijd herbergen die het gevaar
ook ‘groots’ te mislukken. Het zou zinvol zijn geslaagde projecten te analyseren en te kijken
wat de opgave was en voor wie het project bedoeld was.
Men is het erover eens dat het slagen van projecten afhangt van goed opdrachtgeverschap.
De meningen zijn verdeeld over hoe goed opdrachtgeverschap eruit ziet. Is één sterke
opdrachtgever nodig en is dat in de praktijk mogelijk bij grote projecten, of is de kwaliteit van
de opdrachtgever(s) bepalend?
Het plan voor het ‘Vrijbuiterslint’ roept associaties op met Parijs en zijn voorsteden. Parijs
heeft indertijd de burgemeesters van de omringende voorsteden bij elkaar geroepen om met
elkaar na te denken over de invulling van het gebied grenzend aan de périférique intérieur.
De randgemeenten van het ‘Vrijbuiterslint’ zouden met elkaar op zoek kunnen gaan naar een
gemeenschappelijkheid. De titel ‘Vrijbuiterslint’ roept bij een aantal deelnemers het beeld op
van een soort anarchistische vrijplaats. Dat is niet de bedoeling. Het gaat niet om een gebied
zonder regels, maar eerder om een gebied waar de bewoners/gebruikers zelf de regels
opstellen.
Een ander vreest dat zo’n lint uitnodigt tot het plaatsen van allerlei hekken door individuele
vrijbuiters. De vraag is of dat erg is. Men overweegt ook om de Heerlijkheid te begrenzen met
een hek dat ’s nachts op slot gaat. Begrensde vrijheid, om het gevoel van veiligheid te
bevorderen.
Na de lunchpauze nemen de gasten deel aan zes verschillende workshops verdeeld over drie
‘sporen’
In de eerste ronde:
Spoor 1: De identiteit van de snelwegzone
workshop 1 ‘Identiteit van stad en snelweg’
Spoor 2: Snelwegeconomie en knooppuntontwikkeling
Workshop 2 ‘Hoezo knooppunten?’
Spoor 3: Toegankelijkheid en verbindingen
Workshop 3 ‘Groene netwerken – grijze netwerken’
In de tweede ronde:
Spoor 1: De identiteit van de snelwegzone,
workshop 4 ‘Routeontwerp en ruimtelijke kwaliteit’
Spoor 2: Snelwegeconomie en knooppuntontwikkeling
Workshop 5 ‘PPS bij weginfrastructuur’
Spoor 3: Toegankelijkheid en verbindingen
Workshop 6 ‘Gebiedsanalyse en gebiedsstrategie’
De resultaten van de workshops worden op 8 december gepresenteerd en dienen als
uitgangspunt voor het programma van die dag.
Deel 2, verslag van 8 december 2005
INLEIDING
De tweede dag van de conferentie wordt geopend door de ambtelijke kopgroep van de
proeftuin. Zij gaan aan het werk om te komen tot een ‘programma van doen’. De
beschouwingen uit de workshops worden verder uitgewerkt. Het resultaat van de ochtend
wordt in de middag gepresenteerd aan de bestuurlijke kopgroep.
PAGINA 5/ 16

DE ESSENTIE VAN DE PROEFTUIN
Om nog even scherp te voor ogen te hebben waar de proeftuin over gaat, deelt Frans
Soeterbroek van Habiforum een A-viertje uit met de hoofdpunten uit de visie van Habiforum
op het fenomeen proeftuin (zie bijlage 1)
Op een aantal punten geeft hij extra toelichting.
De core business van Habiforum is het opzetten van proeftuinen; plekken waar partijen
kunnen zoeken naar creatieve doorbraken voor ruimtegebruik. Habiforum is de partner
die met trek- en duwwerk partijen die daar zelf niet toe komen, helpt bij de zoektocht
naar vernieuwend ruimtegebruik. Het gaat daarbij om het onderzoeken wat
mogelijkheden zijn op gebied van infra en RO op de grens van stad en aangrenzend
gebied. Deze grensstroken zijn vaak gebieden die tussen wal en schip dreigen te raken en
die potenties hebben die niet verzilverd worden.
Een proeftuin is een vrijplaats voor vernieuwend denken door ambtelijke experts. In de
uitgereikte tekst wordt gesproken over interessante koppelingen als handvat voor
vernieuwend denken. Hierbij hoort de kanttekening dat te veel koppelingen en te
integraal werken het risico met zich meebrengt dat niets meer in beweging komt. Niet
alle beleidsterreinen kunnen in een keer in een planproces op de agenda worden gezet.
Gekke ideeën zijn bijzonder welkom, zoals het idee om de A15 de schoonste snelweg van
Europa te maken. Dat lijkt niet realistisch, maar kan wel een kapstok zijn voor bijzondere
initiatieven.
De proeftuinaanpak biedt de mogelijkheid om ‘bottom up’ te werken. Bij
ontwikkelingsplanologie zitten vaak grote strategische partijen aan tafel. De proeftuin is
een mogelijkheid om lokale kracht te mobiliseren.
