Basisonderwijs - NMEGids.nl

GGD Rivierenland 

Bezoekadres Teisterbantlaan 1b, Tiel 

Postadres Postbus 6062, 4000 HB Tiel 

Telefoon 0344 - 69 87 00 

E-mail info@ggd.regiorivierenland.nl 

Internet www.ggdrivierenland.nl 

overzicht lesmateriaal 

Basisonderwijs 

schooljaar 2011 - 2012 

R i v i e r e n l a n d

INHOUDSOPGAVE 

INLEIDING.................................................................................................6 

BEWEGEN.................................................................................................7 

1. Kinderen en van sportdag tot speelfeest......................................................................... 7 

2. Feestelijke lessen met bewegen en voeding .................................................................... 7 

3. De klas beweegt : houding, beweging en ontspanning in het klaslokaal............................... 7 

4. Sportik...................................................................................................................... 7 

5. Kies voor hart en sport................................................................................................ 8 

6. Hupla: bewegingstussendoortjes ................................................................................... 8 

7. Rugla : rugoefeningen ................................................................................................. 8 

8. Bewegen met Nellie & Cezar ........................................................................................ 8 

DOOD EN ROUWVERWERKING..................................................................10 

9. Verdrietkoffer: voor kinderen van drie tot acht jaar ........................................................ 10 

10. Verdrietkoffer: voor kinderen van acht tot twaalf jaar................................................... 10 

11. Kinderen en ingrijpende situaties: over dood, rouwen en troosten................................... 10 

12. Kinderen en ingrijpende situaties: over levensbedreigende ziekte in de naaste omgeving ... 10 

13. Het leven duurt een leven lang.................................................................................. 11 

ECHTSCHEIDING .....................................................................................12 

14. Kinderen en ingrijpende situaties: scheiden ................................................................. 12 

15. Verdrietkoffer echtscheiding..................................................................................... 12 

GEHANDICAPT EN ANDERS ZIJN...............................................................13 

16. Ik heb ‘t! : over astma en COPD ............................................................................... 13 

17. Jou een zorg!?: een lespakket over het Rode Kruis....................................................... 13 

18. Lesprogramma stotteren .......................................................................................... 13 

GENOTMIDDELEN....................................................................................14 

19. Drugs ................................................................................................................... 14 

1

20. Alcohol?! ............................................................................................................... 14 

21. Drugs?! ................................................................................................................. 14 

22. Roken?!................................................................................................................. 14 

23. Kwartetspel alcohol en tabak .................................................................................... 14 

24. Alcohol, een ander verhaal ....................................................................................... 15 

(SEKSUELE) KINDERMISHANDELING ......................................................... 16 

25. Kinderen en omgaan met kindermishandeling............................................................... 16 

26. Kindermishandeling: wat is het & hoe kun je het stoppen .............................................. 16 

27. Kan wel zijn ........................................................................................................... 16 

LICHAAM(VERZORGING) ......................................................................... 17 

28. De mens................................................................................................................ 17 

29. Hoofdluiskoffer....................................................................................................... 17 

30. Leskist hygiëne....................................................................................................... 17 

31. Jumbo Boek van je lijf ............................................................................................. 17 

32. Hoortoren .............................................................................................................. 17 

MONDGEZONDHEID................................................................................ 18 

33. Leskist over mondgezondheid ................................................................................... 18 

34. Leskist over mondgezondheid ................................................................................... 18 

35. Hou je mond gezond!............................................................................................... 18 

36. Groot poetsgebit met borstel .................................................................................... 18 

37. Kies met cariës....................................................................................................... 18 

38. Wiebeltandje .......................................................................................................... 18 

PESTEN ................................................................................................. 19 

39. Leskist pesten ........................................................................................................ 19 

40. Kinderen en ingrijpende situaties: pesten .................................................................... 19 

41. Antipestspel........................................................................................................... 19 

42. Pesten, dat pikken we niet! ...................................................................................... 19 

2

43. Pesten op school: adequaat optreden tegen pestgedrag ................................................ 20 

44. Cyberpesten: who cares?......................................................................................... 20 

45. Internetkwartet ...................................................................................................... 20 

46. Pestkwartet ........................................................................................................... 20 

RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING......................................................21 

47. Relaties en seksualiteit ............................................................................................ 21 

48. Relaties en seksualiteit: van uk tot stuk onderbouw ..................................................... 21 

49. Relaties en seksualiteit: van uk tot stuk middenbouw................................................... 21 

50. Relaties en seksualiteit: van uk tot stuk bovenbouw..................................................... 21 

51. Liefdesplein ........................................................................................................... 22 

52. Girls’choice : wensen en grenzen in intimiteit.............................................................. 22 

53. Boys ‘r us : jongens, relaties en seksualiteit................................................................ 22 

54. Puberkwartet ........................................................................................................ 22 

55. Lekker in je vel ...................................................................................................... 23 

56. Wonderlijk gemaakt ................................................................................................ 23 

SOCIAAL-EMOTIONELE VORMING.............................................................24 

57. Kinder Kwaliteiten Spel............................................................................................ 24 

58. Superheld.............................................................................................................. 24 

59. De coole kikker : het sociale vaardigheden kwartetspel................................................. 24 

60. Meidenvenijn is niet fijn! .......................................................................................... 24 

61. Monsterkoffer ........................................................................................................ 25 

62. Zo gaan Roos en Tom met elkaar om : sociale vaardigheidstrainingen voor kinderen uit de 

groepen 2 tot en met 4 ................................................................................................. 25 

63. Zo gaan Sarah en Jerom met elkaar om : sociale vaardigheidstrainingen voor kinderen uit de 

groepen 5 tot en met 8 ................................................................................................. 25 

64. Kleuters en omgaan met elkaar ................................................................................. 26 

65. Uitstekend goed: sociale vaardigheidslessen met drama................................................ 26 

66. Kinderen en faalangst.............................................................................................. 26 

67. Kinderen en keuzen maken....................................................................................... 27 

3

68. Kinderen en hun rol als bemiddelaar ........................................................................... 27 

69. Ik kon mijn adem niet ademen: dramalessen over emoties ............................................. 27 

70. Kinderen en omgaan met conflicten ........................................................................... 28 

71. Kinderen en omgaan met waarden en normen ............................................................. 28 

72. De ander en ik: werkboek sociale vaardigheden ........................................................... 28 

73. Kinderen en ingrijpende situaties: agressie en geweld ................................................... 28 

74. Leefstijl: sociaal-emotionele vaardigheden voor het primair onderwijs .............................. 28 

75. Kinderen en hun sociale talenten ............................................................................... 29 

76. Een doos vol gevoelens............................................................................................ 29 

77. Een huis vol gevoelens en axen ................................................................................. 29 

78. Kinderen en van schoolplein tot speelplaats: een inspirerende aanpak voor de verbetering van 

het pedagogisch klimaat op de speelplaats........................................................................ 30 

79. Klets!: opkomen voor jezelf zonder anderen te kwetsen ................................................ 30 

80. Jij en ik: methode voor sociaal gedrag, waarden en normen en emotionele ontwikkeling ... 30 

81. Het blauwe boek: denken over anderen, dat kunnen kleuters ook ................................... 30 

82. Energize!: groepsactiviteiten voor groot en klein ......................................................... 31 

83. Energize!!: energizers voor volwassenen, jongeren, iedereen......................................... 31 

84. Beter omgaan met jezelf en de ander ......................................................................... 31 

85. Goed Gedaan Map: complimentjes daar groeien ze van! ................................................ 32 

VOEDING ............................................................................................... 33 

86. Beweeg smakelijk: leskist voeding en bewegen............................................................ 33 

87. Lekker fit! ............................................................................................................. 33 

88. Kinderen en eetgedrag en eetstoornissen .................................................................... 33 

89. Dik in orde: over gezond eten en bewegen.................................................................. 34 

90. Voeding: project dvd Huisje Boompje Beestje .............................................................. 34 

91. Voeding: de beste basis voor school .......................................................................... 34 

92. 7 eetmomenten per dag ........................................................................................... 35 

93. Gezond tussendoor: didactisch pakket gezonde voeding................................................ 35 

94. Brood aan de basis: een lesproject over brood ............................................................. 35 

4

95. Vetlekker............................................................................................................... 36 

96. Vet lekker, vet gezond ............................................................................................ 36 

5

INLEIDING 

Documentatiecentrum 

Het documentatiecentrum beschikt over 

lesmaterialen over diverse gezondheidsonderwerpen. 

Om u te laten zien welke 

lesmaterialen u kunt lenen is dit materialenoverzicht, 

dat jaarlijks uitkomt, gemaakt. De 

indeling van dit overzicht is als vanouds, per 

gezondheidsonderwerp staat het lesmateriaal 

gerangschikt. 

Met bijgevoegd reserveringsformulier kunt u 

aangeven welke lesmaterialen u uit het 

documentatiecentrum wilt lenen. 

Lenen 

De uitleentermijn is verdeeld in 8 periodes. De 

periodes voor schooljaar 2011-2012 zijn: 

Periode 1 29-08-11 t/m 23-09-11 

Periode 2 03-10-11 t/m 04-11-11 

Periode 3 14-11-11 t/m 09-12-11 

Periode 4 09-01-12 t/m 27-01-12 

Periode 5 06-02-12 t/m 02-03-12 

Periode 6 12-03-12 t/m 06-04-12 

Periode 7 16-04-12 t/m 18-05-12 

Periode 8 29-05-12 t/m 22-06-12 

U kunt het lesmateriaal reserveren voor één 

periode. Dit kunt u aangeven op bijgevoegd 

reserveringsformulier. De GGD zorgt ervoor dat 

het materiaal aan het begin van de 

uitleenperiode op school aanwezig is en zorgt 

ervoor dat het materiaal aan het eind van de 

periode weer opgehaald wordt. De 

documentalist geeft aan de school door 

wanneer het materiaal gebracht en gehaald 

wordt. 

De school zorgt ervoor dat de materialen 

klaarstaan. 

Tussentijds lenen 

Het aanbod uit dit materialenoverzicht kunt u 

ook buiten de uitleenperiodes reserveren. Het 

materiaal wordt dan echter niet op school 

gebracht en gehaald. 

6 

Website 

Via de website www.ggdrivierenland.nl wordt u 

gedurende het hele jaar op de hoogte gehouden 

van nieuwe aanwinsten. Deze zijn in overleg met 

de documentalist te leen. Wij raden u dan ook 

aan om regelmatig de website te raadplegen. 

Ouderbijeenkomsten 

In het documentatiecentrum kunt u ook terecht 

voor het lenen van themapakketten voor ouderbijeenkomsten. 

Dit zijn complete pakketten 

waarmee u zelf een ouderbijeenkomst kunt 

verzorgen. Enkele themapakketten zijn: ‘kind en 

media’, ‘drukke kinderen’, ‘waarde(n)vol 

opvoeden’ en ‘pesten’. Een brochure met het 

uitgebreide aanbod kunt u aanvragen bij het 

documentatiecentrum, (0344) 69 87 00 of 

downloaden op onze website. 

Bezoeken 

Het documentatiecentrum is geopend van maandag 

t/m vrijdag van 09.00 uur tot 16.30 uur. U 

kunt tijdens deze uren gewoon langs komen, 

maar u kunt ook van tevoren een afspraak 

maken. Vooral wanneer u specifieke vragen heeft 

of ondersteuning wenst is dit aan te raden. U 

kunt dan bellen met het documentatiecentrum, 

(0344) 69 87 00 of mailen naar: 

documentatiecentrum@ggd.regiorivierenland.nl. 

Beoordeling 

Op www.loketgezondleven.nl van het RIVM 

Centrum Gezond Leven (CGL) staan meer dan 

100 leefstijlinterventies beschreven die in 

Nederland beschikbaar zijn. Ook steeds meer 

lesmaterialen uit dit lesmaterialenoverzicht 

worden opgenomen op deze website. 

Een door het CGL samengestelde 

Erkenningscommissie geeft ook een beoordeling 

over de kwaliteit van deze interventies. Dit geeft 

aan in hoeverre ze wel of niet effectief zijn. 

Er zijn verschillende beoordelingsniveau’s: 

- bewezen effectief; 

- waarschijnlijk effectief; 

- theoretisch goed onderbouwd; 

- goed beschreven. 

