ANDERHALVE EEUW IN OISTERWIJK h.3 Oisterwijk rond 1824

vaststellen, dat hem veeleer een wonderlijke dan een wonderbare visvangst was te beurt gevallen. Een
halve eeuw later zoekt een dochter van de roomse president-schepen Jordaan van Beurden voor de
zondagse mis onderkomen bij de predikant; dat die onverhoedse ontvluchting voor een paapse stoutigheid
heeft geleid tot een duurzame bekering blijkt niet.
Weer vele tientallen jaren later ziet de rooms-katholieke luitenant Hoynck van Papendrecht in
geloofsovergang een stijgbeugel voor een hogere rang in dienst.
Anderzijds placht de gereformeerde gemeente in Oisterwijk allen door gemengde huwelijken leden te
verliezen. Deze verbintenissen kwamen bij de lidmaten die hoger op de maatschappelijke ladder stonden
niet voor, zodat de weerslag ervan beperkt bleef. Een voorbeeld van verandering van religie als gevolg van
een huwelijk met een rooms-katholieke vrouw werd geleverd door Pieternel Bol (1805 - 1830), welke met
haar roomse moeder Anna Maria van Beusekom (ca. 1748 - 1842) in het hierna met nummer 78 aangeduide
huis woont. Haar vader Francis Bol (overleden in 1766) en Hendrina van Minderhout Jansdochter
(overleden in 1789). De stamvader van de Massugers kwam door zijn huwelijk tot het rooms-katholieke
geloof. Een andere man met een uitgebreid nageslacht in Oisterwijk, Dirk van der Linde, wordt in 1824
vermeld als rooms-katholiek; zijn kinderen, vroege geboren uit zijn derde huwelijk gesloten met een
katholiek oisterwijks meisje, werden nog gedoopt door de dominee.
Niettegenstaande de geringe aantrekkingskracht van het protestantisme toe de souvereiniteit hier bij de
Staten Generaal der Verenigde Nederlanden was komen te liggen, heet het verschil in godsdienst duidelijk
een stempel gedrukt op de oisterwijkse samenleving. Voor de bediening van bezoldigde ambten kwamen
weinige jaren na de Vrede van Munster alleen nog aanhangers van de ware gereformeerde religie in
aanmerking. Verscheidene vooraanstaande katholieken geslachten zochten daarom een heenkomen naar
het zuiden, waar de macht der Habsburgers gehandhaafd bleef, of zakten maatschappelijk af. Bij gebrek
aan enigermate geschikte gereformeerde kwamen katholieken nog wel in de schepenbank; schepenen
werden voor hun tijdrovende bezigheden inzake bestuur en rechtspraak niet betaald.
Wel streken ze een soort presentie- of getuigegeld op. Steevast werden roomsen verkoren voor het
onaangename en riskante borgemeesterschap. Het niet minder gevaarlijke armmeesterschap werd in de
loop van de achttiende eeuw ook maar aan rooms-katholieken overgelaten.
De omwenteling waarbij de Bataafse Republiek tot stand is gekomen, liet de protestanten als zodanig geen
bevoorrechte plaats meer. Maar onmiskenbaar vormen ze hier in 1824 nog de maatschappelijke bovenlaag.
het zijn de belangrijkste niet-kerkelijke ambten, die van vrederechter (zie in ons overzicht huis nummer
184) en burgemeester (nummer 193), welke bediend worden door een protestant. Er zijn in 1824 dertien
huishoudens waarin de hervormde godsdienst wordt beleden; afgezien dan van die van de genoemde
ambtenaren, de predikant (zie in ons overzicht huisnummer 25), de schoolmeester (nummer 26) en een
beneficiante van de stichting van de heer van Iseren (nummer 52). Slechts een van de dertien
gezinshoofden oefent een ambacht uit. Opmerkelijk is, dat diens vrouw rooms-katholiek is (nummer 28).
Twee protestantse heren rentenieren in afwachting van een geschikt ambt (nummers 6, en 195); twee
hebben een ambt, de een is deurwaarder (nummer 133); de ander commies (nummer 71). De overige
gezinshoofden zijn voorgoed op rust gegaan; twee zijn welgestelde weduwen (nummer 77 en 192), een de
weduwe van een gegageerde (nummer 87), en de rest mannen. De eerste - een broeder van de
burgermeester - is gepensioneerd majoor (nummer 2); de tweede een gewezen rijksontvanger (nummer
36); de derde iemand met een klein pensioen (nummer 204); de vierde (nummer 183) vermoedelijk iemand
die geslaagd was in zaken, en de vijfde (nummer 139) voormelde Frederik Jan Breda. Wanneer we de
knechts en meiden van gereformeerden huize die bij geloofsgenoten in dienst zijn even buiten
beschouwing laten, zijn er buiten genoemde dertien huishoudens nog een vijftal eenlingen van
gereformeerde huize. De weduwnaar Johannes Nicklaas (ca. 1754 - 1825) is deurwaarder 39 ; Hendrik
Franciscus Frijlinck (ca. 1755 - 1836) is kapitein 40 ; Christiaan Muller (ca. 1768 - 1827) een gepensioneerd
zwitsers soldaat 41 ; en Paulus Marcus Pauli veldwachter 42 . De vijfde eenling wordt aangeduid als de weduwe
Fallot 43 . Bedoeld is Elisabeth Loods (ca. 1765 - 1838), geboren te Monbéliard (in Franche Comté) in het
koninkrijk Frankrijk als dochter van Georges Lods en Anna Caburet. Haar man, Isaac Christoffel Fallot (ca.
1748 - 1821), was eveneens van Montbéliard geboortig; hij was een zoon van Isaac Fallot en Margaretha
Prongé.
39 G.A. 2123, 38;
40 G.A. 2123, 58;
41 G.A. 2123, 72;
42 G.A. 2123, 119;
43 G.A. 2123, 89;
221