Een taak van Habiforum is om te zorgen dat moeilijke thema’s niet worden overgeslagen.
Workshops over moeilijke thema’s, zoals de sessie over marktpartijen van gisteren,
trekken minder publiek maar zijn wel van belang. Toch moet over dit soort onderwerpen
ook worden nagedacht, wil je iets bereiken. Het is belangrijk dat processen
maatschappelijke processen worden i.p.v. ingewikkelde bestuurlijke exercities.
In een proeftuin wordt ontwikkelingsgericht gedacht i.p.v. visie- of planningsgericht.
Ontwikkelingsplanologie morrelt aan de functionele knippen die gemaakt worden tussen
visie, plan en uitvoering.
Om een proeftuin goed te laten functioneren is het belangrijk om kennis te delen. De
bereidheid moet er bij de deelnemers zijn om elkaar vroeg op de hoogte te stellen van
ontwikkelen. Dat is nodig om te voorkomen dat de proeftuin een vrijblijvende vrijplaats
wordt. Bestuurders moeten wel kunnen worden aangesproken.
Vanuit de groep wordt opgemerkt dat voorkomen moet worden dat bestuurders ‘angstig’
worden, als ze weten dat gevoelige informatie in de proeftuin op tafel komt.
Die zorg is terecht. Gevoelige informatie hoeft ook niet in detail gedeeld te worden, maar
moet wel genoemd worden.
Bij het vaststellen van de ambitie van de proeftuin moet rekening gehouden worden met de
bestuurlijke periode en met de ambitie van de bestuurders zelf. Tot hoever gaat de
samenwerkingsbereidheid? Het proces zou geforceerd kunnen worden door eerst ‘klein’ aan te
sluiten bij de bestuurlijke ambitie en daarmee het vertrouwen te winnen.
Het project moet duidelijk begrensd worden. De A15 is lang, die loopt tot aan Duitsland, en
zelfs op het eiland IJsselmonde zijn afspraken nodig welk gedeelte erbij betrokken wordt.
Naast geografische afbakening, is invloedssfeer belangrijk. De ontwikkeling van de 2 e
Maasvlakte moet worden meegewogen.
DE WORKSHOPS
Uit iedere workshop van 7 december is een afgevaardigde die een samenvatting van de
beschouwingen presenteert.
SPOOR 1 DE IDENTITEIT VAN DE SNELWEGZONE
Workshop 1 Het ‘Vrijbuiterslint’
Bernadette Janssen van DS+V gaf een voorzet voor deze discussie.
PAGINA 6/ 16

Het idee van het ‘Vrijbuiterslint’ is ontstaan, omdat de woningverkoop in de zuidelijke
tuinsteden niet goed loopt en de stad Rotterdam zoekt hoe dat verbeterd kan worden.
In de workshop heeft men zich beperkt tot de zone Charlois t/m IJsselmonde, omdat de
verkoop van woningen in Hoogvliet wel goed loopt.
Perspectief wordt gezien in:
Het versterken van de economie,
Te zorgen voor meer concurrentie,
Het benutten van de groene zone langs de Maas. De stadsrand is naar het zuiden
opgeschoven door de aanleg van een vinexlocatie. Voor recreatie zou gebruik gemaakt
kunnen worden van de groene zone langs de Maas, maar daarvoor vormt de A15 een
grote barrière. Dat is opmerkelijk, omdat de A 20 in het noorden niet als zodanig
ervaren wordt. Rotterdam zoekt naar mogelijkheden om deze barrièrewerking weg te
werken.
De deelnemers aan de workshop hebben hun gedachten laten gaan over de naam
‘Vrijbuiterslint’. Welke associaties roept dat op?
Er wordt geconstateerd dat het lint in ieder geval een eigen identiteit heeft.
Voor de versterking van de economie zijn twee richtingen denkbaar:
Kleinschalige individuele ondernemers, een lint van economische vrijbuiters, of
De potentie benutten en er een soort Zuidas van maken. De potentie voor een Zuidas
is er wel, maar kan nu niet benut worden. Dat zou misschien pas over 20 jaar mogelijk
zijn. Het is een idee om de zone rommelig te laten en ontwikkeling van tijdelijke
functies te tolereren, maar het gebied nu al wel aan te wijzen als gebied dat over
twintig of dertig jaar als een Zuidas ontwikkeld zal gaan worden.
Om de groene zone te benutten moeten noord-zuidverbindingen gelegd worden. Bij de A20
blijkt een ‘muizengaatje’ te volstaan, maar hier zijn meerdere verbindingen nodig.
Naast ‘Vrijbuiterslint’ werd een tweetal andere termen genoemd, waarmee gestoeid kan
worden: een ommuurde tuin of een landgoederenlint.
Naar aanleiding van de presentatie komen er vanuit de groep reacties:
Het gebied was altijd al een vrijbuiterslint. Juist vanwege de geschiedenis is het toch de
bedoeling het nu enigszins op orde te krijgen?