De beoordeling is opgenomen in het 

materialenoverzicht. Als het lesmateriaal (nog) 

niet beoordeeld is staat dit ook aangegeven. Dit 

wil dus niet per definitie zeggen dat het materiaal 

niet geschikt of effectief is, maar alleen dat er 

nog geen onderzoek naar is gedaan of dat het 

niet beschreven is.

BEWEGEN 

1. Kinderen en van sportdag tot 

speelfeest 

Doelgroep: 

Leerlingen onder-, midden- en bovenbouw. 

Uitgangspunt/doelstelling: 

In het reguliere bewegingsonderwijs, maar ook 

tijdens sporten speldagen, komen steeds veel 

spelelementen voor die een negatieve 

uitwerking hebben op veel kinderen. Kinderen 

die ‘af’ zijn worden aan de kant gezet. 

Zij mogen dan verder naar de kinderen kijken 

die wel weten hoe het moet. Terwijl deze 

kinderen eigenlijk meer oefening nodig zouden 

hebben dan de kinderen die al van nature goed 

zijn in sport en spel. Kinderen die zo worden 

buitengesloten, raken hun plezier in het spel 

kwijt en willen niet meer meedoen. 

Inhoud: 

In dit boek komen alternatieven aan de orde. 

Aan de hand van concrete voorbeelden laat het 

boek zien dat bewegingsonderwijs, sporten 

speldagen voor alle kinderen een groot plezier 

kunnen vormen. Dat kan door de regels aan te 

passen of andere spelen te introduceren 

waaraan iedereen kan meedoen. 

Beoordeling: 

Deze interventie is nog niet beoordeeld. 

2. Feestelijke lessen met bewegen en 

voeding 

Doelgroep: 



Dagelijks bewegen is gezond en leuk. 

Kinderen concentreren zich beter als ze 

regelmatig bewegen en 

gezond eten. Ook zijn 

ze ’s avonds lekker 

moe, waardoor ze 

beter slapen. Door 

gezond te eten en goed 

te bewegen blijven ze 

ook langer gezond. De 

beweegnorm voor kinderen is een uur per dag 

matig intensief bewegen, dat wil zeggen flink 

doorlopen of fietsen, tot je voelt dat je hart 

sneller gaat kloppen en dit minstens vijf 

minuten achter elkaar. 

7 

Inhoud: 

Deze map bevat verschillende lesideeën en 

diverse programma’s over voeding en/of bewegen 

die afgelopen jaren zijn verzameld. In deze 

handleiding staan allerlei tips voor leerkrachten 

van basisscholen om voeding en bewegen te 

integreren in de lessen tijdens de 

Sinterklaasperiode, maar ook in de periode 

daarbuiten. 

Beoordeling: 


3. De klas beweegt : houding, beweging 

en ontspanning in het klaslokaal 

Doelgroep: 



Het doel van deze methode is de 

kinderen te motiveren om 

dagelijks veelzijdig te bewegen. 

Deze motivatie wordt 

opgebouwd doordat de kinderen 

het steeds weer leuk vinden te 

ontdekken dat ze een 

bewegingsopdracht met succes 

kunnen uitvoeren. 

Inhoud: 

Deze methode gaat uit van een Fysio-kalender. Er 

is per groep een handleiding en een kalender op 

posterformaat. Ieder kalenderblad geeft een 

aparte maand weer. Elke maand heeft zo zijn 

eigen thema en per maand staan er drie 

thematisch verwante opdrachten op het 

kalenderblad. 

Beoordeling: 


4. Sportik 

Doelgroep: 

Leerlingen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar. 


Het hoofddoel van dit lespakket is jongeren te 

motiveren tot actieve sportbeoefening op een 

manier die bij hen past. Ze leren hoe sporten in 

elkaar steken en hoe je met regels en de manier 

van sporten kunt variëren.

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een dramaserie, een 

docentenhandleiding met lessuggesties en een 

interactieve internetsite. In de dramaserie 

worden jongeren gevolgd die allemaal wel iets 

met sport hebben. 

Beoordeling: 


5. Kies voor hart en sport 

Doelgroep: 

Leerlingen bovenbouw. 


De kinderen worden zich bewust van de relatie 

tussen bewegen, gevarieerde voeding en 

gezondheid. Ze worden geïnformeerd over het 

belang van verantwoord sporten en een goede 

lichaamshouding. De kinderen krijgen 

informatie over de werking van hart, longen en 

bloedvaten en het belang van een goede 

conditie. De kinderen denken na over hun eigen 

leefstijl. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit drie modules. Elke 

module is een thematische eenheid die 

afzonderlijk aan de orde kan komen. Het 

verdient echter de voorkeur het pakket in zijn 

geheel als compleet programma te gebruiken. 

Een module bestaat uit twee of drie lessen. 

Module 1 en 2 zijn bedoeld voor in het 

klaslokaal. Module 3 dient te worden 

uitgevoerd in de gymnastiekzaal. De modules 

hebben de volgende thema‘s: hart, sport en 

gezondheid, sportvoorlichting en -oriëntatie, 

sportintroductie. Elke module bestaat uit een 

docentenhandleiding en een aantal kopieerbare 

leerlingenkaarten. De kaarten hebben elk een 

afgebakend onderwerp zodat u ook kunt kiezen 

voor het behandelen van een beperkt aantal 

kaarten. 

Beoordeling: 


6. Hupla: bewegingstussendoortjes 

Doelgroep: 



Bewegingstussendoortjes zijn korte 

onderbrekingsmomenten tijdens of na de les 

8 

waarbij men bewust de concentratie van alle 

kinderen gedurende enkele 

minuten doorbreekt door 

middel van een 

bewegingsactiviteit, met als 

doel de aandacht erna weer 

te kunnen verscherpen. Het 

lespakket wil op deze manier 

de concentratie na het 

tussendoortje weer 

optimaliseren, het komt tegemoet aan de 

natuurlijke bewegingsdrang van het schoolkind. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een handleiding en 3 

klapblokken, boordevol bewegingstussendoortjes. 

Beoordeling: 


7. Rugla : rugoefeningen 

Doelgroep: 



Het voorkomen van rug- en andere 

gezondheidsklachten, om de concentratie te 

bevorderen en om bewegen te stimuleren. Dit 

wordt bereikt door korte aangename 

bewegingspauzes. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit 3 klapblokken, 

boordevol bewegingstussendoortjes voor de rug. 

De oefeningen worden aangevuld met tips over 

gezonde voeding, een rugvriendelijke boekentas, 

groeitips en rugsparende tips. 

Beoordeling: 


8. Bewegen met Nellie & Cezar 

Doelgroep: 

Leerlingen groep 1 en 2. 


Het bewegen van kleuters met diverse 

materialen, zoals een krant, stok, wc-rol en 

hoepel.

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit een doosje met 

handleiding en 80 originele 

bewegingsopdrachten met Nellie en Cezar. 

Beoordeling: 


9

DOOD EN ROUWVERWERKING 

9. Verdrietkoffer: voor kinderen van 

drie tot acht jaar 

Doelgroep: 

Leerlingen onder- en middenbouw. 


Met deze koffer bent u elk moment voorbereid 

op de vraag hoe kinderen en jongeren te 

ondersteunen die te maken hebben met een 

verlies door dood. 

Inhoud: 

De koffer bestaat uit een basisset van boeken, 

brochures, een lijst met tips, een lijst met 

adressen, verdrietbrieven, kindercondoleancekaarten 

en praatkaartjes. Daarnaast bevat de 

koffer voor deze doelgroep een handpop, 

muzieksuggesties en troostkaarten. 

Beoordeling: 


10. Verdrietkoffer: voor kinderen van 

acht tot twaalf jaar 

Doelgroep: 

Leerlingen midden-, en bovenbouw. 


Met deze koffer bent u elk moment voorbereid 

op de vraag hoe kinderen en jongeren te 

ondersteunen die te maken hebben met een 

verlies door dood. 

Inhoud: 

De koffer bestaat uit een basisset van 

boeken, brochures, een lijst met tips, een lijst 

met adressen, verdrietbrieven, 

kindercondoleancekaarten en praatkaartjes. 

Daarnaast bevat de koffer voor deze doelgroep 

boeken, handpop, troostkaarten, mandala. 

Beoordeling: 


11. Kinderen en ingrijpende situaties: 

over dood, rouwen en troosten 

Doelgroep: 


10 


Hoe jong kinderen ook zijn, ze komen in 

aanraking met de dood. Een huisdier dat dood 

gaat, opa of oma die overlijdt. De dood brengt 

een verlies met zich mee. Een verlies dat nooit 

meer overgaat. Opeens voelt een kind wat het is 

om iemand voorgoed te moeten missen. Een 

leerkracht die voor de sociaal-emotionele vorming 

aanknoopt bij de normale ontwikkeling van de 

leerlingen, stelt ook de omgang met de dood aan 

de orde. Dit lesboek pleit voor openheid en 

helderheid en biedt een serie werkvormen om de 

dood in elke groep van de basisschool ter sprake 

te brengen. 

Inhoud: 

Boek bevat naast achtergrondinformatie voor de 

leerkracht ook werkvormen en een overzicht van 

kinderliteratuur. 

Beoordeling: 



over levensbedreigende ziekte in de 

naaste omgeving 

Doelgroep: 

Leerlingen onder-, midden- en 

bovenbouw. 


Wanneer een leerling plotseling wordt 

geconfronteerd met de angstaanjagende vraag of 

iemand uit zijn naaste omgeving (vader, moeder, 

broertje, zusje) beter zal worden of dood zal gaan, 

dan heeft dat ingrijpende gevolgen voor dat kind. 

Dit boek probeert de leerkracht, schoolteam te 

helpen bij de eerste opvang en later begeleiding 

van zo‘n kind en de groep. 

Inhoud: 

Boek bevat naast achtergrondinformatie voor de 

leerkracht ook werkvormen, informatie ernstige 

ziekten en een overzicht van kinderliteratuur. 

Beoordeling: 

Deze interventie is nog niet beoordeeld.

13. Het leven duurt een leven lang 

Doelgroep: 



Dit lesmateriaal geeft houvast om ‘op een 

leuke manier aan rottige ervaringen in het leven 

te werken’. Rouwen is gewoon en hoort dus, 

zoveel als mogelijk, thuis in het dagelijkse 

leven. Het verlies delen samen met een tante, 

een vriend, op school met een fijne juf of 

meester, kan helpen of helen. 

Inhoud: 

De map bestaat uit een gedeelte met theorie en 

een gedeelte met handvatten om kinderen 

concreet te helpen. 

Beoordeling: 


11

ECHTSCHEIDING 


scheiden 

Doelgroep: 



Scheiden is een groter verlies voor een kind 

dan vaak wordt aangenomen. Als ouders gaan 

scheiden, verandert de randvoorwaarde van de 

veilige thuisbasis ingrijpend. Dat heeft gevolgen 

voor het vertrouwen in alle relaties die een kind 

heeft en later aangaat. Op het moment dat het 

vertrouwen in de ouders gaat wankelen, 

worden andere volwassenen in de omgeving 

van een kind (buren, ouders van vriendjes, 

leerkracht) belangrijke. In deze uitgave wordt 

op rij gezet wat de scheiding van ouders voor 

een kind betekent en hoe kinderen erop kunnen 

reageren. Kinderen nemen hun reacties mee 

naar school. 

Inhoud: 

De werkvormen en lesactiviteiten gaan niet 

expliciet over scheiden. Gekozen is voor het 

thema ‘wonen’. Want in de woonsituatie 

verandert er van alles als ouders scheiden. In 

een open schoolklimaat zullen deze lessen 

bijdragen aan meer begrip voor andere 

gezinssamenstellingen. Ook zijn opgenomen 

een checklist wat je als school kunt doen ter 

ondersteuning van kinderen van gescheiden 

ouders, een begrippenlijst met termen die 

rondom scheidingen voorkomen en een 

overzicht van de verschillende regelingen voor 

de kinderen na de scheiding. 

Beoordeling: 


15. Verdrietkoffer echtscheiding 

Doelgroep: 



De echtscheidingskoffer is bedoeld als toolkit 

bij het begeleiden van kinderen in 

echtscheidingssituaties. 

Het is geen themakoffer die is samengesteld 

om echtscheiding te behandelen als 

lesonderwerp. 

