ANDERHALVE EEUW IN OISTERWIJK h.3 Oisterwijk rond 1824

Bergen op Zoom, Berkel, Cromvoirt, Eindhoven, Lage Mierde, Sint Oedenrode, en Zevenbergen.
Naast haar waren er ook mannen uit die plaatsen afkomstig. Uit Moergestel, Tilburg, en Udenhout kwamen
zes mannen vandaan, die met oisterwijkse vrouwen zijn getrouwd; uit Boxtel Enschot, en Sint Oedenrode
drie; en uit Berkel, Helvoirt, en Zeelst twee.
Het vrij groot aantal huwelijken tussen mannen en vrouwen die geboren zijn te Oisterwijk en mensen van
buiten, geeft nog geen goed beeld van het groot aantal vreemdelingen dat reeds in 1824 in Oisterwijk was
opgenomen. Van een aantal inwoners is de juiste geboorteplaats niet bekend, maar met een nauwkeurige
schatting kan ruim de helft van de personen die in het derde deel worden vermeld als inkomeling worden
aangemerkt. Een vierde van alle inwoners was uit de naaste omgeving afkomstig. Van buiten de provincie
Noord-Brabant telden we 54 personen, 38 uit de noordelijker gelegen streken en 16 uit de zuidelijker
gelegen gebieden.
Huisvesting van de bevolking
Bij de huisnummering van 1824 zijn door ons 275 nummers gebruikt. Ofschoon sommige bijzondere
bouwsels, zoals de school, de volmolen op Ter Borch, de oliemolen op de Weyenberg en de Kerkhovense
molen geen afzonderlijke nummer hebben gekregen, werd een andere, zoals de kerken, het
brandspuithuisje, de molen Ter Nedervonder, het raadhuis, en een buurtbakhuis, wel een eigen nummer
gegeven, omdat zij op zichzelf stonden. Anderzijds staan onder één nummer wel meerdere woningen
vermeld. Rekening houdend met de ongenummerd gebleven Balsvoortse Hoef en Hondsbergse hoeven, en
aannemend dat twee nummers op Kerkhoven die we in de legger van het kadaster niet hebben kunnen
thuisbrengen, gebezigd zijn voor een enkel huis, telden we 351 woonhuizen. (Bij de oprichting van het
kadaster kwam men aan 356). Hiervan zijn er 12 van zedelijke lichamen, te weten de pastorie; de
predikantswoning; de woning van de schoolmeester; het gesticht van het Vrouwenhuis en een huis van die
stichting nabij het raadhuis, hetwelk als belegging werd aangehouden; het gesticht van het Oude Manhuis;
de fundatie des heren van Iseren met twee woningen, en drie hoeven van den Arme.
Het grootste percentage huurwoningen bevond zich in de kom en met name aan het Kerkeind, waar ruim
62% werd verhuurd. Over heel Oisterwijk was de verdeling van genoemde overige woningen als volgt 29 :
gebruikt door: Kerkeind: Lindeind: Kerkhoven: de Hei:
eigenaars 49 (44) 68 (62) 22 (6) 17 (10)
huurders 81 (96) 74 (84) 11 (22) 17 (10)
De verhuurders
Het grootste bezit aan onroerend goed in Oisterwijk hoorde bij het kasteel Durendaal. Van degenen, die
niet in Oisterwijk woonachtig waren, doch er wel waren gegoed (hen die we met de achttiende eeuwse
term van "buitenpersonen" zullen aanduiden) was bijgevolg jonkheer Jan Hendrik van Lynden van
Lunenberg, de eigenaar van Durendaal, de vermogenste. Van hem lag onder Oisterwijk: de tuinmanswoning
van het kasteel, waarin de daggelder Adriaan van den Biggelaar woont; twee boerderijen in de Brede Steeg;
de hoeve op den Hondsberg, en een boerderij in de tegenwoordige Merodelaan, welke werd gepacht door
Hendrik Willem van Roessel. Als eigenaar van Durendaal bezat de jonker ook nog twee woningen welke de
heer van Iseren, heer Hendrik van Revieren, in de zeventiende eeuw heeft aangewezen voor huisvesting
van twee oude vrouwen. In de ene zit in zijn tijd een gereformeerde, in de andere een rooms-katholieke
vrouw 30 . Van het bij het kasteel horend goed is in 1832 al een rij van zes woningen op de Hoogstraat, ten
oosten van den Hertog, vervreemd. Wanneer de registers van het kadaster worden aangelegd worden die
ten naam gesteld van de kinderen van Bernardus Somers uit Tilburg.
Van de woningen in handen van buitenpersonen zijn de meeste afkomstig van Hendrik Peter Reynen. De
29 Ter vergelijking overeenkomstige cijfers uit 1748. We spreken hier over het aantal woningen. Huizen stonden er minder.
In 1748 werden er geteld: Kerkeind 99 (incluis Hoogstraat)
Lindeind 106
Kerkhoven 31
De Hei en de Logt 20
256, waarvan 68 onbewoond.
Er stonden 30 boerenstallen, en 6 stallen bij herbergen.
G.A. 34, 181;
30 Zie A. Huybers, Oud Oisterwijk, 139; en W. de Bakker, Rond Oisterwijkse Kerk, in de Kleine Meijerij, jg. 18 (1966), 51;
215