Kijkwijzer HAVO Rijkdom en weelde.pdf - Gemeentemuseum Den ...

tentoonstelling Het wonder van delfts Blauw zaal 17, Begane grond
kunstenaar / uitvoerder
de metaale pot
titel
theebus met schroefdop
datering
1691-1724
materiaal
keramiek, faience
objectnummer
0400757
20
Kunstvoorwerpen van
uitzonderlijKe waarde
ZWART DELFTS THEEBUS
Je hoeft niet met onderstaande tekst te beginnen.
Ga rustig zitten, bekijk het werk, en begin met de
vragen. Pas wanneer je aan meer informatie toe bent,
kun je deze introductie raadplegen.
Nog aan het einde van de 16e eeuw was de handel
met Azië een gelegenheidsonderneming. Voor een
handelsreis werden schepen gehuurd of gekocht
en zeelieden geworven. Na de reis werd de balans
opgemaakt, het schip verkocht en het personeel
ontslagen. Om sterker in de markt te staan, werd in
1602 de Verenigde Oost-Indische compagnie (VOc)
opgericht. De VOc had eigen schepen en was een
belangrijke factor voor de handel en de welvaart in
de 17e eeuw. Met de VOc kwam ongeveer 400 jaar
geleden chinees porselein naar Nederland.
Delfts blauw, het aardewerk met witte glazuur met
blauwe beschildering, heeft zijn ontstaan te danken
aan het blauwwitte chinese exportporselein. Binnen
een mum van tijd was dit verfijnde porselein zo
populair dat de Delftse aardewerkfabrikanten de
chinese voorwerpen begonnen na te bootsen.
Bij gebrek aan porseleinaarde konden zij echter
alleen de vormen en decoratiemotieven imiteren.
Porselein wordt gemaakt van een speciale kleisoort
die wordt gebakken bij een temperatuur van rond
1400 º c. Porselein is wit en een beetje doorschijnend.
De Delftse pottenbakkers probeerden het chinese
porselein na maken. Ze maakten aardewerk van gelige
klei, gebakken bij een temperatuur van circa 1000 ºc.
Met het glazuur konden ze alle kleuren geven aan het
aardewerk. Wanneer porselein breekt, zijn de scherven
door en door wit. Wanneer aardewerk breekt, zie je
aan de binnenkant de kleur van gebakken klei.
Het vroegste Delfts was, in navolging van het eerste
blauwwitte chinese exportporselein, blauwwit
versierd met oosters geïnspireerde voorstellingen.
Ook de modellen waren oosters. Toen aan het einde
van de 17e eeuw veelkleurig oosters porselein op de
markt kwam, waren de plateelbakkers er als de
kippen bij om ook dit gekleurde goed na te bootsen.
Naast het oosters geïnspireerdeproductassortiment,
begonnen de
plateelbakkers ook eigen
modellen en versieringen
toe te passen. Het ruime
aanbod van zowel oosters
als westers Delfts stimuleerde
de vraag naar
oosters porselein met
Europese vormen en
decoraties. Dit porselein
met westerse motieven
is het zogenaamde
Chine de commande.
Het getuigt van de
voortdurende wisselwerking
tussen Oost en West.
Het verzamelen en uitstallen van oosters porselein
kent een lange traditie. Behalve aan het hof van de
Oranjes, waren ook in de huizen van de Hollandse
burgerij modieuze porseleinopstellingen al vroeg in
de 17e eeuw te bewonderen. Al dan niet in combinatie
met oosters porselein werd Delfts aardewerk te pronk
gezet op consoles of richels langs de wand, in de
haard of op de schouw en bovenop kasten die speciaal
daarvoor uitkragende kappen hadden. Hieruit ontstond
in de 18e eeuw de porseleinkast met glazen deuren.
Voor dit type kast ontwikkelden de Delftse plateelbakkers
het kaststel dat uit een oneven combinatie
van bekervazen en dekselpotten bestaat.
Bronnen
Zaalteksten tentoonstelling Het wonder van Delfts
Blauw
Marion van Aken-Fehmers, Titus M. Eliëns, Suzanne
M. R. Lambooy, Het Wonder van Delfts Blauw,
Gemeentemuseum Den Haag,
Waanders uitgevers 2012
Kamerscherm van Japans
lakwerk, ca. 1700-1750,
Kollenburg antiquairs,
http://www.kollenburgantiquairs.com/nl
21