Leskist Fossielen - NMEGids.nl

De meeste fossielen hebben veranderingen ondergaan. De harde delen van veel organismen
hebben een dusdanige chemische samenstelling dat ze in evenwicht zijn met de gesteenten en het
milieu waarin ze voorkomen.
Echte fossielen zijn bijzonder zeldzaam, vooral als ze uit oudere geologische periodes komen. Met
echte fossielen wordt bedoeld dat het fossiel direct geconserveerd is door bevriezing, looiing
(veenlijk), pekelen of opsluiting in barnsteen (hars).
Veel vaker vinden we fossielen in de vorm van afdrukken van de oorspronkelijke vorm van het
lichaam, tevens de afdruk van de binnenste of buitenste sculptuur in het omliggende gesteente.
Het omhulsel of het skelet van het organisme is vaak tijdens de fossilisatie opgelost en vervangen
door fossilisatiemineralen, die gewoonlijk op volmaakte wijze het oorspronkelijk aanzicht van het
omhulsel kopiëren en een afgietsel vormen.
Verstening vindt plaats als organische resten worden doordrenkt met het vocht dat door de
aardlagen heen sijpelt, waarin mineralen zijn opgelost en er een vaste vulling ontstaat. Fossielen
die op deze manier zijn gevormd, kunnen weliswaar de uiterlijke vorm van het organisme
behouden, maar het fijne detail kan verloren zijn gegaan.
Als alle poriën in het materiaal worden opgevuld met zoutoplossing, wordt er gesproken van
mineralisatie. Hierbij wordt de oorspronkelijke vorm niet veranderd, maar de botten zijn hierdoor
echter wel zwaarder en sterker.
Levende organismen bestaan uit koolstofverbindingen en veel fossielen van bijvoorbeeld planten
en vissen zijn bewaard als een dunnen koolstoffilm. Dit komt doordat tijdens het fossilisatieproces
organische bestanddelen worden afgebroken, gassen verdwijnen en het koolstofgehalte van het
organisme toeneemt. De bekende verkoolde fossielen zijn de fijne varens en andere planten uit de
koollagen uit het Carboon, herkenbaar aan de donkere kleur.
Fossielen kunnen ook sporen zijn die een organisme heeft achtergelaten. Loopsporen en
kruipgangen zijn dergelijke fossielen, die aangeven waar de betreffende schepselen hebben
geleefd. Er kan waardevolle informatie aan worden ontleend, zoals hoe groot een dier was en hoe
het zich bewoog.
Tot fossielen rekenen we niet vormen van anorganische oorsprong, zoals dendrieten, die de
indruk maken van prachtig behouden gebleven plantenafdrukken. Dit worden wel pseudofossielen
genoemd.
Fossielen en evolutie
Onze kennis van de evolutie is grotendeels gebaseerd op wat fossiele vondsten vertellen. Hieruit
valt niet alleen een totaalbeeld van de evolutie af te leiden, maar we kunnen ook de ontwikkeling
van sommige afzonderlijke groepen tot in de details volgen. Evolutie is geen geleidelijk
voortschrijdend proces, maar heeft plaats in series expansieve ontwikkelingen, die vaak gepaard
gaan met massale uitsterving. De drijvende krachten achter de evolutie zijn mutatie en selectie,
die zich voordoen onder invloed van het milieu. De verbazingwekkende verscheidenheid aan
hedendaagse levensvormen is tot een klein aantal algemene bouwplannen terug te leiden. Maar
hoe verder we terug gaan in de tijd, des te sterker zien we verschillen in structuren met de in onze
tijd levende vormen. De vroegste levensvormen waren eenvoudige organismen zonder harde
delen. Die weinig kans hadden te fossiliseren.
37