De barrière van de A15 wordt vanuit Rotterdam negatief ervaren, maar niet door de
mensen die beneden de A15 wonen. Voormalige Rotterdammers weten de weg heen en
terug wel te vinden en oorspronkelijke bewoners uit Portugaal en Rhoon vinden de A15
wel een veilige muur tussen de eigen wereld en die van de grote stad. Om noordzuidverbindingen
tot stand te brengen zou het moeilijk kunnen zijn om de medewerking
van die gemeentes te mobiliseren.
Het gebied is qua voorzieningenprogramma wel een geheel. Voorzieningen die er nu
zitten hebben klanten uit het hele gebied, noord en zuid.
SPOOR 2 SNELWEGECONOMIE EN KNOOPPUNTONTWIKKELING
Workshop 2 ’ Hoezo knooppunten?’
Christiaan Kwantes van Goudappel Coffeng leidde de workshop in met een presentatie over
vervoerspotenties, waarbij de Zuidplaspolder als voorbeeld diende.
In de ogen van Goudappel Coffeng is sprake van een knooppunt als verschillende
vervoerssoorten (OV, vrachtverkeer, personenvoertuigen etc) bij elkaar komen. De
deelnemers aan de workshop delen die definitie niet. Zij vinden knooppunten, zoals het
Barendrechtse of IJsselmondse knooppunt, alle op- en afritten of een snijpunt van
hoofdwegen zoals het Groene Kruisplein, eigenlijk ook knooppunten.
Er ontspon zich in de workshop een gesprek waarbij men tot een aantal conclusies kwam:
Het eiland IJsselmonde heeft geen rentmeester die de lijn op eilandniveau kan
oppakken.
PAGINA 7/ 16

Schaalvergroting is nodig. Er moet op eilandniveau gekeken worden en anders moeten
oude concepten opnieuw tegen het licht gehouden worden.
Het is onverstandig om nu knooppunten eruit te lichten, omdat nog niet duidelijk is wat
er met de A15 gebeurt. Vanuit de ambtelijke kopgroep wordt opgemerkt dat het wel
goed mogelijk is om al intenties aan te geven.
Als toch naar knooppunten gekeken wordt, moet dat vanuit het oogpunt van doorvoer
en regionaal onderliggende wegen. De schaal van een ziekenhuis of sportcomplex is te
weinig interessant.
Per knooppunt moet het segment en het type duidelijk benoemd worden en zo mogelijk
zichtbaar.
Normaal gesproken volgt infra de RO. Het is een interessante gedachte dat dit kan
worden omgedraaid, zodat infra sturend is in RO ontwikkelingen.
SPOOR 3 TOEGANKELIJKHEID EN VERBINDINGEN
Workshop 3 Groene netwerken – grijze netwerken
In deze workshop verzorgde Vincent Kuypers van Alterra de inleidende presentatie.
Een aantal aspecten komt naar voren:
1. Bij planontwikkeling zijn drie facetten te onderscheiden:
Stromen (verkeer en water)
Gebieden (om welke plaatsen gaat het)
Actoren (welke partijen horen erbij)
Naast de verschillende facetten is er ook verschil in dynamiek: een ‘fast lane en een slow
lane’.
Wie kans ziet om een ‘slow lane’ aan een ‘fast lane’ te koppelen, profiteert van de hogere
snelheid.
2. Het ontwikkelen van (deel)gebieden kan als vliegwiel werken voor het ontwikkelen van
andere (deel)gebieden.
3. Compensatiegeld kan beter worden ingezet.
Het is effectiever als van te voren goed wordt doordacht waar compensatiegeld voor kan
worden gebruikt. Niet ‘achteruit’ compenseren, compensatiegeld komt dan voor bepaalde
gebieden te laat. Die zijn dan al verdwenen.
4. Groene snippers moeten onderling verbonden worden
In de workshop is een lijst van ‘do’s en dont’s’ opgesteld:
Heb bij ontwikkeling al oog voor beheer.
Zorg voor een groot gebaar met zichtbare culturele lading om de noodzaak van een
project duidelijk te maken. Technocratische argumenten volstaan niet.
Geef aan voor wie een project bedoeld is.
Zorg dat er een prioritering op de plank ligt, zodat altijd aangehaakt kan worden bij
een ‘fast lane issue’, wanneer zich dat aandient.
Zorg voor ecologische onderbouwing van economische planontwikkeling.
Zorg voor krachtig eigenaarschap.
Geef 'fast lane' een eigen regisseur en 'slow lane' issues niet. Pas op voor een groen
boegbeeld.
Sluit aan bij politieke issues.
Er ligt een aantal actuele kansen:
de pilot van RWS bij Hoogvliet met groene geluidschermen die fijnstof absorberen.
compensatiegelden van de 2e Maasvlakte, zijn die in dit gebied te gebruiken?
De grienden bij de oude Maas.