12 

Inhoud: 

De koffer bestaat o.a. uit boeken voor 

volwassenen, leerkracht, ouder, begeleider, 

boeken voor kinderen, brochures,(spel)materialen 

en de map Gedeeld Verdriet Echtscheiding (met 

tal van werkvormen). Er is ook een voorbeeld van 

een draaiboek toegevoegd. Alles is verpakt in een 

grote, stevige blauwe koffer. 

Beoordeling: 


GEHANDICAPT EN ANDERS ZIJN 

16. Ik heb ‘t! : over astma en COPD 

Doelgroep: 



Het lespakket draagt bij aan meer begrip voor 

kinderen met astma, ze weten hoe de 

ademhaling werkt, ze weten wat astma is en 

kennen de oorzaken ervan. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit het prentenboek ‘Ik 

heb ‘t’, een dvd/cd, overzichtsposter van Long 

Eiland en een handleiding. 

Beoordeling: 


17. Jou een zorg!?: een lespakket over 

het Rode Kruis 

Doelgroep: 

Leerlingen onder, midden- en bovenbouw. 


Het lespakket geeft invulling aan één van de 

centrale doelstellingen van het Rode Kruis: 

voorlichting geven en bewustwording creëren. 

De lessen geven inzicht in de kwetsbare 

situaties waarin veel mensen in onze 

samenleving verkeren. Kinderen vormen de 

vrijwilligers en de hulpverleners van morgen. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit vijf katernen: de 

algemene docentenhandleiding en 4 

leskaternen voor de verschillende 

bouwgroepen. De thema’s zijn over alle 

bouwgroepen verdeeld: 

- Groep 1/2 sociale hulp, nationaal (zorgen 

voor jezelf en voor elkaar); 

- Groep 3/4 sociale hulp, nationaal (als je 

ziek, gehandicapt of eenzaam bent); 

- Groep 5/6 noodhulp, nationaal (nood aan 

de man); 

- Groep 7/8 sociale hulp en noodhulp, 

internationaal (over de grenzen). 

Elk katern bevat twee lessen. Per leskatern zijn 

er vijf of zes kopieerbladen. 

13 

Verder bevat het lespakket: posters voor elke 

groep en een dvd met twee afleveringen van het 

tv-programma Het Klokhuis voor groep 5 t/m 8 

en een korte animatiefilm over Humanitair 

Oorlogsrecht voor groep 7/8. 

Beoordeling: 


18. Lesprogramma stotteren 

Doelgroep: 

Leerlingen midden- en bovenbouw. 

Uitgangspunt/doelstelling 

Een stotterend kind in de klas roept dikwijls 

vragen op: moet ik als 

leerkracht het kind uit 

laten praten of 

onderbreken? Moet het 

net als de andere kinderen 

een leesbeurt krijgen? 

Mogen andere kinderen 

iets van het stotteren 

zeggen of is het beter om 

het te negeren? Stotteren 

wordt vaak beïnvloed door 

de reactie van de 

luisteraar. In een klas 

heeft een kind dat stottert 

vaak te maken met 25 of meer luisteraars. 

Een les over dit onderwerp met daarin informatie 

over stotteren en tips voor de luisteraars kan veel 

spanning verlichten en zo het stotterprobleem 

verminderen. 

Inhoud: 

Bij het lesprogramma hoort een dvd met 

verschillende fragmenten. Vier kinderen die 

stotteren, een ouderinterview, een interview met 

een leerkracht en een deel van de les. 

Beoordeling: 


GENOTMIDDELEN 

19. Drugs 

Doelgroep: 



Deze dvd geeft jongeren informatie over welke 

drugs er zijn, over waarom mensen deze 

middelen gebruiken, over de risico’s en over 

wat verslaving is. 

Inhoud: 

De dvd van tv-programma Het Klokhuis over 

drugs bestaat uit 2 delen van ongeveer 15 

minuten. Deel 1: genotmiddelen en softdrugs. 

Deel 2: risico’s van (hard)drugsgebruik. 

Beoordeling: 


20. Alcohol?! 

Doelgroep: 



De doelstelling van dit pakket is voorkomen dat 

leerlingen uit groep 7 en 8 tabak en drugs gaan 

gebruiken. En uitstellen van het moment dat ze 

voor het eerst alcohol gaan gebruiken. De 

lessen hebben o.a. onderstaande doelstellingen: 

- Leerlingen kennen de risico’s van 

genotmiddelen. 

- Ze weten waarom mensen wel of geen 

genotmiddelen gebruiken. 

- Ze vormen zich een (voorlopige) mening 

omtrent toekomstig eigen gebruik. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit en een 

docentenhandleiding, werkboek en lesboek. 

Beoordeling: 


21. Drugs?! 

Doelgroep: 





gebruiken. 

14 

En uitstellen van het moment dat ze voor het 

eerst drugs gaan gebruiken. De lessen hebben 

o.a. onderstaande doelstellingen: 







Inhoud: 



Beoordeling: 


22. Roken?! 

Doelgroep: 





gebruiken. En uitstellen van het moment dat ze 

voor het eerst gaan roken. De lessen hebben o.a. 

onderstaande doelstellingen: 







Inhoud: 



Beoordeling: 


23. Kwartetspel alcohol en tabak 

Doelgroep: 

Leerlingen groep 8. 


Door middel van een spel 

leerlingen meer inzicht geven 

in het onderwerp roken en 

drinken. 

Inhoud: 

Kwartetspel over roken en drinken.

Beoordeling: 


24. Alcohol, een ander verhaal 

Doelgroep: 



Leerlingen worden al jong geconfronteerd met 

de maatschappelijke norm dat het drinken van 

alcohol ‘normaal’ is. Anders dan vroeger, toen 

men alleen bij een feestelijke gelegenheid 

dronk, drinken veel volwassenen regelmatig als 

zij thuiskomen, bij het eten of voor het 

slapengaan een drankje met alcohol. Ook op 

televisie is regelmatig het gebruik van alcohol 

te zien. Onder een deel van de jeugd bestaat 

het idee dat (veel) alcohol drinken stoer en 

spannend is. Om leerlingen voor te bereiden op 

deze normen en maatschappelijke invloed en 

om hen de gelegenheid te geven om hun eigen 

standpunt te kiezen ten opzichte van (veel) 

alcohol drinken is goede en tijdige voorlichting 

van belang. 

Inhoud: 

Dit lespakket bestaat uit een handleiding en 

drie werkkaternen met verhalen waaruit de 

docent een keuze kan maken. Bij elk verhaal 

gaan de leerlingen eerst op zoek naar feitelijke 

informatie. Goede informatie is van groot 

belang bij goede voorlichting. Daarna bedenken 

zij welke problemen er kunnen ontstaan, 

wegen zij voor- en nadelen af van 

alcoholgebruik in de verschillende situaties en 

bepalen zij hun standpunt. Elk verhaal wordt 

afgesloten met een presentatie waarbij ook de 

ouders uitgenodigd worden. 

Beoordeling: 


15

(SEKSUELE) KINDERMISHANDELING 

25. Kinderen en omgaan met 

kindermishandeling 

Doelgroep: 

Leerlingen onder-, 

midden- en bovenbouw. 


In de lessen wordt 

aandacht besteed aan de 

volgende doelen: 

- weten wat kindermishandeling is; 

- weten wat je kunt doen en waar je terecht 

kunt als je mishandeld wordt; 

- weerbaar zijn. 

Inhoud: 

Dit boek vormt een praktische handleiding voor 

het omgaan met kindermishandeling. Het 

steunt elke beroepskracht in het 

basisonderwijs om alles te doen wat in zijn 

macht ligt om een mishandeld kind te helpen. 

Beoordeling: 


26. Kindermishandeling: wat is het & 

hoe kun je het stoppen 

Doelgroep: 



Deze film is bedoeld om kinderen informatie te 

geven over het onderwerp kindermishandeling: 

wat is het en hoe kun je het stoppen? 

Inhoud: 

Deze dvd duurt 23 minuten. Aan de hand van 

4 scènes worden verschillende vormen van 

kindermishandeling besproken. De situaties zijn 

nagespeeld. In de eerste scène zien we Roy, 

die door zijn vader wordt geschopt en 

geslagen. Bij Roy is er sprake van lichamelijke 

mishandeling. In de tweede scène staat 

seksuele mishandeling centraal. We maken 

kennis met Nora. Elke week doet de vader van 

Nora seksspelletjes met haar. In de derde scène 

zien we Jim. Jim wordt thuis verwaarloosd. 

Zijn ouders zijn er bijna nooit en Jim moet 

meestal voor zichzelf zorgen. In de vierde 

scène gaat het om geestelijke mishandeling. 

16 

Monica krijgt van haar ouders altijd maar te horen 

dat ze niks kan en dat ze een geboren loser is. 

Bovendien maken de ouders van Monica vaak 

ruzie met elkaar. Deze voorlichtingsfilm kan voor 

kinderen behoorlijk aangrijpend zijn. Het zal 

daarom voor kinderen prettig zijn als de film in 

een vertrouwde en veilige omgeving bekeken 

wordt. De film kan allerlei emoties losmaken en 

vragen oproepen. 

Beoordeling: 


27. Kan wel zijn 

Doelgroep: 



Leerlingen inzicht geven in de diverse vormen van 

kindermishandeling (lichamelijke en psychische 

mishandeling, seksueel misbruik en 

verwaarlozing) en biedt aanknopingspunten voor 

een oplossing. 

Doelstellingen van dit lespakket zijn: 

De leerlingen: 

- Zijn bekend met het begrip 

kindermishandeling en weten dat er diverse 

vormen van mishandeling zijn (lichamelijke 

en psychische mishandeling, verwaarlozing 

en seksueel misbruik). 

- Weten in voorkomende gevallen dat zij niet 

de enigen zijn met zulke problemen en 

kennen de wegen die mogelijk leiden naar 

een oplossing. 

- Weten dat mishandelde kinderen zelf 

mogelijkheden hebben iets aan hun 

problematische situatie te veranderen, 

bijvoorbeeld door erover te praten met een 

volwassene. 

- Zijn bekend met de Kindertelefoon. 

- Weten dat mishandeling nooit de schuld is 

van het kind zelf en zijn bekend met het 

gegeven dat mishandelde ouders vaak 

handelen uit overmacht. 

- Zijn op de hoogte van andere 

informatiebronnen waarmee ze zich verder 

in dit onderwerp kunnen verdiepen. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een handleiding en 30 

leerlingenboekjes. 

Beoordeling: 


LICHAAM(VERZORGING) 

28. De mens 

Doelgroep: 



Dit lespakket wil de leerlingen kennis laten 

maken met de bouw en de werking van hun 

eigen lichaam. 

Bovendien zullen zij 

ervaren, dat het 

lichaam verzorging 

nodig heeft. 

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit een handleiding, 

werkschrift, dvd en wandplaten. De dvd bevat 

vier programma‘s: geraamte, ademhaling, spijsvertering 

en bloedsomloop en duren 20 

minuten per programma. De wandplaten 

bestaan uit 4 kleurenposters die een 

uitstekende mogelijkheid bieden de 

onderwerpen klassikaal te behandelen. 

Beoordeling: 


29. Hoofdluiskoffer 

Doelgroep: 



Het bestrijden van hoofdluis op school en het 

doorbreken van het taboe rond hoofdluis. 

Inhoud: 

Koffer met een leidraad hoofdluisbestrijding, 

(voor)leesboekjes, diverse middelen tegen 

hoofdluis en een dvd over hoofdluis van het 

programma Het Klokhuis. 

Beoordeling: 


30. Leskist hygiëne 

Doelgroep: 

Leerlingen onderbouw. 


Kinderen weten wat een goede hygiëne is. 

17 

De volgende onderwerpen worden o.a. 

behandeld: 

-haren wassen; 

-handen wassen; 

-welke kleding in welk jaargetijde; 

-hoofdluis; 

-tandenpoetsen. 

Inhoud: 

Deze leskist bestaat uit Meneer Wasje (handpop 

wasbeer), diverse lessen over hygiëne, 

(voor)leesboeken en puzzels. 

Beoordeling: 


31. Jumbo Boek van je lijf 

Doelgroep: 



Dit grote boek behandeld alles over het lichaam 

van kinderen. Behandeld wordt het skelet, 

bewegen, spieren en ademhalen. 

Inhoud: 

Een aantrekkelijk, groot formaat boek met veel 

tekst en illustratie. 

