Download de hele krant - Binnenstadskrant

Kijk daar! 11
Stad vol zilversmeden
Tekst en tekeningen Frank Kaiser
Toen ik op de Gaardbrug op het terras zat,
klonk er vanuit een werfkelder aan de
overkant plotseling een driftig gehamer.
Omdat ik mijn koffie op had, ging ik eens kijken.
Onder aan de werftrap, precies onder de
Gaardbrug, daar kwam al dat gehamer en geklop
vandaan. Het was een zilversmid, die zich net in
deze werfkelder gevestigd had. Nieuwsgierig
geworden ging ik naar binnen. In de vitrines
stond bijzonder smaakvol smeedwerk, de moeite
van het bekijken waard. (stijl: Jan van Nouhuys).
Loopt U daar eens binnen en vraag dan hoe dat
smeden in zijn werk gaat. U bent er van harte
welkom en men is graag bereid uit te leggen hoe
een zilversmid zo’n vaas of kandelaar maakt. Zo
wordt duidelijk dat de naam zilversmid of goudsmid
niets zegt over het metaal, maar over de
producten die gemaakt worden. Als de smid
grote voorwerpen zoals schalen, bokalen enz.
maakt, dan is het een zilversmid. Ook al gebruikt
hij koper. Als hij kleine siervoorwerpen en of sieraden
maakt, dan is hij een goudsmid. Een zilversmederij
heeft veel meer weg van een echte smederij.
Gebroeders Van Vianen
Utrecht is in de zilversmederij ooit een belangrijke
stad geweest. Er waren in de 15de eeuw wel 67
goudsmeden in Utrecht en Amsterdam bijvoor-
De smederij onder de Gaardbrug
beeld 11. Dat is daarna snel veranderd. Zo waren
er in de 16de eeuw 101 in Utrecht en 145 in
Amsterdam.
De beroemdste zilversmeden uit Utrecht waren de
gebroeders Van Vianen van begin 17de eeuw.
Paulus van Vianen werd zelfs benoemd tot Kammergoldschmied
aan het hof van keizer Rudolf II
in Praag. Zij ontwikkelden het ‘kwabwerk’, een
nieuwe vormgeving voor de zilversmeden. Het
waren grillige en weke, organische vormen die in
gedreven zilver heel goed tot hun recht kwamen.
Die kwabstijl werd toen ‘snakerijen’ genoemd.
Er zijn zilversmeden van wie we nog steeds sporen
in de Binnenstad aantreffen. Een van de eersten
waar ik aan denk is Brom’s Edelsmederij.
Gerard en Jan Hendrik Brom hadden één van de
belangrijkste smederijen voor rooms-katholiek
edelsmeedwerk in de eerste helft van de twintigste
eeuw. Ze maakten bijvoorbeeld veel van het
edelsmeedwerk van de neogotische Willibrorduskerk
(1877) in de Minrebroederstraat. Maar uit
hun smederij kwamen ook de lichtkronen in het
paleis op de Dam, het beeld aan de Utrechtse
Stadsschouwburg en het erezwaard voor Eisenhower.
Schoorsteen in de Keizerstraat
Hun zoons zetten het bedrijf voort en er kwam
zelfs een bronsgieterij bij. Zij produceerden werkelijk
enorm veel, zoals beelden, liturgisch vaatwerk,
tabernakels, doopvonten enz. Heel bekend
Schoorsteen in de Keizerstraat
zijn het beeldje en de fontein in de pandhof van
de Dom, een ontwerp van Jan Brom. Het beeldje
op de fontein is een afbeelding van de kanunnik
Hugo Wstinc die in 1342 een rechtsboek schreef
om het Domkapittel beter vertrouwd te maken
met de rechten. Je ziet hem dan ook schrijvend
aan zijn rechtboek afgebeeld. Brom heeft dat
prachtig weten te verbeelden. De smederij fabriceerde
niet alleen nieuwe voorwerpen, maar deed
ook restauraties.
Aan het bedrijf van de gebroeders Brom herinnert
vooral nog de schoorsteen in de Keizerstraat. Het
pand was een tijd gekraakt, is daarna gerestaureerd
en wordt thans bewoond. Aan de Drift 15 is
nog een door Pieter d’Hont vervaardigde gevelsteen
aangebracht. De jammer genoeg nauwelijks
leesbare tekst, met daarbij het gereedschap van
de zilversmid, herdenkt de drie generaties Brom.
In 1962 sloot het bedrijf de deuren.
Een andere bekende smederij is die van Begeer,
die op het Oudkerkhof een juwelierswinkel opende
om hun producten te verkopen (inmiddels een
kledingwinkel). De pui was een ontwerp van Rietveld
, uit de tijd dat hij nog geïnspireerd was door
de Amsterdamse school. De figuren in de gevel
hebben allemaal betrekking op zilversmeden. In de
vensterbank staat ‘Juwelier Begeer’. Tegenover de
winkel zat vroeger nog een juwelierszaak van Begeer.
Dit was de winkel van Carel Begeer, een neef/
halfbroer van Cornelis (die van het Rietveld-pand).
De twee Begeers hadden ruzie. Men sprak in Utrecht
dan ook van Begeer links en Begeer rechts.
Oudkerkhof: Juwelier Bergeer, thans kledingzaak
5