Het concept Regiopark, hoewel daar door een aantal mensen ‘mopperig’ over gedaan
wordt. De term regiopark is voor sommigen beladen, omdat het een project van de
provincie is. Het plan ligt nog steeds op tafel en ‘de 600 ha’ horen er ook nog bij.
Mooie anekdotes uit de workshop:
PAGINA 8/ 16

- de vertegenwoordiger van Rijkswaterstaat concrete kansen zag om een aantal ideeën over
groene scherrnen te gebruiken bij een pilot die ten Noorden van Hoogvliet gaat plaats vinden.
- het Waterschap bleek bereid mee te werken aan het idee om de waterlevering aan
Rotterdam zuid vanuit de Oude Maas zichtbaar te maken in het gebied
SPOOR 1 DE IDENTITEIT VAN DE SNELWEGZONE
Workshop 4 ‘Routeontwerp en ruimtelijke kwaliteit’
Peter Heerema van Habiforum en Jan van der Grift van RWS en projectleider van het
Routeontwerp A4 gaven hier de voorzet.
De deelnemers aan deze workshop kwamen tot de conclusie dat partijen elkaar te laat
informeren. RWS krijgt vaak de zwarte Piet toegespeeld, ten onrechte naar blijkt. RWSmensen
staan wel open voor lokale ideeën, als ze maar tijdig worden betrokken.
Kijkend naar de A15 wordt al snel duidelijk dat er niet één identiteit is, maar dat elk stukje
eigen karakteristieken heeft. Voor veel stukken is de identiteit niet te benoemen; de
containerterminal en Rhoon zijn herkenbaar, bij het Groene Kruisplein valt alleen de Mac
Donalds op, maar Hoogvliet zie je niet.
Opvallend is dat bijvoorbeeld de A12 veel mooie dingen heeft. Dat is een snelweg met status.
De vraag is of dat voor de A15 ook is weggelegd. De valkuil bij de verbreding van de A15 is
dat RWS het alleen gaat doen. Ook is onduidelijk wie voorloper zal zijn; komt eerst de 2e
Maasvlakte en dan de verbreding van de A15 of is het omgekeerd? RWS heeft geen RO
opdracht, die hebben opdracht om de verkeersstromen te regelen. Partijen zijn welwillend,
maar hebben in de praktijk last van elkaar. Dat moet geslecht worden.
In ieder geval moet de fietsverbinding worden meegenomen, want de noord-zuidverbinding is
nu waardeloos.
SPOOR 2 SNELWEGECONOMIE EN KNOOPPUNTONTWIKKELING
Workshop 5 ‘PPS bij weginfrastructuur’
De voorzet in deze workshop is van Jurgen van der Heijden van de Universiteit van
Amsterdam en Adriaan Visser van Project Mainportcorridor Zuid.
Het imago van PPS constructies is negatief door slechte ervaringen in het verleden. Toch zijn
er ook positieve voorbeelden te noemen, zoals de Wijkertunnel en de Beneluxtunnel. De
vraag is hoe partijen weer warm gemaakt kunnen worden voor het principe van PPS.
De deelnemers aan de workshop vonden een aantal projecten op IJsselmonde die geschikt
zouden kunnen zijn voor een PPS constructie:
Het Regiopark. Ontwikkeling en beheer zou in samenwerking met private partijen
kunnen, op die delen die de provincie niet ontwikkelt. Entreeheffing zou een bron van
inkomsten kunnen zijn.
Iedereen wil een eigen dwarsverbinding. Die wensen zouden op een hoop geveegd
kunnen worden en door één partij kunnen worden ontwikkeld en beheerd.
Geluidwerende maatregelen worden nu gezien als wal langs de snelweg. Andere
invalshoek is om ze te zien als achterwand van de aan de snelweg liggende terreinen
die door de terreineigenaren benut of verhuurd kunnen worden voor bijv.
reclamedoeleinden.
Kansen om die samenwerking ook echt van de grond te krijgen zijn bijvoorbeeld:
Tolheffing als bron van inkomsten niet naar Zalm doorsluizen, maar naar het project.
Het heffen van baatbelasting voor partijen die op een zichtlocatie zitten.
Meer voorzieningen in de zone langs de snelweg, zoals crèches, gezondheidszorg,
recreatie/sportterrein.
Reclameruimte langs de weg.
PAGINA 9/ 16

De deelnemers aan de workshop gaven een aantal tips om tot effectieve samenwerking te
komen:
Publieke partijen moeten leren dezelfde taal te spreken als private partijen.
Niet alleen vanuit het eigen gezichtspunt denken. Leef je in in de positie van de ander.
Een soort stoelendans kan helpen om elkaar gezichtspunt te begrijpen.
Bespreek de opgave en de spelregels voor een PPS constructie en zorg dat die voor alle
partijen duidelijk zijn.
Er is een sterke aanstuurder nodig, een soort ‘bestuurlijke haas’ of ‘duohaas’ zoals Piet
Kome van het Waterschap en Dominic Schreijer van Charlois.