Beoordeling: 


32. Hoortoren 

Doelgroep: 



Door zintuigen maken we contact met onze 

omgeving. Het gehoor is een belangrijk zintuig 

dat ons helpt om te communiceren en ons leven 

plezierig maakt. Horen betekent letterlijk ‘erbij 

horen’. Dit lespakket draagt ertoe bij dat de 

leerlingen bewuster omgaan met hun gehoor. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit vertelposters, 

opdrachtkaarten, dvd disco-oor voor groep 5 t/m 

8, decibelmeter voor alle groepen en cd’s. 

Beoordeling: 


MONDGEZONDHEID 

33. Leskist over mondgezondheid 

Doelgroep: 



Deze leskist heeft tot doel om leerkrachten te 

ondersteunen bij het geven van lessen over 

mondgezondheid. 

Inhoud: 

Deze leskist is met ingang van schooljaar 

2011-2012 geheel vernieuwd. De inhoud is op 

dit moment nog niet bekend. Zodra dit bekend 

is kunt u dit lezen in de Nieuwsflits Gezonde 

School. 

Beoordeling: 


34. Leskist over mondgezondheid 

Doelgroep: 

Leerlingen midden- en 

bovenbouw. 


Deze leskist heeft tot doel om leerkrachten te 

ondersteunen bij het geven van lessen over 

mondgezondheid. 

Inhoud: 

Deze leskist is met ingang van schooljaar 

2011-2012 geheel vernieuwd. De inhoud is op 

dit moment nog niet bekend. Zodra dit bekend 

is kunt u dit lezen in de Nieuwsflits Gezonde 

School. 

Beoordeling: 


35. Hou je mond gezond! 

Doelgroep: 



Dit lesmateriaal laat kinderen kennismaken met 

de belangrijkste onderwerpen rond het thema 

mondgezondheid. Waarmee houd je je mond 

gezond? En hoe doe je dat dan? Hoe voorkom 

je tanderosie? Ook leren ze waarom een bezoek 

aan de tandarts of mondhygiënist belangrijk is. 

18 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een handleiding, 

lesideeën en een wandplaat ‘Bij de tandarts’. 

Beoordeling: 


36. Groot poetsgebit met borstel 

Doelgroep: 



Demonstratiemateriaal om leerlingen 

poetsinstructie te geven. 

Inhoud: 

Groot gebit met borstel. 

Beoordeling: 


37. Kies met cariës 

Doelgroep: 



Door middel van dit model kunnen de leerlingen 

zien hoe een gaatje in het gebit eruitziet. 

Inhoud: 

Een model van een kies (ongeveer 25 cm hoog) 

met cariës bestaande uit twee delen die uit elkaar 

kunnen. 

Beoordeling: 


38. Wiebeltandje 

Doelgroep: 



Kinderen kunnen zien hoe het is als de tanden 

wisselen. 

Inhoud: 

Houten gezicht van een jongen/meisje met een 

losse tand. Op de achterkant staat een 

voorleesverhaal. 

Beoordeling: 


PESTEN 

39. Leskist pesten 

Doelgroep: 



Door middel van lesmaterialen en 

achtergrondinformatie een ondersteuning 

bieden om op school aandacht aan het 

onderwerp pesten te besteden. 

Inhoud: 

De leskist pesten bevat o.a. het ‘Nationaal 

Onderwijs Protocol tegen Pesten’. De cd-rom 

‘No Limits?’ voor de bovenbouw, bevat 

informatie over de achtergrond en aanpak van 

pesten. Het boek ‘Kinderen en ingrijpende 

situaties, Pesten’ biedt naast 

achtergrondinformatie vooral lessuggesties 

voor de aanpak van pesten. De overige 

materialen is een verzameling van lesmateriaal, 

achtergrondinformatie en (voor)leesboeken over 

pesten. 

Beoordeling: 



pesten 

Doelgroep: 



Over pesten is de afgelopen jaren veel gezegd 

en geschreven. Uit onderzoek is gebleken dat 

niet alleen pestkop 

en gepeste 

slachtoffer zijn, 

maar dat alle 

kinderen eronder 

lijden als er in een 

groep wordt gepest. 

De oorzaken van 

het pesten liggen op 

diverse terreinen. 

Een enkele strafmaatregel of een kringgesprek 

is daarom niet voldoende om iets tegen het 

pesten te doen. Alleen een brede aanpak kan 

daadwerkelijk tot resultaten leiden. Zo’n 

blijvende aanpak lijkt het best gegarandeerd als 

een school het bestrijden van pesten onderdeel 

maakt van het pedagogisch klimaat. 

19 

Dat vraagt om tijd en energie van de 

schoolleiding en de leerkrachten. Maar de 

beloning is er ook: scholen die inmiddels zo ver 

zijn, weten dat een structurele en preventieve 

aanpak leidt tot een prettiger schoolklimaat waar 

het makkelijker werken is; niet alleen voor de 

leerkrachten, maar ook voor de leerlingen die 

daardoor met meer plezier naar school gaan en 

betere resultaten behalen. 

Inhoud: 

In dit boek staat informatie over pesten, antipestbeleid 

en acute gevallen van pesten. Ook 

bevat het praktisch lesmateriaal waarmee u in de 

klas aan het werk kunt. 

Beoordeling: 


41. Antipestspel 

Doelgroep: 



Het antipestspel is gemaakt door kinderen voor 

kinderen, om het pesten en het omgaan met 

elkaar bespreekbaar te maken. 

Inhoud: 

Het antipestspel bestaat uit: 

- een bedrukt, kunststof spelbord; 

- twee doosjes met in elk doosje 21 kaartjes; 

- 6 pionnen; 

- dobbelsteen; 

- handleiding. 

Beoordeling: 


42. Pesten, dat pikken we niet! 

Doelgroep: 

Leerlingen groep 8. 


Kinderen in de piekleeftijd van het pesten, rond 

de 11 tot 14 jaar, door een discussie na te laten 

denken over pesten en hun eigen rol daarin, zodat 

het pesten vermindert of liever zelfs stopt. 

Inhoud: 

Het lesmateriaal bestaat uit een handleiding en 

een dvd en is bedoeld om de zwijgende 

middengroep te mobiliseren.

De dvd Pest is een hulpmiddel dat de kinderen 

aanzet tot nadenken en discussiëren. De dvd 

duurt 6 minuten. 

Beoordeling: 


43. Pesten op school: adequaat 

optreden tegen pestgedrag 

Doelgroep: 



Helaas komt het pesten van kinderen op school 

nog heel veel voor, zowel onder schooltijd als 

in de vrije tijd. Dit praktisch werkboek 

verschaft informatie over het signaleren van dit 

hardnekkig verschijnsel en concrete hulp bij het 

bestrijden ervan. 

Inhoud: 

In dit boek staan spelen die preventief gebruikt 

kunnen worden, maar ook als het pesten al 

begonnen is. 

De spelen zijn onderverdeeld in drie 

categorieën: 

- spelen over het onderwerp pesten; 

- spelen op het gebied van samenwerken en 

communiceren; 

- spelen op het gebied van waarnemen en 

sensitief worden. 

De drie groepen hebben verschillende 

doelstellingen die elkaar aanvullen. 

Beoordeling: 


44. Cyberpesten: who cares? 

Doelgroep: 



Het voorkomen van pesten via internet. 

Leerkrachten geven aan dat cyberpesten een 

dagelijks voorkomen probleem is, waar ze 

weinig grip op hebben. Leerlingen zeggen dat 

ze zich vaak niet realiseren waar ze mee bezig 

zijn. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een handleiding met 

werkbladen en een dvd. De film ‘Chatbox, who 

cares?’ toont een praktijkvoorbeeld van 

20 

cyberpesten. Zowel de leefwereld van de 

jongeren (dader en slachtoffer), als de 

belevingswereld van volwassenen worden in 

beeld gebracht. De film duurt 11 minuten en 

nodigt uit om samen verder te praten over het 

fenomeen cyberpesten, de verantwoordelijkheden 

en de mogelijke oplossingen. 

Beoordeling: 


45. Internetkwartet 

Doelgroep: 

Leerlingen midden- en 

bovenbouw. 


Het internetkwartet is ontstaan 

uit lessen met kids over veilig 

internet. Door het 

internetkwartet worden kinderen 

zich bewust van hun eigen 

internet gedrag. Ze halen uit het 

kwartet wat voor hun van belang 

is. 

Inhoud: 

Het kwartetspel bestaat uit 40 kaarten. 

Beoordeling: 


46. Pestkwartet 

Doelgroep: 



Het doel van het Pestkwartet is kinderen en 

jongeren inzicht te geven in alle betrokken rollen 

in een pestsituatie. 

Inhoud: 

Het Pestkwartet bestaat uit elf setjes van elk vier 

kaarten. 

Beoordeling: 


RELATIONELE EN SEKSUELE 

VORMING 

47. Relaties en seksualiteit 

Doelgroep: 



Dit lesmateriaal wil kinderen ondersteunen in 

hun ontwikkeling tot een persoon die respect 

heeft voor zichzelf en anderen. Iemand die zich 

bewust is van eigen en andermans gevoelens, 

wensen, opvattingen en mogelijkheden en die 

beslissingen kan nemen op het gebied van 

seksualiteit. 

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit een map met 5 

katernen. Elk katern bevat lessuggesties over 

verschillende onderwerpen die te maken 

hebben met relaties en seksualiteit. Het 

lespakket behandelt per bouw de volgende 

driedeling: lichamelijke en emotionele 

ontwikkeling; sociale ontwikkeling en relaties; 

seksualiteit en gezondheid. Er is een apart 

katern voor gebruik in multiculturele klassen. 

Beoordeling: 

Goed beschreven. 

48. Relaties en seksualiteit: van uk tot 

stuk onderbouw 

Doelgroep: 

Leerlingen onderbouw (groep 1, 2, 3). 


Deze leskist is een middel om leerkrachten in 

de onderbouw van het basisonderwijs te 

ondersteunen bij het geven van relationele en 

seksuele vorming. Deze leskist gaat niet alleen 

over seksualiteit. De onderwerpen 

relaties/vriendschap, verschillen tussen jongens 

en meisjes (lichaamsbesef), groeien en 

weerbaarheid nemen een belangrijke plaats in. 

21 

Inhoud: 

De leskist bevat naast een handleiding ook de 

methode ‘Relaties en seksualiteit’ van Sanderijn 

van der Doef, diverse (voor)leesboeken en 

spellen. De lessen gaan o.a. over ‘beeld van 

jezelf’, ‘hoe ben jij geboren’, ‘vriendschap en 

houden van’, ‘knuffelen en houden van’, 

‘weerbaar maken’ en ‘ik maak mij schoon’. 

Beoordeling: 



stuk middenbouw 

Doelgroep: 

Leerlingen middenbouw (groep 4, 5, 6). 


Deze leskist is een middel om leerkrachten in de 

middenbouw van het basisonderwijs te 

ondersteunen bij het geven van relationele en 

seksuele vorming. 

Inhoud: 

De leskist bevat naast een handleiding ook de 

methode ‘Relaties en seksualiteit’ van Sanderijn 

van der Doef, diverse (voor)leesboeken en 

spellen. 

Beoordeling: 



stuk bovenbouw 

Doelgroep: 

Leerlingen bovenbouw (groep 7 en 8). 


Misschien heeft u twijfels bij het onderwerp van 

deze leskist: “hoe ga ik een klas vol met pubers 

vertellen over relaties, maar vooral over seks?”. 

Dan kunnen we u geruststellen: deze kist gaat in 

elk geval niet alleen over seksualiteit. Het 

onderwerp ‘relaties’ neemt ook een zeer 

belangrijke plek in. Verder blijkt dat 

volwassenenseksualiteit en kinderseksualiteit 

door elkaar gehaald worden. Bij volwassenen 

draait seks altijd om het orgasme. Bij kinderen zie 

je dat seksualiteit gericht is op het ontdekken van 

het eigen lichaam en dat van anderen en het 

ontwikkelen van gevoelens die daarbij horen.

Inhoud: 

In deze leskist zitten 3 manieren om de lessen 

relaties en seksualiteit aan te bieden. U kunt 

zelf kiezen welke manier u de beste vindt. Voor 

de kinderen, maar ook voor uzelf. De leskist 

bestaat uit de methode ‘Relaties en 

Seksualiteit’ van Sanderijn van der Doef, een 

magazine ‘van uk tot stuk’. Deze vormen het 

uitgangspunt van de lessen. Daarnaast bevat 

de leskist boeken, het spel ‘Seks & Co’ en 

diverse materialen behorende bij de lessen. 

