Download de hele krant - Binnenstadskrant

Half grachtje
Door onze redacteur Ido de Jonge
Julius de Goede, een van de twee auteurs
van Plompetorengracht westzijde, woont
sinds 1991 aan de gracht. Bij ver-
bouwingswerkzaamheden besefte hij
zich dat het 19de-eeuws ogende huis
een veel langere voorgeschiedenis had.
Hij betrok bouwhistoricus F. Kipp bij het onderzoek
van wat er tijdens de verbouwing zoal
gevonden werd (o.a. 14de-eeuwse bouwfragmenten).
Verder ging hij in het archief op zoek
naar de geschiedenis van het huis en zijn bewoners.
Herman Boon, een regelmatige bezoeker
van Het Utrechts Archief, hielp hem daarbij.
Boek
Uiteindelijk groeide het onderzoek naar één huis
uit tot een onderzoek naar de geschiedenis van
alle huizen aan de westzijde van de Plompetorengracht.
De mannen besloten van de resultaten
van hun onderzoekingen een boek te maken:
Boon voor de veelomvattende chronologische
lijsten bij elk huis, De Goede voor de andere teksten,
alle beelden en niet te vergeten de vormgeving.
Opzet
De opzet van het boek is eenvoudig: na een inleiding
gaan de auteurs de gracht af vanaf de Voorstraat
naar het noorden. Per huisnummer volgt
dan een inleiding op het pand, afgewisseld door
een chronologische opsomming van de eigenaren
en bewoners. Na het laatste pand, huis 26,
maken de auteurs nog een uitstap naar de huizen
om de hoek, omdat deze panden op de oude
kavels van huizen aan de Plompetorengracht liggen.
Het effect van deze eenvoudige opzet is duizeligmakend:
dit is geen boek om van voor tot achter
te lezen. Het is eerder een boek om in te bladeren,
hier en daar wat te lezen en vooral plaatjes te
kijken. Wie alles tot in detail wil volgen, zal zich
ook op oud ambtelijk Nederlands moeten storten,
want oude citaten zijn niet vertaald.
Verval en laat herstel
Bij het lezen van de verhalen over de huizen valt
op dat in het grootste deel van de 20ste eeuw het
niet best gesteld was met de bebouwing aan de
Plompetorengracht. Veel huizen waren in gebruik
als bedrijfsgebouw, de tuinen stonden vol loodsen.
Als een poort niet breed genoeg was voor
vrachtwagens, dan brak men een stuk van een
oud gebouw af om ruimte te maken. Leerlingen
van de op nummer 18 gevestigde kunstnijverheidsschool
vergrepen zich aan het historische
interieur. Pas in de laatste vijftien jaar van de
20ste eeuw werd het verval enigszins gekeerd,
vooral doordat de bedrijven vertrokken en er weer
mensen gingen wonen.
Julius de Goede en Herman Boon, Plompetorengracht
westzijde. Over de huizen en hun bewoners
van 1300 tot 2000. Stichting De Plantage,
Utrecht 2006. 256 bladzijden € 14,95.
Plompetorengracht westzijde (© Ido de Jonge)
Van St.-Jan naar
Plompetorengracht
Rond 1050 werd ten noorden van het voormalige
Romeinse castellum (Domplein) de
Sint-Janskerk gebouwd. Het land aan de
noordkant hoorde bij de kerk en was in
gebruik voor landbouw. Er stond een grote
boerderij met bijgebouwen, omringd door
een muur en een sloot, wellicht op de
plaats van het huidige Labrehuis. Nadat in
1122 de Rijn bij Wijk bij Duurstede was
afgesloten en Utrecht stadsrechten had
verkregen, ging men de stad omringen met
een wal en een gracht. Het land van St.-Jan
viel binnen de wallen en verloor zijn agrarische
functie: het terrein werd verdeeld in
kavels, er gingen mensen wonen. In 1392
werd een deel van de sloot die rond de
oude boerderij lag uitgebreid tot gracht,
de Plompetorengracht. Het terrein werd
verder verkaveld en er kwamen steeds
meer huizen aan de westkant van de
gracht. De huizen werden in de loop van
volgende eeuwen eindeloos verbouwd,
verhoogd, vergroot, vervangen en al die
activiteiten hebben geleid tot de huidige
situatie.
Groen licht
‘Ledig Erf’
voorbarig
Door onze redacteur Marijke Brunt
Om het terrein van het Ledig Erf tussen
de Gansstraat en de Tolsteegsingel staat
een hek. Daarbinnen prijkt al maanden
een enorm bord van Maarssens Bouw-
bedrijf met een stoplicht dat op groen
staat.
19
Dat moet slaan op de omstreden gemeentelijke
bouwvergunning die het bedrijf op 30 december
2005 kreeg, na jarenlange politieke en juridische
acties. Het bedrijf wil op deze plaats een complex
van twaalf appartementen, een bedrijfsruimte
(horeca) en een parkeergarage bouwen. Maar
dat groene licht is voorbarig. De bezwaar- en
beroepsprocedures zijn namelijk nog niet doorlopen.
Tegen de bouwvergunning zijn bezwaren ingebracht
door de eigenares van een huis naast het
terrein. Het geplande grote bouwwerk neemt
daglicht in haar woning weg en staat zo dichtbij
dat brand kan overslaan. De rechtbank heeft nog
geen datum vastgesteld voor de zitting waarop de
bezwaren worden behandeld. En na de uitspraak
van de rechter kunnen de partijen daartegen in
beroep gaan bij de Raad van State. Voordat er
een definitieve beslissing over de bouwvergunning
is, kan je gauw een jaar verder zijn.
Benzinepomp
Wel is er definitieve milieuvergunning om de
grond van het terrein schoon te maken. Vroeger
stond hier een garage met benzinepomp die de
bodem danig heeft vervuild met benzine-achtige
stoffen. De sanering moet worden uitgevoerd
door de gemeente, maar die wacht logischerwijs
met het afgraven en schoonmaken van de bodem
tot de bouw van start gaat. Dan moet er immers
ook diep worden gegraven.
De gemeente heeft inmiddels archeologisch
onderzoek gedaan op het terrein en heeft veel
sporen gevonden van het Sint-Joostengasthuis
dat hier, net buiten de stadsmuren, heeft gestaan.
De vroegste sporen gaan terug tot de veertiende
eeuw. Middeleeuwse gasthuizen waren eenvoudige
onderkomens waar daklozen werden verzorgd
en reizigers terecht konden die ‘s avonds te laat
aankwamen en de stadspoort gesloten vonden.
Na 1557 werd het Sint-Joostengasthuis ingericht
voor pestlijders.
De afgelopen zomer kleurden opschietende wilde
planten het terrein groen. Het bord met het
groene stoplicht stond er maar een beetje
vreemd tussen.