Bij projecten moet niet alleen naar ontwikkeling en uitvoering gekeken worden, maar in
een vroege fase moet ook al worden nagedacht over beheer.
SPOOR 3 TOEGANKELIJKHEID EN VERBINDINGEN
Workshop 6 ‘Gebiedsanalyse en gebiedsstrategie’
De voorzet in deze workshop is van Geiske Bouma van TNO en Wim Leussink van Charlois.
De zone langs de A15 is een soort wild west zone. TNO heeft onderzoek gedaan naar
potenties en conflicten in het gebied vanuit een lagenbenadering: wat is de ondergrond, hoe
is de zone in gebruik en welke netwerken zijn er. Ook is gekeken naar de actoren in het
gebied en naar de levensloop van activiteiten. Wat verdwijnt er en komt er bij.
Uit het onderzoek blijkt dat het gebied grote potentie heeft, maar er is onduidelijkheid over
de invulling.
Op basis van de inventarisatie zijn drie scenario’s bedacht:
1. ‘Planologische acupunctuur’ door op detailniveau kansen te benutten, bijvoorbeeld door
een oude boerderij te renoveren en om te bouwen tot kinderdagverblijf. Of door
verrassende initiatieven te nemen. Of door opschalen: “Eén paard is niet goed, veel
paarden wel”.
2. Verbindingen leggen en benutten; zoek naar bestaande relaties in het gebied en maak
een mix van nieuwe en bestaande verbindingen.
3. Snelwegeconomie; heeft de zone iets met de snelweg? Bij de Groene Kruisweg is al
sprake van ontwikkeling van snelwegeconomie. Moet je dat toelaten of juist
tegenhouden? De A15 is speciaal en heeft grote kansen; misschien moet het moderne
verkeer gevierd worden? Deze kansen vragen om lef, om groots te durven denken.
De potentie van het gebied is aanleiding voor een aantal overwegingen:
Moet het gebied gereserveerd worden voor echte ontwikkeling? En op welke manier dan?
Zijn de partners in de proeftuin groot genoeg en hebben zij voldoende slagkracht?
Om lokaal zinnig bezig te zijn is het nodig om de visie op grotere schaal te kennen om te
weten welke micro-impulsen je kunt doen.
De scenariomethode zou ook toegepast kunnen worden op de knooppunten. Een
gebiedsanalyse lijkt zinvol maar dat hoeft niet zo gedetailleerd als in de analyse van TNO. De
rest van het gebied langs de snelwegen is ook niet zo gecompliceerd als het Zuidrandpark bij
Charlois. Het gebied moet goed in kaart gebracht worden, niet op detailniveau, maar op een
niveau dat aansluit bij de analyses die er al zijn van gebieden grenzend aan IJsselmonde.
Bij de ontwikkeling van knooppunten zou bekeken moeten worden of differentiatie mogelijk
is. Nu is er teveel van hetzelfde, misschien moet je bepaalde typen bedrijven weren of juist
proberen toe te voegen.
Grote lijnen
Na de workshoppresentaties praten de deelnemers door over wat terugkerende thema’s zijn
en wat de noodzakelijke stappen zijn die moeten worden gezet.
Er is een visie nodig op de hele zone als praktisch kader waarbinnen gewerkt kan
worden. De zone moet begrensd worden: de A15, het gebied ten zuiden daarvan of het
hele eiland IJsselmonde? De visie moet tot stand komen in relatie tot wat er is. De
totstandkoming van de visie en de uitwerking ervan is een proces van wisselwerking en
niet van volgorde.
PAGINA 10/ 16

De knooppunten moeten worden geïnventariseerd en ingekleurd. Wat zijn de huidige
vervoersstromen, wat zijn de prognoses en wat is de bedrijvigheid rond de knopen?
Knooppunten die genoemd worden: Charloise poort, IJsselmondse/Barendrechtse
knoop, Ridderster, de nieuwe op- en afritten. Bij knooppunt Charlois is al een
werkgroep aan de gang. Het is niet de bedoeling elkaars werk over te doen. Er moet
sprake zijn van leren van elkaar, van kruisbestuiving.
Routeontwerp: het routeontwerp moet breder zijn dan de opgave van RWS, dus breder
dan de A15, en misschien ook breder dan de A15, A16 en de A29. Het routeontwerp
moet meer behelzen dan een cosmetische ingreep.
Leefbaarheid is een aspect dat in feite onderdeel uitmaakt van de andere issues, maar
dermate belangrijk wordt gevonden, dat op het op eigen titel wordt genoemd. Het gaat
om het stimuleren van maatregelen die de leefbaarheid bevorderen, zoals schone
auto’s (roetfilters), het instellen van 80 km zones, het tegengaan van geluidoverlast,
het tegenaan van fijnstof, het verhogen van de verblijfskwaliteit, het koesteren van het
groen.