De lessen zijn opgebouwd uit 3 domeinen: 

lichamelijke en emotionele ontwikkeling; sociale 

ontwikkeling en relaties; seksualiteit en 

gezondheid. 

Beoordeling: 


51. Liefdesplein 

Doelgroep: 



Het doel is dat kinderen zich ontwikkelen tot 

mensen die verantwoorde keuzes kunnen 

maken op het gebied van relaties en 

seksualiteit. En seksualiteit op een gezonde en 

bevredigde manier kunnen beleven, met 

respect voor zichzelf en anderen. 

Inhoud: 

Het lesmateriaal bestaat uit een handleiding 

met achtergrondinformatie over de 

onderwerpen die van belang zijn voor de 

begeleiding van leerlingen, werkboek voor 

leerlingen. De dvd bestaat uit vier afleveringen 

van 15 minuten. 

Beoordeling: 


52. Girls’choice : wensen en grenzen 

in intimiteit 

Doelgroep: 

Meisjes 10-13 jaar. 


Het doel van dit spel is een bijdrage leveren 

aan de preventie van onbedoelde/ongewenste 

tienerzwangerschappen. 

22 

Inhoud: 

Dit bordspel bestaat uit 2 spelen: basisspel voor 

meisjes van 10-13 jaar en voor meisjes van 13 

jaar en ouder. Van de leerlingen wordt enige 

basiskennis op het gebied van het eigen lichaam, 

anticonceptie en voortplanting verondersteld. Het 

spel voorziet niet in seksuele voorlichting. Bij dit 

spel horen 5 pionnen, dobbelsteen, handleiding, 

boekje met antwoorden en spelregels. 

Beoordeling: 


53. Boys ‘r us : jongens, relaties en 

seksualiteit 

Doelgroep: 

Jongens 10-13 jaar. 


Het doel van dit spel is het op een 

leeftijdadequate en speelse manier jongens 

bewust te maken van het belang van veilige, 

prettige, gewenste en gelijkwaardige seksuele en 

relationele contacten. 

Inhoud: 

Het bordspel bestaat uit 1 spelbord, 60 

opdrachtkaarten voor het basisonderwijs, 60 

opdrachtkaarten voor het voortgezet onderwijs, 

26 illustratiekaarten, 10 meningskaarten, 5 

pionnen, antwoordenboekje, spelregelboekje en 

handleiding. 

Beoordeling: 


54. Puberkwartet 

Doelgroep: 



Het doel van het Puberkwartet is om kinderen 

spelenderwijs kennis te 

laten maken met 

verschillende aspecten 

van de puberteit, 

waaronder relaties en 

seksualiteit. Door 

het spelen 

van het kwartetspel 

wordt kinderen gevraagd 

de woorden die met dit 

onderwerp te maken hebben uit te spreken.

Daarmee stimuleert het kwartetspel het 

bespreekbaar maken van onderwerpen rondom 

puberteit, relaties en seksualiteit. 

Inhoud: 

Het Puberkwartet bestaat uit 52 kaarten die 

samen dertien kwartetten vormen. Een kwartet 

is een verzameling van vier bij elkaar horende 

kaarten. De verschillende kwartetten zijn: 

gevoelens in de puberteit, meisjes in de 

puberteit, jongens in de puberteit, vriendschap, 

verliefd, verkering vragen, verkering hebben, 

uitmaken, zoenen, voorbehoedsmiddelen, 

seksueel overdraagbare aandoeningen en 

grenzen. Het spel kan gespeeld worden met 

drie tot zes spelers. 

Beoordeling: 


55. Lekker in je vel 

Doelgroep: 



Dit lespakket wil leerlingen ondersteunen in 

hun ontwikkeling tot een persoon die: 

- zijn/haar eigen lichaam kan waarderen; 

- zich bewust is van eigen en andermans 

gevoelens, wensen, opvattingen en 

mogelijkheden; 

- relaties kan aangaan en onderhouden; 

- beslissingen kan nemen op het gebied 

van seksualiteit en relaties. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een 

docentenhandleiding, acht posters en 

werkbladen en behandelt de volgende thema’s: 

- ontdek jezelf; 

- wat gebeurt er nu weer met je?; 

- vrienden voor het leven?; 

- jij bent oké; 

- jij maakt het verschil; 

- jouw eigen stijl. 

Beoordeling: 


56. Wonderlijk gemaakt 

Doelgroep: 

Leerlingen groep 7 en 8 (gereformeerd 

onderwijs) 

23 


Dit lesmateriaal wil antwoord geven op de 

volgende vragen: 

- Waarom zouden we seksuele vorming op de 

schoolagenda zetten? 

- Hoe kan dit onderwerp verantwoord in school 

geïntroduceerd worden? 

- Hoe kan seksuele vorming in de praktijk 

gestalte krijgen? 

De titel “Wonderlijk gemaakt” is een aanhaling uit 

Psalm 139, waar de dichter zich buitengewoon 

verwondert over God, Die het leven geschapen 

heeft. 

Het lespakket wil de kinderen primair het mooie 

van seksualiteit laten zien, en Gods bedoeling 

ermee. 

Ook wordt er gesproken over de zwarte kant van 

seksualiteit, het seksueel misbruik. 

Daarbij staat het weerbaar maken centraal. Zo wil 

het lespakket kinderen laten beseffen wat de 

grenzen en normen zijn die God aan de 

seksualiteit verbonden heeft en hen stimuleren 

om in hun eigen leven daarnaar te leven. 

Inhoud: 

Deze map bevat materiaal om gelijk aan de slag 

te gaan. Deel 1 bevat materiaal aan ter bezinning 

op het onderwerp, het bevat een stappenplan om 

het onderwerp zorgvuldig in de school te 

introduceren. Deel 2 biedt een complete 

lessenserie voor groep 7 en 8. Er is een 

uitvoerige handleiding, die per les stap voor stap 

aangeeft wat er van leerkracht en kinderen 

verwacht wordt. 

Beoordeling: 


SOCIAAL-EMOTIONELE VORMING 

57. Kinder Kwaliteiten Spel 

Doelgroep: 



Kinderen krijgen een positieve kijk op zichzelf 

als ze positief benaderd worden door anderen. 

Daarnaast is het heel waardevol om hun eigen 

kwaliteiten te (her)kennen. Door met de 

kinderen over hun goede eigenschappen, 

kwaliteiten te praten, krijgen zij inzicht in 

zichzelf. Het benoemen van de eigen 

kwaliteiten van kinderen bevestigen in wie zij 

zijn, in wat ze de moeite waard maakt. 

Inhoud: 

Dit spel biedt een praktische werkwijze 

waarmee u als leerkracht op een eenvoudige en 

niet gekunstelde wijze kinderen positief 

aandacht kunt geven. De kinderen hebben een 

actieve bijdrage binnen deze methodiek. De 

kaartjes zijn een middel om met kinderen in 

gesprek te raken over het kind zelf. De kaartjes 

zijn ook goed inzetbaar buiten de groep, 

bijvoorbeeld bij de begeleiding van individuele 

leerlingen tijdens RT-uren. 

Het spel bestaat uit een handleiding, 46 

blauwe kaartjes, 9 rode kaartjes en 14 gele 

kaartjes. 

Beoordeling: 


58. Superheld 

Doelgroep: 



Doel van Superheld is kinderen inzicht geven in 

sociaal veilig en niet-veilig gedrag in alledaagse 

situaties. 

Inhoud: 

Dit lespakket bestaat uit een bordspel en een 

werkmap. 

Beoordeling: 


24 

59. De coole kikker : het sociale 

vaardigheden kwartetspel 

Doelgroep: 



Spelenderwijs raken 

kinderen vertrouwd met 

allerlei aspecten die 

belangrijk zijn bij het 

omgaan met 

leeftijdsgenootjes zoals: het 

kennismaken, vriendjes 

maken, samenwerken, 

onderhandelen, meespelen, 

uitschelden, als een kind 

wordt geplaagd, 

buitensluiten en pesten. 

Inhoud: 

Het kwartetspel bestaat in totaal uit 9 kwartetten 

van elk 4 kaartjes. Het spel kan zelfstandig 

gespeeld worden in de klas, thuis of in het kader 

van een sociale vaardigheidstraining. Bij dit 

kwartetspel hoort een boek en 2 posters. 

Beoordeling: 


60. Meidenvenijn is niet fijn! 

Doelgroep: 

Leerlingen in de leeftijd van 9 tot 15 jaar. 


Dit lespakket maakt meidenvenijn op een prettige 

manier bespreekbaar in teams, klassen en 

meidengroepen. Meidenvenijn is niet iets wat ‘er 

bij hoort’, zoals zo vaak wordt geroepen. 

Meidengroepjes zijn als kleine koninkrijkjes, met 

aan het hof de Queen bee. 

Zij bepaalt wie er bij hoort 

en wie niet. Zij maakt de 

regels in denken, doen en 

zijn. Een blik kan een groep 

meiden doen sidderen. Op 

subtiele wijze regeert ze 

over haar hofhouding. Bij 

meisjes is status gebaseerd 

op relaties. Meisjes maken 

gebruik en misbruik van relaties om elkaar te 

kwetsen en groepjes te vormen. Dit wordt ook 

wel relationele agressie genoemd.

Relationele agressie tussen meiden kan voor 

problemen zorgen op school en de gevolgen 

voor slachtoffers zijn vaak levenslang. 

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit een werkmap en diverse 

praatplaten. 

Beoordeling: 


61. Monsterkoffer 

Doelgroep: 



Kinderen ontwikkelen zich over het algemeen in 

een fascinerend tempo. Dag in dag uit spelen 

en leven ze in een complexe omgeving. Ze 

worden geconfronteerd met een enorme 

hoeveelheid indrukken en impulsen. Al die 

indrukken moeten verwerkt worden. Elk kind 

doet dat op zijn eigen manier. Je merkt dat dit 

het ene kind makkelijker afgaat dan het andere. 

Veel jonge kinderen scheppen een 

fantasiewereldje, waarin bijvoorbeeld enge 

dieren en monstertjes ten tonele worden 

gevoerd. Dat is volkomen normaal, het is een 

manier om de indrukken uit de buitenwereld te 

verwerken. Het is een fase die belangrijk is 

voor de sociaalemotionele ontwikkeling. 

De Monsterkoffer biedt een handvat om op een 

positieve manier met kinderfantasieën om te 

gaan. 

Inhoud: 

De set Monsterkoffertjes bestaat eigenlijk uit 

twee koffertjes. In het eerste koffertje zit een 

aantal losse platen, in het tweede een t-shirt. 

Dit lespakket nodigt uit tot veel interactie. 

Hierdoor heeft het ook een positief (neven) 

effect op de taalontwikkeling. Ook de 

creativiteit van kinderen wordt erdoor 

gestimuleerd. 

Beoordeling: 


25 

62. Zo gaan Roos en Tom met elkaar 

om : sociale vaardigheidstrainingen voor 

kinderen uit de groepen 2 tot en met 4 

Doelgroep: 



Deze methode is gebaseerd op de principes van 

de Amerikaan Goldstein. De Goldstein-methode is 

gericht op het aanleren van sociale vaardigheden 

via het systematisch toepassen van 

leertheoretische en gedragstherapeutische 

principes. Doel van deze methode is: verwerven 

van kennis over sociale vaardigheden om beter te 

kunnen handelen in complexe sociale situaties; 

het kind competenter maken in de sociale 

omgang met leeftijdsgenootjes; minder spanning 

ervaren en minder faalangstig zijn in sociale 

situaties; het kind stimuleren het aangeleerde 

gedrag toe te passen in zijn dagelijkse omgeving. 

Inhoud: 

In dit boek komen verschillende vaardigheden aan 

bod zoals: kennismaking, hoe praat je met elkaar; 

vragen stellen, je mag ook nee zeggen; samen 

spelen is geven en nemen; samen spelen zonder 

regels gaat mis en complimenten geven en 

krijgen. 

