ANDERHALVE EEUW IN OISTERWIJK h.3 Oisterwijk rond 1824

Heusdensebaan, een hoeve op de Logt, en een huis op de Lind. De stokoude deurwaarder Johannes
Nicklaas en de eenzelvige vrijgezel Pieter de Mey hebben elk een vijftal woninkjes. Cornelia Ferdinanda du
Messy heeft in haar ouderlijk huis vier woningen.
Van de mensen met een ambacht hebben er slechts twee meer dan twee woningen, welke ze verhuren.
Govert Klerks, de hoefsmid en assessor, heet er een vijftal, waaronder een boerderij op Kerkhoven, en
Cornelis Heesters, de slager, een schoonzoon van voornoemde Cornelis Bertens, een viertal.
Zeggenschap over nabuurs erf is kennelijk aantrekkelijk geacht. Adriaan Adams van den Boer, Jan Dekkers,
baron van Heeckeren, genoemde Jan Hoppenbrouwers, de weduwe van Jan van der Pluym, die van
Cornelis Suys, en Willem Verschuuren, verhuren allen een woning die naast hun eigen woonhuis is gelegen.
De huurders
Daar huurovereenkomsten gemakkelijk konden worden opgezegd en beëindigd, werden bedrijven
waarvoor grotere en moeilijk verplaatsbare installaties waren benodigd zelden gevestigd in een gehuurd
pand. Als uitzondering kan vermeld worden, dat de bakker Dirk van der Linde zijn huis heeft verhuurd aan
een andere bakker, Martinus Geert Paymans. Aangezien het een bestendig gebruikelijk beding was dat
huurovereenkomsten slechts afliepen op Meiavond, konden particulieren jaarlijks tamelijk gemakkelijk uit
meerdere woningen keus maken.
Weinig ambachtslieden hadden voor hun kostwinning meer nodig dan gereedschap en grondstoffen. Veel
hunner konden derhalve volstaan met het huren van een huis. Bij personen met een pensioen als officier,
ambtenaar of gegageerde schijnt zelfs een zekere voorkeur voor een huurwoning bestaan te hebben. Van
de gezinshoofden (achtentwintig in getal slechts) die in hun levensonderhoud moesten voorzien als
arbeider - in één geval tevens als uitdrager en in twee gevallen tevens als kramer - hebben er vier een eigen
huis, terwijl een in het huis van zijn vader woont. Onder de daggelders zijn er nog meer met een eigen huis.
Van de eenendertig bewonen er zes een eigen huis. Van die zes heeft er een 'n winkel, een "n
mandenmakerij, en een derde 'n uitdragerij. De dagloners zijn te beschouwen als zeer kleine zelfstandige
wier boerennering te weinig opleverde. Twee worden dan ook teven als boerenknecht vermeld, en vier als
bouwman of landbouwer. Weer twee anderen blijken wat bij te verdienen als borstelmaker en slachter.
De huizen zelf
In 1832 zijn de 356 woningen welke in Oisterwijk werden geteld onderverdeel in 17 klassen 31 . Het Klooster,
dat diende tot woning voor de lakenfabrikeur Van Hal werd het hoogst gewaardeerd; het laagste, hutten
van leem, waarvan er 21 stonden.
Overigens lijkt de klassenindeling geen rangorde van de kwaliteit der huizen te beogen want woningen met
voor- en achterkamers doch zonder verdieping zullen wel niet allemaal een klasse beter zijn dan de
voornaamste huizen van neringdoende lieden en herbergiers, wier bezit in de achtste klasse is ingedeeld.
Tot de negende klasse worden de mindere goed ingedeelde huizen van neringdoende gerekende alsmede
de beste boerenwoningen in de kom.
Indien de volgorde van de indeling evenwel steeds een waardering heeft ingehouden dan is bijzonder prijs
gesteld op het gesloten huis en zal in de boerderijen de bedrijfsruimte het belangrijkste zijn geweest.
Meer dan de helft van de huizen bestaat uit minder goed gebouwde woningen met slechts een of twee
kamers, uit van leem gebouwde boerenwoningen, arbeiderswoningen waarvan de aantrekkelijkheid
bestaat uit de ligging in de kom, of lemen hutten.
Geen wonder, dat de mooiste woning volgens de provinciale klassificatie slechts in de 29 ste klasse (van de
78 in getal) is ingedeeld.
In het algemeen geeft de buurt waarin een woning is gelegen geen aanwijzing omtrent de kwalificatie. De
meeste hoger gewaardeerde huizen waren te vinden aan de zuidzijde van de Lind. De eenzaam gelegen
woningen op de hei waren vaak zeer eenvoudig.
Levensonderhoud
Ten gevolge van het kwijnen van de lakennijverheid moesten rond 1824 de meeste Oisterwijkers leven van
31 Zie de bijlage bij dit deel III;
217