Bij elke stap moet worden uitgewerkt:
Wat is de culturele identiteit per stukje?
Wie zijn de publieke en private partners die bij dit issue betrokken zijn of zouden
moeten worden?
Welke landmarks zijn er al, welke zijn denkbaar en goed voor de identiteit?
Welke groene en blauwe verbindingen zijn mogelijk?
Een aantal proces-kwesties keert in verschillende bewoordingen in de gesprekken steeds
weer terug:
Er is een rentmeester nodig of ‘bestuurlijke hazen’ die het proces kunnen trekken.
De geldstromen; welke zijn er, hoe zijn ze te benutten en te beïnvloeden; bijvoorbeeld
door aan te haken bij grote geldstromen, door contractplanologie of door creatief om te
gaan met compensatieregelingen (wanneer en waar kunnen ze worden ingezet).
RWS en de stad Rotterdam moeten bij de proeftuin betrokken worden. De mensen van
DS+V en van OBR zijn geen vertegenwoordigers van de stad Rotterdam maar ingezet
door de deelgemeenten.
Hoe zorg je voor intern commitment, zowel bij de ambtelijke kopgroep als bij hun
achterland.
Naast de vaste groep zijn er ‘wisselende contacten’ nodig wanneer dat past bij thema
of moment. Genoemd worden LTO, Waterschap, Staatsbosbeheer, bewoners,
gebruikers en ondernemers.
De externe communicatie moet worden aangepakt. De proeftuin moet op het juiste
moment ‘kabaal maken’, zodat de buitenwereld weet wat er gaande is.
Gebiedspromotie zou als onderdeel van externe communicatie mee kunnen doen en
kan worden gestimuleerd door aan te haken bij regionale samenwerking op gebied van
horeca en toerisme. Denk aan een culturele kaart of een het uitbreiden van een
bedrijvengidsje met informatie over leuke wandel- en fietsroutes.
Er is een inventarisatie nodig van wat er al gebeurt.
Inventariseer politiek handige issues om bij aan te sluiten, zoals fijnstof, water en
milieu.
De bestuurders
Na de lunch sluiten de bestuurders zich aan bij het gezelschap. Zij krijgen een presentatie
van het denkwerk van de ochtend, die door hen met enthousiasme wordt ontvangen.
Ze maken er een aantal kanttekeningen bij:
In de visie moet begrenzing een belangrijk onderdeel zijn en moet de ontwikkeling van
de havensector betrokken worden.
Bij knooppunten moet ook gedacht worden aan P&R locaties. Werk wat betreft
knooppuntinrichting aan een pilot. Gebruik daarvoor knooppunten die nu niet gebruikt
worden of al bestaande kruispunten.
PAGINA 11/ 16

De UVA zou wel een studie willen verrichten naar verkeersintensiteit en variaties willen
doorrekenen.
Het komt teveel voor dat een weg die klaar is, bij oplevering alweer te klein blijkt te
zijn. Bij studie zou de ‘houdbaarheidsdatum’ moeten worden opgenomen.
Het onderliggende wegennet is verwaarloosd, lokaal moet daarin geïnvesteerd worden.
Er is apart onderzoek nodig naar waar knelpunten ontstaan in het onderliggende
wegennet.
Het leefbaarheidaspect moet worden meegenomen bij ontwikkeling van
bedrijventerreintjes.
De vaart moet erin gehouden worden en er moet gebruik gemaakt worden van het
vliegwieleffect.
‘Losse ideeën’
Gedurende de tweedaagse zijn een aantal losse gedachten en ideeën voorbijgekomen. De
ambtelijke kopgroep heeft ze op een flap gezet en laat ze voor de bestuurders nog even de
revue passeren.
De schoonste snelweg van Europa.
Een snelweg met status.
Promotie van het eiland voor mensen van buiten en van binnen het gebied.
Benut en bewaar de karakteristieken van het eiland.
Communiceer met fantasie i.p.v. met technische berekeningen.
Maak het verborgen sociale leven zichtbaar (denk aan de ‘Heerlijkheid van Hoogvliet’
en het ‘Vrijbuiterslint’).
Ga ‘verrommeling’ tegen.
Zorg voor meerwaarde door het leggen van verbindingen.
Een paar van de ideeën worden er door de bestuurders uitgepikt. ‘Leuke dingen’ waarmee op
korte termijn iets gedaan kan worden.
Om van de A15 de schoonste snelweg van Europa te willen maken, lijkt niet erg realistisch.
Maar er kunnen wel allerlei maatregelen gestimuleerd worden onder het mom van de
‘grootste schoonmaak’: 80 km invoeren, onderhoud van vrachtwagens stimuleren,
emissiereductie, groene geluidschermen. Of ‘een snelweg met status’; de breedste, de
drukste, laat zien dat het ergens goed voor is. En niet alleen een snelweg met status,
appelleer aan trots en leefbaarheid, een eiland met status!