Beoordeling: 


63. Zo gaan Sarah en Jerom met elkaar 

om : sociale vaardigheidstrainingen voor 

kinderen uit de groepen 5 tot en met 8 

Doelgroep: 



Deze methode is gebaseerd op de principes van 

de Amerikaan Goldstein. De Goldstein-methode is 

gericht op het aanleren 

van sociale vaardigheden 

via het systematisch 

toepassen 

van leertheoretische en 

gedragstherapeutische 

principes. Doel van deze 

methode is: verwerven 

van kennis over sociale 

vaardigheden om beter te 

kunnen handelen in complexe sociale situaties; 

het kind competenter maken in de sociale 

omgang met leeftijdsgenootjes; minder spanning

ervaren en minder faalangstig zijn in sociale 

situaties; het kind stimuleren het aangeleerde 

gedrag toe te passen in zijn dagelijkse 

omgeving. 

Inhoud: 

In dit boek komen verschillende vaardigheden 

aan bod zoals: kennismaking, hoe praat je met 

elkaar; vragen stellen, je mag ook nee zeggen; 

samen spelen is geven en nemen; samen 

spelen zonder regels gaat mis en complimenten 

geven en krijgen. 

Beoordeling: 


64. Kleuters en omgaan met elkaar 

Doelgroep: 

Leerlingen onderbouw (groep 1 en 2). 


Met dit werkboek leren kinderen op een speelse 

wijze sociale vaardigheden, zodat ze op een 

meer plezierige manier contact met 

leeftijdgenoten kunnen onderhouden. Via spel, 

rollenspel, gezelschapsspel en creatieve 

activiteiten wordt een proces van 

gedragsverandering op gang gebracht. 

Inhoud: 

De rode draad in dit werkboek wordt gevormd 

door een sprookje over een kleine prins. Hij 

gaat op weg om een prinses uit handen van 

een heks te bevrijden. Tijdens zijn tocht komt 

hij in allerlei situaties terecht, die vragen om 

sociaal vaardig gedrag. Door middel van 

gezamenlijke (spel)activiteiten leren kinderen 

omgaan met gevoelens van zichzelf en de 

ander, problemen oplossen en adequaat sociaal 

gedrag. 

Beoordeling: 


65. Uitstekend goed: sociale 

vaardigheidslessen met drama 

Doelgroep: 

Leerlingen middenbouw. 


Sociaal-emotionele vorming is een wezenlijk 

onderdeel van de ontwikkeling van ieder kind. 

Op school zijn leerkrachten vrijwel voortdurend 

bezig met de sociaal-emotionele ontwikkeling 

26 

van kinderen te stimuleren. Als situaties zich 

voordoen, spelen leerkrachten daar direct op in. 

Ruzies worden gesust, problemen opgelost en 

irritaties uitgesproken. Spelenderwijs krijgen 

kinderen alternatieven en regels aangereikt over 

hoe zij kunnen omgaan met elkaar. Naast 

probleemgericht werken is het ook mogelijk om 

gericht preventief te werken. Deze lesmethode 

biedt concrete handvatten om het trainen van 

sociale vaardigheden in het lesprogramma op te 

nemen. “Uitstekend goed” zijn sociale 

vaardigheidslessen rond vier basisvaardigheden: 

kennismaken, iets vragen, complimenten geven 

en sorry zeggen. 

Inhoud: 

In dit boek wordt allereerst doelgroep, 

doelstelling en ontstaan van de lesmethode 

toegelicht. Vervolgens wordt de methodiek 

geïntroduceerd en wordt ingegaan op de 

achtergronden en de werkwijze van de sociale 

vaardigheidslessen met drama, en de wijze 

waarop de lessen zijn opgebouwd. Daarna volgt 

een beschrijving van de lessenserie. Per les is de 

opbouw en de werkwijze zo nauwkeurig en 

concreet mogelijk uitgeschreven. Tot slot is er 

een overzicht van de gebruikte materialen en een 

literatuuroverzicht. 

Beoordeling: 


66. Kinderen en faalangst 

Doelgroep: 



Kennis over faalangst is noodzakelijk voor elke 

leerkracht in het basisonderwijs. De leerkracht is 

de aangewezen persoon om faalangst bij 

leerlingen te signaleren of te begeleiden, of voor 

begeleiding te zorgen. 

Inhoud: 

Dit boek reikt handvatten aan waar leerkrachten 

in de praktijk van alledag hun voordeel mee 

kunnen doen. Het boek bevat 

achtergrondinformatie over faalangst en een 

groot aantal lessen voor de onder-, midden- en 

bovenbouw van het basisonderwijs. 

Beoordeling: 


67. Kinderen en keuzen maken 

Doelgroep: 



Kinderen van nu worden voortdurend 

geprikkeld tot het maken van keuzen. Er valt 

ook steeds meer te kiezen, van het merk 

schoenen tot het soort ontbijtvlokken, de 

sportclub of zelfs je image. Meestal is dat leuk. 

Al die keuzevrijheid geeft ons het gevoel dat 

we invloed hebben op ons leven. Maar tegelijk 

groeit de keuzeplicht: sinds er zoveel te kiezen 

is, moet er ook gekozen worden. Maar hoe kies 

je? Op gevoel? Op kleur? Omdat je vrienden 

hetzelfde kiezen? Dit boek geeft handreikingen 

om leerlingen te helpen zich bewust te worden 

van de vele vormen van reclame, groepsdruk, 

beïnvloeding en verleiding en daarmee om te 

gaan. Het is niet de bedoeling dat ze elke 

reclame of beïnvloeding categorisch afwijzen, 

wel dat ze die leren herkennen en bewuste 

keuzen maken waar ze wel of niet op ingaan. 

Inhoud: 

In dit boek komt in het eerste deel aan de orde 

hoe kinderen keuzen maken, de rol van de 

commercie in het leven van kinderen en de 

verschillende manieren waarop kind en groep 

invloed op elkaar hebben. Het tweede deel van 

dit boek bevat een aantal lessen en een opzet 

voor een ouderavond. 

Beoordeling: 


68. Kinderen en hun rol als 

bemiddelaar 

Doelgroep: 



Kinderen hebben dagelijks hun conflicten. Ze 

ontstaan frequent en zijn meestal weer snel 

voorbij. Maar soms zijn die conflicten 

indringend en hebben al een langere 

voorgeschiedenis. In de dagelijkse 

schoolpraktijk blijkt dat kinderen zeer wel in 

staat zijn om te leren hoe zij hun conflicten 

kunnen oplossen, al dan niet met behulp van 

een bemiddelaar. 

27 

Inhoud: 

In dit boek komen belangrijke zaken aan de orde: 

het belang van conflicten voor persoonlijke 

ontwikkeling, de verschillende soorten conflicten, 

de rol van emoties en win-winoplossingen. 

Beoordeling: 


69. Ik kon mijn adem niet ademen: 

dramalessen over emoties 

Doelgroep: 

Leerlingen middenbouw. 


Kinderen nemen emoties van anderen niet altijd 

serieus. Hoe vaak komt het niet voor dat een kind 

wordt uitgelachen omdat het verdriet toont? Of 

dat een jongen wordt uitgelachen omdat hij bang 

is of dat een meisje wordt gepest omdat ze 

uitgesproken blij is. Het is belangrijk dat kinderen 

leren positief te reageren op emoties van 

anderen. Je eigen gevoelens leren (h)erkennen en 

de gevoelens van de ander leren respecteren, 

vormen de kern van de lessen emotionele 

vorming. De dramalessen over emoties creëren 

openheid die voor iedereen belangrijk is. 

Onderwerpen bespreekbaar maken die voor 

kinderen taboe zijn, staat centraal ik dit boek. 

Aan de hand van de vier emoties: blij, bang, boos 

en verdriet worden manieren aangereikt om tot 

ander gedrag te komen. 

Er bestaan natuurlijk veel meer emoties en 

gevoelens, denk maar aan jaloezie en verliefdheid. 

Er is gekozen voor deze vier primaire emoties 

omdat zij het makkelijkst herkenbaar zijn voor 

kinderen. Alle andere emoties zijn als het ware 

afgeleid van deze vier emoties. 

Inhoud: 

In dit boek wordt allereerst doelgroep, doelstelling 

en ontstaan van de lesmethode toegelicht. 

Vervolgens wordt de methodiek geïntroduceerd 

en wordt ingegaan op de achtergronden en de 

werkwijze van de sociale vaardigheidslessen met 

drama, en de wijze waarop de lessen zijn 

opgebouwd. Daarna volgt een beschrijving van de 

lessenserie. Per les is de opbouw en de 

werkwijze zo nauwkeurig en concreet mogelijk 

uitgeschreven. Tot slot is er een overzicht van de 

gebruikte materialen en een literatuuroverzicht. 

Beoordeling: 


70. Kinderen en omgaan met conflicten 

Doelgroep: 



Deze serie is bedoeld als een handreiking aan 

een schoolteam dat met elkaar en met de 

kinderen serieus aandacht wil besteden aan het 

omgaan met conflicten. 

Inhoud: 

De serie bestaat uit: 

- praktijkboek; 

- werkboek onderbouw; 

- werkboek middenbouw; 

- werkboek bovenbouw. 

- 

Beoordeling: 


71. Kinderen en omgaan met waarden 

en normen 

Doelgroep: 



Deze serie gaat over waarden en normen op de 

basisschool. Ze bieden onderwijsgevenden een 

schat aan tips, suggesties en praktische 

mogelijkheden aan om de ontwikkeling van het 

moreel besef van leerlingen te bevorderen. 

Inhoud: 

De serie bestaat uit: 

- praktijkboek; 

- werkboek onderbouw; 

- werkboek middenbouw; 

- werkboek bovenbouw. 

Beoordeling: 


72. De ander en ik: werkboek sociale 

vaardigheden 

Doelgroep: 



Dit werkboek legt de nadruk op de sociaalcognitieve 

benadering. Het kind inzicht geven 

in zichzelf. Dit werkboek kan gebruikt worden 

naast de boek ‘Zo gaan Sarah en Jerom met 

elkaar om’. 

28 

Inhoud: 

In dit werkboek staan stellingen waarbij kinderen 

zelf kunnen aangeven hoe zij zichzelf zien met 

betrekking tot die vaardigheden. Er is dus geen 

sprake van goed of fout. Het gaat erom dat het 

kind over zichzelf leert nadenken. 

Beoordeling: 



agressie en geweld 

Doelgroep: 



Dit boek wil een bijdrage 

leveren aan een 

vredescultuur, door 

leraren en leerlingen 

weerbaar te maken, hen 

te helpen onderkennen 

waar oorzaken van agressie en geweld te vinden 

zijn, zodat ze kunnen voorkomen dat geweld en 

agressie in de school toenemen en dat zij een 

cultuur kunnen opbouwen van rust, respect en 

ruimte voor elkaar. 

Inhoud: 

In deel 1 gaat het boek in op de oorzaken en 

achtergronden van agressief gedrag, met 

aandacht voor daders, slachtoffers en anderen die 

er mee te maken hebben. Deel 2 gaat over de 

verschijningsvormen van agressie en geweld in de 

school en hoe er mee omgegaan kan worden. 

Deel 3 geeft praktische werkvormen voor onder-, 

midden- en bovenbouw, gevolgd door nuttige 

adressen en leestips. 

Beoordeling: 


74. Leefstijl: sociaal-emotionele 

vaardigheden voor het primair onderwijs 

Doelgroep: 



De belangstelling voor sociaal-emotionele 

vaardigheden in het onderwijs neemt sterk toe. 

Niet alleen om probleemgedrag te bestrijden en 

voor preventie van ongewenst gedrag.

Ook voor het optimaal functioneren van 

kinderen en het ontwikkelen van hun talenten 

zijn vaardigheden als zelfvertrouwen, 

doordachte beslissingen nemen, luisteren, je 

gevoelens uiten en van je fouten leren, 

onmisbaar. Leefstijl is een methode die niet 

alleen de emotionele intelligentie stimuleert, 

maar ook de cognitieve intelligentie. 

Inhoud: 

Voor elke groep is er een pakket lesmateriaal 

dat bestaat uit: 

- handleiding; 

- werkboek; 

- (voor)leesboek. 

- 

Beoordeling: 

Theoretisch goed onderbouwd. 

75. Kinderen en hun sociale talenten 

Doelgroep: 



Het doel van deze methode is om sociaal 

competent gedrag van leerlingen te bevorderen. 

Om dit doel te kunnen bereiken, is er een visie 

ontwikkeld die laat zien uit welke bouwstenen 

sociaal competent gedrag bestaat en hoe deze 

bouwstenen onderling samenhangen. Deze 

methode is gebaseerd op een aantal 

didactische modellen. De didactische 

uitgangspunten van deze modellen zijn vertaald 

en toegesneden op het onderwijsdomein 

sociale competentie. De lessen zijn nadrukkelijk 

gericht op het aanleren van vaardigheden, en 

niet alleen op het overdragen van kennis, zodat 

de leerlingen zich daadwerkelijk sociaal 

competent leren gedragen, binnen de school, 

maar ook buiten de school. 

Inhoud: 

De methode bestaat uit drie lesmappen die 

bedoeld zijn voor groep 1 t/m 3, groep 4 t/m 6 

en voor groep 7 en 8. Daarnaast is er een boek 

met de theoretische verantwoording. 

Beoordeling: 


76. Een doos vol gevoelens 

Doelgroep: 

Leerlingen onderbouw (4 t/m 7 jaar). 

29 


Dit lespakket wil kinderen helpen dichter te 

komen bij wat in hen omgaat. Het wil kinderen 

helpen gevoelens beter te (h)erkennen, benoemen 

en differentiëren bij zichzelf en bij anderen. 

Inhoud: 

In de ‘Doos vol gevoelens’ 

komen vier basisgevoelens 

aan bod: blij, 

bang, boos en verdrietig. Er 

bestaan uiteraard nog meer 

gevoelens, bijvoorbeeld 

jaloersheid, verliefd zijn, 

schuldig voelen. Omdat jonge kinderen nog niet in 

staat zijn meteen het hele gamma van gevoelens 

te bevatten, wordt in dit pakket alleen aandacht 

besteed aan de vier basisgevoelens. Het pakket 

bestaat uit plaatjes met gevoelsfiguren, 

situatieplaatjes, gevoelshuisjes, vingerpopjes, 

maskers, cd en kopieerbladen. 

Beoordeling: 


77. Een huis vol gevoelens en axen 

Doelgroep: 



Dit pakket is een vervolg op ‘Een doos vol 

gevoelens’. De belangrijkste doelstellingen van dit 

themapakket zijn: 

- Een open sfeer in de klas creëren, waarin 

gevoelens en sociale vaardigheden een plaats 

krijgen. 

- Kinderen een kader bieden om de 

verschillende gevoelens en relatiewijzen bij 

zichzelf en bij anderen waar te nemen, te 

benoemen en te begrijpen. 

- Kansen bieden om te oefenen met 

verschillende relatiewijzen. 

- Kinderen een inzicht laten verwerven in 

verbanden tussen gevoelens en bepaald 

relationeel gedrag.

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit de gevoelswaaier, 

gevoelsplaatjes, beelddominospel, vertelplaten, 

dierenbordspel, grabbelhuisjes, cd en een 

handleiding. 

Beoordeling: 


78. Kinderen en van schoolplein tot 

speelplaats: een inspirerende aanpak 

voor de verbetering van het 

pedagogisch klimaat op de speelplaats 

Doelgroep: 



Tijdens de pauzes kunnen ongeregeldheden 

voorkomen, bijvoorbeeld er wordt een spel 

gespeeld en er ontstaat ruzie omdat een aantal 

kinderen niet mee mag doen. Oude vetes 

worden uitgevochten en kinderen lopen elkaar 

te duwen en uit te dagen. Vaak worden 

individuele kinderen uitgepikt die straf krijgen 

en naar binnen worden gestuurd. Maar is er 

niet meer aan de hand? Nodigt het schoolplein 

wel uit tot spelen? Bezitten de kinderen de 

gewenste sociale vaardigheden en houding om 

zich op een goede manier op het plein te 

gedragen? Genoeg reden om het gedrag op het 

schoolplein eens onder de loep te nemen. 

Inhoud: 

In dit boek wordt op een systematische manier 

de schoolpleinproblematiek bij de kop gepakt. 

Er komen 3 fases aan bod: onderzoek, 

verbetering van de sociale vaardigheden en 

houding, verbetering van de inrichting. In de 

bijlagen wordt aandacht besteed aan spelletjes, 

zoals overloopspelletjes, kringspelen, knikkeren 

en elastieken. Zo wordt er bereikt dat het 

schoolteam in staat is om de speelkwaliteit van 

het schoolplein bij uw school aanmerkelijk te 

verhogen. 

Beoordeling: 


79. Klets!: opkomen voor jezelf zonder 

anderen te kwetsen 

Doelgroep: 


30 


Met dit programma leren kinderen effectieve 

sociale vaardigheden. 

Hierdoor bestaat minder kans op het (doen) 

ontstaan of verergeren van psychische- en 

gedragsproblemen. 

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit een map, met daarin voor 

elke groep een katern. In elk katern komen 12 

lessen aan bod. 

Beoordeling: 


80. Jij en ik: methode voor sociaal 

gedrag, waarden en normen en 

emotionele ontwikkeling 

Doelgroep: 



Werken met deze leermethode bevordert de 

sociaal-emotionele ontwikkeling in brede zin. 

Daarnaast hebben leerlingen in de realiteit van 

alledag sociale ondersteuning van de leerkracht 

nodig. Ondersteuning is zeker noodzakelijk 

wanneer leerlingen een probleem van sociaalemotionele 

aard niet zelf kunnen oplossen. De 

voornaamste doelen van deze methode zijn: 

- Bevorderen van sociaal gedrag. 

- Bevorderen van moreel besef (waarden en 

normen). 

- Bevorderen van een gezonde emotionele 

ontwikkeling. 

Inhoud: 

De methode bestaat uit handleidingen, 

werkboeken en leerlingenboeken. 

Beoordeling: 


81. Het blauwe boek: denken over 

anderen, dat kunnen kleuters ook 

Doelgroep: 

Leerlingen onderbouw basisonderwijs (4-8 jaar). 

In het bijzonder kinderen die problemen hebben in 

hun sociale functioneren. 


Sommige kinderen kunnen moeilijk met anderen 

samenspelen. Zij maken weinig contact met 

leeftijdgenootjes en worden, als ze het toch

proberen, vaak afgewezen. Dit is soms al op de 

kleuterleeftijd het geval. Het kan leiden tot een 

achterstand in sociale vaardigheden die, als ze 

wat ouder zijn, maar moeilijk in het halen is. 

Voor deze kinderen is een programma 

geschreven om hen op een speelse manier de 

ontbrekende vaardigheden bij te brengen. Het 

biedt een methode waarbij kleuters de 

gelegenheid krijgen zich in de gedachten en 

gevoelens van anderen in te leven. 

Inhoud: 

In achtentwintig rollenspelletjes komen emoties 

van toenemende complexiteit aan bod, in 

situaties die voor kleuters gemakkelijk 

herkenbaar zijn. Het boek is overzichtelijk 

samengesteld. Er zijn kijken praatplaten voor 

de leerlingen opgenomen. 

Beoordeling: 


82. Energize!: groepsactiviteiten voor 

groot en klein 

Doelgroep: 



Energizers staan voor samenwerking, 

wisselwerking en ... dolle pret! Ze brengen 

mensen dichter bij elkaar en zorgen 

gegarandeerd voor een geanimeerde stemming. 

Spelenderwijs leert de groep elkaar beter 

kennen, wordt een gesprek op gang gebracht, 

wordt het tempo aangegeven of wordt een 

groepsactiviteit afgerond. De basisregels zijn 

samenwerking en respect voor de anderen. 

Inhoud: 

Energize is een handig naslagwerkje waarin 

voor iedere groep gemakkelijk een geschikte 

activiteit zal staan. Elk spel kan veranderd en 

aangepast worden. Materiaal en voorbereiding 

worden alleen vermeld indien nodig. 

Beoordeling: 


83. Energize!!: energizers voor 

volwassenen, jongeren, iedereen 

Doelgroep: 


31 


Energizers staan voor spelend leren van sociaalemotionele 

vaardigheden. Energizers geven 

energie en inspireren deelnemers tot het creatief 

benaderen van thema’s en onderwerpen: 

kennismaken, rollenspel, samenwerken, 

communicatie, conflicthantering, pesten 

aanpakken, (zelf)vertrouwen en evalueren. 

Inhoud: 

Het boek bevat ruim 100 

leuke en leerzame 

Energizers. 

Beoordeling: 


84. Beter omgaan met jezelf en de ander 

Doelgroep: 



Het programma gaat er vanuit dat de sociaalemotionele 

ontwikkeling van kinderen, positief 

beïnvloed kan worden. De vraag is alleen hoe de 

school dat kan doen; met welke middelen en op 

welk moment. 

De methode is niet zozeer probleemoplossend als 

wel preventief gericht. Hoewel de methode 

preventief van aard is, bevat zij ook 

gedragcorrigerende elementen. Het is daarbij 

overigens essentieel dat kinderen en leerkrachten 

vrijuit over hun gevoelens kunnen en willen 

praten. 

Dat zaken, hoe gevoelig misschien ook, op een of 

andere manier bespreekbaar zijn of worden 

gemaakt. Naast het creëren van een open 

pedagogisch klimaat, heeft het programma nog 

een aantal andere doelstellingen: 

- Het opbouwen en stimuleren van een 

positief zelfbeeld. 

- Het leren uiten en verwoorden van eigen 

gevoelens en gedachten. Ook als deze 

negatief zijn. 

- Het vergroten van het inlevend vermogen; 

dit zorgt voor een betere omgang met 

zowel volwassenen als andere kinderen. 

Inhoud: 

Het programma bevat 96 lessen, verdeeld over 

drie mappen. De lessen zijn geclusterd per groep. 

Iedere map bevat ruim voldoende materiaal voor 

de aangegeven leerjaren. Als een groep aan een 

bepaald thema werkt, komen er achtereenvolgens

steeds drie blokken aan bod: het kind zelf, 

omgaan met anderen, het veranderen van 

situaties. 

Beoordeling: 


85. Goed Gedaan Map: complimentjes 

daar groeien ze van! 

Doelgroep: 



De map is bedoeld als een hulpmiddel om een 

planmatige aanpak te ontwikkelen gericht op 

het positief beïnvloeden van het zelfbeeld van 

kinderen, het vergroten van het zelfvertrouwen 

en het verbeteren van de sociale contacten 

tussen kinderen onderling en kinderen en 

volwassenen. De Goed Gedaan Map is niet 

bedoeld om er ‘zo maar’ af en toe een oefening 

uit te kiezen die ‘wel leuk lijkt’ en om die met 

de kinderen uit te proberen. 

Inhoud: 

De Goed Gedaan Map bestaat uit drie 

onderdelen: 

- Lessuggesties Goed Gedaan-oefeningen 

voor de onder-, midden- en bovenbouw. 

- Suggesties voor het behandelen van het 

Goed Gedaan-thema met ouders. 

- Suggesties voor Goed Gedaan-dramalessen 

voor kinderen rond het thema 

samenwerking. Voorafgaand aan de drie 

onderdelen treft u een algemene inleiding 

aan over het ontstaan van de Goed Gedaan 

Map, de theoretische principes en de 

gebruiksmogelijkheden van de map. 

Beoordeling: 


32

VOEDING 

86. Beweeg smakelijk: leskist voeding 

en bewegen 

Doelgroep: 



Gezond eten en voldoende bewegen is 

belangrijk voor opgroeiende kinderen. Een goed 

ontbijt helpt ze om zich goed te concentreren 

op school en beweging is erg belangrijk voor 

hun fysieke en sociale ontwikkeling. Uiteraard 

heeft gezond eten en voldoende bewegen ook 

invloed op een gezond gewicht. Zoals bekend 

groeit het aantal kinderen met overgewicht in 

Nederland de laatste jaren sterk. 

Primair zijn ouders natuurlijk verantwoordelijk 

voor de opvoeding en het aanleren van 

gezonde leefgewoonten. Toch kunnen ook 

(basis)scholen een belangrijke rol spelen. 

Bijvoorbeeld door afspraken te maken met 

ouders over hoe wordt omgegaan met 

tussendoortjes, trakteren, overblijven, en 

bewegen. Maar ook door in lessen aandacht te 

besteden aan zowel gezonde voeding als aan 

beweging. Deze leskist is ontwikkeld om uw 

school bij deze lessen te ondersteunen. 

Inhoud: 

De methode ‘Voeding de beste basis’ en ‘Hupla 

bewegingstussendoortjes’ vormen de basis van 

deze leskist. Daarnaast bevat de kist een cd 

met en boek met beweegliedjes, een cd-rom 

over spijsvertering en gezonde voeding, het 

pakket schoolgruiten, leesboekjes, enkele 

posters, de flash-klok placemat met 

beweegsuggesties en diverse andere 

lesmaterialen. 