Afspraken
De bestuurders zijn enthousiast over de potentie van de proeftuin; ze zijn bereid om voor de
nodige samenwerking een convenant af te sluiten, nog voor de gemeenteraadsverkiezingen in
maart 2006. Om de proeftuin verder tot leven te brengen en richting te geven wordt een
aantal praktische afspraken gemaakt.
De afspraken worden gedragen door de vertegenwoordigers van de deelmeenten Hoogvliet,
Charlois en IJsselmonde, de gemeenten Albrandswaard, Barendrecht en Ridderkerk, de
herontwikkelingsmaatschappij voor het Waalhavengebied Stadshavens NV en het
Havenbedrijf.1
Praktische afspraken
De volgende bijeenkomst van de ambtelijke kopgroep is op maandag 9 januari van
14.30 tot 17.00 in het stadsdeelkantoor van Charlois.
De kopgroep vertaalt de gemaakte afspraken in een werkplan, inclusief
communicatieplan. Habiforum levert het voorwerk. De groep zal ook het voorwerk doen
voor het afsluiten van een convenant.
De bestuurders committeren zich om per organisatie twee mensen te leveren (uit
verschillende disciplines als Verkeer en Vervoer, RO, economie, stedenbouw en natuur)
die werk voor de proeftuin kunnen verrichten en elkaar in de ambtelijke kopgroep
kunnen aanvullen en vervangen. Zo worden er ook binnen de afzonderlijke organisaties
noodzakelijke bruggen geslagen.
1 De vertegenwoordiger van de Stadsregio Rotterdam die de proeftuin ook draagt was op dit
moment niet meer aanwezig.
PAGINA 12/ 16

Bestuurders organiseren presentaties in hun eigen colleges en raden over de ambities
met de proeftuin en de consequenties voor hun eigen werkwijze. Habiforum kan
worden ingeschakeld om daarin een bijdrage te leveren; de op 7 december vertoonde
film kan worden benut.
Erwin de Jongh regelt een afspraak met de HID van Rijkswaterstaat en stelt een
‘delegatie’ samen voor dat gesprek. In ieder geval zou Jacqueline Cornelissen mee
moeten gezien haar contacten binnen RWS.
Erwin de Jongh probeert ook een afspraak te maken voor een aantal bestuurders met
wethouder Hulman in zijn hoedanigheid van verantwoordelijk bestuurder voor stad en
regio om ook deze partijen aan de ambities te committeren.
Frans Soeterbroek zal deelname van het Waterschap proberen te regelen via Ad
Vermeulen en de bestuurder Kome die op de werkconferentie aanwezig waren.
Frans Soeterbroek zal via verschillende lijnen (Erasmusuniversiteit, Hogeschool
Rotterdam, Universiteit van Amsterdam, netwerk Habiforum) studenten en promovendi
aanzoeken om middels onderzoek een bijdrage aan de proeftuin te leveren.
Tot slot
Erwin de Jongh sluit de tweedaagse af. Hij spreekt zijn waardering uit voor de gespreksleiding
en de sfeer van gezamenlijkheid in de proeftuin. Er zitten goede gesprekspartners aan tafel
en het werk van Frans Soeterbroek wekt vertrouwen. De proeftuin is nog pril, maar als het
lukt om de vaart erin te houden kan het uitgroeien tot een voorbeeld van effectieve
probleemaanpak door lagere overheden.
PAGINA 13/ 16

Deelnemers aan de proeftuin op 7 december
De heer A. van Andel Gemeente Ridderkerk
De heer W. Boonzaaijer Deelgemeente IJsselmonde
Mevr. G. Bouma TNO
Mevr. J. Cornelissen Deelgemeente Hoogvliet
De heer A. den Engelse Deelgemeente Hoogvliet
Natuur en recreatieschap
Mevr. J. Gendronneau
IJsselmonde
De heer J. v.d. Grift RWS DZH
Mevr. E. van Harskamp Deelgemeente Hoogvliet
De heer P. Heerema Habiforum
De heer J. v.d. Heijden UvA
Mevr. B. Janssen Gemeente Rotterdam DS+V
De heer E. de Jongh Gemeente Albrandswaard
De heer P. Ketel Havenbedrijf Rotterdam
De heer J. Kleuver Deelgemeente IJsselmonde
De heer P. v.d. Klooster AIR
De heer A. Kolijn Gemeente Albrandswaard
De heer P. Kome Waterschap WSHD
De heer V. Kuypers Alterra, centrum landschap
De heer C. Kwantes Goudappel Coffeng
De heer W. Leussink Deelgemeente Charlois
Mevr. G. Maes De Beuk, verslag
De heer A. Meijeren Gemeente Barendrecht
De heer L. Muskiet Gemeente Rotterdam DS+V
Mevr. A de Muynck Gemeente Rotterdam OBR
De heer D. Nagtegaal Vestia
De heer K. van Oorschot Gemeente Rotterdam DS+V