Beoordeling: 


87. Lekker fit! 

Doelgroep: 


33 


Dit lespakket heeft een preventief doel. Het 

speelt in op het eet- en beweeggedrag van 

kinderen in de basisschoolleeftijd. Het maakt hen 

bewust van het belang van gezonde voeding en 

bewegen. De nadruk van dit lespakket ligt op fit 

zijn. Door het fit zijn en de slogan ‘fit zijn is fijn’ 

centraal te stellen, wordt 

het overgewicht indirect aangepakt, zonder 

kinderen met overgewicht te stigmatiseren. 

Inhoud: 

Het lespakket behandeld drie thema’s: 

- bewegen; 

- voeding; 

- gezonde keuzes. 

Binnen de thema’s staan de volgende vijf 

leerlijnen centraal: 

- het belang van bewegen en kennis van het 

lichaam; 

- het begrijpen, ervaren en uitvoeren van 

bewegingsvormen; 

- het herkennen van gezonde voeding; 

- het begrijpen van de energiebalans; 

- het bewust zijn van en invloed hebben op de 

eigen leefstijl. 

Per groep is er een handleiding met daarin 

werkbladen. 

Beoordeling: 

Theoretisch goed onderbouwd. 

88. Kinderen en eetgedrag en 

eetstoornissen 

Doelgroep: 



Eetstoornissen brengen veel ellende met zich mee 

die zich op steeds jongere leeftijd voordoet. Het 

groeiend aantal jonge kinderen met eetproblemen 

baart zorgen omdat de gevolgen juist bij deze 

kinderen enorm zijn. Het gaat dan om problemen 

met de lengtegroei en de hormonale ontwikkeling. 

Eetstoornissen hebben niet alleen ernstige 

gevolgen voor de patiënt, de impact van de ziekte 

op kinderen in de naaste omgeving zoals 

vriendinnetjes, broertjes of zusjes, mag niet 

worden onderschat. Voorkoming en tijdige 

signalering kunnen veel narigheid voorkomen. 

Een leerkracht speelt een belangrijke rol bij het 

vroeg signaleren van eetstoornissen en kan door

lessen in de klas bijdragen aan de preventie 

ervan. 

Inhoud: 

Het boek bevat achtergrondinformatie en 

lessen voor de onder-, midden- en bovenbouw. 

Beoordeling: 


89. Dik in orde: over gezond eten en 

bewegen 

Doelgroep: 



De leerlingen leren veel over gezonde voeding, 

een gezond gewicht en hoe belangrijk bewegen 

is. Het uiteindelijke doel is dat de leerlingen 

hierdoor een beter inzicht krijgen in hun eigen 

eet- en leefgewoonten en, indien nodig, hun 

gewoonten kunnen veranderen. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een handleiding met 

kopieerbare werkbladen en een werkboekje 

voor de leerlingen. Het lespakket behandeld 

onderstaande onderwerpen: 

- de energiebalans; 

- de schijf van vijf; 

- het belang van bewegen; 

- een ‘ideaal’ gewicht; 

- zes gouden regels voor een gezond eet- en 

leefpatroon. 

Beoordeling: 


90. Voeding: project dvd Huisje 

Boompje Beestje 

Doelgroep: 



Wij hebben eten nodig als brandstof. Die 

brandstof wordt in het lichaam omgezet in 

energie om te spelen, te rennen, te werken en 

te groeien. Maar als je steeds meer brandstof 

naar binnen werkt dan nodig is voor al deze 

activiteiten, dan word je dikker. Steeds een 

beetje meer. In Nederland is het aantal dikke 

kinderen in de afgelopen twintig jaar 

verdubbeld. 

34 

Het project voeding gaat in op vragen als “waar 

komt ons eten vandaan” en “wat eten mensen in 

andere landen”. 

Inhoud: 

Dvd met daarop 4 afleveringen van elk 15 

minuten en handleiding met werkbladen. De 

afleveringen zijn: Lekker, lekker P(uh); Groente + 

Fruit; Dank je koe! en Eten is een feest. 

Beoordeling: 


91. Voeding: de beste basis voor school 

Doelgroep: 

Leerlingen groep 1 t/m 8. 


Kinderen op de basisschool moeten meer zicht 

krijgen op wat een gevarieerde voeding inhoudt 

en hoe zij daar zelf aan kunnen bijdragen. Dit 

project wil leerlingen een beter inzicht geven in 

de relatie voeding en gezondheid. De eigen 

voeding staat hierbij centraal. Ze worden zich 

bewust van de invloed die ze er zelf op uit 

kunnen oefenen. 

Inhoud: 

Het materiaal bestaat uit vier leskaternen, ieder 

met een docentenhandleiding en kopieerbare 

werkbladen voor de leerling. Ook is er een katern 

met voedingsinhoudelijke achtergrondinformatie 

voor de leerkracht. De vragen "wat eten en 

drinken kinderen, hoe vaak, wanneer, waarom, 

wat kiezen ze zelf en wat is een verantwoord 

voedingspatroon" worden in 3 thema's 

uitgewerkt: voeding en gezondheid, 

voedingsgewoonten en cultuur en voeding en 

sociaal-emotionele ontwikkeling. 

Kleuterkost (4-5 jarigen) 

Komen op een speelse manier met eten en 

drinken in aanraking. Ze gaan proeven, ruiken, 

kijken, voelen, op kleur uitzoeken en eigen eet- 

en drinkervaringen verwoorden. Er zijn 10 

werkbladen voor de kinderen en 1 brief voor 

ouders. 

Igminia, het eetfeetje (groep 3 en 4) 

Igminia is het eetfeetje. Samen met het meisje 

Julia beleven ze alles op het gebied van eten en 

drinken. De volgende vragen komen aan de orde 

"hoe smaakt eten, hoe ruikt het, welke kleur 

heeft het, hoe ziet het eruit, hoe voelt het?" 

Er zijn 16 werkbladen voor de leerlingen.

Felix in Eetsprookjesland (groep 5 en 6) 

Felix komt in Eetsprookjesland terecht en gaat 

daar op zoek naar het lievelingseten van 

Repelsteeltje. In 8 lessen komen allerlei vragen 

aan de orde, o.a. welke smaken zijn er in eten 

en drinken, wanneer geniet ik van eten en 

drinken. Voor de leerlingen zijn er 17 werkbladen. 

De beter(w)eters (groep 7 en 8) 

Deze groepen maken groepswerkstukken. De 

leerlingen krijgen 23 werkbladen. Ook wordt er 

een diploma uitgereikt. 

Beoordeling: 


92. 7 eetmomenten per dag 

Doelgroep: 



Veel scholen hebben behoefte aan informatie, 

materiaal en suggesties met betrekking tot 

gezonde en leuke traktaties en tussendoortjes. 

Dit materiaal biedt de mogelijkheid om op dit 

gebeid een praktisch toepasbaar beleid te 

ontwikkelen en uit te voeren. Door het 

realiseren van duidelijkheid en structuur in de 

voorlichting en regels voor leerkrachten, 

leerlingen en ouders/verzorgers, wordt een 

gezond voedingsgedrag van leerlingen wat 

betreft traktaties en tussendoortjes 

gestimuleerd. 

Inhoud: 

Het pakket bestaat uit: 

- een handleiding; 

- poster; 

- folder; 

- 3 werkbladen; 

- Schoolkrantartikel; 

- artikel voor het informatieboekje; 

- kleurplaat; 

- traktatietip. 

Beoordeling: 


93. Gezond tussendoor: didactisch 

pakket gezonde voeding 

Doelgroep: 


35 


Voedingsgewoonten worden gevormd op jonge 

leeftijd. Het is eenvoudiger om op jonge leeftijd 

reeds een goede gewoonte aan te leren, dan de 

voedingsgewoonte op 

latere leeftijd te 

veranderen. Doelstelling 

van dit pakket is dan 

ook dat kinderen 

onderscheid maken 

tussen tussendoortjes 

die deel uitmaken van 

een evenwichtige voeding en tussendoortjes die 

dat niet doen. 

Inhoud: 

Het lespakket bestaat uit een map met 

achtergrondinformatie, lessen met o.a. als thema 

‘waarom eten wij’, ‘eten met smaak’, ‘wat eten 

wij’, informatie om ouders bij dit onderwerp te 

betrekken en een cd-rom ‘Mimi in de buik van de 

reus’. 

Beoordeling: 


94. Brood aan de basis: een lesproject 

over brood 

Doelgroep: 



Na afloop van het project kunnen kinderen 

zeggen: 

- Dat brood een vanzelfsprekend onderdeel is 

van hun voeding. 

- Hoe brood is ontstaan. 

- Waarvan brood wordt gemaakt. 

- Hoe brood wordt gemaakt. 

- Wat de belangrijkste werkzaamheden van de 

bakker zijn. 

Inhoud: 

Het project ‘Brood aan de basis’ bestaat uit een 

handleiding voor de onder-, midden- bovenbouw 

en een dvd. 

De dvd is een korte (ca. 34 minuten) speelfilm, 

waarin presentator Jeroen Kramer (bekend van 

ondermeer Het Klokhuis) een spannende 

zoektocht onderneemt naar de oorsprong van ons 

brood. 

Beoordeling: 


95. Vetlekker 

Doelgroep: 



Veel kinderen weten dat elke dag patat eten 

niet goed is en dat een appel gezonder is dan 

snoep. Ze weten ook dat het voor je conditie 

beter is om te fietsen, skaten of voetballen dan 

om achter de computer te zitten. Maar vaak is 

de verleiding groot en het is nu eenmaal 

moeilijk om “nee” te zeggen tegen dingen die je 

leuk of lekker vindt. Als leerkracht wordt u 

geconfronteerd met leerlingen die een 

ongezond eet- en bewegingspatroon hebben. 

Sommige leerlingen ontbijten niet, anderen eten 

te veel, te vet en te zoet of bewegen te weinig 

waardoor er op den duur problemen kunnen 

ontstaan. Overgewicht komt steeds vaker voor 

en de gezondheidsrisico’s zijn enorm. Inmiddels 

heeft één op de acht kinderen in Nederland 

overgewicht. Hoogste tijd dus om iets te 

ondernemen. 

Inhoud: 

Dit lespakket gaat over de relatie tussen 

voeding, beweging en gezondheid. De 

hoofdrolspelers zijn kinderen uit groep 8. Ze 

zitten op een gewone school en wonen in een 

gewone wijk. Samen met uw leerlingen ziet u 

wat, waar, wanneer, hoe en hoeveel de 

kinderen eten, hoe en hoe vaak ze bewegen en 

hoe ze over hun eigen lichaam denken. Tussen 

door wordt informatie gegeven over 

voedingsmiddelen, voedingsstoffen, energie, 

calorieën, verbranding en over de voordelen 

van een gezond gewicht. Stellingen prikkelen 

de kinderen om na te denken over hun eigen 

gezonde dan wel ongezonde eet- een 

leefgewoontes. 

Het lespakket bestaat uit een handleiding, 

werkboek en dvd. De dvd bestaat uit 4 

programma’s: patatje oorlog, fit fitter fitst, 

strak in je vel en gezonde gewoontes. Elk 

programma duurt 15 minuten. 

Beoordeling: 


96. Vet lekker, vet gezond 

Doelgroep: 


36 


Het is de bedoeling dat kinderen, nadat ze 

gewerkt hebben met dit lesmateriaal weten: 

- Hoe een gezonde voeding is opgebouwd. 

- Dat het belangrijk is matig en gevarieerd te 

eten. 

- Dat vet een essentieel voedingsmiddel is, 

dat energie en vitamines levert. 

- Dat vetten vitamines bevatten die het 

lichaam niet op een andere manier binnen 

kan krijgen. 

- Dat er een belangrijk verschil is tussen 

ongezonde (verzadigde) en gezonde 

(onverzadigde) vetten. 

- Dat het belangrijk is de verpakking van 

voedingsstoffen te bestuderen. 

Kortom: het pakket biedt leerlingen mogelijkheden 

om een beter inzicht te krijgen in hun eigen 

voedingsgedrag en geeft handige tips om dit 

gedrag te verbeteren waar nodig. 

Inhoud: 

Dit lespakket bestaat uit een handleiding en 

leerlingenbladen. 

Beoordeling:

Basisonderwijs - NMEGids.nl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?