De heer M. v.d. Paverd RWS DZH
De heer J. Rasing Gemeente Ridderkerk
De heer F de Ruiter Stadshavens NV
De heer D. Schrijer Deelgemeente Charlois
De heer C. Silvis Gemeente Barendrecht
De heer F. Soeterbroek Habiforum
De heer K. van Staalduine Stadsregio Rotterdam
De heer W. van Stiphout Crimson, WIMBY
De heer P. Vermeulen Waterschap WSHD
De heer A. Visser PZM
De heer J. v.d. Want Stadshavens NV
De heer J. Weebers Habiforum
Mevr. D. de Wit De Beuk, dagvoorzitter
De heer P. Wunderink Gemeente Albrandswaard
PAGINA 14/ 16

Deelnemers 8 december, ambtelijke en bestuurlijke kopgroep
De heer W. Boonzaaijer Deelgemeente IJsselmonde
Mevr. J. Cornelissen Deelgemeente Hoogvliet
De heer A. den Engelse Deelgemeente Hoogvliet
Mevr. E. van Harskamp Deelgemeente Hoogvliet
De heer E. de Jongh Gemeente Albrandswaard
Havenbedrijf Rotterdam, alleen in
De heer P. Ketel
de ochtend
De heer J. Kleuver Deelgemeente IJsselmonde
De heer A. Kolijn Gemeente Albrandswaard
De heer W. Leussink Deelgemeente Charlois
Mevr. G. Maes De Beuk, verslag
De heer A. Meijeren Gemeente Barendrecht
Mevr. A de Muynck Gemeente Rotterdam OBR
De heer J. Rasing Gemeente Ridderkerk
De heer F de Ruiter Stadshavens NV
De heer D. Schrijer Deelgemeente Charlois
De heer F. Soeterbroek Habiforum
De heer K. van Staalduine Stadsregio Rotterdam, tot 11.00
De heer P. van Vugt Gemeente Barendrecht
De heer J. v.d. Want Stadshavens NV
Mevr. D. de Wit De Beuk, dagvoorzitter
De heer P. Wunderink Gemeente Albrandswaard
Mevrouw Harskamp van deelgemeente Hoogvliet merkt op dat Dennis Scherpenberg bij de
kopgroep betrokken zou moeten worden. Hij werkt aan een fietsverbinding.
De heer A. van Luijn, adjunct-directeur van Habiforum, is aanwezig bij het tweede deel van de
middag.
PAGINA 15/ 16

Bijlage 1
Essentie proeftuinaanpak
Vrijplaats voor vernieuwing
Ruimte om ‘out of the box’ te denken en niet alles gelijk op haalbaarheid te toetsen. Begrippen als
identiteit, ruimtelijke kwaliteit, creatieve vondsten en interessante koppelingen zijn daarbij belangrijke
handvatten.
Bottom up
Lokale praktijk zijn leidend en niet de beleidswereld of de grote instituties, Sluit ze wel aan en zorg dat
je de grote beleids- en planprocessen naar je toehaalt en er slim met mee lift.
Regionale insteek
We zoeken het schaalniveau op waar je massa kunt maken en slimme koppelingen kunt aanbrengen.
Inde Nederlandse verhoudingen gaat het dan meestal om een bovenlokale/ regionale insteek.
Grenzen opzoeken
Kracht ontstaat door op zoek te gaan naar dynamiek en relaties die traditionele grenzen overstijgen :
stad – platteland, stedenbouw - infrastructuur, natuur - RO – verkeer, bestuur – ambtelijke
organisatie.
Blik naar buiten
Handel vanuit besef dat je samenleving (markt – burgers - maatschappelijke organisaties) nodig hebt
om vernieuwing te bereiken en te verankeren. Zet de samenleving niet in de wachtstand.
Ontwikkelingsgericht i.p.v. visiegericht of planningsgericht
Niet weer een nieuwe visie of een integraal plan die ‘op de stapel’ belandt. Inzet op ‘slimme
interventies’ en spraakmakende projecten om een gewenste ontwikkeling een zetje te geven en snel
resultaten zichtbaar te maken. Visievorming en integraal denken zijn daar ondersteunend bij. De
volgorde visie plan uitvoering is zeker niet leidend,
Durf om door te pakken
Weersta de verleiding om alles wat nog onzeker is om te zetten in onderzoeksvoorstellen waarna
iedereen weer ‘in de wachtstand’ schiet. Dring snel tot de kern door en ontdek al doende wat werkt
i.p.v. je afhankelijk te maken van experts.
Kennis delen
Met elkaar meedenken, strategische info in vroegtijdig stadium delen (ook als dat gevoelig ligt),
aanboren van kennis in ‘andere werelden’ (universiteit, RWS, havenbedrijf OBR, enz.),
Korte doorlooptijd
Proeftuin duurt nog een jaar: We werken toe naar tastbaar ‘tussenresultaat’ en een stevige basis voor
een vervolg (hoeft niet een proeftuin te zijn maar kan ook een regionaal samenwerkingsverband op
eigen kracht zijn).
PAGINA 16/ 16